opracowane PYTANIA EGZAMINACYJNE TEORETYCZNE PODSTAWY KSZTALCENIA(1)(1)

PYTANIA EGZAMINACYJNE: TEORETYCZNE PODSTAWY KSZTAŁCENIA

1.Pedagogika jako nauka: pojecie, geneza, pochodzenie terminu.

PEDAGOGIKA to wszechstronna nauka o wychowaniu i kształceniu człowieka w ciągu całego jego życia przy uwzględnieniu zarówno dodatnich jak i ujemnych wpływów człowieka na człowieka oraz wpływów środowiskowych. Jest to wiedza i nauka o wychowaniu, której przedmiot stanowi sprawa wychowawczego prowadzenia dzieci, młodzieży oraz oddziaływania na rozwój ludzi dorosłych, czyli sprawa praktycznej pedagogii wszelkiego rodzaju (sztuki i techniki wychowania).

Naukowy charakter nadał pedagogice niemiecki uczony Jan Fryderyk Herbart (1776-1841), pierwszy habilitowany profesor pedagogiki w Getyndze, nazywany „ojcem naukowej pedagogiki".

Oderwał on pedagogikę od filozofii,

usystematyzował i oparł na dwu naukach pomocniczych:

•etyce filozoficznej, która miała określić cele wychowania oraz na

•tworzonej przez siebie psychologii, która podawała środki do osiągnięcia celów.

Termin PEDAGOGIKA pochodzi z języka greckiego od wyrazów:

pais — chłopiec

ago — prowadzę

paidagogos — etymologicznie oznacza „prowadzący chłopca" — początkowo fizycznie, a następnie moralnie i duchowo

2.Rozumienie pojęć: pedagogika, pedagogia, paideia.

PEDAGOGIKA to wszechstronna nauka o wychowaniu i kształceniu człowieka w ciągu całego jego życia przy uwzględnieniu zarówno dodatnich jak i ujemnych wpływów człowieka na człowieka oraz wpływów środowiskowych .Jest to wiedza i nauka o wychowaniu, której przedmiot stanowi sprawa wychowawczego prowadzenia dzieci, młodzieży oraz oddziaływania na rozwój ludzi dorosłych, czyli sprawa praktycznej pedagogii wszelkiego rodzaju (sztuki i techniki wychowania).

PEDAGOGIA odnosi się do praktycznej sztuki nauczania i wychowywania — zespół czynności i umiejętności wychowawczych, metod i środków stosowanych w nauczaniu oraz wychowywaniu, np. pedagogia domowa, szkolna.

PAIDEIA — całość czynności i skutków wychowawczych. W starożytnej Grecji słowem paideia nazywano to, co współcześnie określamy mianem wychowania czy kultury. Celem paidei było ukształtowanie, wyedukowanie człowieka pięknego i mądrego w oparciu o najwyższe ideały i najdoskonalsze wzorce, zaś jej podstawowym składnikiem były kwestie związane ze szlachetnością, moralnością czy dobrocią człowieka.

3.Działy pedagogiki w ujęciu wertykalnym i ich charakterystyka.

DZIAŁY PEADAGOGIKI W UJĘCIU WERTYKALNYM (PIONOWYM)

IV POZIOM	- pedagogika	teoretyczna
III POZIOM	- pedagogika	normatywna
II POZIOM -	- pedagogika	opisowa
I POZIOM -	Pedagogika	praktyczna

Najszerszą podstawę stanowi dział I — pedagogika praktyczna, nad którym powstaje

dział II — pedagogika opisowa — eksperymentalna, nad nimi dział III — pedagogika normatywna

i na samej górze dział IV- pedagogika teoretyczna, która odtwarza obiektywnie całą rzeczywistośćwychowawczą

I poziom - pedagogika praktyczna (empiryczna) są to konkretne doświadczenia wychowawcze (i dydaktyczne) rodziców, wychowawców, nauczycieli, czyli praktyka wychowawcza. Jest to pedagogika na poziomie praktyk i konkretnej empirii.

II poziom to pedagogika opisowa lub eksperymentalna, starająca się uogólnić doświadczenie i badać eksperymentalnie te prawa, które rządzą zjawiskami (fenomenami) w wychowaniu.

III poziom to pedagogika, którą S. Kunowski określa jako pedagogikę normatywną. Korzystając z innych nauk takich jak filozofia człowieka (antropologia flozoficzna, aksjologia, teoria (filozofia) kultury, bada naturę (istotę) człowieka, wytwory kultury i na tym tle rozważa kwestie światopoglądowe, a w ich świetle także wartości, cele, ideały i normy, które powinny być uwzględnione w wychowaniu.

IV poziom ( najwyższy) to pedagogika teoretyczna

z pedagogiką ogólną i innymi kierunkami i systemami pedagogicznymi, filozofią wychowania, która w oparciu o zebrany materiał empiryczny, eksperymentalny i normatywny dostarczony poprzez poprzednie działy zmierza do tworzenia ogólnej teorii wszechstronnego rozwoju człowieka i jego uwarunkowań — teorii, odtwarzającej obiektywnie całą rzeczywistość wychowawczą w ramach cech i kompetencji poszczególnych dyscyplin, poszukując zarazem jej podstaw, sensu i wartości. Jest to dział najwyższy obejmuje całość badanego przedmiotu.

