11. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa UE - istota, zakres, instrumenty, organy, proces decyzyjny, finansowanie
Wspólna polityka państw UE w sferze polityki zagr. i bezpieczeństwa, z ewentualnym określeniem polityki obronnej, która z czasem ma doprowadzić do wspólnej obrony.
II filar UE,
zastąpiła i rozwinęła Europejską Współpracę Polityczną,
podstawa prawna: Traktat z Maastricht i Traktat Amsterdamski,
Cele WPZiB:
ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezawisłości i integralności UE (zgodnie z zasadami KNZ),
umacnianie bezpieczeństwa UE we wszelkich formach,
zachowanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego,
stosowanie zasad Aktu Końcowego KBWE i celów Paryskiej Karty Nowej Europy.
UE w realizacji WPZiB widzi możliwośc potwierdzenia swojej tożsamości na arenie międzynarodowej. WPZiB (II filar) nie jest prawem wspólnotowym, korzysta jednak na zasadzie zapożyczenia z instytucji wspólnotowych.
organy zapożyczone: Rada UE, Parlament, KE, Komitet Stałych Przedstawicieli, prezydencja;
organy sui generis: Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB, Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa, Komórka Planowania i Wczesnego Ostrzegania, Korespondenci Europejscy, Pełnomocnicy (powoływani w razie konieczności przez Radę UE)
Prezydencja spełnia w WPZiB trzy ważne funkcje:
• Reprezentuje UE w sprawach WPZiB
• Jest odpowiedzialna za realizacje decyzji podejmowanych w ramach WPZiB
• Reprezentuje stanowisko UE w organizacjach międzynarodowych
Wysoki Przedstawiciel dla WPZiB to również Sekretarz Generalny Rady,¬ który jest odpowiedzialny za funkcjonowanie WPZiB, wspieranie Prezydencji i Rady oraz do reprezentowania WPZiB na arenie międzynarodowej
¬ Komitet Stałych Przedstawicieli, w którego skład wchodzą ambasadorowie państw członkowskich UE, jest organem pomocniczym WPZiB
UZE przestała funkcjonowac praktycznie od 2000 r. (deklaracja marsylska Rady UZE).
Instrumenty działania
• Zasady i ogólne wytyczne ustalane przez Rade Europejską
• Wspólne strategie ustalane przez Radę Europejską. Dotyczą one spraw, w których państwa UE mają wspólne ważne interesy
• Wspólne stanowiska. Podczas podejmowania wspólnych akcji w specyficznych sytuacjach. Rada ustala wtedy cele, zakres, środki i czas trwania działań
• Wspólne stanowiska ustalają koncepcję UE w odniesieniu do określonych problemów charakterze geograficznym lub substancjonalnym
• Umacnianie współpracy państw UE poprzez działanie w ramach WPZiB spójnie i solidarnie poprzez: wzajemna wymianę informacji i uzgodnień, koordynację działania w organizacjach międzynarodowych, zapytania i propozycje, wnioskowanie nadzwyczajnych posiedzeń Rady
Mechanizm decyzyjny
Podstawą podejmowania decyzji w WPZiB na mocy traktatu z Maastricht jest jednomyślność. Ustanowiono jednak również tzw. Konstruktywne wstrzymanie się od głosu i rozszerzono możliwość podejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów.
Istotą konstruktywnego wstrzymania się od głosu jest, iż wstrzymanie się od głosu nie stoi na przeszkodzie jednogłośnemu podjęciu decyzji.
• Państwo wstrzymujące się od głosu może złożyć we tej sprawie oficjalny wniosek
• Powstrzymuje się ono od wszelkich działań które byłyby sprzeczne z taką decyzją
• Pozostałe państwa respektują stanowisko państwa wstrzymującego się od głosu
• Konstruktywne wstrzymanie się od głosu przestaje działać jeśli państwa wstrzymujące się od głosu dysponują więcej niż jedną trzecią głosów ważonych
Rada decyduje kwalifikowaną większością głosów jeśli:
♣ podejmuje wspólne działania, przyjmuje wspólne stanowiska, względnie podejmuje inne decyzje na podstawie wspólnych strategii
♣ podejmuje decyzje w celu realizacji wspólnego działania lub wspólnego stanowiska
Możliwość taka jest obwarowana ograniczeniami:
♣ nie dotyczy ona decyzji mających odniesienie wojskowe lub do polityki obronnej
♣ decyzje dochodzą do skutku jeśli mają poparcie co najmniej 10 państw które dysponują razem 62 z 87 głosów ważonych
możliwość taka jest także obwarowana wentyle bezpieczeństwa, gdy♣ jedno państwo sprzeciwi się z ważnych powodów , przedstawiając je; wówczas Rada może pozostawić decyzję Radzie Europy do jednomyślnego przegłosowania
Finansowanie
Od ustanowienia WPZiB (Maastricht) z budżetu wspólnotowego pokrywano jedynie wydatki administracyjne związane z funkcjonowaniem organów zapożyczonych. Od wejścia w życie Ta, z budżetu WE są pokrywane również wydatki związane z realizacją WPZiB (z wyjątkiem działań mających odniesienia wojskowe lub do polityki obronnej, te są pokrywane przez państwa uczestniczące w przedsięwzięciu).
