WYZYNY Europa: Bawarska, Czesko-Morawska, Małopolska (Śląska, Krakowsko-Częstochowska, Kielecko-Sandomierska), Lubelska, Wołyńska, Podolska, Mołdawska, Transylwańska, Naddnieprzańska, Doniecka, Białoruska, Środkoworosyjska, Nadwołżańska, Bugulmijska. Azja: Stawropolska, Środkowosyberyjska, Anatolijska, Armeńska, Irańska, Dekan, Tybetańska, Mongolska, Ordos, Pogórze Kazaskie, Afryka: Libijska, Darfur, Abisyńska, Somalijska, Wschodnioafrykańska, Bije, Adamawa, Futa Dżalon. Ameryka Północna: Wielkie Równiny, Kolumbii, Kolorado, Meksykańska. Ameryka Południowa: Gujańska, Brazylijska, Patagońska. Australia: ZachodnioaustralijskaNIZINY Europa Padańska, Francuska, Angielska, Niemiecka, Polska (Śląska, Wielkopolska, Mazowiecka, Podlaska), Wołoska, Węgierska, Rumuńska, Czarnomorska, Nadkaspijska, Naddnieprzańska, Ocko-Dońska, Wschodnioeuropejska. Azja: Kubańska, Zachodniosyberyjska, Północnosyberyjska, Kołymska, Turańska, Mezopotamia, Indu, Gangesu, Równina Korat, Północnochińska, Mandżurska, Chińska, Am. Pln: Zatokowa, Atlantycka, Centralna, Hudsona. Am. Pld: Orinoko, Amazonki, La Platy. Australia: Nullarbor, ŚrodkowoaustralijskaGORY Europa: Betyckie, Sierra Morena, Iberyjskie, Kantabryjskie, Pireneje, Masyw Centralny, Alpy, Jura, Apeniny, Wogezy, Schwarzwald, Ardeny, Reńskie Góry Łupkowe, Kambryjskie, Pennińskie, Grampian, Kaledońskie, Skandynawskie, Świętokrzyskie, Sudety, Karpaty, Rudawy, Las Czeski, Szumawa, Dynarskie, Stara Planina, Rodopy, Strandża, Pindos, Ural. Azja: Pontyjskie, Taurus, Kaukaz, Elburs, Zagros, Kopet-Dag, Mekran, Ghaty Zachodnie, Ghaty Wschodnie, Arakańskie[, Himalaje, Hindukusz, Karakorum, Pamir, Kunlun, Tien-Szan, Ałtaj, Sajany, Jabłonowe, Wielki Chingan, Sichote-Alin, Stanowe, Jenisejskie, Byrranga, Wierchojańskie, Ałdańskie, Dżugdżur, Czerskiego, Kołymskie, Czukockie, Koriackie, Środkowe. Afryka: Atlas, Ahaggar, Tibesti, Darfur, Muchinga, Smocze, Przylądkowe. Ameryka Północna: Kordyliery, Brooksa, Nadbrzeżne, Kaskadowe, Sierra Nevada, Skaliste, Appalachy, Sierra Madre Zachodnie, Sierra Madre Wschodnie, Sierra Madre. Ameryka Południowa: Andy, Kordyliera Zachodnia, Kordyliera Wschodnia, Kordyliera Nadbrzeżna, Kordyliera Patagońska. Australia i Oceania: Wielkie Góry Wododziałowe, Alpy Australijskie, Alpy Południowe. Antarktyda: Transantarktyczne, Ellswortha, Pensacola PUSTYNIE Azja:Gobi, Takla Makan, Kyzył-Kum, Kara-Kum, Thar, Lota, Wielka Pustynia Słona (Iran), Syryjska, Wielki Nefud, Ar-Rab al-Chali, Ałaszan, Negew Afryka: Sahara, Wielki Erg Zachodni, Wielki Erg Wschodni, Libijska, Zachodnia, Arabska, Nubijska, Kalahari, Namib, El-Dżafur Ameryka Północna: Wielka Pustynia Słona (USA), Mojave Ameryka Południowa: Atakama Australia: Wielka Pustynia Piaszczysta, Tanami, Simpsona, Gibsona, Wielka Pustynia Wiktorii, Mała Pustynia Piaszczysta Europa: Pustynia Błędowska WULKANY-Europa: Etna,askia,hekla, wezywiusz,stromboli AZJA:kluszewska sopka, fudzi-sam, kerind,rinjami,koriacka sopka AFRYKA: Kamerun,pico de teide,nyirangogo, fogo AM.PLN: Orizoba,popocatepetl, reinier,shasta,nevado de colina AM. PLD:guallatiri,cotopaxi,el misti, tupungatito, nevado del ruiz AUSTRALIA: mauna ,loperi,kilaucea ANTARKTYDA: erebus TYPTY : ladawe,podmorski::czynne, drzemiace,wygasle::wylewnw,eksplozywne,mieszaneTYPY: isladzki: efuz. zasadowe,gazy;hawajski efuz :rzadka l.,tarcza, stromobolijski: efuz-ekspl bomby wulk.gazy,malo lawy, wulkanianski: efuz-ekspl kwasne,geste , chmura wulk, plinianski: ekspl mater piro, popioly, wezuwianski: eksp-efez katastr wybuch, mat piro, lawa luzna, peleanski: ekspl, lepka lawa, pyly, ROZMIESZCZENIE łuki pasm gorskich i wysp, basenow ocean, wulkany kontynentalne