4.Działy pedagogiki w ujęciu horyzontalnym i ich charakterystyka.

Działy pedagogiki w ujęciu horyzontalnym (budowa pawilonowa)

Pedagogika (nauka podstawowa)

Historia Dydaktyka Teoria Pedagogiki

wychowania wychowania szczegółowe

i myśli (nauki

pedagogicznej stosowane)

W ujęciu PIONOWYM (wertykalnym) poszczególne działy pedagogiki wyróżnione są ze względu na sposoby uzyskiwania wiedzy.

W ujęciu POZIOMYM (horyzontalnym) zwraca się uwagę na zakres omawianej problematyki

Historia wychowania

Historia myśli pedagogicznej - Jest to dyscyplina pedagogiczna przedstawiająca historyczny rozwój teorii i praktyki edukacyjnej w danym kraju na tle przemian edukacyjnych w świecie. To nauka o genezie i historycznym rozwoju myśli pedagogicznej oraz o metodach, formach i organizacji wychowania, ustrojach szkolnych i systemach oświatowych. Przedstawiciele: Stanisław Kot, Łukasz Kurdybacha

Teoria wychowania to jedna z dyscyplin pedagogicznych, zajmująca się:

•formułowaniem celów wychowania realizowanych w procesie wychowawczym i ukazywaniem związanych z nimi wartości,

•problematyką treści i metod procesu wychowania, projektowaniem działalności wychowawczej, czyli sposobami umożliwiającymi realizowanie określonych celów wychowania,

•różnymi czynnikami, zwłaszcza psychospołecznymi warunkującymi powodzenie zaprojektowanej działalności wychowawczej, takimi jak:

*podmiotowe traktowanie dzieci i młodzieży,

*racjonalne organizowanie ich życia i pracy,

*umiejętność nawiązywania z nimi kontaktów interpersonalnych,poznawanie ich i umożliwianie im kierowania własnym rozwojem.

*Teoria wychowania zajmuje się wychowaniem oraz stwarzaniem warunków do samowychowania*

*Teorię wychowania interesuje szczególnie rozwój moralny, społeczny, kulturalny i fizyczny dzieci i młodzieży, mniej natomiast ich rozwój umysłowy w procesie uczenia się, czym zajmuje się głównie dydaktyka.

•Głównym przedmiotem zainteresowań teorii wychowania jest proces wychowania.

•Jest to więc dyscyplina pedagogiczna zajmująca się przede wszystkim celami oraz sposobami i warunkami działalności wychowawczej podejmowanej wobec dzieci i młodzieży.

•Kwestiami związanymi z wychowaniem ludzi dorosłych i w wieku podeszłym interesuje się sporadycznie. Problemy te są bowiem przedmiotem zainteresowań andragogiki oraz geragogiki.

Teoria wychowania jako odrębna dyscyplina pedagogiczna pojawiła się w Polsce w okresie powojennym.

Podejmowane przez nią problemy wcześniej leżały w gestii zainteresowań pedagogiki ogólnej albo tzw. pedagogiki normatywnej, praktycznej lub opisowej. Przedstawiciele: Bogdan Suchodolski, Heliodor Muszyński

Sposoby uprawiania teorii wychowania

refleksja poszukująca nad wychowaniem, np.w świetle dotychczasowego zasobu wiedzy pedagogicznej i psychologicznej, a także różnorodnych systemów wartości i koncepcji człowieka, powstałych na gruncie filozofii, religii, psychologii, prowadzenie badań empirycznych dotyczących procesu wychowania oraz jego uwarunkowań (badania weryfikacyjne, badania diagnostyczne), sięganie do własnych doświadczeń w zakresie wychowania dzieci i młodzieży (podejmowanie pracy pedagogicznej - osobiste doświadczenia).

Dydaktyka — to nauka pedagogiczna o procesie nauczanie — uczenie się, czyli zbiorze powiązanych ze sobą czynności nauczyciela i uczniów, zmierzających do uzyskania wspólnego celu, jakim jest wywołanie u wychowanka zamierzonych i względnie trwałych zmian

5.Geneza, główne obszary działalności, funkcje dydaktyki.

Dydaktyka- to nauka pedagogiczna o procesie nauczanie- uczenie się, czyli zbiorze powiązanych ze sobą czynności nauczyciela i uczniów, zmierzających do uzyskania wspólnego celu, jakim jest wywołanie u wychowanka zamierzonych i względnie trwałych zmian.

Nazwa pochodzi z języka greckiego, w którym:

-didaktikos znaczy pouczający

- didasko znaczy uczę

Nazwy tej po raz pierwszy użyto w Niemczech w 1913r., kiedy to Krzysztof Helwig i Joachim Jung, analizują działalność znanego językoznawcy Wolfganga Ratkego, opracowali „Krótkie sprawozdania z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Ratychiusza” Z tytułu tego wynika, że autorzy ci uważali dydaktykę za sztukę nauczania, a więc swego rodzaju umiejętność praktyczną.

W podobny sposób dydaktykę rozumiał Jan Amos Komeński, autor opublikowanego w 1657 r. dzieła: „Wielka dydaktyka przedstawiająca uniwersalną sztukę nauczania wszystkich wszystkiego”.

