LEASING- RODZAJE, WADY I ZALETY DLA PRZEDSIĘBIORCY

Tabela 1 Wartość netto ruchomości i nieruchomości oddanych w Polsce w leasing w latach 1999-2001 (Wtys. zł)

Typ przedmiotu leasingu	1999	2000	2001
Ruchomości	8.176	8.017	6.320
Nieruchomości	1.693	1.378	1.330
Razem	9.869	9.395	7.650

Źródło: ”Bank i Kredyt” sierpień 2002

Leasing jest stosunkowo nową formą finansowania działalności gospodarczej w Polsce. Do przełomu w jej rozwoju doszło w naszym kraju pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku w związku z wejściem w życie ustawy o działalności gospodarczej z 23.12.1988r. Ta forma finansowania inwestycji stosowana jest głównie przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Według stanu na maj 2001r., w strukturze polskich firm było ich aż 99%. Na ogół mają one kłopoty z dostępem do źródeł finansowania zewnętrznego ze względu na niski poziom kapitałów własnych oraz brak dostatecznych zabezpieczeń kredytu czego powodem jest zła sytuacja finansowa.

Leasing jest pojęciem używanym dla określenia wielości rozmaitych form umów, tak więc pełne zdefiniowanie tego pojęcia jest prawie niemożliwe. Jedną z takich wyróżniających cech jest to, że właściciel pewnego dobra, tzw. Leasingodawca, zobowiązuje się ten przedmiot przekazać do wykorzystywania w określonym czasie tzw. Leasingobiorcy, w zamian za wpłacenie w regularnych odstępach czasu płatności zwane ratami leasingowymi. Tak więc jest to umowa zawierająca elementy tradycyjnej umowy najmu zawierająca poza regulacjami przekazania prawa do wykorzystywania dobra jeszcze inne elementy, które nie są zawarte w typowych umowach najmu tzw. klauzule umowne, które pozwalają podzielić umowy leasingowe na umowy leasingu operacyjnego i umowy leasingu finansowego. Obecnie z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 6.09.2001r. o zmianie ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych, prawnych…przez umowę leasingu rozumie się umowę nazwaną w kodeksie cywilnym.

• leasing operacyjny - ten rodzaj transakcji leasingowej podobny jest do klasycznej dzierżawy. Przedmiot leasingu po przekazaniu jest użytkowany przez leasingobiorcę w określonym czasie, za co leasingodawca otrzymuje czynsz, po czym taki przedmiot wraca do właściciela. Czas trwania umowy leasingu operacyjnego bywa na ogół dość krótki: kilka dni, tygodni, miesięcy. Taka umowa może być wypowiedziana przez leasingodawcę w terminie przewidzianym w umowie albo może być rozwiązana za zgodą stron w każdym czasie. Ten rodzaj leasingu odbywa się najczęściej w formie pośredniej: leasingobiorca zawiera umowę z pośrednikiem, który staje się leasingodawcą, wskazuje przedmiot transakcji i dostawcę, od którego zakupuje i finansuje dany pośrednik, przekazując przedmiot do użytkowania na określonych warunkach dla leasingobiorcy. Wszelkie koszty związane z użytkowaniem rzeczy ponosi leasingobiorca, płacąc umówiony czynsz z częściowym zwrotem kosztów zakupu na konto pośrednika (leasingodawcy). W formie bezpośredniej, (która dotyczy transakcji pomiędzy właścicielem rzeczy, a ściśle producentem lub inwestorem, czy tez posiadającym rzecz na własność nie w celach handlowych a leasingobiorcą) nie dostrzega się wyraźnej różnicy od formy dzierżawy. Ryzyko związane z przedmiotem leasingu cały czas jest ponoszone przez leasingodawcę, zwłaszcza ryzyko przypadkowego zniszczenia, kradzieży, defektów technicznych, zużycia moralnego itp., dlatego też leasingodawca oferuje leasingobiorcy dodatkowe usługi naprawcze, konserwacyjne, remontowe, związane z przedmiotem leasingu. Od 1.10.2001r. obowiązuje nowy podział umów leasingu stosowany do celów podatkowych, dlatego też do tego typu umów zaliczane są umowy, które spełniają następujące warunki:

