Liberalizm etyczny
- teoria antyabsolutystyczna oparta na pewnej całościowej wizji jednostki
Karl Popper -autor dzieła „Społeczeństwo i jego wrogowie”. Pisał w latach '40 XX wieku, pochodził z rodziny emigrantów żydowskich z Australii. Jest to filozof, który wychodzi w swoich rozważaniach od krytyki historycyzmu (historycyzm jest to podejście filozoficzne do rzeczywistości pozwalające odkryć realistyczne, racjonalne podejście do świata, odkrycie świata idealnego). Krytykował Platona, a szczególnie jego teorie jaskini (która mówiła o tym, że osoby znajdujące się w jaskini widzą tylko cienie tego co znajduje się poza nią tak jak ludzie widzą tylko cienie idei). Platon był idealistą i uważał, że nie materia, ale byty pozamaterialne są pierwotne. Wg Poppera historycyzm (filozofia) Platona ma swój początek w starożytności i istnieje w świecie aż do czasów Marksa, obejmując ideologią wszystkie władze faszystowskie, nazistowskie i komunistyczne. Twierdził, że platonizm jest podobny w swoich założeniach do komunizmu. Historycyzm Platona charakteryzował się społeczeństwem zamkniętym, odgórnie uporządkowanym, organizacje polityczne oparte na historycyzmie są ograniczone a najważniejsze jest w nich społeczeństwo (nie jednostka ale dobro wspólne jest ważniejsze). Społeczeństwo zamknięte charakteryzuje się kolektywizmem, jednostka nie jest inwiduum. Społeczeństwo otwarte natomiast charakteryzuje się pokorą odkrywczą oraz koncepcją jednostki (maksymalna autonomia jednostki). Popper twierdził, że wolność jednostki i jej autonomia może posunąć się tak daleko, aby nie szkodzić innym. Społeczeństwo otwarte charakteryzuje się też brakiem upolitycznienia jednostki w przeciwieństwie do społeczeństwa zamkniętego. Popper odrzuca możliwość utworzenia nauki opisującej rzeczywistość społeczną. Wg niego instytucje w pewien sposób ograniczają autonomie jednostki ale niektóre z nich są dobre i pozytywne. Jego zdaniem można, a nawet powinno się tworzyć takie instytucje, które przygotowywałyby jednostki do życia w zupełnej wolności (nauczałyby, badały). Popper uznaje różnorodność wartości (pluralizm wartości) i związany z tym dylemat wyboru między wartościami. Dylemat ten powinien być osobistą sprawą każdej jednostki, w żadnym wypadku nie powinien być rozwiązywany odgórnie. Popper postulował ograniczenie władzy państwowej.
Richard Rortie - stworzył liberalizm pragmatyczny (jego poglądy sytuowały się między pragmatyzmem a modernizmem). Uznawał wyższość demokracji nad filozofią, postulował równość w uznawaniu wartości etycznych różnych jednostek. Uważał, że nie można stworzyć obiektywnych podstaw życia społecznego. Jego zdaniem życie społeczne składa się z „gier językowych” a to co jest poza tymi grami, co pozostaje, to demokracja.
Gerald Dworkin - liberał równościowy, profesor na uniwersytecie w Londynie i Nowym Jorku. Opowiadał się za równością szans i równością dostępu do środków. Poza tym postulował równość polityczną i równość minimalnego dochodu jako sprzyjającą harmonizacji współżycia społecznego. Popierał aktywność sądu najwyższego a tym samym uznawał ograniczenie władzy. Jego zdaniem autonomia publiczna sprowadza się do partycypacji jednostek lub grup w sferze publicznej a autonomia prywatna przyznana jest indywidualnie każdej jednostce. Akceptował uniwersalizm. Bronił wartości negatywnych (autonomii jednostki). Był też obrońcą konstytucjonalizmu amerykańskiego (był Amerykaninem).