Główne obszary działalności dydaktyki

- dostarcza wiedzy o stanie rzeczy istniejącym w obrębie przedmiotu jej badań

- analizuje zależności warunkujące przebieg i wyniki nauczania-uczenia się

- formułuje na tej podstawie odpowiednie prawidłowości

- wskazuje metody, formy organizacyjne i środki pomocne w wywoływaniu zamierzonych zmian u uczniów

6.Teoretyczne i praktyczne zadania dydaktyki

Dydaktyka spełnia funkcje zarówno

- teoretyczną (głównie o charakterze diagnostycznym i prognostycznym), jak i

- praktyczną (instrumentalną).

Do głównych zadań teoretycznych dydaktyki ogólnej zaliczamy:

•analizę i opis celów, treści, metod, form organizacyjnych, środków procesu nauczania -uczenia się

•wykrywanie prawidłowości charakterystycznych dla procesu nauczania-uczenia się

•ustalanie opartych na tych prawidłowościach norm postępowania

•analizę i opis systemów dydaktycznych charakterystycznych dla szkolnictwa różnych krajów

Niektóre z tych zadań dydaktyka rozwiązuje sama, natomiast przy rozwiązywaniu pozostałych korzysta z pomocy innych nauk, przede wszystkim psychologii, socjologii, logiki i filozofii.

Dydaktyka ogólna spełnia również doniosłe zadania praktyczne, które polegają głównie na wskazywaniu czynności, które wykonywane przez nauczyciela w określonych warunkach i za pomocą dostępnych mu środków mogą prowadzić do przewidywanych i zarazem pożądanych wyników nauczania-uczenia się.

7.Dydaktyka ogólna a dydaktyki szczegółowe.

Dydaktyki szczegółowe zajmują się analizą i opisem systemów nauczania poszczególnych przedmiotów.

Czynności nauczania-uczenia się mogą przebiegać w sposób systematyczny i być zamierzone, ale mogą mieć również charakter

przypadkowy, okazjonalny.

Dydaktyka ogólna bada przede wszystkim nauczanie-uczenie się systematyczne i zamierzone, organizowane planowo, tak w szkole

jak również poza jej murami.

Nauczanie-uczenie się może przybierać różne formy:

•może stanowić integralną część pracy dydaktycznej zinstytucjonalizowanej realizowanej w szkołach, na różnego

rodzaju kursach

•może być związane w określony sposób z pracą szkolną, np. zajęcia domowe uczniów

•może przybierać formę świadomego mniej lub bardziej systematycznego samokształcenia (wprawdzie w procesie

samokształcenia nauczyciel nie kieruje bezpośrednio praca ucznia, czyni to jednak pośrednio, np. jako autor

podręcznika, prelegent jakiejś pogadanki, autor programu edukacyjnego).

•z tego powodu samokształcenie jest również jednym z elementów przedmiotu badań dydaktyki.

Dydaktyka ogólna zajmuje się analizą wszelkiego uczenia się i nauczania organizowanego w sposób świadomy,

systematyczny i planowy, inaczej - analizą wszystkich czynności składających się na proces nauczania-uczenia się.

Przedmiotem badań dydaktyki ogólnej jest proces nauczania-uczenia się łącznie z czynnikami, które go wywołują

warunkami, w jakich przebiega, a także rezultatami, do których prowadzi

Dydaktyka ogólna zajmuje się systemami, celami, treścią, procesem, zasadami, metodami, formami organizacyjnymi

oraz środkami nauczania-uczenia się realizowanego w zakresie wszystkich szczebli i przedmiotów nauki szkolnej oraz

pozaszkolnej

8.Rozumienie pojęć: wychowanie, samowychowanie, kształcenie, samokształcenie.

Wychowanie - Jest to świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym między

wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywoływanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka (W.

Okoń)

Zmiany te obejmują:

•stronę poznawczo-instrumentalną, związaną z poznawaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na nią

•stronę emocjonalno-motywacyjną, polegającą na kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi,

jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia.

•Wychowanie to kształtowanie osobowości wychowanka.

•Wychowanie to działalność skierowana na jednostkę w celu wywołania w niej określonych zmian.

•Jest to działalność planowa, celowa, intencjonalna i zamierzona, która zmierza do ukształtowania określonego ideału

wychowawczego.

Samowychowanie: praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na

świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości - stosownie do założonych kryteriów, wzorów oraz

ideałów

Samokształcenie: samouctwo, osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treści, warunki - ustala sam

podmiot.

Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy, gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz

stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego.

Kształcenie zasadniczo dotyczy poznawczej sfery psychiki człowieka, choć należy pamiętać o tym, że kształcenie także

wpływ na rozwój osobowości, choć nie jest to jego zasadniczym celem. Kształcenie system działań zmierzających do

tego, aby uczącej się jednostce: umożliwić poznanie świata

-przygotowanie do zmieniającego się świata,

-ukształtowanie własnej osobowości.

9.Wychowanie a kształcenie (rozumienie i rozróżnianie pojęć). + to wyżej

•Wychowanie oddziałuje na osobowość wychowanka, a więc jego potrzeby, emocje, motywacje, relacje międzyludzkie.

•Kształcenie zasadniczo dotyczy poznawczej sfery psychiki człowieka, choć należy pamiętać o tym, że kształcenie także wpływ na rozwój osobowości, choć nie jest to jego zasadniczym celem. Takie rozumienie przedstawionych pojęć wpłynęło na redukcję niejednorodności pojęcia edukacja.

