NOWORODEK
Narodziny dziecka to zakończenie czasu oczekiwania pełnego nadziei i radości. Na świecie pojawia się czerwony, mokry, płaczący maluch, który rodziców wprawia w stan osłupienia, zdziwienia i ogromnego szczęścia. Dziecko po odcięciu pępowiny, a często odcina ją ojciec, przekazywane jest lekarzowi pediatrze. Musi on ocenić, zbadać, powiadomić o sta-nie zdrowia ich dziecka. Pierwsze spojrzenie na dziecko daje pediatrze wiele informacji o je-go kondycji. Głośny, mocny płacz niepokoi rodziców, ale zadowala lekarza. Różowe, napięte ciało noworodka, który broni się przed nieznanym, podlega zdecydowanej ocenie skali Apgar. Skala ta to stan noworodka w pierwszej, trzeciej i piątej minucie życia. Obejmuje:
1. czynność serca > 100 uderzeń / minutę 2 pkt.
2. czynność oddechowa - głośny płacz 2 pkt.
3. napięcie mięśniowe - aktywne ruchy 2 pkt.
4. reakcja na cewnik - odśluzowywanie 2 pkt.
5. kolor skóry - różowy 2 pkt.
Po dokładnym zbadaniu noworodka pediatra ocenia wielkość narządów zewnętrz-nych i wewnętrznych (palpacyjnie). Stan obojczyków, ewentualnie wady lub ich brak. Jałowy gazikiem zabezpiecza odciętą pępowinę ściśniętą plastikowym zaciskiem, mierzy długość i waży dziecko, mierzy obwód głowy, klatki piersiowej, obwód brzucha, bada wielkość ciemiączka. Podaje witaminę K, zakrapla oczy 1% azotanu srebra jako zabieg odrzeżączko-wego zapalenia spojówek. Pobiera krew na podstawowe badania ( gazometria i inne). Dziecko otrzymuje plastikową opaskę z imieniem i nazwiskiem matki, płcią dziecka i datą jego narodzin.
Noworodek jest oddawany matce i dostawiany do piersi często bezpośrednio po porodzie, gdy dziecko rodzi się w stanie ogólnym dobrym jest przystawiany do piersi ( matka pragnie od razu mieć przy sobie gołe dziecko i dać mu pierś). Większość noworodków podejmuje ssanie i jest z tego powodu zadowolona. Dalsza obserwacja noworodka wiąże się z jego oddychaniem, kolorem skóry ciepłotą ciała, dobrym odruchem ssania, wydaleniem moczu i smółki ( pierwszego stolca).
Noworodek odbiera wszystkie bodźce wykształconymi narządami zmysłów. Dotyk, smak, węch to piękne sygnały pochodzące od mamy, laktoza będzie dawała bezpieczeństwo, spokój, ciepło, jedzenie i bezgraniczną miłość. Dziecko również słyszy. Zwraca się w kierunku głosu, reaguje na różne odgłosy i dźwięki.
Obecnie w Polsce szpitale wykonują badania słuchu u nowonarodzonych dzieci. Jest to badanie bezbolesne, szybko pozwala na wykrycie ubytków słuchu i szybką pomoc.
Wzrok dziecka reaguje na silne światło, przed którym broni się, zaciskając powieki. Często pierwsza doba życia to zamknięte powieki i niechęć do ich otwierania. Po kilku godzinach snu i próbach adaptacji dziecko rozgląda się po świecie. Przygląda się i słucha, obserwuje i wysyła sygnały, gdy jest niezadowolone.
Kolor, kształt, położenie, odległość nie istnieje dla dziecka. Potrafi odróżnić jasność i ciemność, o czym świadczy zwężanie źrenic. Reagują na ruch, wodząc wzrokiem za przed-miotem, poruszają się i przekręcają głowę w ich stronę. Dokładność obserwacji jest ograni-czona, noworodek widzi nieostro przedmioty znajdujące się w niewielkiej odległości. Najlepiej widzi na odległość około 20-25 cm.
Dzieci żywo reagują na ból, głód, smak czy zapach. Są one dla niego najważniejsze.
Noworodek w łonie matki wykonuje różne ruchy. Przebiera rękami i nogami, ssie kciuk, ziewają, połykają wody płodowe, robią grymasy. Po porodzie takie zachowanie dostarcza nam wielu informacji, a dla rodziców jest olbrzymim przeżyciem.
Dobry stan dziecka jest widoczny w jego zachowaniu.
Odruch szukania jest ważny do odnalezienia piersi.
Odruch ssania - by się najeść i byś blisko mamy.
Odruch połykania.
Odruch mrugania - reakcja na jasne światło.
Odruch chwytania.
Odruch pełzania.
Odruch chodzenia.
Odruch moro - gwałtowne wyciąganie rąk i nóg, jakby dziecko chciało coś objąć - występuje w sytuacji zagrożenia, zmiany pozycji.
Odruch kichania.
Odruch cofania się przy bólu.
Twarz dziecka wyraża różne grymasy, które kojarzymy z konkretnymi uczuciami. Mamy nadzieję, że dziecko się uśmiecha, jest zdziwione, niezadowolone czy smutne. Na ogół stan dziecka wyraża mimowolne ruchy mięśni, nad którymi dziecko nie panuje. Najczęściej jest spokojne, kiedy śpi lub je albo płacze, bo jest głodne, niespokojne, samotne, ma brudną pieluchę lub coś je boli (kolki).
Płacz jest ważnym sygnałem płynącym od dziecka do rodziców. Płaczące dziecko wymaga obserwacji, by w krótkim czasie odpowiednio zinterpretować powód płaczu i zareagować na niego.
