POSTĘPOWANIA SĄDOWE PO UPRAWOMOCNIENIU SIĘ ORZECZENIA
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA
Ich celem nie jest kontrola ani usunięcie wadliwej decyzji, ale rozstrzyganie kwestii które ujawniły się po korekcie początkowo wadliwego rozstrzygnięcia (odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie) albo dostosowanie prawidłowego orzeczenia do zaistniałych po jego wydaniu faktów lub modyfikacji prawnej oceny czynów oskarżonego (prawo łaski, wyrok łączny).
+podjęcie post. warunkowo umorzonego, ale to jest już w TOKU
*postępowania toczące się po uprawomocnieniu się orzeczenia należy traktować jako uzupełniające wobec zasadniczego toku
WYROK ŁĄCZNY
Przedmiotem postępowania jest orzeczenie kary łącznej w sytuacji gdy popełniono przestępstwa pozostające w zbiegu realnym i skazano na kary podlegające łączeniu, ale niejednocześnie.
Właściwość sądu - przykład właściwości szczególnej z łączności spraw:
Właściwy do wydania wyroku łącznego jest sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący w I instancji.
Jeżeli w I instancji orzekały sądy różnego rzędu, wyrok łączny wydaje sąd wyższego rzędu.
W razie zbiegu wyroków sądu powszechnego i szczególnego, o karze łącznej orzeka ten z sądów, który wymierzył karę surowszą podlegającą łączeniu
Jedynym uczestnikiem o statusie strony jest skazany za przestępstwa pozostające w zbiegu realnym. Ze względu na przedmiot procesu nie występuje np. powód cywilny czy oskarżyciel posiłkowy. Prokurator posiada status rzecznika interesu publicznego.
*Musi mieć obrońcę, gdy jest nieletni, jest głuchy, niemy, niewidomy, zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę oraz w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem I instancji, jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności. Ale: stan zdrowia uzasadnia obronę obligatoryjną gdy wątpliwości co do niego pojawiły się w toku postępowania zmierzającego do połączenia kar.
Legitymacja obrońcy z poprzedniego postępowania dezaktualizuje się, aby mógł dalej działać potrzebuje pełnomocnictwa albo zarządzenia prezesa sądu umocowującego go do reprezentacji.
Wyrok łączny sąd wydaje z urzędu lub na wniosek skazanego albo prokuratora. Wniosek od osoby nieuprawnionej może być impulsem dla wszczęcia z urzędu. Wniosek nie ma funkcji programowej, więc sąd może połączyć kary nieobjęte wnioskiem jeżeli podlegają połączeniu, a wniosek wskazuje takie, które mu nie podlegają.
Wyrok łączny wydaje się na rozprawie, orzekając jednoosobowo a w szczególnie zawiłych sprawach w składzie 3 sędziów zawodowych. Obligatoryjna jest tylko obecność prokuratora, chyba, że sąd postanowi o obowiązku stawiennictwa innych osób. Oskarżony pozbawiony wolności może zażądać doprowadzenia, ale sąd może uznać, że wystarczająca jest obecność obrońcy (jeżeli go nie ma należy ustanowić go z urzędu i zobowiązać do stawiennictwa).
Przewód sądowy rozpoczyna przewodniczący składu przez odczytanie wniosku o połączenie kar albo oświadczenie notyfikujące wszczęcie z urzędu.
Sąd orzekając o wymiarze kary łącznej bierze pod uwagę ogólne dyrektywy wymiaru kary i okoliczności powstałe po wydaniu wyroków jednostkowych a nie leżące u podstaw ich wydania. Informacje uzyskuje w razie potrzeby od zakładów karnych albo z obligatoryjnych załączników do wniosku prokuratora. Dowodzenie zazwyczaj opiera się na odczytaniu dokumentów, ale możliwe jest też przesłuchanie albo dowód z opinii biegłego.
Brak materialnoprawnych podstaw orzeczenia kary łącznej albo okoliczności wyłączające ściganie umorzenie postępowania w sprawie wydania wyroku łącznego postanowieniem.
*jeżeli brak podstaw stwierdzono w postępowaniu apelacyjnym, kasacyjnym albo wznowieniowym sąd umarza postępowanie wyrokiem
Wyrok łączny zastępuje kary jednostkowe, więc od chwili jego wydania wykonaniu podlega orzeczona w nim kara i wyroki niepochłonięte przez karę łączną.
W wypadku wymierzenia w wyroku łącznym kary niższej od okresu odbytych i połączonych już kar pozbawienia wolności lub równej temu okresowi, przewodniczący niezwłocznie zarządza zwolnienie skazanego, jeżeli nie jest on pozbawiony wolności w innej sprawie.