Liberalizm polityczny
Isaiah Berlin wskazał na ten dramatyzm wyboru w pluralizmie o jakim nie mówili Popper i Hayek. Berlin pochodził z Łotwy ale żył i pracował w Wielkiej Brytanii. Wskazał podstawy liberalizmu politycznego. Stworzył teorię, którą zobrazował za pomocą metafory o lisie i jeżu. Różnica w podejściu do życia między lisem a jeżem polega na tym, że jeż zna tylko jedną dużą rzecz i gdy do niej dojdzie zatrzymuje się natomiast lis zna wiele małych rzeczy i między nimi wybiera. Na podstawie tej metafory Berlin zbudował teorię niepołączalności wartości. Mówiła ona o tym, że wartości są sprzeczne i istnieje tragizm wyboru między nimi. Spontaniczność jest błędem i nie występuje żadna hierarchia wartości (przeciwstawienie się obiektywizmowi). Wprowadził na wolność negatywną i pozytywną ale zauważył, że w nich również są sprzeczności. Wolność do partycypacji w procesach politycznych jest wyrazem pluralizmu. Wolność pozytywna w ujęciu Berlina jest prawem do żądania pewnych świadczeń, jest to możliwość żądania od społeczeństwa stworzenia pewnych gwarancji do chronienia wolności negatywnej. Wskazał też podział na sferę publiczną, sferę prywatną i istniejącą między nimi sferę społeczną. Berlin krytykował paternalizmu (paternalizm - narzucanie pewnego rodzaju wartości odgórnie, traktowanie ludzi jako przedmioty a nie jako podmioty). Trzeba stworzyć instytucje, które rozszerzałyby wolności. Jednostka powinna być traktowana jako podmiot. Problem organizacji społeczeństwa powinien być oparty na wolnościach jednostki.
Teorie sprawiedliwości Rawlsa
John Rawls - stworzył koncepcję liberalizmu etycznego opartej na pewnej egalitarnej koncepcji sprawiedliwości i podziału dóbr i opisał je w „Teorii sprawiedliwości”. Twierdził, że liberalizm etyczny opiera się na dwóch zasadach:
Każda osoba posiada takie same prawa żądania takich samych wolności i różnych uprawnień (zasada egalitarna). Równy rozdział uprawnień dotyczy osób dorosłych (obywateli)
Nierówności społeczne i ekonomiczne są możliwe w dwóch warunkach: gdy są powiązane ze statusem danej osoby i kiedy taki status jest dostępny dla wszystkich (równość szans) oraz gdy nierówności te są tak zorganizowane, że przynoszą największą korzyść dla tych, którzy są w najgorszej pozycji w tym społeczeństwie
Rawls wychodził w swoich rozważaniach od krytyki utylitaryzmu (utylitaryzm ten stał się podstawą późniejszych teorii liberalnych). Rawls uważał, że wszystkie instytucje, które zwiększają liczbę dobra a zmniejszają zło są dobre i słuszne. Rawls był też przedstawicielem liberalizmu politycznego. Jego zdaniem u podstaw liberalizmu politycznego leży liberalizm etyczny. Według Rawlsa liberalizm polityczny mówi o tym, jak nie zmuszać grup społecznych do przyjęcia pewnych ustrojów politycznych. Sprawiedliwość w liberalizmie politycznym opiera się natomiast na konsensusie. W przeciwieństwie do liberalizmu etycznego liberalizm polityczny uznaje za ważny fakt, że społeczeństwo jest pluralistyczne i w związku z tym nie istnieje jeden model życia społecznego (a tak myśleli liberałowie etyczni). Dla liberałów etycznych, których przedstawicielem był Rawls istotne było budowanie instytucji, które gwarantowałyby wykonywanie wspólnej polityki, zachowanie wolności jednostki i dóbr wspólnoty. Budowanie konsensusu powinno odbywać się bez wnikania w filozofię, w istotę rzeczy (budowanie konsensusu powierzchownego). Jest to możliwe dzięki tolerancji uznawanej za główną zasadę stosunków społecznych. Tolerancja oznacza tyle co akceptacja. Grupy społeczne mogą znaleźć coś, co je łączy. Postulat tolerowania odmienności.
Dyskurs etyczno - polityczny Rawlsa to możliwość partycypacji społeczeństwa na grupy społeczne. Jeżeli jednostka uważa, że jej prawa są naruszane przez jej własną grupę to ma gwarancje ochrony tych praw przez państwo, mimo, że działania zostaną wymierzone w grupę, z której jednostka pochodzi. Liberalizm polityczny jest więc kontynuacją liberalizmu etycznego tylko w sensie pragmatycznym. Nie można go uzasadnić filozoficznie. Podsumowując możemy stwierdzić, że jest on dobry dla świata pluralistycznego bo jest oparty na wzajemnej tolerancji, akceptacji i znajdowaniu konsensusu.
Koncepcje neutralności światopoglądowej państwa
Różnice miedzy neutralnością zamiarów i efektem
6.Różnice miedzy moralnością a etyka- Źródłami pochodzenia zasad moralnych i ich sensem zajmuje się nauka filozoficzna zwana etyką. Nie należy jednak mylić etyki z moralnością.