Proces kształcenia obejmuje: nauczanie oraz uczenie się

•Nauczanie to planowa i systematyczna praca nauczyciela z

uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian

w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości pod wpływem:

uczenia się i opanowywania wiedzy,

przeżywania wartości,
działań praktycznych.
Jest to proces kierowania uczniem się uczniów w toku planowanej pracy nauczyciela z uczniami).

•Uczenie się to proces, w toku którego na podstawie
doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy
zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej
nabyte.

Jest to proces nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu (wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy).

10.Rozumienie pojęć: edukacja, edukacja permanentna, wychowanie równoległe.

Edukacja (łac. educatio - wychowanie) - ogół procesów i oddziaływań, których celem jest zmienianie ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży, stosownie do panujących w danym społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych.

Znaczenie terminu edukacja było bardzo chwiejne: jedni kojarzyli go z wykształceniem, drudzy z wychowaniem.

Obecnie upowszechnia się szerokie rozumienie tego terminu, jako oznaczającego ogół procesów oświatowo-wychowawczych obejmujących kształcenie i wychowanie oraz szeroko pojmowaną oświatę

Wychowanie równoległe to

ogół oddziaływań i wpływów wychowawczych

skierowanych na dzieci, młodzież i dorosłych przez:

•środki masowego oddziaływania,

•instytucje i organizacje społeczne, kulturalne i polityczne,

•zakłady pracy i środowisko lokalne.

Oddziaływanie to jest jakby równoległe do oddziaływania szkoły.

W toku tych oddziaływań także dokonuje się proces edukacyjny. Nauczyciel nie jest więc wychowawczym monopolistą i możemy mówić w związku z tym o wychowaniu i kształceniu równoległym

W wychowaniu powinno nastąpić sprzężenie obu torów równoległej struktury wychowania: szkoły oraz instytucji pozaszkolnych. Jednakże w tym sprzężeniu rola podstawowa przypada szkole, dlatego też powinna ona przygotowywać uczniów do umiejętnego korzystania z różnorodnych źródeł wiedzy.

11.Charakterystyka, formy oraz funkcje procesu nauczanie-uczenie się.

Nauczanie-uczenie się może przybierać różne formy:

•może stanowić integralną część pracy dydaktycznej zinstytucjonalizowanej realizowanej w szkołach, na różnego rodzaju kursach

•może być związane w określony sposób z pracą szkolną, np. zajęcia domowe uczniów

•może przybierać formę świadomego mniej lub bardziej systematycznego samokształcenia (wprawdzie w procesie samokształcenia nauczyciel nie kieruje bezpośrednio praca ucznia, czyni to jednak pośrednio, np. jako autor podręcznika, prelegent jakiejś pogadanki, autor programu edukacyjnego).

•z tego powodu samokształcenie jest również jednym z elementów przedmiotu badań dydaktyki.

12.Uczenie się (charakterystyka procesu, jego cechy, poznawanie bezpośrednie a poznawanie pośrednie).

Proces kształcenia obejmuje: nauczanie oraz uczenie się

•Uczenie się to proces, w toku którego na podstawie
doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy
zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej
nabyte.

Jest to proces nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu (wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy).

Proces nauczania-uczenia się to zbiór powiązanych ze sobą czynności uczniów i nauczyciela, warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych realizacji wspólnego celu, jakim jest wywołanie u dzieci, młodzieży lub osób dorosłych pewnych zamierzonych i względnie trwałych zmian.

13.Nauczanie (charakterystyka procesu oraz jego cechy).

•Nauczanie to planowa i systematyczna praca nauczyciela z
uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian
w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości pod
wpływem:

uczenia się i opanowywania wiedzy,
przeżywania wartości,
działań praktycznych.
Jest to proces kierowania uczniem się uczniów w toku planowanej pracy nauczyciela z uczniami)

14.Kształcenie ogólne a kształcenie zawodowe.

Głównym celem kształcenia ogólnego jest zapewnienie wszystkim uczniom - odpowiednio do ich możliwości - optymalnego rozwoju intelektualnego.

Głównym celem kształcenia zawodowego jest wyposażenie młodzieży w wiedzę i umiejętności zawodowe podstawowe, dotyczące całej grupy zawodów pokrewnych oraz specjalistyczne, niezbędne do wykonywania konkretnego zawodu.

Ważnym celem kształcenia zawodowego jest także rozwinięcie u uczniów zainteresowań związanych z danym zawodem oraz wdrożenie ich do stałego podnoszenia kwalifikacji.

W epoce spotęgowanego rozwoju nauki i techniki cel ten ma szczególnie duże znaczenie, a od jego realizacji uzależniony jest z kolei w niemałym stopniu postęp techniczny.

Cele kształcenia ogólnego realizowane są przez szkoły ogólnokształcące (podstawowe, gimnazjalne oraz ponadgimnazjalne), a także w pewnym stopniu przez szkoły zawodowe, które również mają obowiązek:

zapewnić uczniom podstawy usystematyzowanej wiedzy o rzeczywistości

uformować w nich określone poglądy i postawy

wdrożyć do samokształcenia

rozwinąć ich zdolności i zainteresowania.

15.Cechy nowoczesnego modelu nauczania-uczenia się według W. Okonia.