Przyszłość
Traktat Konstytucyjny dla Europy przewiduje modyfikację WPZiB, m. in. ustanowienie msz UE powoływanego przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów za zgodą przewodniczącego KE.
12. Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (EPBiO) - geneza, program, organy, zasoby i zdolności cywilne oraz wojskowe, misje petersberskie UE
Częśc WPZiB, proklamowana na posiedzeniu Rady Europejskiej w Helsinkach XII 1999 r., skierowana na zagwarantowanie roli UE jako podmiotu realizującego zadania petersberskie.
EPBiO obejmuje zespół instrumentów zwiększających efektywność WPZiB.
Geneza i program
EPBiO proklamowano, gdy okazało się, że UE nie może odegrac efektywnej roli w rozwiązywaniu konfliktów bałkańskich, zwłaszcza kryzysu w Kosowie. Zapowiedzią EPBiO była francusko - brytyjska deklaracja z Saint - Malo (Chirac/Blair, grudzień 1998).
Zarys koncepcji EPBiO uzgodniła Rada Europejska na spotkaniu w Kolonii IV 1999 - w przyjętej deklaracji przywódcy państw członkowskich stwierdzili, że Rada UE powinna mieć możliwość podejmowania decyzji o pełnym zakresie operacji zapobiegania konfliktom i zarządzania kryzysowego (zadań petersberskich), jak określono w Ta. UE powinna mieć zdolność do autonomicznych działań przy użyciu sił zbrojnych, środki do ich użycia i pełną gotowość do podejmowania takich działań w razie kryzysów międzynarodowych.
Jednocześnie zobowiązano Radę Ds. Ogólnych (forma pracy Rady UE) zobowiązano do przygotowania odp. decyzji i środków, określenia warunków przejęcia przez UE funkcji operacyjnych od UZE.
Organy, zasoby i zdolności cywilne oraz wojskowe
Europejski Cel Operacyjny
Instytucja proklamowana w Helsinkach XII 1999 r. Zakładała utworzenie najpóźniej do końca 2003 r., sił zbrojnych w rozmiarze korpusu (50-60 tys. żołnierzy) zdolnych do rozmieszczenia w ciągu 60 dni i prowadzenia wszelkich operacji wchodzących w zakres zadań petersberskich w ciągu co najmniej 1 roku.
W skład sił szybkiego reagowania wchodzi lotnictwo i marynarka wojenna. Mogą one stanowic jedynie konglomerat armii narodowych, a nie armię europejską.
Organy polityczno - wojskowe:
Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa,
Komitet i Sztab Wojskowy UE,
Komitet Ds. Cywilnych Aspektów Zarządzania Kryzysowego
Agendy przejęte od UZE:
Centrum Satelitarne UE (w Torrejeon)
Instytut Bezpieczeństwa UE (Paryż)
UE przygotowuje się do zbudowania cywilnych zdolności potrzebnych do prowadzenia operacji rozwiązywania kryzysów. Zdolności te są tworzone w 4 dziedzinach:
- policja,
- umacnianie rządów prawa,
- wzmacnianie administracji cywilnej,
- ochrona ludności.
Zadania petersberskie
Zadania obejmujące operacje humanitarne i ratownicze, misje pokojowe oraz zadania bojowe przy opanowywaniu sytuacji kryzysowych, w tym przywracaniu pokoju.
Ustanowione decyzją Rady Ministerialnej UZE z VI 1992 r. Zdecydowano, że UZE może angażowac się w operacje wojskowe poza obszarem państw członkowskich.
Deklaracją z Kirchbergu (V 1994) do udziału w misjach petersberskich dopuszczono partnerów stowarzyszonych, a Deklaracją Paryską (V 1997) także współpracujące z UZE państwa basenu Morza Śródziemnego (Maroko, Algieria, Tunezja, Mauretania, Egipt, Izrael).
Na mocy Ta prawo prowadzenia zadań powierzono obok UZE także UE, która do ich prowadzenia mogła wykorzystywać zasoby UZE. Nie przyczyniło się to jednak do zwiększenia efektywności WPZiB, więc powołano EPBiO (o czym wyżej).
Trzy pierwsze zadania petersberskie, podjęte przez UE (2003): Bośnia, Macedonia, Kongo.