Noworodki sypiają około 20 godzin na dobę. Wyróżnia się też czuwanie, półsen i drzemkę. Dzieci potrafią spać bardzo głęboko, jak też są wyczulone na zmiany zapachu, temperatury, gdy odkładamy je do łóżeczka. Budzą się i domagają przytulania, kołysania, pieszczoty. Muszą czuć bliskość mamy, jej ciepło, bicie serca. Dzięki osobom bliskim noworodek jako osoba skomplikowana, która przystosuje się do warunków i odbioru nowych wrażeń, aktywnie zabiega o własny rozwój. Dysponują cała gama zdolności, które pozwalają mu otrzymać to, co chce, jak też wywierać wpływ na wydarzenia w domu i rodzinę. Dzieci wymagają od nas pomocy. Karmimy je, przewijamy, dajemy miłość. Pewnym rytuałem jest kąpiel, do której zachęca się i angażuje ojców. Wykonują to mimo obaw i niepewności dobrze, z wielką delikatnością i czułością. Dzięki kąpieli ojcowie nawiązują bardzo bliski kontakt z dzieckiem, przemawiają do niego, uspokajają i mają namiastkę tego, co kobieta przeżywa przy karmieniu.
Nauka kąpieli trwa krótko, ale praktyka w domu czyni mistrza.. Wszystkie czyn-ności pielęgnacyjne wykonują ojcowie i znakomicie się przy nich sprawdzają, a co najważ-niejsze coraz chętniej opiekują się swoimi dziećmi.
Regularne powtarzanie czynności o tej samej porze dają dzieciom poczucie bezpieczeństwa. Ciepła woda, pachnąca oliwka to dla malucha pewien rytuał, który wyciszają go i przygo-towują do snu. Spokój, przyciszony głos mamy lub taty, delikatne ruchy ręki pozwalają maluchowi się odprężyć. Kąpiel w miłej atmosferze relaksu stanie się pełną rodzicielskiej miłości ceremonią.
Noworodek jest bardzo absorbujący, ale przy dobrej organizacji mama znajdzie dla siebie czas na drzemkę, kąpiel, książkę. Podział pracy jest ważny. Wypoczęta matka w pełni cieszy się macierzyństwem. Nie przeżywa huśtawek nastrojów.
KARMIENIE PIERSIĄ
Karmienie piersią jest zjawiskiem naturalnym. Laktacja jest spontanicznym procesem fizjologicznym. Pierwotnym psychofizycznym bodźcem do rozpoczęcia laktacji jest położenie noworodka w okolice brodawki i karmienie na żądanie. Ssanie jest najlepszym impulsem do wydzielania mleka i opróżniania piersi. Bodźcem chemicznym jest prolaktyna wydzielana przez hormon przysadki. Laktacja będzie dobra wtedy, gdy uwzględnimy samoregulację noworodka od pierwszych godzin po porodzie oraz okresy głodu i nasycenia. Indywidualny i swoisty rytm karmienia należy podtrzymywać u każdego noworodka. By utrzymać laktację, należy karmić na żądanie i nie dokarmiać.
Laktacja.
Pierwsze mleko to siara - młodziwo (2-4 dni). Ma kolor żółty, jest gęste, a więcej białka niż mleko późniejsze, niej węglowodanów i tłuszczu. Siara działa rozwodniająco - ułatwia wydalanie smółki.
Mleko to jest:
biologicznie swoiste dostosowanie do możliwości trawienia, metabolizowania przez organizm dziecka .
zawiera wszystkie niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich ilościach i korzyst-nym składzie.
nie obciąża niedojrzałego jeszcze w pełni układu pokarmowego i układu wydalni-czego.
zapewnia dobry rozwój fizyczny i psychiczny - daje poczucie bezpieczeństwa i po-głębia więzi uczuciowe.
białko jest lepiej przyswajalne, nie zawiera obcych gatunkowo białek wywołujących uczulenia.
zapewnia pełną odporność na czynniki zakaźne zawiera immunoglobuliny , leukocyty, makrofagi, lilozym.
jest wolne od bakterii chorobowych zanieczyszczonych chemicznie i czynników alergicznych.
ma różny skład w zależności od okresu laktacji noworodka.
na początku karmienia jest więcej wody, potem tłuszczu
w nocy jest więcej tłuszczu
mleko dojrzałe jest bogatsze w tłuszcz niż siara czy mleko przejściowe.
ma więcej witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
zawiera tzw. czynnik wzrostu.
zawiera substancje ułatwiające trawienie i metabolizm.
sprzyja rozwojowi enzymatycznemu flory bakteryjnej układu trawiennego.
Kilka dni po porodzie siara przechodzi w mleko przejściowe, by około 3 tygodni po porodzie osiągnąć cechy mleka dojrzałego.
Skład mleka kobiecego:
woda - 87,6%
białko - 1,2%
laktoza - 7%
tłuszcz - 3,8%
sole mineralne - 0,21%
makroelementy: sód, potas, chlor , wapń.
Siara zawiera największą ilość białka odpornościowego - immunoglobuliny A hamuje wzrost i rozmnażanie bakterii i wirusów, jest głównym elementem obrony miejscowej błony śluzowej. Stanowi źródło przeciwciał dla wirusów, bakterii i alergenów. Jest 50 razy cięższe niż w mleku przejściowym., białka transportowanego dla żelaza ( laktoferyna) - odbiera swobodne żelazo z jelit, zapobiega rozwojowi bakterii escherichia colli i innych dla których żelazo jest konieczne dla rozwoju, działa bakteriobójczo, hamuje wzrost caudide albicanus.
Antyinfekcyjne i immunologiczne właściwości mleka ludzkiego zależą od zawartych w nich leukocytów i makrofagów i są nie do odtworzenia dla danego gatunku.
Siara jest oporna na trawienie w przewodzie pokarmowym z żołądka idzie do jelit, przylega do śluzówek jelita i odbudowuje się w niej.
Białka odpornościowe pokarmu są najważniejszym elementem obronnym noworodka, niemowlęcia przed zachorowaniem i także zapobiegają alergii.
Enzym - lizozym rozpuszcza błony komórkowe bakterii i hamuje rozwój bakterii przez wiązanie ich kwasów nukleinowych (DNA i RNA). Wysoka zawartość lizozymu gwarantuje jego aktywność i efektywność.
Koleja faza mleka - to mleko przejściowe, które po około 5 dniach staje się jaśniejsze. Ma dużą ilość laktozy i tłuszczów. Ilość mleka rośnie tak, jak zapotrzebowanie na nie. Podstawowy węglowodan laktoza powoduje, że stolce są umiarkowanie kwaśne, jest niezbędny dla bakterii jelitowych typu pałeczki kwasu mlekowego, który hamuje rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych.