Cechy nowoczesnego modelu nauczania - uczenia się:

1. jedność uczenia się i nauczania.
Nabywana przez uczniów wiedza ma nie tylko pełnić funkcje poznawcze i kształcące, lecz również wychowawcze, czyli kształtowanie u uczniów wartościowych przekonań i postaw społecznych, na zgodność postępowania z opanowanymi teoretycznie normami etycznymi.
2. jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych.
Nauczyciel powinien starać się, aby jego czynności dydaktyczne przyczyniały się do wykonania określonych, wcześniej zaplanowanych zadań wychowawczych.

3. wszechstronność.
Wiązanie nauczania - uczenia się organizowanego w szkole z kształceniem przedszkolnym, łączenie nauki szkolnej z pracą produkcyjna i społeczną.

4. możliwość obejmowania działalnością dydaktyczno-wychowawczą dzieci i młodzieży o zbliżonym wieku życia, ale różnym zasobie wiedzy wyjściowej.
5. elastyczność metodyczna i organizacyjna.
Umożliwia stosowanie różnych metod i rozmaitych form organizacyjnych uczenia się i nauczania, każdorazowo jednak dobieranych zadań, jakie za ich pomocą mają być wykonane, a także stosownie do wieku uczniów

16.System dydaktyczny (pojecie, klasyfikacja systemów dydaktycznych).

System dydaktyczny - całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania - uczenia się, tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowanie realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.

Do systemów dydaktycznych opartych na nauczaniu klasowo-lekcyjnym zalicza się:

system tradycyjny (J. F. Herbart)
system nowego wychowania (J. Dewey)
system współczesny (C. Freinet)

17.Charakterystyka i podstawowe założenia systemu herbertowskiego (tradycyjnego).

Szkoła tradycyjna tzw. szkoła herbartowska

•Charakteryzowała się tym, że jej najwyższym celem było kształtowanie moralnie silnych charakterów.

•Występował tam podział treści nauczania na przedmioty.

•Uczniowie byli pasywni, bierni i nie mogli decydować o doborze treści nauczania.

•Dominowało nauczanie pamięciowe, uczniowie byli zachęcani do nauki tylko przez motywy zewnętrzne, głównie były to oceny i •częsta kontrola wyników nauczania.

•Współzawodnictwo.

•Szkoła była jedynym miejscem uczenia się, jedynie prace domowe były wykonywane w domu

•Stały nacisk na samorzutną twórczość uczniów

18.Charakterystyka i podstawowe założenia dydaktyki deweyowskiej (system nowego wychowania).

System "Nowego wychowania" stworzony przez Deweya czyli tzw. szkoła progresywistyczna

•Podział treści nauczania na interdyscyplinarne bloki.

•Uczniowie samodzielnie zdobywali wiedzę, byli aktywni a nauczyciele pełnili role obserwatorów.

•Uczniowie mieli pewien wpływ na dobór treści nauczania.

•Dominowało nauczanie oparte na rozwiązywaniu problemów.

•Motywy wewnętrzne, a więc zainteresowania i potrzeby miały pobudzać uczniów do nauki.

•Niezbyt częsta kontrola wyników nauczania. Duży nacisk na samokontrolę!

•Szkoła była głównym ale nie jednym miejscem w którym uczeń zdobywał wiedzę i uczył się.

•Silny nacisk na samorzutną twórczość uczniów. (

19.Charakterystyka i podstawowe założenia współczesnego systemu wychowania.

We współczesnym systemie dydaktycznym istotę procesu nauczania-uczenia się pojmuje się zupełnie inaczej niż robili to herbartyści bądź progresywiści. Zakłada się dziś, że uczniowie powinni przyswajać sobie podstawy usystematyzowanej wiedzy jak również zdobywać określone umiejętności zarówno w drodze samodzielnych poczynań poznawczych, w tym empirycznych, organizowanych jednak przez nauczyciela, jak i poprzez działalność o charakterze recepcyjnym. Przyjęło się w systemie współczesnym koncepcję ogniw nauczania-uczenia się. Koncepcja ta uwzględnianie tylko różnorakość i wielość zadań dydaktycznych realizowanych w szkołach różnych typów i szczebli, lecz również czynności wykonywane podczas nauki szkolnej przez nauczyciela, jak i przez uczniów, co odpowiada interakcyjnemu charakterowi tych czynności.

Dydaktyka współczesna podkreśla celowość całościowego nauczania w klasach początkowych, a przedmiotowego - powyżej tego szczebla.

System współczesny podkreśla potrzebę stosowania różnych form organizacyjnych nauczania a więc nauczania indywidualnego, grupowego i masowego.

Dydaktyka współczesna zakłada, że o wynikach kształcenia nie przesądzają ani czynniki dziedziczne, ani środowiskowe. Obecnie nie akceptuje się już poglądu progresywistów którzy chcieli widzieć w nauczycielu jedynie obserwatora i doradcę uczniów, tak jak nie uznaje za słuszne - tym razem wbrew herbartystom - aby nauczyciel spełniał w procesie kształcenia rolę heteronomiczną. (Czesław Kupisiewicz "Podstawy Dydaktyki Ogólnej")

Cel: to ostateczny wzór zachowań, postaw, umiejętności i wiadomości, jaki uczeń powinien prezentować po zakończeniu działań dydaktyczno-wychowawczych

20.Cele wychowania a cele kształcenia.

