Podziały grzybów
Podział grzybów chorobotwórczych (mieszane kryteria: morfologiczne, diagnostyczne, i chorobotwórczość)
1) grzyby drożdżopodobne (drożdże)
2) grzyby pleśnieowe (g. strzępkowe, nitkowate)
3) grzyby dermatofitowe (dermatofity)
4) grzyby dimorficzne (powodują grzybice tropikalne)
Oprócz powyższego istnieje podział systematyczny (taksonomiczny):
1) Workowce (m. in. Candida, Aspergillus) [obejmują część drożdży, większość pleśni, wszystkie dermatofity i g. dimorficzne)
2) Podstawczaki (m. in. Cryptococcus, Malassezia) [obejmują część drożdży]
3) Sprzężniaki (m. in. Rhizopus, Mucor) [obejmują część pleśni]
Podział grzybic
Ze względu na lokalizację (wg MycologyOnline [www.mycology.adelaide.edu.au/Mycoses/]
•grzybice powierzchniowe
◦skóry i przydatków dermatofitozy; łupież pstry (wywoływany przez Malassezia sp.)
grzybice powierzchniowe błon śluzowych - kandydozy
◦
grzybice podskórne
◦sporotrichoza
feochyfomikoza
chromoblastomykoza
zygomykoza podskórna
◦
grzybice głębokie - tropikalne (wywołane przez endemicznie występujące grzyby dimorficzne)
grzybice głębokie (oportunistyczne) = inwazyjne = układowe
◦kandydoza
kryptokokoza
aspergiloza
zygomykoza (a k a mukormykoza)
inne zakażenie pleśniami
■hialohyfomykoza (np. fuzarioza)
feohyfomykoza (np. alternarioza)
■
◦
•
Ze względu na czynniki etiologiczne
drożdżyce → wywołane przez drożdże
kandydoza lub kandydiaza (candidosis, candydiasis)
kryptokokoza
łupież pstry
dermatofitozy → wywołane przez dermatofity (tinea)
pleśnice → wywołane przez różne gatunki grzybów pleśniowych
hialohyfomykozy → wywołane przez pleśnie o przejrzytsych strzępkach np. Fusarium, Aspergillus, Acremonium
faeohyfomikozy → wywołane przez pleśnie o strzępkach zabarwionych (melanina) Cladophialophora, Exophiala, Alternaria itd.
chromoblatomykoza → jak feohyfomikoza z tym, że w tkankach tworzą się ciałka sklerotyczne Fonsaceae
zygomykoza (zygomycosis) = mukormykoza (mucormycosis, jednakże ze względu, że najczęstszym czynnikiem zygomykoz jest Rhizopus nazwa ta nie jest właściwa)
grzybice tropikalne (endemiczne)
blastomykoza (Blastomyces), histoplazmoza (Histoplasma), kokcydioidomykoza (Coccidioides), parakokcydioidomykoza (Paracoccydioides), penicylioza (Penicillium marneffei) sporotrihoza
Drożdże
DIAGNOSTYKA:
1) Pobranie materiału adekwatnego do lokalizacji procesu chorobowego (wymaz z pochwy, w. z jamy ustnej, płyn mózgowo rdzeniowy, bioptat, krew na posiew)
w przypadku zakażeń inwazyjnych pobiera się krew na serologię → patrz materiały dotyczące tego tematu na stronie Katedry
2a) Założenie hodowli z pobranego materiału
2b) Wykonanie preparatu bezpośredniego z pobranego materiału
preparat barwiony m. Grama → wymaz z pochwy
preparat w tuszu chińskim lub nigrozynie → płyn mózgowo-rdzeniowy
preparat wykonany za pomocą taśmy samoprzylepnej → skóra łupież pstry
preparat rozjaśniony KOH → skóra i jej przydatki
preparat histopatologiczny (bariwnie m. Gomoriego i inne) → bioptaty
3) Założenie hodowli na podłożu zubożonym (w składniki odżywcze) pod szkiełkiem nakrykoym (warunki mikroaerofilne). Podłoże ryżowe, kukurydziane itp.
Na podłożu zubożonym drożdże mogą tworzyć:
blastospory → wszystkie drożdże, niektóre jak C. galbrata nie wytwarzają pseudostrzępek lub strzępek prawdziwych
strzępki prawdizwe → C. albicans
pseudostrzępki → C. albicans, C. parapsilosis i inne
chlamidospory (chlamydospory) → KRYTERIUM DIAGNOSTYCZNE* dla Candida albicans
artrospory → Geotrichum, Trichosporon
4) Wykonanie testów identyfikacyjnych
ocena zdolności przyswajania różnych związków jako jedynego źródła węgla lub azotu - aukasnogram
ocena wytwarzania określonych enzymów w tym fermentacji - zymogram
5) z wyhodowanych kolonii (zanim uzyska się identyfikację gatunkową) zakłada się testy lekowrażliwości (antymykogram)
rodzaj Candida
jenokomórkowe grzyby należące do workowców, w okreslonych warunkach mogą tworzyć strzępki prawdziwe lub pseudostrzępki. Forma jaednokomórkowa nosi określenie blastospory.
gatunki ważne z klinicznego punktu widzenia:
C. albicans → najczęstszy gatunek
C. glabrata → zmniejszona wrażliwość na azole
C. tropicalis
C. parapsilosis
C. krusei → oporność na azole
[w "Stasiu" wymienionych jest 8, a informacja o 14 patogennych jest nie prawdziwa. W atlasie de Hoog wymienionych jest więcej, ponadto niektóre gatunki zostały reklasyfikowane np. z gatunku C. parapsilosis wyodrębniono C. metapsilosis, C. ortopsilosis)]
DROGI i ŹRÓDŁO ZAKAŻENIA
do uzupełnienia
CHOROBOTWÓRCZOŚĆ
Grzyby z rodzaju Candida stanowią naturalną (rezydentną) mikrobiotę przewodu pokarmowego (jama ustna, jelita), pochwy → najczęściej C. albicans, inne gatunki mogą bytować również na skórze.