Laktoza też:
zwiększa przyswajanie wapnia, magnezu,
zwiększa zużywanie białka przez ustrój,
pobudza wydzielanie enzymów,
bierze udział w budowie galaktolipidów korzystnych dla rozwoju mózgu.
Węglowodany w mleku kobiecym wspomagają wzrost flory bakteryjnej, która wpływa na proces trawienia i wchłaniania pokarmów.
Mleko dojrzałe (12-14 dzień) jest dość rzadkie, wręcz przezroczyste, jest napojem i pożywieniem.
Pokarm kobiety pokrywa całkowicie zapotrzebowanie na składniki pokarmowe przez 4-6 miesięcy. Wygląd mleka o niczym nie świadczy, jest normalny i prawidłowy.
W mleku zachodzą zmiany dostosowujące je do potrzeb dziecka. Mleko zaspokaja jego pragnienie i głód. Skład i szybkość wypływu mleka powstaje w reakcji z mechanizmem regulującym łaknienie, który wyzwala u dziecka uczucie sytości i zadowolenia. Przestaje ssać nie dlatego, że nie ma mleka, ale jest najedzone, zadowolone, spokojne. Pokarm kobiety dostarcza nie tylko odpowiedniej ilości składników budulcowych i energetycznych, ale też wystarczającą objętość płynów i składników mineralnych. Powinien być karmiony często, zależnie od potrzeb dziecka czyli na żądanie.
Noworodek wymaga od 12 do 18 karmień na dobę (sztuczne karmienie to 7-8 razy na dobę). Z czasem zmienia się ta częstotliwość, dziecko je co 3-4 godziny. Przerwy nie powinny być dłuższe niż 5-6 godzin. Karmienie nie powinno trwać dłużej niż 15-20 minut. Dziecko syte zaspokaja potrzeby bezpieczeństwa i bliskości z matką.
Karmienie naturalne oprócz dostarczania pokarmu potrzeba nawiązać kontakt uczuciowy, poznanie, porozumienie, zacieśnienie intymnego kontaktu matka - dziecko.
W 1990r. we Włoszech przyjęto deklarację zasad ochrony, propagowania i wspierania idei karmienia naturalnego. 1 sierpnia ustalono Światowym dniem Karmienia Piersią. „Karmienie piersią jest niezastąpionym źródłem idealnego pożywienia umożliwiającego wzrost i rozwój niemowlęcia. Stanowi niezastąpioną biologię i emocjonalną podstawę zdrowia matki i dziecka, dzięki przeciwinfekcyjnym właściwościom mleka kobiecego pomaga chronić niemowlęta przed chorobami. Zachęcanie do karmienia piersią i jego odnowa są ważnymi elementami zdrowia i wyżywienia, a także innych czynników biologicznych, koniecznych do prowadzenia zdrowego rozwoju niemowląt i małych dzieci.”
PORÓD
Prawidłowo trwającą ciąża (około 280 dni, tj. 40 tygodni) wieńczy poród. Na 2-3 tygodnie przed rozwiązaniem kobieta odczuwa skurcze przepowiadające przygotowujące macicę do porodu, dno macicy obniża się - co jest odczuwane łatwiejszym oddychaniem. Część przodująca - najczęściej główka ustawia się do wejścia do miednicy.
Kilka dni przed porodem lub godzin ciężarna odczuwa napięcie macicy, które jest bolesne, pojawia się plamienie z dróg rodnych, może też pęknąć pęcherz płodowy i odpłynie płyn owodniowy ( wody płodowe). Każdy poród rozpoczyna się inaczej. Kobieta powinna być poinformowana przez lekarza lub położną, jak się zachować w konkretnej sytuacji i co powinno budzić jej niepokój. Skurcze macicy występujące co 5-10 minut przez 1-2 godziny są sygnałem początku porodu. Kobieta powinna zgłosić się do szpitala natychmiast gdy:
skurcze są regularne i odczuwane boleśnie,
odpływające wody płodowe mają barwę zielonkawą,
gdy pojawia się silne krwawienie,
ruchy dziecka są bardzo słabe lub bardzo gwałtowne.
Wody płodowe mogą odejść bez czynności skurczowej. Po pęknięciu pęcherza otwarta jest droga do zakażenia, by zapobiec ewentualnej infekcji należy zgłosić się do szpitala.
Poród dzielimy na 4 okresy:
I okres - trwa od momentu wystąpienia regularnych skurczów porodowych aż do całkowitego rozszerzenia szyjki macicy. Pod koniec I-go okresu skurcze występują co 1-2 minuty trwają 40-60 sekund a główka dziecka schodzi w dół kanału rodnego. W trakcie trwania porodu pacjentka powinna oddychać torem brzusznym, czyli przeponą. Dzięki takiemu oddychaniu dziecko jest lepiej dotlenione, pacjentka jest skoncentrowana na oddychaniu, słabiej odczuwa skurcze. Mąż powinien wspierać żonę, pomagać jej przetrwać skurcze, masować kręgosłup, zwilżać usta.
II okres - to całkowite rozwarcie szyjki macicy do przechodzenie dziecka przez kanał rodny oraz jego poród. Kobieta współpracuje z położną, świadomie wykonuje jej polecenia parcia w czasie skurczu i oddychania między nimi. Urodzone dziecko układane jest na brzuchu matki i wtedy wykonuje swój pierwszy wdech - zaczyna się nowy etap w życiu dziecka i rodziców. Dziecko zostaje odpępnione i oddane pediatrze. II okres trwa od kilku minut do 2 godzin.
III okres - to rodzenie łożyska., jest bezbolesny i trwa około ½ godziny.
IV okres - to wczesny okres poporodowy - połóg wczesny określany na 2 godziny. Jest to czas ścisłej kontroli położnicy - ilość krwawienia, stan macicy- twardość i wielkość oraz stan ogólny położnicy.