Wyrok łączny podlega kontroli w trybie zwyczajnym i nadzwyczajnym. Ex lege traci moc w chwili:
Wydania nowego, nawet nieprawomocnego wydania wyroku łącznego
Gdy choćby jeden z wyroków stanowiących podstawę wyroku łącznego ulega uchyleniu lub zmianie
ODSZKODOWANIE ZA NIESŁUSZNE SKAZANIE, TYMCZASOWE ARESZTOWANIE LUB ZATRZYMANIE
Zagadnienia wstępne
Odpowiedzialność za szkody obciąża państwo. Opiera się na zasadzie ryzyka tzn. nie ma związku z winą i bezprawnością działania. Przysługują jednak roszczenia regresowe do funkcjonariusza, który powodując niesłuszne skazanie, zastosowanie środka zabezpieczającego, niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie zachował się bezprawnie.
Przesłanki odpowiedzialności za wadliwe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości - 2 grupy:
Określone w k.p.k. przesłanki szczególne - niesłuszne skazanie, zastosowanie środków zabezpieczających, niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie
*niesłuszny wyrok - prawomocny, wykonany w całości lub części wyrok skazujący, uchylony w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji, w których wyniku oskarżony został ostatecznie uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę albo postępowanie umorzono wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu.
*niesłuszne zastosowanie środka zabezpieczającego - wykonanie częściowo lub w całości środków izolacyjno-leczniczych lub administracyjnych w ww. warunkach (uchylenie i jego skutki)
*niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie - realnie wykonane środki przymusu zastosowane przez organy państwa niezgodne z prawem lub niezasadne z perspektywy istniejącej w chwili orzekania o odszkodowaniu
Wynikające z k.c. Przesłanki ogólne - szkody i krzywdy oraz związek przyczynowy między błędem a uszczerbkiem
*szkoda - damnum emergens - kwoty zapłacone tytułem kar, środków karnych, odszkodowań, kosztów procesu a także wydatki na leczenie urazów i rozstroju zdrowia spowodowanego stosowaniem kar, środków zabezpieczających i izolacyjnych środków przymusu, i lucrum cessans - utrata możliwości zarobkowania w czasie pozbawienia wolności.
*krzywda - ogół ujemnych następstw powstałych w wyniku naruszenia dobra osobistego, w szczególności przeżycia związane z pozbawieniem wolności, ale też brak kontaktu z rodziną itp.
Ograniczenie lub wyłączenie roszczeń
Roszczenie o odszkodowanie lub zadośćuczynienie nie przysługuje temu, kto w zamiarze wprowadzenia w błąd sądu lub organu ścigania złożył fałszywe zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub fałszywe wyjaśnienie i spowodował tym niekorzystne dla siebie orzeczenie w przedmiocie skazania, tymczasowego aresztowania, zastosowania środka zabezpieczającego albo zatrzymanie, a nie była to strategia obrończa. Jeżeli takim zachowaniem oskarżony tylko się przyczynił do powstania lub zwiększenia szkody, odszkodowanie i zadośćuczynienie zostanie orzeczone w odpowiednio zmniejszonej wysokości.
*nie dot. sytuacji, gdy oskarżony złożył niekorzystne dla siebie oświadczenia w wyniku niedozwolonych metod przesłuchania oraz gdy o skazaniu zadecydowano pod wpływem tych oświadczeń, ale jednocześnie nastąpiło przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza państwowego.
Przebieg postępowania odszkodowawczego
Jedyna strona (autonomiczna, charakterystyczna tylko dla tego postępowania) to niesłusznie skazany, tymczasowo aresztowany lub zatrzymany (cudzoziemiec na zasadzie wzajemności). Wymagane jest korzystanie z pomocy pełnomocnika, który zachowuje legitymację do działania w tym charakterze uzyskaną w post. karnym.
Nie ma reprezentanta strony dłużnej. Prokurator występuje jako rzecznik interesu społecznego.
Sąd właściwy rzeczowo to okręgowy a miejscowo - ten, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę.
Termin do złożenia wniosku przez legitymowany podmiot to 1 rok od daty:
Uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia - w przypadku niesłusznego skazania lub stosowania środka zabezpieczającego
Uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie - w przypadku tymczasowego aresztowania
Zwolnienia - w razie zatrzymania
*roszczenia faktycznie lub prawnie alimentowanych przez poszkodowanego przedawniają się w powyższych terminach albo po upływie roku od śmierci poszkodowanego
Ww. terminy mają charakter cywilnoprawny, tzn. nie są uwzględniane z urzędu, trzeba dopiero podnieść zarzut przedawnienia.