Zasady moralne przyjmują często formę zdań rozkazujących lub zakazujących. Przykładem zasady moralnej jest np. zakaz "nie zabijaj". Większość ludzi ma zasady moralne głęboko zinternalizowane (wpojone w podświadomość) w trakcie procesu wychowawczego i często w ogóle nie zastanawia się nad ich pochodzeniem. Naruszenie tych zasad powoduje zwykle wewnętrzny konflikt psychiczny, zwany poczuciem winy.
Zasady etyczne w odróżnieniu od moralnych są ogólnymi filozoficznymi twierdzeniami, wynikającymi z danego światopoglądu lub religii. Na ich bazie można tworzyć konkretne nakazy i zakazy moralne. Często zdarza się tak, że różne zasady etyczne prowadzą do tych samych zasad moralnych.
Na przykład z trzech zasad etycznych:
Życie ludzkie jest święte, gdyż jest ono darem Boga. (chrześcijaństwo)
Odbieranie życia ludzkiego jest zadawaniem największego cierpienia. (buddyzm)
Życie ludzkie jest podstawową wartością, gdyż wszyscy jesteśmy równoprawnymi członkami ludzkiej wspólnoty. (humanizm)
można bez trudu wyprowadzić nakaz moralny "nie zabijaj", chociaż podstawy światopoglądowe tych zasad są zupełnie różne.
Nie wszystkie systemy etyczne prowadzą jednak zawsze do tego samego zbioru zasad moralnych, dlatego nie ma czegoś takiego jak "moralność uniwersalna', choć analizując zbiory nakazów moralnych obowiązujących w różnych kulturach i epokach, daje się wyróżnić pewien zbiór zasad, które obowiązują w olbrzymiej większości z nich, takich jak generalny zakaz kłamania, zabijania, kradzieży, czy cudzołóstwa.
Zdarzają się też pewne sprzeczności w samych podstawach światopoglądowych. Klasycznym jest tu często podkreślany przez etyków konflikt pomiędzy zasadą wolności ("człowiek jest wolny") a zasadą równości ("wszyscy ludzie są równi"). Obydwie te zasady są głęboko zakorzenione w kulturze europejskiej, jednak w skrajnej interpretacji są one sprzeczne, gdyż absolutna wolność prowadzi do powstania nierówności społecznych, a narzucenie absolutnej równości do totalitaryzmu, czyli przeciwieństwa wolności. Stąd konieczność uporządkowania zasad i nadania im różnych wag. Takie uporządkowanie nazywane jest hierarchią wartości.
Liberalna koncepcja autonomii jednostki - Wg Poppera niego instytucje w pewien sposób ograniczają autonomie jednostki ale niektóre z nich są dobre i pozytywne. Jego zdaniem można, a nawet powinno się tworzyć takie instytucje, które przygotowywałyby jednostki do życia w zupełnej wolności (nauczałyby, badały). Popper uznaje różnorodność wartości (pluralizm wartości) i związany z tym dylemat wyboru między wartościami. Dylemat ten powinien być osobistą sprawą każdej jednostki, w żadnym wypadku nie powinien być rozwiązywany odgórnie. Popper postulował ograniczenie władzy państwowej.
Koncepcja wolności negatywnej i pozytywnej- Wolnością negatywną jest wolność od czegoś a jej granicą jest krzywda drugiego człowieka. Jest to wolność autonomiczna. Natomiast wolność pozytywna to wolność do czegoś. Widoczna była już w starożytności jako wolność do partycypacji w procesach politycznych
Wolność starożytna a nowożytna
Libertalianizm - teorie polityczne Nozika
Robert Nozic - twórca dzieła pt.: „Anarchia, państwo i utopia”, filozof, jeden z głównych przedstawicieli liberializmu. Przedstawiał koncepcję wolności i sprawiedliwości. Próbował znaleźć odpowiedzi na dwa pytania: „po co nam państwo” i „czy potrzebujemy jakiegoś systemu sprawiedliwości społecznej”. Jego koncepcja była koncepcją ekstremalną, kierującą się bardziej na prawo od teorii Hayeka. Nozic uważał, że państwo nie jest potrzebne (postawa prawie anarchiczna). Zakładał on, że nie ma równości szans bo każdy człowiek ma inne możliwości a sprawiedliwość społeczną pojmował w charakterystyczny sposób. Gdy myśliciele tacy jak Lock lub Hayek uważali, że sprawiedliwy podział dóbr jest to podział oparty na wkładzie pracy Nozic uważał, że sprawiedliwe może być każde zawłaszczenie dóbr, które jest poparte przez społeczeństwo (jest zgodne z obowiązującym prawem). Koncepcja Nozica jest osadzona między anarchią a liberalizmem. Liberałowie uznają bowiem, że państwo jest konieczne bo jest gwarantem przestrzegania praw i wolności człowieka. Anarchiści natomiast uważają, że państwo nie jest potrzebne i nie jest gwarantem przestrzegania praw i wolności. Nozic uważał, że obywatele mają prawo do nieposłuszeństwa (koncepcja cywilnego nieposłuszeństwa powinna być wprowadzona do praktyki jako powszechnie obowiązująca norma; obywatele mogą się sprzeciwiać woli państwa). Każda jednostka samodzielnie decyduje co jest dobre i sprawiedliwe a co jest złe. Państwo jest potrzebne ale tylko w minimalnym stopniu a cywilne nieposłuszeństwo powinno być dopuszczone nie tylko w wyjątkowych sytuacjach (np. w USA dopuszczalne jest nieposłuszeństwo obywatelskie w wypadku segregacji rasowej). Teoria posłuszeństwa obywatelskiego wiąże się z problemem granic wolności jednostki oraz pytaniem gdzie owa granica się znajduje.