I okres porodu jest czasem, kiedy pacjentka może chodzić, leżeć, siedzieć. Przyjmuje ona pozycje dla niej najwygodniejsze. Udostępnione są drabinki, duże piłki i worki saco. Rodząca korzysta z nich,, gdy ma taką potrzebę. W przerwach między skurczami rodząca powinna odpoczywać i rozluźnić się. Położna słuch tętna płodu i w zależności od potrzeby bada pacjentkę, by ocenić postęp porodu.
II okres porodu jest czasem ciężkiej pracy przyszłej matki. Rodząca prze w różnych pozycjach (kucznej, wyprostowanej, klęcząc lub półsiedząc). W kilku skurczach rodząca musi wyprzeć dziecko. Do parcia w tych pozycjach dostosowane są taborety i fotele porodowe oraz łóżka porodowe, które w automatyczny sposób ustawiane są do porodu. Dalsze czynności przy położnicy wykonywane są, gdy leży ona na wznak.
Poród rodzinny.
Obecnie poród w szpitalu odbywa się dość często w obecności męża. Osoby bliskie wspierają rodzącą, uspokajają ją, zmniejszają odczuwanie lęku i bólu.
Oboje partnerzy powinni podjąć decyzję o przebyciu wspólnie porodu, by przeżywanie oczekiwania i narodzin dziecka były czasem przytulania, bliskości, wsparcia, aktywnego współdziałania. Poród w towarzystwie partnera mobilizuje go do pomocy, mocniej łączy z partnerką i rodzącym się dzieckiem.
Uczestnictwo w takim porodzie wpływa na pełniejsze przeżywanie ojcostwa, zaangażowanie w jego wychowanie i pełne zrozumienie samego aktu urodzenia.
Poród w domu.
Niektórzy rodzice pragną, by ich dziecko przyszło na świat we własnym domu. Należy się do tego dokładnie przygotować, a przede wszystkim wziąć pod uwagę stan zdro-wia rodzącej. Osobą nadzorującą poród w domu jest na ogół położna. Nie podaje ona żadnych leków, tylko obserwuje sam poród, słucha tętna płodu, bada pacjentkę i wraz z mężem wspiera rodzącą. Należy być jednak przygotowanym na konieczność przyjazdu do szpitala, gdy pojawią się komplikacje. Wiele szpitali położnych dostosowuje się do potrzeb przyszłych rodziców. Poród rodzinny w warunkach szpitalnych nie odbiega od porodu w domu, jednak obok czuwają lekarze i w razie potrzeby udzielają pomocy.
Poród w wodzie.
Ciepła woda przynosi ulgę rodzącej. Relaksuje, łagodzi odczuwanie bólu. Ulga, rozluźnienie, izolacja od niepotrzebnych bodźców zwiększa szansę na łatwiejszy poród. Woda ma temperaturę 37 stopni a rodząca czuje się w niej swobodnie, lekko i wygodnie.
Poród przebiega szybciej, rozluźnione mięśnie ułatwiają obniżenie główki w kanale rodnym, a mniejsze odczuwanie bólu często eliminuje podawanie leków przeciwbólowych. Pobyt w wodzie trwa około ½ godziny, może być powtarzany w zależności od potrzeby. Jeżeli kobieta decyduje się na urodzenie dziecka w wannie, przebywa ono w wodzie około 1 minuty , a nas-tępnie kładzione jest matce na piersi. Poród w wodzie może odbywać się, gdy nie ma żadnych przeciwwskazań zdrowotnych ani zaburzeń w przebiegu porodu. Pierwszy poród w wodzie odbył się w 1996r. w Łodzi. Obecnie ośrodkiem propagującym porody w wodzie są Tychy.
Porody zabiegowe.
Porodem zabiegowym jest cięcie cesarskie, założenie kleszczy lub próżnociągu. Cięcie cesarskie może być zabiegiem planowanym lub decyzja o nim wynika w trakcie trwania porodu.
Wskazania do cięcia cesarskiego:
łożysko przodujące;
nieprawidłowe położenie płodu - pośladki, poprzeczne, skośne;
choroby matki (nadciśnienie, cukrzyca, wady wzroku, przebyte operacje na macicy);
wirusowe zakażenie pochwy i sromu;
duży płód.
Wskazania do cięcia cesarskiego w czasie porodu:
zagrożenie niedotlenienia płodu (zwalniające tętna płodu);
przedwczesne odklejenie łożyska;
wypadnięta pępowina;
brak postępu porodu;
nieprawidłowe ustawienie się główki do kanału rodnego, wysokie, proste, twarzyczkowe;
nadciśnienie matki;
zagrażające pęknięcie macicy.
Zbyt długo trwający II okres porodu (ponad 2 godziny) lub zaburzenia tętna płodu są powodem do założenia kleszczy lub próżnociągu. By wykonać te zbiegi, główka płodu musi znajdować się nisko w kanale rodnym. Kleszcze są to metalowe 2 łyżki zakładane wokół główki dziecka, próżnociąg to plastikowa lub metalowa przyssawka, która pod ciśnieniem jest przyssana do główki płodu. Stosowanie takich zabiegów położnych wynika z zagrożenia stanu zdrowia matki lub dziecka.
Od połowy lat 90-tych zaczęły się akcje na rzecz zmian w sposobie prowadzenia porodów (Gazeta Wyborcza, Twoje Dziecko, TVP 2). Siłą akcji „Rodzić po ludzku” była wyrazistość przeprowadzanych kryteriów ocen. Postulowano o intymne warunki zabiegów przygotowujących do porodu, poszanowanie prywatności, wprowadzenie wolności wyboru miejsca i sposobu rodzenia, apelowano do partnerskiego i podmiotowego traktowania kobiety i jej dziecka.
Ocena przygotowania szpitali do akcji „Rodzić po ludzku”:
Czy szpital dba o przygotowanie kobiety do porodu - poleca i organizuje szkoły rodzenia.
Czy zapewnia swobodny wybór pozycji do rodzenia, swobodę w I okresie porodu.
Czy ktoś bliski może być przy porodzie i po porodzie.
Czy matka może mieć dziecko przy sobie tuż po porodzie.
Czy szpital stwarza warunki do karmienia piersią.
Czy możliwe są swobodne odwiedziny.