Rozstrzygnięcie ma postać wyroku i zapada na rozprawie, która w zakresie nieuregulowanym toczy się wg przepisów k.p.c.. Koszty zawsze obciążają Skarb Państwa.
UŁASKAWIENIE
Zagadnienia wstępne
Indywidualny akt łaski - prerogatywa Prezydenta RP. Jego przedmiotem jest darowanie/łagodzenie publicznoprawnych skutków wynikających z przypisania odp. karnej (poza zakresem odpowiedzialność cywilnoprawna). Stosuje się go wobec sprawców przestępstw i wykroczeń, wyłączone są podmioty pociągnięte do odp. dyscyplinarnej i na który nałożyły sankcje organizacje społeczne, polityczne etc. Może polegać na:
Przerwaniu wykonywania całości/części kar/środków karnych
Przekształcaniu sankcji w łagodniejsze
Zniweczeniu/złagodzeniu skutków skazania
Ułaskawienie nie jest równoznaczne z:
Indywidualną abolicją tj. przebaczeniem i puszczeniem w niepamięć określonego przestępstwa określonej osoby skutkującym powstaniem przeszkody procesowej
Restytucją - bo nie działa wstecz, nie można darować już odcierpianej kary
Dyspensą - nie zwalnia z przestrzegania przepisów
Postępowanie na podstawie prośby o ułaskawienie
Prośbę o ułaskawienie skazanego może wnieść on sam, osoba uprawniona do składania na jego korzyść środków odwoławczych, krewni w linii prostej, przysposabiający lub przysposobiony, rodzeństwo, małżonek i osoba pozostająca ze skazanym we wspólnym pożyciu. Osoba, która wniosła prośbę o ułaskawienie, może ją cofnąć.
*Prośby złożone równocześnie przez kilku uprawnionych rozpoznaje się łącznie.
Sąd może pozostawić bez rozpoznania prośbę wniesioną w ciągu roku od negatywnego załatwienia poprzedniej, a musi - niedopuszczalną z mocy ustawy lub wniesioną przez osobę nieuprawnioną.
Prośbę zwraca się do sądu, który orzekł w I instancji, który w instrukcyjnym terminie 2 miesięcy formułuje opinię w przedmiocie prośby w takim samym składzie w jakim wydał wyrok, w razie możliwości w tym samym imiennie.
*podstawy opinii: wydarzenia zaistniałe po zakończeniu postępowania, zachowanie oskarżonego, rozmiar kary, stopień resocjalizacji oskarżonego, jego przydatność w wykonywaniu określonego zawodu czy działalności, warunki osobiste w pierwszej kolejności powinno się ułaskawiać osoby w podeszłym wieku, matki, jedynych żywicieli
Dalsze postępowanie zależy od tego, czy w stosunku do danego oskarżonego orzekał sąd odwoławczy (nie dot. sądów kasacyjnych i orzekających w przedmiocie wznowienia post.).
Nie orzekał sąd odwoławczy, a sąd I instancji wydał opinię…
Pozytywną - sąd przekazuje akta Prokuratorowi Generalnemu
Negatywną - sąd pozostawia prośbę bez dalszego biegu
Orzekał sąd odwoławczy - sąd I instancji przekazuje mu akta celem zaopiniowania. Jeżeli:
Choć jedna opinia jest pozytywna - sąd odwoławczy przekazuje akta Prokuratorowi Generalnemu
Obie opinie są negatywne - sąd odwoławczy pozostawia prośbę bez dalszego biegu
Prokurator Generalny formułuje wniosek w przedmiocie ułaskawienia, wypowiadając się co do jego celowości i przekazuje akta Prezydentowi RP. Prokurator Generalny nie jest związany opiniami sądów.
Postępowanie z urzędu
Wszczyna je Prokurator Generalny z własnej inicjatywy albo na polecenie Prezydenta. Postępowanie zainaugurowane przez Prokuratora Generalnego może przebiegać w dwóch trybach:
Prokurator Generalny zwraca się do sądów o opinię, która nie jest dla niego wiążąca i przesyła lub nie akta Prezydentowi
Prokurator Generalny przesyła akta Prezydentowi bez zasięgania opinii sądów
Inicjatywa Prezydenta polega na zobowiązaniu Prokuratora Generalnego do przedstawienia akt skazanego z opiniami sądów i jego wnioskiem przedstawiającymi ich stanowiska. Opinia sądów może być pominięta.
*prezydent może zastosować prawo łaski bez stosowania przepisów k.p.k.
Sądy i Prokurator Generalny mogą wstrzymać wykonanie rzeczonej kary albo zarządzić przerwę w już wykonywanej karze, jeżeli nastąpią wyjątkowe okoliczności, z których najważniejszą jest realna perspektywa ułaskawienia.
3
©Missi 2009-03-27