- umowa została zawarta na czas oznaczony, stanowiący co najmniej 40% normatywnego okresu amortyzacji, jeżeli jej przedmiotem są podlegające odpisom amortyzacyjnym rzeczy ruchome lub wartości niematerialne i prawne, albo została zawarta na okres co najmniej 10 lat, jeżeli jej przedmiotem są podlegające odpisom amortyzacyjnym nieruchomości oraz

- suma ustalonych w umowie opłat, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, odpowiada co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych.

Jeżeli umowa leasingu w podstawowym okresie spełnia jednocześnie oba wyżej wymienione kryteria, to w czasie trwania podstawowego okresu umowy opłaty ustalone w umowie leasingu są w całości przychodem dla finansującego, dla korzystającego są zaś kosztem uzyskania przychodu.

• Leasing finansowy - ten rodzaj transakcji leasingowej umożliwia leasingobiorcy przejęcie przedmiotu leasingu na własność, jeżeli warunki umowy zostaną spełnione głównie w zakresie płatności czynszu i rat spłaty wartości tego przedmiotu.

- Umowy nie mogą być wypowiedziane przez żadną ze stron w ciągu dość długiego okresu- w praktyce ten tzw. okres bazowy stanowi 60-80% czasu zużycia przedmiotu umowy

- umowy są zwykle tak skonstruowane, że koszty nabycia lub wytworzenia obiektu, koszty oprocentowania oraz bieżące koszty administracyjne leasingodawcy są pokryte w pełni przez raty leasingowe oraz jednokrotne opłaty wnoszone na początku i na końcu okresu leasingu; pojedyncza umowa leasingowa pozwala więc leasingodawcy na pełną amortyzację obiektu (nie zmienia nawet wprowadzone później rozróżnienie między umowami z całkowitą i częściową amortyzacją);

- ryzyko związane z wykorzystaniem obiektu jest na czas trwania umowy przeniesione odpowiednimi klauzulami albo bezpośrednio, albo w zakresie skutków finansowych na leasingobiorcę (ten ostatni jest również zobowiązany do pokrywania kosztów rozmaitych ubezpieczeń, usuwania defektów itp.)

- leasingodawca często świadczy uzupełniające usługi serwisowe, nie jest to jednak konieczny element leasingu finansowego.

Znowelizowana ustawa zalicza do tego typu umów, umowy, które spełniają następujące kryteria:

-umowa została zawarta na czas oznaczony

- suma ustalonych w umowie opłat, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, odpowiada co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych

- umowa zawiera postanowienia, że korzystający w podstawowym okresie jej trwania dokonuje odpisów amortyzacyjnych. Jeżeli umowa leasingu spełnia jednocześnie wszystkie wyżej wymienione kryteria, to w okresie podstawowym przychodem dla finansującego jest jedynie odsetkowa część opłaty leasingowej, natomiast dla korzystającego odsetkowa część raty jest kosztem uzyskania przychodu. Odpisy amortyzacyjne w tym wypadku są dokonywane przez korzystającego, dla którego są kosztem uzyskania przychodu.

W przypadku leasingu finansowego wykształciły się z biegiem czasu dwa typy umów, które są nazywane umowami z całkowitą i częściową amortyzacją:

1. Umowy z całkowitą amortyzacją - charakteryzuje to, że ustalone w nich na bazowy okres raty leasingowi pokrywają w pełni amortyzację obiektu leasingu. W ramach tej umowy mamy po zakończeniu bazowego okresu leasingu do czynienia z trzema wariantami, polegającymi na:

- zwrocie przedmiotu leasingu leasingodawcy, który może nim swobodnie dysponować:

- możliwości, ale nie przymusie zakupu (opcja kupna) przedmiotu leasingu po ustalonej wcześniej cenie przez leasingobiorcę:

- możliwości, ale nie obowiązkowi przedłużenia przez leasingobiorcę umowy leasingu po wcześniej ustalonej niższej cenie ( opcja przedłużenia dzierżawy).