Wolność negatywna a wolność pozytywna
Wolność negatywna |
Wolność pozytywna |
- wolność od czegoś - zbiór uprawnień jednostek, który wyznacza granicę interwencji państwa lub innych jednostek, np. wolność wyznania - wolność pusta - nikt nie może ingerować w przestrzeń wyznaczoną przez wolność negatywną - jednostka jest sędzią własnego postępowania - państwo nie może narzucić dorosłemu człowiekowi pewnej moralności - wolność negatywna ma granice - społeczeństwo narzuca pewne standardy i jeśli się nim nie podporządkujemy to społeczeństwo nas odrzuci - stanowi istotę liberalizmu - granice tej wolności poszerzają się na przestrzeni wieków, np. stało się tak w odniesieniu do homoseksualistów - kiedyś byli oni karani za swoja orientację seksualną a teraz mają pełnię praw - wolność negatywna ma charakter transcendentny (pochodzi od Boga, od siły wyższej, nie podlega negocjacji) -nie ma związku z równością polityczną |
- wolność do czegoś - nie ma charakteru transcendentnego, ma charakter nabyty - wolność pozytywna jest związana z polityką, z dostępem do czegoś - są to uprawnienia jednostki, prawa obywatelskie definiowane przez wspólnotę polityczną - teorie liberalistyczna i republikańska są często mylone (republikanie stworzyli w USA wolności pozytywne dla białych) -republikanizm - teoria wspólnotowa -wolność pozytywna wiąże się z dostępem do praw politycznych (opiera się na nadaniu ludziom takich samych praw politycznych) |
Istnieje konflikt między wolnością pozytywną a wolnością negatywną.
W oświeceniu powstaje koncepcja rozumu praktycznego, rozum ten mówi nam jak mamy postępować. Nie można zatem narzucać jednostce sposobu postępowania (wolność negatywna)
Państwo liberalne jest neutralne.