Stworzenie odpowiednich warunków do porodu nie zmienia samej oceny porodu przez kobiety. One same oceniają poród jako:
trudne przeżycie, ale najpiękniejsze to rodzenie dziecka 61%
piękne, jedyne w swoim rodzaju przeżycie 28%
coś, przez co musiałam przejść 7%
koszmar, o którym chciałabym najszybciej zapomnieć 2%.
Szpitale położne w Polsce zmieniają swoje podeście do spraw porodu. Przygotowują personel i przyszłych rodziców do wspólnego przeżycia porodu i przywitania nowego członka.
POŁÓG
Połóg to czas powrotu organizmu do stanu sprzed ciąży . W tym czasie cofają się wszystkie zmiany, które zaszły w organizmie kobiety w czasie ciąży i porodu.
Połóg wczesny to okres 2 godzin po porodzie, gdzie bardzo dokładnie obserwowany jest organizm położnicy. Stan ogólny, czyli RR, tętno, temperatura oraz stan obkurczenia macicy, jej twardość, ilość wydalanej krwi, stan rany pooperacyjnej na brzuchu czy stan krocza.
Połóg późny to 6 tygodni, w czasie których cofają się zmiany fizyczne i reguluje się gos-podarka hormonalna, stabilizuje się praca gruczołów piersiowych .
W tym czasie kobieta czuje się bardzo zmęczona i obolała, często płacze, jest zaniepokojona czy przygnębiona. Staje się drażliwa, boi się odpowiedzialności, jaką niesie za sobą macierzyństwo. Około 25-85% kobiet przechodzi po porodzie tzw. przygnębienie poporodowe. Jest to fizjologiczna reakcja na poród i nową rolę kobiety. Towarzyszy temu czasami zniecierpliwienie i złość. Kobiety są przerażone takim stanem, pogłębia to przekonanie, że jest się złą matką. Te negatywne emocje mijają po kilku dniach, ale potrzebne jest duże wsparcie męża i personelu medycznego. Kobieta nie może zostać sama ze swoimi obawami, należy jej pomóc, zająć się dzieckiem, gdy marudzi lub jest niespokojne. Pozwolić jej zdrzemnąć się, wziąć prysznic, spokojnie zjeść. Pomoc rodziny pozwoli cieszyć się zdrowym dzieckiem i odzyskać wiarę we własne siły.
Pierwszy tydzień połogu może być bolesny. Dolegliwości bólowe, kłopot z chodze-niem czy siedzeniem ustępują, ale potrafią być bardzo dokuczliwe. Należy wówczas korzys-tać z leków przeciwbólowych, ale po konsultacji lekarskiej. Czas połogu to czas dbania o rany krocza czy rany brzucha oraz o gruczoły płciowe. Higiena tych miejsc pozwoli na szybsze gojenie i dobre spełnianie swoich funkcji.
Nastrój matki - smutek i lęk jeśli nie ustępują w ciągu kilku dni, może przejść w de-presję poporodową. Potrzebna jest pomoc psychologa lub psychiatry. Psycholodzy zwracają uwagę na inne zaburzenia, tj. psychozę poporodową. Jest to bardzo groźne zaburzenie psychiczne. Matka staje się zagrożeniem dla siebie i swojego dziecka. Taki stan wymaga leczenia psychiatrycznego.
ROLA OJCA
Role matki i ojca uzupełniają się, obie są niezbędne, a dla dziecka są źródłem różnych doświadczeń. Rodzice od poczęcia są odpowiedzialni za dziecko. Każdy z rodziców w inny sposób przeżywa ciążę i poród. Ale wspólne działanie daje poczucie bliskości, miłości i jedności. Przyszli rodzice chcą razem uczestniczyć w rozwoju i narodzinach dziecka. Pragną przeżywać wspólnie dobre i złe chwile, jakie przewijają się przez ich związek. Poród jest szczególnym wydarzeniem pełnym wzruszenia i nieprzewidzianych reakcji. Mężczyzna oprócz samego udziału w porodzie staje się dużym oparciem dla kobiety, daje jej poczucie bezpieczeństwa i komfortu. Mobilizuje ją, ale też uspokaja i odpręża. Przez wspólne przeżywanie porodu tworzy się silna więź rodzina, pełne zaangażowanie w związek.
Wspomaganie rodzącej, odpowiedzialność za nią stymuluje postawę ojcowską, wzmacnia poczucie wartości, gotowości i ważności.
Narodziny dziecka wiążą się z uniesieniem, silnym wzruszeniem, dumą, szczęściem i pełną bezradnością. Poród jako coś wspaniałego, uwieńczenie ogromnego wysiłku i rodzinnego szczęścia. Mężczyzna czuje się silnie związani z kobietą, jak również docenia jej wysiłek włożony w poród. Odczuwa pełną satysfakcję z kontaktu z dzieckiem, radość z możliwości oglądania go po porodzie, dotknięcia, wzięcia na ręce. Ojcowie głęboko prze-żywają fakt ojcostwa, wykazują dużą wrażliwość i poczucie bezpieczeństwa, są troskliwi i czuli. Dzięki wspólnemu przeżywaniu ciąży, rozmowach z lekarzem, wizytach na USG, ojcowie zmniejszają swój strach, niepewność, niepokój. Nowa sytuacja poniekąd wymusza na mężczyznach większą troskę i opiekę nad przyszłą matką, która we własnym ciele pielęgnuje wspólny skarb. Wizyty kontrolne, badania uspokajają oboje partnerów. Dają im pełnię wiedzy o czekających ich zmianach. Wspólne uczęszczanie na zajęcia szkoły rodzenia powinny być czasem relaksu, zabawy i nawiązywania kontaktu z własnym potomkiem. Odpoczynek i zabawa z dzieckiem będącym w brzuchu mamy to dobry początek do nawiązania więzi emocjonalnej.