CELE KSZTAŁCENIA: zestawienie ogólne

zaznajomienie dzieci i młodzieży z podstawami usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice i kulturze,

rozwinięcie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów,
kształtowanie u młodego pokolenia podstaw akceptowanego społecznie systemu wartości i związanych z nim postaw,
wdrożenie dzieci i młodzieży do systematycznego samokształcenia
zaznajomienie uczniów z naukowymi podstawami produkcji oraz wyrobienie w nich umiejętności posługiwania się narzędziami pracy

Cele kształcenia nie powinny być oczywiście realizowane w oderwaniu, lecz łącznie z celami wychowania - nastawionymi na kształtowanie pełnej osobowości ucznia, a nie tylko określonych jej stron

Naczelnym celem wychowania jest doprowadzenie do ukształtowania określonego, pożądanego w danym czasie ideału wychowawczego.

Cele szczegółowe wychowania:

przygotowanie dzieci i młodzieży do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym,
przygotowanie uczniów do pracy zawodowej,
przygotowanie młodego pokolenia do czynnego udziału w życiu kulturalnym
zapewnienie dzieciom i młodzieży wszechstronnego rozwoju intelektualnego, moralnego, fizycznego i estetycznego.

21.Cele kształcenia ogólnego a cele kształcenia zawodowego.
Cele kształcenia ogólnego

Cele kształcenia określamy jako zamierzony wynik ucznia, a metody i organizacja pracy nauczyciela są podporządkowane tak rozumianym celom.
Cele kształcenia obejmują dwie strony:

- rzeczową - wiąże się z poznaniem świata obiektywnego i nabywania sprawności pozwalających brać udział w jego kształtowaniu.

- osobowościową - wiąże się z poznawaniem samego siebie i nabywanie sprawności umysłowych umożliwiających doskonalenie własnej osobowości.

Wykształcenie ogólne rozpatrywane od strony rzeczowej obejmuje:

opanowanie przez uczniów podstaw wiedzy naukowej
ogólne przygotowanie do działalności praktycznej
kształtowanie u uczniów naukowych przekonań i opartego na nich poglądu na świat

Wykształcenie ogólne rozpatrywane od strony osobowościowej obejmuje:

ogólny rozwój sprawności umysłowych i zdolności poznawczych
kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań uczniów
wdrożenie do samoedukacji.

Zasadniczym celem kształcenia ogólnego jest opanowanie przez uczniów podstaw usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie technice i kulturze w zakresie umożliwiającym rozumienie najważniejszych rzeczy, zjawisk i procesów.
Celem jest ogólne przygotowanie do działalności praktycznej uczniowie zdobywają poprzez ćwiczenie, jak też przez bezpośredni udział w przekształcaniu przyrody, życia społecznego, w zajęciach technicznych i artystycznych.
Celem jest kształtowanie naukowego poglądu na świat.

- wiedza o świecie

- uczuciowy stosunek do świata

- działanie oparte na wiedzy.

Rozwój sprawności umysłowych i zdolności poznawczych
Kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań
Wdrażanie uczniów do samoedukacji (samokształcenia)

- poprzez wyrabianie pozytywnych przyzwyczajeń

- poprzez pouczanie, jak się uczyć (opanowanie technik samokształcenia)

- poprzez pobudzanie do poszukiwania i rozwijania indywidualnych form pracy umysłowej.

. Cele kształcenia zawodowego

Strona rzeczowa

- opanowanie wiedzy z zakresu wyuczonej specjalności zawodowej

- przygotowanie do pracy wytwórczej - praktyczne opanowanie metod i form działania typowych dla danego zawodu

- kształtowanie przekonań naukowych - ze szczególnym uwzględnieniem dziedziny życia związanej z przyszłym zawodem

Strona osobowościowa

- rozwinięcie specjalnych uzdolnień niezbędnych wykonywania danego zawodu

- rozwijanie potrzeb, motywacji i zainteresowań związanych z danym zawodem w celu osiągnięcia identyfikacji zawodowej

- wdrażanie do ciągłego udoskonalenia klasyfikacji zawodowych poprzez samokształcenie.

22.Konkretyzacja i próby systematyzowania celów kształcenia. (net)

. Konkretyzacji celów kształcenia służy m.in. opracowana przez Amerykanina B.S. Blooma próba ich usystematyzowania. Autor ten wyróżnia trzy zakresy celów, a mianowicie: poznawczy, afektywny i psychomotoryczny. Zakres poznawczy, którego znaczenie dla konkretyzacji celów kształcenia jest niewątpliwie najważniejsze, obejmuje:
* wiedzę, na którą powinny się składać: znajomość określonych faktów, umiejętność ich dostrzegania i interpretacji, a także sprawność w zakresie operowania uogólnieniami; zaleca się aby wdrażać uczniów do poprawnego odróżniania analizowanych rzeczy, zjawisk, wydarzeń i procesów od innych, nazywania ich, opisywania, porządkowania i stosowania w praktyce
* zrozumienie, tj. umiejętność interpretacji i transferu posiadanych wiadomości;
* zastosowanie wiadomości;
* analizę, tzn. umiejętność podziału danej całości na elementy składowe w celu określenia liczby i cech jakościowych tych elementów, wskazania zachodzących między nimi zależności, ustalania kryteriów podziału itp.;
* syntezę, a więc zdolność tworzenia spójnych całości z danych elementów oraz antycypowania obrazu całości na podstawie fragmentarycznych danych;
* ocenianie faktów ze względu na zakładane cele, kryteria wewnętrzne i zewnętrzne, zgodność uzyskiwanych wyników z celami wyjściowymi itp.
Bloomowska próba konkretyzacji celów kształcenia może niewątpliwie oddać pewne usługi w tym zakresie, trafnie bowiem podkreśla potrzebę ich ujmowania nie tylko w kategoriach opanowania, lecz również zrozumienia i zastosowania wiedzy przez uczniów.