1864 - nadanie praw politycznych (wyborczych) wszystkim pełnoletnim mężczyznom bez wyjątku
1967 - nadanie pierwszych praw politycznych kobietom (Szwajcaria)
Pierwotny charakter słuszności a wtórny charakter dóbr
Koncepcja wolności negatywnej gwarantuje autonomie jednostki
Jednostki ludzkie są dojrzałe, umieją odróżnić dobro od zła
Niepotrzebne są żadne instytucje, które mówią nam jak mamy postępować
Grupa społeczna ma nakazywać jednostce jak ma postępować
Respektowanie autonomii jednostki trzeba pogodzić z dobrem wspólnoty (gdy dobro wspólnoty jest ważniejsze to są to teorie demokratyczne i autorytarne natomiast gdy teorie uznają wyższość dobra jednostki to są to teorie liberalne)
Wszyscy, którzy uznają wyższość wspólnoty nad dobrem jednostki uznają teorie partykularne, ci którzy uznają wyższość koncepcji słuszności wyznają uniwersalizm wartości
Teorie polityczne - Haycka
Friedrich von Hayek - żył w latach 1889 - 1992. Był Austriakiem i przejął sposób myślenia Poppera. Jego największe dzieła to „Droga do zniewolenia”, „Konstytucja wolności”, „Prawo, ustawodawstwo, wolność”. Jego filozofia stała się podstawą neoliberalizmu praktycznego, stosowanego przez Ronalda Regana czy Margaret Tacher. Hayek reprezentuje konserwatywny wymiar liberalizmu etycznego. Uważał, że każde planowanie jest prostą drogą do zniewolenia. Postulował wolność ekonomiczną, która nie jest w stanie funkcjonować bez wolności politycznej. Spontaniczny ład społeczny ustanawia się przez realizację wolności i jest to ład racjonalny. Spontaniczność jest podstawą realizacji ładu społecznego ale nie ma to być wolność całkowita (ma to być wolność zmaksymalizowana). Hayek był przeciwnikiem demokracji, dopuszczał jednak pewne instytucje demokratyczne. Uważał, że władza powinna być ograniczona (checks & balances, trójpodział władzy). Życie spędził w Wielkiej Brytanii gdzie był świadkiem omnipotencji królowej angielskiej w Parlamencie. Takim właśnie ustrojem (ustrój westminsterski) Hayek był zainspirowany. Uważał , że władza, chociaż ograniczona powinna być silna (musi być w stanie narzucić swoja wolę jednostkom).Wolność jest dobra do momentu, gdy zaczyna szkodzić innym. Wg filozofii Hayek'a prawo jest wartością wyższą nie może być sprowadzone do samej legislacji ponieważ harmonizuje działania ludzi. Celem prawa jest obrona jednostki. Prawo nie powinno być zmieniane często. Wg Hayek'a takim prawem wyższego rzędu jest Konstytucja. Broni koncepcji „common law” oraz koncepcji antydemokratycznych. Powinno się tworzyć instytucje sprawdzające zgodność prawa niższego rzędu z prawem wyższego rzędu (konstytucją). Są to instytucje antydemokratyczne, np. Sąd Konstytucyjny. Opowiadał się przeciwko ustrojowi komunistycznemu i stworzył podwaliny pod krytykę „państwa dobrobytu” („państwo dobrobytu” - jednostki słabe mogą liczyć na państwo, równość szans, sprawiedliwość społeczna). Popper i Hayek nie zakładają równości między jednostkami, nie realizują postulatu równości materialnej ale równości szans. Krytykował paternalizm (przedmiotowe traktowanie ludzi). Uważał, że ludziom nie można niczego narzucać.
Problem pluralizmu w liberalizmie - idee Hayek'a i Popper'a zakładały pluralizm ale nie ukazywały ich dramatu.
Teorie polityczne - Grey Johna
John Gray - stworzył agonistyczny typ liberalizmu. Był uczniem Berlina, ale był bardziej radykalny od swojego nauczyciela. Berlin uważał, że istnieje konflikt wartości natomiast Gray uważał, że liberalizm jest jedną z historycznie uwarunkowanych teorii i nie jest lepszy od innych teorii. To tak samo jak nie można myśleć, że rynek jest najlepszym sposobem organizacji życia ekonomicznego skoro istnieją wciąż społeczności, w których rynek nie istnieje a jego wprowadzenie tylko skomplikowałoby i pogorszyłoby sprawę. Nie można narzucać nikomu idei liberalnych tak samo jak nie można udowadniać wyższości liberalizmu nad innymi teoriami. Zakładał pluralizm polityczny w skali globalnej. Nie można bowiem jego zdaniem stworzyć systemu uniwersalnego (nie ma uniwersalnych wartości, każdy wyznaje własny system wartości). Próbował mimo to stworzyć uniwersalne zasady harmonijnego współżycia.
Teorie polityczne komunitaryzmu
Nacjonalizm a terie polityczne
Multikulturalne terie polityczne
Multikulturalizm liberalny
Multikultura stała się bardzo ważna. Polityka multikulturowości sięga tylko do pewnego stopnia. Granicą multikulturowości jest uznanie równości praw osobistych obywateli. Jeżeli jednostka czuje, że ktoś jej coś zarzuca może liczyć na pomoc państwa. Moralne argumenty na rzecz uznania odmienności są silniejsze dla narodów pierwotnych, emigranci dokonują wyboru i poświęcają pewne porozumienia polityczne. W Europie nie ma państwa multikulturowego. Polityka uznania nie istnieje dla grup etnicznych. Największym problemem są grupy rozproszone, (np.: Romowie) które nie są otwarte.