Wiedza o zmianach zachodzących w kobiecie w ciąży i po porodzie pomoże partnerowi zrozumieć, ale też wesprzeć kochaną kobietę w trudnych dla niej chwilach. Obydwoje przeżywając ciążę i poród zbliżają się do siebie, nabierają do siebie zaufania. Part-ner wspiera przyszłą matkę, odciąża ją od obowiązków, spędza z nią czas - uczy się przez to bycia ojcem. Jest on dla dziecka niezastąpiony. W skomplikowanym układzie jakim jest rodzina, ojciec zajmuje ważne miejsce. Pozwólmy mu uczestniczyć w narodzinach dziecka. Pozwólmy wycierać pot z czoła kobiety, którą kocha, niech odkryje w sobie uczucia, o których do tej pory tylko słyszał. Niech przeżywa wzruszenia, niepokój, niech płacze i mdle-je. Tak silne emocje tkwią w nas i nie często udaje nam się spotkać z nimi twarzą w twarz. Kobiety rodzące chcą, by partner był przy porodzie, ponieważ boją się porodu, mają poczucie zagrożenia i niewiadomej, brak im pewności siebie, jak też chcą wspólnie przeżyć ten wspaniały moment. Uważają, że w czasie porodu mąż był bardzo potrzebny, pomagał i że bez niego by nie urodziły. Mężczyźni chcą być przy porodzie, by żona nie czuły się osamotniona, jego obecność ułatwi im przebycie trudów porodu, np. zobaczyć nowonarodzone dziecko. Często uczestniczą w porodzie na żądanie żony. Ostatni powód nie jest dobrym rozwiązaniem, ponieważ mężczyzna czuje się zmuszony o uczestnictwa, przez co budzą się złe odczucia: złości, niechęci, nawet obrzydzenia. Sprawa obecności przy porodzie powinna być przedyskutowana, obie strony powinny uszanować swoje uczucia i odczucia (co odnosi się także do niechęci żony do obecności męża przy porodzie).
SZKOŁA RODZENIA
Prowadzone są przez ginekologa, położną, anestezjologa, pediatrę, psychologa. Szkoły rodzenia zakładane są przy oddziałach położnych. Programy obejmują różne zagadnienia. Profesjonalnie przygotowują do rodzicielstwa, promują wspólną edukację rodziny, umacniają więzi psychiczne i poczucie bezpieczeństwa, uczą pozytywnego nastawienia do porodu i wspólnego go przeżywania. Na spotkaniach uzyskuje się informacje o wartości karmienia naturalnego, kontaktu rodzic z dzieckiem i opiece nad noworodkiem. Zajęcia z młodymi rodzicami obejmują też dane o fizjologicznych i psychologicznych zmianach w organizmie kobiety w ciąży i po porodzie. Zajęcia gimnastyczne to nauka wzmacniania mięśni i sposobów oddychania. Podawane są informacje o odżywianiu, ubiorze, odpoczynku. Bezpośredni kontakt z personelem medycznym daje pełną odpowiedź na wiele pytań i niepokojów przyszłych rodziców. Wsparcie u prowadzących zajęcia daje poczucie bezpieczeństwa i poprawia nastrój. Zajęcia te często dają początek przyjaźni i pewnego wsparcia wśród osób uczestniczących w kursie. Różne propozycje szkół rodzenia warte są uwagi, ale też dokładnego przejrzenia ofert. Zajęcia teoretyczne i praktyczne najlepiej zacząć od 28-30 tygodnia ciąży.
Szkoły rodzenia prowadzą zajęcia pod kątem porodu rodzinnego, czyli uczestnictwa czynnego męża, bycia razem w czasie całego trwania porodu i wspólnej opieki nad noworodkiem w pierwszych godzinach jego życia. Pełna informacja o porodzie i połogu ułatwia zrozumienie różnych zmian fizjologicznych, jakie odbywają się w organizmie kobiety i dziecka. Wyjaśniają niejasności, wątpliwości i rozbieżności.
Udział w zajęciach szkół rodzenia kształtuje nowy model małżeństwa, gdzie obydwoje rodziców uczestniczy w kolejnych etapach rozwoju dziecka. Takie wspólne uczestnictwo pogłębia dialog małżeński, scala i przybliża małżonków, obydwoje stają się partnerami w małżeństwie i wychowaniu dziecka, są odpowiedzialni na równi za stan rodziny i jej członków.
Szkoły rodzenia uczą relaksu, oddychania, parcia w czasie porodu, łagodzenia różnych dolegliwości i bólu.
Dodatkowo szkoły rodzenia proponują:
Akupresurę - masaż uciskowy receptorów na stopy.
Shiatsu - masaż uciskowy punktów na całym ciele.
Polarity (biegunowość) - równoważenie energii wyzwalając siły życiowe i łagodząc dolegliwości przez dłonie powodując stymulację narządów przez skórę w celu pobudzenia organizmu do wytwarzania endorfin (zmniejszających odczuwanie bólu). Relaks, rozluźnienie, spokojny oddech powoduje wzrost poziomu endorfin.
Muzyka - spokojna, delikatna, łatwa, cicha.
Olejki aromatyczne - odpowiednio dobrane dla rodzącej.
Ocena działalności szkół rodzenia.
Mała znajomość wśród społeczeństwa tej formy opieki nad rodzącą.
Efekty pracy szkół mało wykorzystywane przez oddziały położne.
Należy lepiej przygotować personel do pracy z pacjentkami po kursach.
Szkoły dobrze przygotowują rodziców do porodu i opieki nad noworodkiem.
Przygotowują mężczyzn do pełnego przeżycia ojcostwa, kształtują ich postawy i opinie.
Przygotowują do przeżycia porodu jako wydarzenia rodzinnego.
Szkoły rodzenia powinny bardziej skutecznie propagować swoją działalność.
Szkoły rodzenia powinny odgrywać znaczącą rolę w kształceniu młodzieży i przygotowywaniu ich do rodzicielstwa.
Wiele szkół rodzenia proponuje poród naturalny - bez podania leków rozkurczowych i prze-ciwbólowych. Ucząc kobiety koncentracji, czynnego odprężenia w trakcie porodu. Triada - Reada - lęk, napięcie, ból - są naturalnie odczuwalne przez każdą kobietę. Dzięki uwrażliwieniu kobiety i wspierającego męża przeżywanie porodu stanie się świadome, aktywne i sprawne. Akceptacja, uczenie się siebie, odpowiednia pozycja, masaż, wiedza i tre-ning przedporodowy ułatwią dziecku przyjście na świat, a rodzicom pozwolą głębiej przeżyć narodziny.