Chorobotwórczość:
Kandydozy błon śluzowych m. in.:
◦Kandydoza pochwy
Kandydoza jamy ustnej
Kandydoza przełyku
Kandydoza jelit
Kandydoza skóry i jej przydatków
◦Kandydoza wyprzeniowa fałdów skórnych
wyprzenie pieluszkowe - u małych dzieci
Kandydoza nadżerkowa międzypalcowa
Kandydoza paznokci
Kandydozy inwazyjne (rozróżnienie pomiędzy poszczególnymi postaciami jest „płynne”)
◦kandydemia związana z cewnikami
ostra rozsiana kandydoza
przewlekła rozsiana kandydoza
◦kandydoza narządów głebokich (zajęcie dowolnego narządu wewnętrznego)
zapalenie otrzewnej
kandydoza wątrobowo-śledzionowa
kandydoza układu moczowego
kandydoza kości i stawów
kandydoza OUN
kandydoza płuc
itd. itp.
UWAGA: można spotkać się z określeniem grzybicy narządowej w odniesieniu np. do grzybicy pochwy -> kwestia nomenklaturalna wszak pochwa to część narządów rozrodczych kobiety, proszę jednak unikać takich określeń, gdyż wprowadzają zamieszanie.
rodzaj Cryptococcus/i]
grzyb należący do drożdży podstawkowych, posiada otoczkę (wykrywa się ją w barwieniu tuszem chinskim/nigrozyną)
gatunki patogenne:
Cryptococcus neoformans - najczęstszy, występuje w Polsce
Cryptococcus gattii
inne gatunki mogą bytowaś na skórze
np. Cryptococcus albidus rzadko może być przyczyną zakażeń inwazyjnych - emerging pathogens (nie mylić z Candida albicans)
Proszę się nie uczyć wymienionych w Statiu gatunków, nie mają one znaczenia. Również podział na otoczkowe i bezotoczkowe nie ma znaczenia.
---
Rezerwuarem C. neoformans są odchody ptaków, zakażenia następuje drogą wziewną.
CHOROBOTWÓRCZOŚĆ
kryptokokoza dotyczy głównie pacjentów z AIDS oraz innymi niedoborami odporności
•kryptokokoza płuc - często bezobjawowa, objawy niespecyficzne, często mylone z innymi zakażeniami
kryptokokoza OUN - najczęściej diagnozowana postać (wtórna do zakażenia płuc)
kryptokokza skóry - może być pierwotna w wyniku wprowadzenie grzybów do skóry np. poprzez uraz, lub wtórna w wyniku zakażenia rozsianego
kryptokokoza innych narządów (prostaty, oka)
uogólniona/narządowa
•
DIAGNOSTYKA:
proszę zwrócić uwagę, na preparat bezpośredni z płynu mózgowo-rdzeniowego barwiony tuszem chińskim / nigrozyną uwidaczniający otoczki
oraz na diagnostykę serologiczną (z grubsza wykrywamy Ag w PMR, Ab we krwi nie maja znaczenia w potwierdzeniu kryptokokozy)
Rodzaj Geotrichum - często występuje w kale osób pozywających białe sery, występuje w formie strzępkowej (wyjątek wśród drożdży) tworzy artrospory - chorobotłórczość problematyczna ze względu na wyłączenia z rodzaju gatunku Blastoschiomyces capitatus dawniej Geotrichum capitatum
Saccharomyces - może być czynnikiem etiologicznym grzybicy pochwy, zakażenia uogólnione - emerging pathogens, występuje w kale przejściowo (spożywanie owoców, drożdzy piekarniczych itp.)
Rodzaj Malassezia
naturalna mikroflora skóry, grzyby do życia wymagają lipidów (są lipidozależne, poza jednym gatunkiem), dlatego do izolacji potrzeba podłozy suplementowanych w lipidy
obecnie znanych jest 14 gatunków (nie trzeba wiedzieć jakich)
CHOROBOTWÓ®CZOŚĆ
czynnik etiologiczny
1) łupież pstry
2) zapalenie mieszków włosowych o etiologii Malassezia (Malassezia folliculitis)
3) rzadko zakażenia uogólnione - pacjenci z suplementacją lipidów - noworodki - emerging pathogens - problemy z wykrywaniem zakażeń
Biorą udział w schorzeniach skóry:
1) łojotokowe zapalenie skóry i łupież
2) atopowe zapalenie skóry - GRZYBY Malassezia są alergenami
3) łuszczyca - stymulacja komórek odpornościowych
DIAGNOSTYKA:
proszę zwrócić uwagę na:
•preparat bezpośredni wykonywany za pomocą taśmy samoprzylepnej
lipidozależność tych grzybów - > pozwala rozpoznanie do rodzaju