2. Umowa z częściową amortyzacją - charakteryzuje to, że raty leasingowe bazowego okresu umowy rekompensują tylko część amortyzacji. W przypadku tego typu umowy mamy do czynienia z następującymi trzema wariantami:

- przy umowach z prawem sprzedaży leasingodawca może według własnego uznania wykorzystać przedmiot leasingu lub sprzedać go leasingobiorcy po ustalonej wcześniej cenie

- umowy z podziałem dodatkowych przychodów przewidują natomiast obowiązkowe zbycie przedmiotu leasingu przez leasingodawcę. Leasingobiorca ma prawo do części - reguły wynoszącej 75% - przychodów przekraczających ustaloną w umowie kalkulacyjną wartość końcową przedmiotu leasingu po bazowym okresie leasingu są niższe od ustalonej wartości różnica musi być w 100% wyrównana przez leasingobiorcę:

- tzw. umowy leasingu z prawem wypowiedzenia przez leasingobiorcę zawierane są na czas nieokreślony i mogą po upływie okresu bazowego, w czasie którego żadna ze stron nie może wypowiedzieć umowy być wypowiedziane przez leasingobiorcę w dowolnym czasie. Wymagana jest wtedy dodatkowa opłata w wysokości kosztów całkowitych nie pokrytych przez zapłacone do końca okresu umowy raty leasingowi. leasingowi rzeczywiście 90 % przychodów firm leasingowych uzyskiwanych ze zbywania przedmiotów leasingu pochodzi z płatności uiszczanych po zakończeniu okresu bazowego leasingu.

* leasing zwrotny - występuje wtedy, gdy właściciel dobra inwestycyjnego o długim czasie życia, np. budynku biurowego, sprzedaje je spółce leasingowej i jednocześnie podpisuje z nią umowę leasingowi (najczęściej z opcją kupna) na wykorzystanie sprzedanego obiektu tak samo, jak wtedy, gdy był on jego własnością. Zamiarem sprzedawcy może być uzyskanie, poza oczywistym efektem finansowych, również pozytywnej zmiany w bilansie dzięki zrealizowaniu tzw. „cichych” rezerw, tj. różnicy między uzyskaną ceną sprzedaży w wartością księgową obiektu.

Wady i zalety leasingu dla przedsiębiorcy:

Zalety:

Leasing ma znacznie więcej zalet dla obu stron zawierających umowę leasingu niż inne formy pokrywania wydatków inwestycyjnych min. kredyt czy dzierżawa.

- W Polsce bardzo popularny jest leasing operacyjny, w którym odpisów amortyzacyjnych dokonuje firma leasingowi. Przynosi on korzyści podatkowe zarówno leasingobiorcy jak i leasingodawcy.

Leasingodawca dokonuje odpisów amortyzacyjnych, które może uznać za koszt uzyskania przychodu, natomiast dla leasingobiorcy całość, a nie część raty leasingowej jest kosztem uzyskania przychodu, co w jednym i drugim wypadku pomniejsza podstawę opodatkowania. Ten rodzaj leasingu jest formą finansowania pozabilansowego. Leasingobiorca nie wykazuje w swoich księgach rachunkowych ani przedmiotu leasingu ani rat leasingowych. Podnosi to jego zdolność kredytową i zwiększa szanse na uzyskanie kredytu bankowego. Jest to bardzo ważne z punktu widzenia banków, które oceniają zdolność kredytową na podstawie wskaźników wyliczanych min. na podstawie bilansu. Relacje pozycji bilansowych leasingobiorcy kształtują się korzystniej, niż gdyby przedmiot leasingu i raty leasingowe znajdowały się w jego ewidencji bilansowej. Zaciągnięcie kredytu jest natomiast ewidencjonowane w bilansie kredytobiorcy, co pogarsza jego zdolność kredytową w ocenie banku.