ODŻYWIANIE CIĘŻARNEJ I KARMIĄCEJ MATKI
Edukacja w zakresie żywienia w ciąży i w okresie karmienia piersią jest celowa. Od chwili poczęcia przez całą ciążę matka z dzieckiem tworzą całość. Organizm matki chroni i żywi dziecko. Kobiety z cechami ryzyka powinny być objęte programem indywidualnym:
mała waga w ciąży,
przyrost wagi ciała nieadekwatny do okresu ciąży,
choroby przewlekłe,
nieprawidłowe badania (hemoglobina, cukier),
choroby przewodu pokarmowego,
małe płody w przeszłości lub bardzo duże,
wiek ciąży- mniej niż 15 lub ponad 35 lat.
Styl życia, sposób odżywiania, stosowane leki i używki na długo przed ciążą mogą decydować o jej przebiegu i rozwoju płodu. Wzrost masy ciała kobiety podczas ciąży związany jest z rozwojem płodu i wzrostem tkanek (nie powinien przekraczać 12,5 kg.).
Przyrost masy ciała rozkłada się na:
masa płodu (powiększa się 8-krotnie),
długość płodu (wzrost 5-krotnie),
wytwarza się nowy narząd - łożysko,
następuje przyrost masy ciała samej kobiety - konieczny do prawidłowego rozwoju ciąży - powiększenie macicy, gruczołów ................................. , wzrost objętości .............. , odkłada się tkanka tłuszczowa, wzrasta podstawowa przemiana materii i wysiłek układu krążenia i układu oddechowego.
płód - 3-3,5 kg.
łożysko - 400-800 g.
mięśnie macicy - 1 kg.
płyn owodniowy (wody płodowe) - 0,9 kg.
woda zawarta w tkankach - 4-6 kg.
powiększone piersi - 0,5 kg.
Dzienne zapotrzebowanie energetyczne (kaloryczne) przeciętnej kobiety w ciąży w zależności od masy ciała, aktywności fizycznej i rodzaju pracy waha się w granicach 2500-2800 kalorii. Całodzienne zapotrzebowanie na energię wg Komitetu Żywienia ...................... PAN:
węglowodany to 57% zapotrzebowania (produkty zbożowe, ryż, .......................... , owoce, warzywa);
tłuszcze - 30% - produkty roślinne, ryby morskie, oleje;
białka - 13% - drób, ryby, mleko i jego przetwory, jaja, produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych.
Należy dostarczać też organizmowi:
błonnika - 20-40 g na dobę - owoce, warzywa, produkty zbożowe;
witamin - kwas foliowy, A, B6, B12, C, D, E, K, (wzrasta zapotrzebowania na te witaminy, regulują one procesy życiowe, biorą udział w przemianach komórkowych, wpływają na rozwój płodu, podwyższają odporność organizmu);
składników mineralnych - wapń, fosfor, magnez, potas, żelazo, sód, jod, cynk, miedź, fosfor. Są budulcem, jak również regulują funkcje życiowe, wchodzą w skład enzymów i płynów ustrojowych.
Kwas foliowy - jego niedobór zwiększa ryzyko wad rozwojowych, cechy nerwowej płodu, uczestniczy w procesie krwiotwórczym, zmniejsza ryzyko porodów przedwczesnych. Kobiety powinny przyjmować go przez 3 miesiące przed zapłodnieniem i w pierwszych trzech miesiącach ciąży. Występuje w ............ szpinaku, gorczycy, karczochach, fasoli, ciecierzycy, soczewicy, owocach cytrusowych .................... .
Witamina A - niezbędna do rozwoju i prawidłowego funkcjonowania oczu oraz skóry, chrząstek i kości (zapotrzebowanie na tą witaminę nie zwiększa się w ciąży, nie trzeba jej uzupełniać).
Witamina B6 - stanowi składnik do ..................... białka, cukrów i tłuszczów, odpowiada za prawidłową czynność czerwonych krwinek oraz odporność ustrojową. Należy uzupełniać zapotrzebowanie na tą witaminę (szczególnie przy wymiotach ciężarnych). Znajduje się w wątrobie, nerkach, ziarnie i mięsie.
Witamina B12 - odpowiada za prawidłowe podziały komórkowe oraz produkcję głównego składnika budującego komórki i narządy, jakim jest białko. Występuje w mięsie, rybach, jajach i mleku.
Witamina C - bierze udział w przemianach metabolicznych, ochrania ściany naczyń, ułatwia wchłanianie żelaza ....................................... . Znajduje się w świeżych owocach i warzywach - porzeczki, pomidory, papryka, kapusta. Zapotrzebowanie na tą witaminę wzrasta o 10 mg dziennie i wynosi 70 mg.
Witamina D - reguluje poziom wapnia i zapewnia prawidłowe uwapnienie kości. Znajduje się w rybach, wątrobie, jajach.
Witamina E - działa ochronnie na komórki, zapobiega ich starzeniu się i niszczeniu (oleje roślinne, ........................... , warzywa, jaja).
Magnez - niezbędny do prawidłowej czynności tkanki mięśniowej i układu nerwowego, jego niedobór powoduje bolesne skurcze mięśni, zaburzenia rytmu serca, wzmożoną pobudliwość nerwową (zboża, orzechy, kasze, warzywa, ..................... ).
Sód i potas - biorą udział w przewodnictwie elektrycznym mięśni i nerwów oraz utrzymują równowagę .................... - zasadową (ziemniaki, ..................... , pomidory, ryby, chleb).
Wapń - składnik budulcowy układu kostnego, niezbędny do prawidłowego ........................... układu nerwowego, mięśniowego, przebiegu procesu napięcia, obniża nadciśnienie tętnicze u kobiet ciężarnych i zmniejsz ryzyka ....................................................... (mleko, owoce, warzywa, produkty mleczne).
Żelazo - wykorzystywane jest na potrzeby płodu;
na dodatkowe wytwarzanie hemoglobiny (jako transport tlenu do komórek i tkanek);
na potrzeby łożyska;
na budowę masy mięśniowej łożyska;
(mięso, ryby, warzywa, jaja).