23.Taksonomia celów kształcenia (według Blooma i Niemiecki).

Taksonomia celów nauczania Bolesława Niemierki

Najstarsza taksonomia pochodzi z 1956 r. Opracował ją zespół psychologów amerykańskich pod kierunkiem Benjamina S. Blooma.

Obejmuje ona trzy dziedziny, trzy zakresy celów, a w ich obrębie wiele celów szczegółowych.

Dziedzinę poznawczą, której znaczenie dla konkretyzacji celów jest niewątpliwie najważniejsze i która obejmuje:

wiedzę: znajomość określonych faktów, a także umiejętność ich dostrzegania, odróżniania, nazywania, opisywania, porządkowania,
zrozumienie, czyli umiejętność interpretacji i transferu posiadanych wiadomości,
zastosowanie wiadomości,
analizę, czyli umiejętność podziału danej całości na elementy składowe, ustalanie kryteriów podziału, zależności zachodzących między tymi elementami itp.,
syntezę, a więc zdolność tworzenia spójnych całości z danych elementów oraz antycypowania obrazu całości na podstawie fragmentarycznych danych,
ocenianie faktów ze względu na zakładane cele i kryteria oraz ze względu na zgodność uzyskiwanych wyników z celami wyjściowymi.

Dziedzinę emocjonalną (afektywną): recepcja, wartościowanie). Przykłady celów o charakterze afektywnym:

rozwinąć u uczniów wrażliwość muzyczną,
wyrobić u uczniów świadomość (…),
ukształtować u wychowanków poczucie (…).

Dziedzinę praktyczną (psychomotoryczną): percepcja, nastawienie, działania.

Przykłady celów o charakterze psychomotorycznym:
Doprowadzić do opanowania umiejętności posługiwania się (…),
Wykształcić umiejętności sprawnej obsługi (…).

W Polsce pierwszą, bardzo przejrzystą taksonomię celów nauczania przedstawił w 1999 r. Bolesław Niemierko (pedagog zajmujący się głównie dydaktyką ogólną) nazywając ją taksonomią ABC.

Obejmuje ona dwa poziomy: „wiadomości” (stąd wyrażenie w konspekcie lekcji - uczeń pozna, wie) oraz „umiejętności” (stąd wyrażenie w konspekcie lekcji - uczeń potrafi, będzie potrafiła zastosować) oraz dwie kategorie celów na każdym poziomie.

Taksonomia celów nauczania wg B. Niemiecko

Poziom:

Wiadomości

Kategoria

A. Zapamiętanie wiadomości

Wychowanek zapamiętuje pewne terminy, fakty, prawa i teorie, zasady działania, wykazuje się elementarnym poziomem ich zrozumienia, nie myli ich ze sobą i nie zniekształca. Czasowniki używanie przy określaniu celów tej kategorii, to: wymienić elementy, podać, określić, zdefiniować, zidentyfikować, wyliczyć.

B. Zrozumienie wiadomości

Wychowanek potrafi własnymi słowami opisać, streścić przyswojone wiadomości. Czasowniki używanie przy określaniu celów tej kategorii, to: wyjaśnić, scharakteryzować, streścić, rozpoznać, rozróżnić, uzasadnić, zilustrować.

Poziom:

Umiejętności

Kategoria

C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

Umiejętność praktycznego posługiwania się wiadomościami według podanych mu uprzednio wzorów. Czasowniki używanie przy określaniu celów tej kategorii, to: wykonać, rozwiązać, zastosować, skonstruować, porównać, określić, narysować, sklasyfikować, zmierzyć, połączyć, zaprojektować, wybrać sposób, wykreślić.

D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

Opanowanie przez wychowanka umiejętności formułowania problemów, dokonywania analizy i syntezy nowych dla niego zjawisk, formułowania planu działania, tworzenia oryginalnych przedmiotów, wartościowania przedmiotów według pewnych kryteriów. Czasowniki używanie przy określaniu celów tej kategorii, to: udowodnić, przewidzieć, wykryć, zanalizować, ocenić, zaplanować, zaproponować, opracować.

Taksonomia ABC jest ponadprzedmiotowa. Jej terminologia jest neutralna, nie związana z żadną grupą przedmiotów szkolnych.

Pozwala to na szerokie wykorzystanie taksonomii, ale nie zapewnia dostatecznej precyzji klasyfikowania celów poszczególnych przedmiotów nauczania., Dlatego pojawiły się liczne taksonomie przedmiotowe, bardziej rozwinięte i dostosowane do danego materiału.

24.Operacjonalizacja celów (rozumienia pojęcia oraz umiejętność operacjonalizacji celów na konkretnym przykładzie).

Cel ogólny wytycza główny kierunek jakiegoś działania. Aby zrealizować ten cel, należy go sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować.

