Stany Zjednoczone
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii.
Stany Zjednoczone Ameryki (The United States of America, w skrócie USA) - państwo położone w środkowej części Ameryki Północnej.
Stany Zjednoczone Ameryki |
|
|
|
Ustrój polityczny |
|
Uzyskanie niepodległości |
|
.us |
|
Kod samochodowy |
USA |
Numer kierunkowy |
1 |
Warunki geograficzne
Obszar:
całkowity: 9,6 mln km2
lądu: 9,2 mln km2
wodny: 470 tys. km2
Uwaga: dane dotyczą jedynie 50 stanów i okręgu stołecznego
Granice lądowe:
długość całkowita: 12248 km
granica z Kanadą: 8893 km (w tym 2477 km z Alaską), z Meksykiem: 3326 km
Linia brzegowa: 19924 km
Klimat: w większości umiarkowany, ale tropikalny na Hawajach i Florydzie, arktyczny na Alasce, półsuchy na Wielkich Wyżynach na północ od Mississippi oraz suchy na południowym zachodzie.
Ukształtowanie powierzchni: równiny centralne, góry na zachodzie, wzgórza i niskie góry na wschodzie; krajobraz wulkaniczny na Hawajach.
Zasoby naturalne: węgiel, miedź, ołów, molibden, fosforany, uran, złoto, rtęć, nikiel, potas, srebro, wolfram, cynk, ropa naftowa, gaz ziemny, drewno
Naturalne zagrożenia: tsunami, wulkany, trzęsienia ziemi, huragany wzdłuż wybrzeża Atlantyku i w Zatoce Meksykańskiej, tornada na obszarach centralnych i południowo-wschodnich, lawiny błotne i pożary w Kalifornii, powodzie.
Ludność
293,0 mln (275,6 mln w roku 2000) (ponad 1/3 przyrostu ludn. stanowi imigracja, gł. z Meksyku, wschodniej Azji i Europy). Ponad 77% ludn. mieszka w miastach, wśród których wyróżniają się wielkie aglomeracje miejskie (ludność w mln): Nowy Jork 21,1, Los Angeles - San Diego 16,4, Chicago 9,3, San Francisco-Oakland (Bay Area) 7,1, Waszyngton - Baltimore 7,0, Filadelfia 6,1, Boston 5,7, Detroit 5,3, Dallas - Fort Worth 4,4, Houston 4,2. W 61 obszarach metropolitalnych, liczących w kwietniu 2000 roku co najmniej milion mieszkańców, żyło 138,4 mln mieszkańców, czyli połowa ludności. Średnia gęstość zaludnienia 30,2 os./km²
Struktura wiekowa:
0-14 lat: 21,25%
15-64 lat: 66,11%
ponad 64 lata: 12,64%
Piśmienność: 97% populacji w wieku powyżej 15 lat jest piśmienna
Nazwa:
oficjalna: United States of America (Stany Zjednoczone Ameryki)
oficjalna krótka: United States (Stany Zjednoczone)
skrót nazwy: US lub USA
kod państwa: US
Podział terytorialny
(W nawiasach podano oryginalną pisownię, jeśli różni się od polskiej)
50 stanów (poniżej) i 1 okręg (Okręg stołeczny - dystrykt Kolumbii (Columbia District)) oraz terytoria zależne (poniżej). Uwaga: Niektóre jurysdykcje nazywają siebie "wspólnotami" (Commonwealth), a nie stanami ("State").
Stany: Alabama, Alaska, Arizona, Arkansas, Connecticut, Dakota Południowa (South Dakota), Dakota Północna (North Dakota), Delaware, Floryda (Florida), Georgia, Hawaje (Hawaii), Idaho, Illinois, Indiana, Iowa, Kalifornia (California), Kansas, Karolina Południowa (South Carolina), Karolina Północna (North Carolina), Kentucky (wspólnota), Kolorado (Colorado), Luizjana (Louisiana), Maine, Maryland, Massachusetts (wspólnota), Michigan, Minnesota, Missisipi (Mississippi), Missouri, Montana, Nebraska, Nevada, New Hampshire, New Jersey, Nowy Jork (New York), Nowy Meksyk (New Mexico), Ohio, Oklahoma, Oregon, Pensylwania (Pennsylvania) (wspólnota), Rhode Island, Tennessee, Teksas (Texas), Utah, Vermont, Waszyngton (Washington), Wirginia (Virginia) (wspólnota), Wirginia Zachodnia (West Virginia), Wisconsin, Wyoming
Terytoria zależne:
Samoa Amerykańskie (American Samoa), Baker Island, Guam, Howland Island, Jarvis Island, Johnston Atoll, Kingman Reef, Midway, Navassa Island, Northern Mariana Islands, Palmyra Atoll, Portoryko (Puerto Rico), Wyspy Dziewicze (U.S. Virgin Islands), Wake Island
Polityka
Podział władzy:
W Stanach Zjednoczonych panuje trójpodział władzy. Władzę wykonawczą sprawuje prezydent (obecnie George W. Bush), który stoi na czele administracji. Prezydent wybierany jest w formalnie pośrednich wyborach powszechnych na czteroletnią kadencję, może powtórnie sprawować urząd tylko raz. Władzę ustawodawczą sprawuje Kongres, składający się z dwóch izb: Izby Reprezentantów (izba niższa) i Senatu (izba wyższa). Na czele władzy sądowniczej stoi Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych (nie mylić z Sądami Najwyższymi poszczególnych stanów i wspólnot).
Partie:
W Stanach Zjednoczonych istnieje system wielopartyjny, ale faktycznie politykę kontrolują jedynie dwie partie: Demokraci (Partia Demokratyczna) i Republikanie (Partia Republikańska). Ponadto w kraju istnieje kilkanaście partii politycznych, ale ich dostęp do życia publicznego jest znikomy. Zazwyczaj jedna partia kontroluje przez dekady konkretny powiat. W przypadku przejęcia władzy w legislaturze stanowej, wszystkie kluczowe stanowska są obsadzane przez współpracownikow jednej partii.
Lista partii politycznych w USA:
Republikanie
Demokraci
Libertarianie
Zieloni
lista partii dalej w budowie
System karny:
W niektórych stanach wykonywana jest kara śmierci.
Według danych z czerwca 2003, amerykański system penitencjarny przetrzymuje 2 miliony 78 tysięcy 670 osob (ok. 1% dorosłej ludności kraju), co rocznie kosztuje 57 miliardow dolarów. Większość z nich to stosunkowo młodzi mężczyźni. W USA w dowolnej chwili około 20% mężczyzn - czarnych lub pochodzenia latynoskiego - przebywa w więzieniu. W miastach takich jak Waszyngton i Baltimore ponad połowa czarnych mężczyzn w wieku od 18 do 30 lat jest przetrzymywanych w więzieniach, na zwolnieniu warunkowym lub poddanych probacji. USA więżą od 6 do 10 razy wiecej ludzi niz inne tzw. "demokracje". Średnio na 100 000 mieszkancow wypada 715 więźniów, co odpowiada 114 skazanym w Australii, 116 w Kanadzie, 95 we Francji i 96 w Niemczech.
Inne informacje:
Zobacz też:
|
|
Antigua i Barbuda | Bahamy | Barbados | Belize | Salwador | Dominika | Dominikana | Grenada | Gwatemala | Haiti | Honduras | Jamajka | Kanada | Kostaryka | Kuba | Meksyk | Nikaragua | Panama | Saint Kitts i Nevis | Saint Lucia | Saint Vincent i Grenadyny | Salwador | Stany Zjednoczone | Trynidad i Tobago
|