Cynk - jego niedobór wiąże się z występowaniem małej masy urodzeniowej płodów.
Jod - niezbędny jest do ........................ hormonów tarczycy (tyroksyny- wpływa na prawidłowy rozwój fizyczny umysłu dziecka; trójjodotyroniny) - ryby morskie, sól jodowana.
Kobieta ciężarna powinna jeść 5-6 razy dziennie:
śniadanie - 25%
II śniadanie - 10%
obiad - 30%
podwieczorek - 5%
kolacja - 20%
posiłek przed snem - 5%
3 razy dziennie owoce, warzywa, soki
2-3 razy dziennie mleko i jego przetwory
kilka razy w tygodniu mięso, ryby, jaja, .............................
U kobiet ze skłonnością do obrzęków należy ograniczyć spożycie soli lub je nawet wyeliminować. Przyjmowanie preparatów witaminowych powinno odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza prowadzącego ciążę. Kobieta ciężarna powinna spożywać posiłki urozmaicone, dostarczające jej organizmowi i pośrednio dziecku niezbędnych składników do prawidłowego rozwoju. Kobieta ciężarna i karmiąca powinna całkowicie zrezygnować z palenia papierosów, picia alkoholu, używania narkotyków i leków. Zdrowie przyszłego dziecka powinno być sprawą najważniejszą dla rodziców.
Zalecenia w zakresie podaży składników odżywczych i energii dla kobiet dorosłych nieciężarnych i ciężarnych (wg Deutsche Gesellschaft für Ernährung, 1985):
Składnik |
umiarkowana aktywność fizyczna |
powyżej 4 miesiąca ciąży |
Główne źródła |
Energia (kcal) |
2000-2200 |
plus 300 |
|
Białko (g) |
45-50 |
plus 30 |
mięso, ryby, mleko, produkty zbożowe, rośliny strączkowe |
Tłuszcz (g) |
60-70 |
plus 20 |
masło, tłuszcze roślinne, słonina, kiełbasy, sery, jaja |
NNKT (g) |
10 |
plus 1 |
margaryny i oleje dietetyczne, kiełki zbożowe, orzechy, ryby |
Węglowodany (g) |
300-330 |
|
pieczywo, kasze pokarmy mączne, słodycze, owoce, warzywa, ziemniaki |
Substancje balastowe (g) |
30 |
|
pokarmy z pełnego ziarna, rośliny strączkowe, owoce suszone/z łupiną |
Witamina A (mg-eq) |
0,8 |
plus 0,3 |
mięso, wątroba, warzywa, jaja, margaryny, ryby tłuste |
Witamina D (µg) |
5 |
plus 5 |
jaja, mięso, ryby, mleko, margaryny |
Witamina E (mg) |
12 |
plus 2 |
olej roślinny, margaryny, warzywa, produkty zbożowe |
Witamina B1 (mg) |
1,1-1,2 |
plus 0,3 |
pokarmy z pełnego ziarna, wieprzowina, ziemniaki |
Witamina B2 (mg) |
1,5 |
plus 0,3 |
mleko, jaja, podroby, produkty zbożowe, warzywa liściaste |
Witamina B6 (mg) |
1,6 |
plus 1 |
mięso, jaja, ziemniaki, warzywa liściaste, produkty zbożowe |
Witamina B12 (µg) |
5 |
plus 1 |
mięso, podroby, mleko, jaja |
Kwas foliowy (µg) |
400 |
plus 400 |
warzywa liściaste, owoce cytrusowe, mleko, pokarmy z pełnego ziarna |
Witamina C (mg) |
75 |
plus 25 |
owoce, warzywa, ziemniaki |
RUCH
Ciąża nie jest chorobą. Potrafi być uciążliwa, ale nie powinna być powodem do rezygnacji z aktywnego uczestnictwa w życiu. Należy dostosować zapotrzebowanie na ruch do samopoczucia ciężarnej. Jeżeli była aktywna przed ciążą: pływała, jeździła na rowerze, gimnastykowała się - może dalej wykonywać te ćwiczenia. Prawidłowy przebieg ciąży dopiero w III trymestrze ogranicza aktywność. Ale spacer na świeżym powietrzu w towa-rzystwie partnera jest też z pewnością wspaniałą formą wypoczynku. Programy Szkół Rodzenia zawierają gimnastykę przed- i poporodową. Pobyt w tych szkołach nauczy przyszłych rodziców jak wykorzystywać różne formy aktywności ruchowej.
Zaniechanie ćwiczeń lub brak aktywności fizycznej może powodować uczucie zmęczenia i zniechęcenia. Nie należy jednak nadrabiać zaległości w ćwiczeniach. Trzeba też zrezygnować z biegów, jazdy konnej, narciarstwa. Najlepsze w ciąży jest pływanie - odciąża ono kręgosłup i zwiększa wytrzymałość mięśni. Kontakt z wodą daje uczucie pełnego relaksu, odpręża, rozluźnia, a w czasie ciąży jest to najbardziej potrzebne.
Łagodne ćwiczenia rozciągające pozwalają zwiększyć ruchowość stawów, poprawić krążenie i pogłębić oddech. Korzystne jest wykonywanie takich ćwiczeń 2-3 razy dziennie, wystarczy poświęcić na nie 10-15 minut. Lepsze samopoczucie i sprawność przygotuje organizm do porodu. Zwiększy się kontrola nad ciałem, co zaowocuje lepszą współpracą w czasie porodu, jak również pozwoli szybciej wrócić do sprawności sprzed ciąży. Ćwiczenia ruchowe, oddechowe, relaksacyjne najlepiej wykonywać z partnerem, który kontroluje prawidłowość wykonywanych ćwiczeń, ale też bierze czynny udział w tych ćwiczeniach.
W okresie poporodowym należy wykonywać ćwiczenia mięśni dna macicy i poś-ladków, napinanie i rozluźnianie mięśni brzucha, krążenie stopami, zginanie kończyn. Poprawią one krążenie, usprawnią przepływ krwi i zapobiegają występowaniu zakrzepowego zapalenia żył.
14