Orogeneza kaledońska - ruchy górotwórcze trwające od końca prekambru po wczesny dewon. Największe nasilenie osiągnęły w sylurze. W wyniku fałdowania kaledońskiego powstały góry zwane kaledonidami. Zaliczamy do nich:Góry Kaledońskie, Grampiany i góry Skandynawii północno-wschodnią część Appalachów góry zachodniego Kazachstanu północny Tien-Szan Sajany Ałtaj Alpy Australijskie Orogeneza kaledońska w Polsce Góry Świętokrzyskie, które potem objęte zostały skutkami działania orogenezy hercyńskiej. Orogeneza hercyńska - okres intenswnych ruchów górotwórczych zachodzących w paleozoiku, pomiędzy górnym dewonem, a dolnym permem. W Europie objęła ona głównie część środkową (Irlandia, Walia, Ardeny, środkowe Niemcy, Masyw Czeski). W Polsce w orogenezie hercyńskiej zostały ukształtowane Sudety, Góry Świętokrzyskie. Główne góry powstałe w tym okresie to:Wogezy Harz Ural Appalachy Góry Smocze Góry Wododziałowe Ałtaj Tien-Szan Orogeneza alpejska - okres fałdowania, w czasie którego doszło do powstania górotworu alpejskiego. Rozpoczęła się 230 mln lat temu i trwa nadal, przy czym główna faza fałdowań przypada na trzeciorzęd. Doprowadziła do wypiętrzenia Alp, Karpat, Pirenejów, Apeninów, Atlasu, Kordylierów, Andów, Himalajów i Kaukazu.W czasie orogenezy alpejskiej nastą piło potrzaskanie i nierównomierne wyniesienie SudPłyty tektoniczne:większe Płyta Pacyficzna Płyta Północnoamerykańska Płyta Południowoamerykańska Płyta Eurazjatycka Płyta Afrykańska Płyta Indoaustralijska Płyta Antarktyczna mniejsze Płyta Juan de Fuca Płyta Karaibska Płyta Kokosowa Płyta Nazca Płyta Scotia Płyta Helleńska Płyta Arabska Płyta Irańska Płyta Filipińska Płyta Birmańska Płyta Sundajska typy reżimów:- deszczowy oceaniczny: wysokie stany wody zimą, spowodowane niskimi temperaturami, które # zmniejszają parowanie wody - śnieżny: zwiększona ilość wody wiosną z powodu topniejących śniegów - lodowcowy: nadmiar wody spowodowany topnieniem lodów w letnich temp. - deszczowo śnieżny: wzmożone opady jesienią i topniejące śniegi wiosną wpływają na znaczny przyrost wody - śródziemnomorski - równikowy - monsunowy LODOWCE: EUROPA ok. 90 tys km2 najwieksze na wyspach arktycznych.granica wielkiego sniegu wystepuje na wys ok. 100m.n.p.m ( ziemia franciszka jozefa,nowa zelandia, spitsbergen, jan mayen) , czassze lodowe na islandii 10%; lodowqce gorskie: w gorach skandynowskich, granica wiecznego sniegu od 700m na pln do 1800 na pld: rozlegle lodowce fieldowe, lodowce dolinne;w Alpach granica wiecznego sniegu od 2500m do 3200m: lodowce typu alpejskiego- zasilanie z kilku pol firnowych;Pireneje, Ural AZJA: zajmuja tylko 140 tys km2 pomimo sprzyjajacych warunkow term i orograficznych tak male zlodzenie kontynentu jest wynikiem kontynentalizmu klimatycznego. Wystepowanie: wyspy arktyczne: Ziemia Plnocna, wyspy nowosyberyjskie,wyspy wrangla; lodowce cyrkowe i dolinne na stokach np. himalajow,kaukazu, altaju AFRYKA: lodowce wystepuja w obszarach gorskich afryki wsch, zajmuja 12 km2 , kilimandzaro-granica wiecznego sniegu 4800-5200,11 lodowcow, Mt.kenia-gr. Wiecznego sniegu 3950-4500, 12 l, Ruwenzarii-gr.sniegu 4100, 37 l AM. PLN : lodowce zajmuja 8% pow. Najwieksza czasza lodowca wystepuje na grenlandii ok. 1,8 mln km2 , lodowce wystepuja na wyspach archipelagu arktycznego-ponad 100 tys km2 , lodowce gorskie koldyliery ok. 60tys km2AM PLD: lodowce gorskie zajmuja 33tys km2, wystepuja na calej dlugosci andow, najwieksze pola lodowe sa w andach patagonskich 20tys km2 AUSTRALIA wystepuja glownie na wyspie pld nowej zelandi, w najwyzszych partiach alp pld , najwiekszy lodowiec Tasmana