Teorie rozwoju kategori moralnych wg Gilligan (racjonalizm kobiecy)
Etyka opiekuńczości
Terie panstwa sc Kinon - kobiety miałyby przejąć władze, aby zbudować społeczeństwo równości. Nowy ład ma być oparty na etyce równości - kobiety miałyby zbudować instytucje oparte również na równości. W nowym ładzie nie chcą dominować nad mężczyznami bo same przez wiele wieków były zdominowane i krzywdzone. wiedzą jak złym zjawiskiem jest dominacja i nie chcą krzywdzić nikogo w ten sam sposób, nie chcą się mścić. Kobiety nie wykorzystywałyby swojej pozycji przeciw mężczyznom, mimo, że istnieje moralna wyższość kobiet nad mężczyznami.
Postmodernistyczne teorie polityczne
Klasyczne i współczesne teorie demokracji
Deliberacyjne teorie demokracji
Teorie demokracji …
Teorie demokracji większościowej
demokracja bezpośrednia- Demokracja - dosłownie "władza ludu", pojęcie oznaczające początkowo typ ustroju, w którym ogół obywateli sprawuje władzę poprzez bezpośrednie głosowanie nad wszystkimi sprawami dotyczącymi państwa. System ten powstał w Atenach na przełomie VI i V wieku p.n.e. w wyniku reform ustrojowych przeprowadzonych przez Klejstenesa. Demokracją bezpośrednią nazywamy taki typ ustroju, w którym zasadnicze decyzje podejmowane są bez pośrednictwa instytucji pochodzących z wyboru. W praktyce oznacza to absolutną realizację podstawowego elementu pojęcia demokracji - władzy ludu. Każdy z obywateli bezpośrednio podejmuje decyzje - zgodnie z własnymi przekonaniami i wiedzą - dotyczące całego państwa. Wszystkie instytucje państwowe podlegają bezpośredniej ocenie i kontroli całej społeczności, nie ma więc rozdziału władz ani niezależności władzy sądowniczej. Wybory w demokracji bezpośredniej są zbędne, obywatele bowiem, sami stanowiąc władzę najwyższą - nie potrzebują swojej reprezentacji we władzach. Istotnym problemem związanym ściśle z takim typem ustroju jest kwestia kompetencji ciała decyzyjnego, czyli społeczeństwa. Nie sposób wymagać od każdego obywatela dobrej znajomości polityki międzynarodowej, kierowania państwem, prawa itp. Mimo to w demokracji bezpośredniej obywatele muszą podejmować wszystkie ważniejsze decyzje wymagające wiedzy w tych właśnie dziedzinach. Może to prowadzić bądź do podejmowania decyzji błędnych, bądź do wzrostu roli osób niekoniecznie kompetentnych, ale umiejących przekonywać do swoich racji; przykładem jest rola demagogów w demokracjach starożytnych. Ponadto z systemem tym związane są trudności wynikające z czasu, w którym może zostać podjęta decyzja, co ma niekiedy decydujące znaczenie dla losów państwa. W sytuacji gdy decyzja należy do wszystkich obywateli, opowiedzenie się za konkretnym rozwiązaniem danego problemu wymaga - ze zrozumiałych względów - wiele czasu. Dlatego też demokracja bezpośrednia w okresie jej istnienia (tzn. w starożytności) występowała w państwach, których społeczności liczyły co najwyżej kilkadziesiąt tysięcy obywateli.
Rozwój techniczny ułatwiający dostęp do informacji i ich przekazywanie powoduje, iż pojawiają się koncepcje powrotu do demokracji bezpośredniej poprzez np. sieć komputerową. Jakkolwiek rozwiązuje to problem szybkości decyzyjnej (pomijając jego realność np. w Polsce), równocześnie jednak, jak wskazuje Giovanni Sartori, umożliwia osiągnięcie ewentualnego kompromisu w kwestiach spornych, decyzja bowiem podejmowana w zaciszu własnego domu za pośrednictwem komputera może być jedynie decyzją "za" lub "przeciw", nie można jej natomiast podjąć na podstawie dyskusji z resztą decydentów, których może być np. pięćdziesiąt milionów.
Obecnie w formie klasyczniej nigdzie nie występuje demokracja bezpośrednia. Jej elementem najczęściej funkcjonującym w nowoczesnych państwach jest referendum, czyli podejmowanie ważnych decyzji państwowych poprzez głosowanie powszechne. Nie jest ono często stosowane ze względu na koszty, konieczne przygotowania itp.