- Leasing zwiększa płynność finansową przedsiębiorcy, bowiem całość inwestycji finansowana jest przez leasingodawcę. Korzystający spłaca finansującemu jedynie raty leasingowe umówionych terminach i nie musi wykładać od razu własnego kapitału niezbędnego do zakupu przedmiotu leasingu. Środki te więc można przeznaczyć na realizację innego celu.

- Korzystający płaci firmie leasingowej raty leasingowi rozłożone w całym okresie trwania umowy leasingu. Dzięki temu może je spłacić z bieżących przychodów generowanych przez przedmiot leasingu. Kredytobiorca zaś musi spłacać w początkowym okresie inwestycji najwyższe raty kredytowe. Maleją one wraz z upływem czasu i kształtują się odwrotnie proporcjonalnie do rentowności finansowanego przedsięwzięcia.

- Leasing ma też wiele zalet w porównaniu z dzierżawą. Wydzierżawiający nie jest zobligowany do nabycia rzeczy według wskazówek dzierżawcy, nabywa on dobro sam dla siebie lub z zamiarem przekazania do używania lub pobierania pożytków nieokreślonemu podmiotowi.

- Celem leasingu finansowego jest całkowite lub prawie całkowite zużycie przedmiotu leasingu, co jest niedopuszczalne w przypadku dzierżawy rzeczy.

- Poza przypadkami określonymi ustawowo umowa leasingu nie może być w każdym czasie wypowiedziana przez jedną ze stron, co w wypadku dzierżawy jest możliwe. Dzięki temu zapisowi w ustawie korzystający ma pewność, że jeśli spełnia wszystkie warunki zawarte w umowie, będzie mógł swobodnie użytkować dobro wzięte w leasing i prowadzić działalność gospodarczą z jego wykorzystaniem.

Tabela 1. Korzyści podatkowe w leasingu

Leasing operacyjny Leasing finansowy
korzystający finansujący korzystający finansujący
Koszty	rata leasingowa, opłata manipulacyjna przedpłata	amortyzacja	Część odsetkowa rat leasingowych, opłata manipulacyjna, amortyzacja
Przychody		rata leasingowa, opłata manipulacyjna, przedpłata		część odsetkowa rat leasingowych, opłata manipulacyjna

Źródło: „Bank i Kredyt” sierpień 2002r.

Wady:

- wysokie koszty transakcji- na nie składają się min. długi czas trwania leasingu zbliżony do okresu gospodarczej używalności jego przedmiotu, niska zdolność kredytowa korzystającego, dodatkowe usługi świadczone przez finansującego

- dotkliwe skutki zwłoki korzystającego- wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym, odebranie przedmiotu leasingu, a nawet uiszczenie pozostałej części opłat,

- ponoszenie ryzyka cenowego i rzeczowego przez korzystającego. Uiszczenie opłat także w razie niemożliwości korzystania z dobra inwestycyjnego inwestycyjnego powodu przypadkowej utraty lub uszkodzenia oraz do przywrócenia wtedy stanu poprzedniego

- ponoszenie odpowiedzialności za produkt przez korzystającego, który przejmuje odpowiedzialność za szkody wyrządzone osobom trzecim w wyniku normalnego używania wadliwego dobra inwestycyjnego.

W. Sasin „Kredyt, leasing czy dzierżawa” P.W.Framax, Skierniewice 1993

M. Bitz „Produkty Bankowe” Poltext, Warszawa 1996

Atr. 23f.1.ustawy z dnia 26.07.1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych

W. Sasin „Kredyt, leasing czy dzierżawa” P.W.Framax, Skierniewice 1993

M. Bitz „Produkty Bankowe” Poltext, Warszawa 1996

Atr. 23f.1.ustawy z dnia 26.07.1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych

M. Bitz „Produkty Bankowe” Poltext, Warszawa 1996

A. Dulian :Uwarunkowania rozwoju leasingu w Polsce „Banki Kredyt” sierpień 2002

---