Zwolennicy koncepcji demokracji bezpośredniej uważają, iż pewne jej elementy mogłyby z pożytkiem wzbogacić demokrację przedstawicielską, podkreślają ponadto, że argument związany z kompetencjami decydentów jest nieprzekonywający, skoro tym samym osobom, którym odmawia się prawa podejmowania decyzji politycznych, daje się prawo wyboru przedstawicieli; demokracja przedstawicielska odwołuje się więc ostatecznie do kompetencji i rozsądku wyborców, zakładając ich racjonalny wybór. Bardzo poważnym argumentem na rzecz demokracji bezpośredniej jest to, iż pozwala ona obywatelom na rzeczywisty wpływ na rządzenie państwem. Obywatel nie jest biernym widzem, którego udział w życiu politycznym ogranicza się do wrzucenia kartki do urny wyborczej raz na kilka lat, ale aktywnym uczestnikiem politycznych dyskusji i sporów. Zwolennicy tej koncepcji twierdzą także, że przeciwdziała to alienacji elit politycznych, które w jakimś momencie mogą uznać własne dobro za tożsame z wspólnym dobrem wszystkich obywateli.
Demokracja przedstawicielska- Demokracja przedstawicielska
Demokracja - dosłownie "władza ludu", pojęcie oznaczające początkowo typ ustroju, w którym ogół obywateli sprawuje władzę poprzez bezpośrednie głosowanie nad wszystkimi sprawami dotyczącymi państwa. System ten powstał w Atenach na przełomie VI i V wieku p.n.e. w wyniku reform ustrojowych przeprowadzonych przez Klejstenesa. Demokracja w swojej pierwotnej postaci istniała jedynie w starożytności. Współcześnie używając terminu demokracja, mamy zazwyczaj na myśli system, w którym władzę sprawują reprezentanci społeczeństwa wyłonieni w drodze wyborów powszechnych. Tworzą oni ciało zbiorowe, zwane legislatywą, które sprawuje władzę ustawodawczą. Legislatywa powołuje organy władzy wykonawczej, a często również sądowniczej. Taki typ demokracji nazywamy demokracją pośrednią, przedstawicielską bądź reprezentacyjną. We współczesnych państwach demokratycznych relacje między trzema władzami (ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą), ich kompetencje, wzajemne zależności, zakres kontroli władzy ustawodawczej nad wykonawczą określa ustawa zasadnicza, czyli konstytucja. Parlament, rząd i niezawisłe sądy sprawują władzę w państwie w ramach obowiązującego prawa. System taki gwarantuje udział wszystkich zainteresowanych obywateli w sprawowaniu władzy, ograniczając jednocześnie liczbę osób bezpośrednio decydujących o kształcie prawa oraz polityce wewnętrznej i zewnętrznej państwa, co umożliwia sprawne podejmowanie decyzji. Konieczność rywalizacji o głosy wyborców przyczynia się do podniesienia poziomu kompetencji polityków i zmusza ich do uwzględniania opinii obywateli. Z systemem demokracji reprezentacyjnej łączy się instytucja partii politycznej, czyli organizacji dążącej do przejęcia władzy dzięki wygranym wyborom; w kampanii wyborczej podstawową rolę odgrywa kompleksowy program partii. Oczywiście, warunkiem rywalizacji między partiami jest istnienie co najmniej dwu partii o odmiennych programach. Aby uzyskać głosy wyborców, kandydat danej partii zabiegający o miejsce w parlamencie musi przedstawić jak najlepszy program i być człowiekiem gwarantującym jego realizację, w przeciwnym razie nie ma szans przekonania kandydatów innych partii.
Istnieją jednak pewne niebezpieczeństwa związane z demokracją reprezentacyjną. Należą do nich: mniej więcej równy podział miejsc w parlamencie pomiędzy dwie partie oraz obecność wielu słabych ugrupowań; obie sytuacje umożliwiają sformowanie trwałego rządu, co może powodować poważne trudności w sprawnym zarządzaniu państwem. Zdarza się również, że polityk tworzy swój program jedynie w celu uzyskania głosów wyborców, nie mając zamiaru realizowania go po dojściu do władzy. Bywa także, iż rząd wywodzący się z jakiejś partii, unika niepopularnych, acz koniecznych dla państwa, decyzji, aby nie zrażać wyborców i zapewnić sobie miejsce w przyszłym parlamencie i rządzie. Krytycy demokracji przedstawicielskiej podważają jej istotę, tj. reprezentatywność, która ich zdaniem, może być pozorna. Jeśli 40% obywateli w danym państwie bierze udział w wyborach i 51% z nich głosuje na jedną partię, wówczas partia ta formuje rząd i uchwala ustawy, reprezentując zaledwie ok. 20% społeczeństwa. Innym równie poważnym problemem jest kwestia rzeczywistego wpływu obywateli na decyzje władz. Niektórzy twierdzą, że społeczeństwo naprawdę sprawuje władzę jedynie raz na cztery lata, tzn. w momencie wyborów. Inni dowodzą jednak, iż politycy stale muszą brać pod uwagę zdanie wyborców ze względu na następne wybory. Tak więc obywatele - przynajmniej pośrednio - przez cały czas kontrolują swoich reprezentantów.
Zwolennicy koncepcji demokracji przedstawicielskiej często jednak nie doceniają znaczenia aktywnego uczestnictwa obywatelskiego; polityka w ich pojęciu to wewnętrzna rozgrywka elit, które co najwyżej szukają aprobaty obywateli w wyborach i badaniach opinii publicznej. We współczesnych demokracjach liberalnych "wolność od polityki" zmienia swój charakter: obywatel już nie tylko m o ż e nie zajmować się polityką, ale nawet n i e p o w i n i e n się nią zajmować. Od kilkunastu lat w Europie Zachodniej mówi się o kryzysie tego modelu demokracji; bierność obywateli powoduje, iż nie są w stanie utożsamiać się z jakąkolwiek partią polityczną. Zgłoszono wiele propozycji wzbogacenia demokracji przedstawicielskiej o elementy demokracji bezpośredniej, jednak rzadko zostały one zastosowane w praktyce. Stałym kontrargumentem jest tu nie tylko kwestia technicznych możliwości, ale i kompetencji. Zwolennicy demokracji przedstawicielskiej negują posiadanie odpowiednich kompetencji zwykłych obywateli i sceptycznie oceniają możliwość stałego ich zaangażowania w sprawy publiczne. Owszem, zdarza się to w okresach rewolucji bądź pojawienia się wyjątkowo kontrowersyjnych problemów, poza tym czasem jednak obywateli polityka nie interesuje i są zadowoleni, gdy nie muszą się nią zajmować.
Klasyczne teorie polityczne…
Roznica miedzy konserwatyzmem a, radykalizmem prawicowym
Teroie polityczne Karola Smitha
Karl Schmidt - główny prawnopolityczny teoretyk faszyzmu III Rzeszy. Stworzył teorię zwaną decyzjonizmem, uważał, że polityka to tworzenie podziału na naszych i obcych. W swoich rozważaniach wrócił do pojęć podstawowych, np.: pojęcia suwerena. Według Schmidta suwerenność to cecha przypisywana obecnie państwu. Jest to niepodzielna, nieograniczona władza suwerena na terytorium państwa. Suwerenność ta nie może być ograniczona żadnymi czynnikami zewnętrznymi. Suwerenem jest natomiast ten, kto potrafi podejmować decyzje w warunkach wyjątkowych. Krytykował demokrację i parlamentaryzm, bo jest oparty na rządach prawa, czyli na odgórnych, rutynowych procedurach i działaniach, które nie sprawdzają się w sytuacjach wyjątkowych. Suweren ma prawo do podejmowania decyzji (decyzjonizm). Krytyka parlamentaryzmu Schmidta wynikała z jego rozczarowania parlamentaryzmem Republiki Weimarskiej. W liberalizmie krytykował najbardziej pluralizm wartości. Uważał on, że pluralizm ten prowadzi do gry pozorów, natomiast gra pozorów prowadzi do chaosu. Aby chaos ten uporządkować potrzebna jest silna władza - dyktatura, która wyrażałaby wolę powszechną narodu. Wola powszechna unifikuje naród. W jego teorii występował silny akcent populistyczny - lud ma zdanie i zdanie to wyraża dyktator a nie przedstawiciele narodu wybierani do parlamentu (wiadome jest, że w takiej sytuacji przez prowadzenie propagandy łatwiej jest wpływać na zdanie ludu lub je zmieniać). Władza powinna być silna. Karl Schmidt wysunął koncepcję prawa europejskiego, sytuującego się między prawem krajowym a prawem międzynarodowym. Wyobrażał sobie Rzeszę jako państwo grupujące narody europejskie pod berłem Berlina.
Schmidt stworzył podstawę dla rządów Hitlera, który obalił poprzednie, demokratyczne procedury postępowania przekonując ludzi, że sytuacja jest wyjątkowa i potrzebna jest im silna władza, która będzie umiała podejmować decyzje. Dało mu to podstawy aby mianować się dyktatorem.
Koncepcje polityczności (polityka a polityczność)