Te właśnie procesy składają się na operacjonalizację celów.

Taksonomia jest narzędziem operacjonalizacji celów.

Operacjonalizacja celów to zmiana postaci ogólnej celu na zbiór celów ogólnych, czyli szczegółowych. Operacyjny cel kształcenia wyrażony jest opisem zachowania, jaki uczeń powinien przejawiać po zakończeniu lekcji.

Dokładna analiza pojęcia „cele operacyjne” pozwala wyróżnić w nim trzy składniki: - opis zachowania, jakiego oczekujemy od ucznia po zakończeniu nauki - opis warunków, w jakich uczeń ma demonstrować te zachowania - standardy określające najniższy możliwy (dopuszczalny) poziom realizacji zachowania końcowego,

np. uczeń (kto)

wymienia (co robi)

wszystkie przyczyny drugiej wojny światowej (przedmiot działań - co)

wskazane w tekście źródłowym (warunki działania, źródła);

uczeń wymienia trzy właściwości fizyczne stanu ciekłego.

W przypadku np. Twierdzenia Pitagorasa właściwe sformułowanie celów nauczania według tychże zaleceń powinno brzmieć:

Po przerobieniu działu „Twierdzenie Pitagorasa” każdy uczeń powinien umieć:

•przeprowadzić teoretyczny dowód tego twierdzenia

•sformułować słownie treść twierdzenia Pitagorasa oraz wyrazić je za pomocą wzoru,

•rozwiązywać zadania geometryczne, gdy głównym warunkiem ich rozwiązania jest zastosowanie twierdzenia Pitagorasa.

25.Treści kształcenia (pojęcie, wymagania dotyczące doboru układu, rodzaje układów treści kształcenia)

Treści kształcenia muszą odpowiadać wymaganiom nauki, ponieważ wiedza i umiejętności nabywane w szkole wpływają na poglądy, przekonania i postawy uczniów, na ich stosunek do rzeczywistości oraz gotowość do jej przekształcania.

Treści kształcenia muszą również spełniać wymagania natury psychologicznej. Chodzi mianowicie o dostosowanie treści kształcenia do możliwości uczniów oraz poziomu ich rozwoju psychofizycznego.

Wyróżnia się następujące układy treści nauczania:

•układ liniowy - polega na tym, że poszczególne partie materiału tworzą pewien nieprzerwany ciąg powiązanych ze sobą ogniw, które są zazwyczaj tylko raz przerabiane w trakcie całej nauki szkolnej

•układ koncentryczny - pewne treści kształcenia są co jakiś czas powtarzane, a z każdym kolejnym razem ich zakres jest stopniowo poszerzany o nowe wiadomości

•układ spiralny - uczniowie mając cały czas na uwadze problem wyjściowy, stopniowo poszerzają zakres informacji z nim związanych; w układzie tym nie poprzestaje się na jednorazowej ekspozycji poszczególnych tematów, tak jak w układzie liniowym i w przeciwieństwie do układu koncentrycznego, w którym powraca się do danego zagadnienia niekiedy po długiej, nawet kilkuletniej przerwie, nie występują tutaj takie długie odstępy.

26.Pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia (klasyfikacja oraz krótk harakterystyka).

1.Materializmdydaktyczny
2.Formalizmdydaktyczny
3.Utylitaryzmdydaktyczny
4.Teoriaproblemowo-kompleksowa
5.Strukturalizm
6.Egzemplaryzm
7.MaterializmFunkcjonalny
8. Teoria programowania dydaktycznego

27.Materializm dydaktyczny a materializm funkcjonalny.

materializm dydaktyczny - zwolennicy teorii materializmu dydaktycznego twierdzili, iż zasadniczym punktem do którego należy zmierzać w pracy w szkole powinno być przekazywanie uczniom maksymalnego zasobu treści z jeśli to możliwe różnych naukowych dziedzin. MATERIALIZM DYDAKTYCZNY Jako główny cel materializmu obrano przyswajanie jak największej liczby wiadomości, materiału nauczania. Zwolennikiem tej teorii był Komeński, postulował on naukę wszystkiego. Teorię tę krytykowano za sposób przyswajania przez ucznia wiedzy oraz brak kształtowania jakichkolwiek umiejętności i stosowania zdobytej wiedzy w praktyce. Krytykowano również lekceważenie przez materializm metod nauczania.

MATERIALIZM FUNKCJONALNY Twórcą tej teorii był Wincenty Okoń, który jako główny cel kształcenia obrał aktywne poznawanie rzeczywistości oraz wdrażanie uczniów do jej przekształcania. Poznanie miało służyć usprawnianiu i udoskonalaniu działalności służącej jako sposób poznawania rzeczywistości. Według tej teorii, dobór treści powinien się opierać na światopoglądzie, ideach przewodnich oraz wszechstronnej działalności o charakterze społecznym, przyrodniczym, technicznym i kulturowym.Utylitaryzm dydaktyczny a formalizm dydaktyczny.

UTYLITARYZM DYDAKTYCZNY -Jako główny cel obierał osiągnięcie takiego poziomu wiedzy oraz działalności, by mogły one służyć jako narzędzia w operowaniu środowiskiem, zatem teoria ta wyznawała praktyczne przygotowanie do życia. Do podstawowych założeń utylitaryzmu zalicza się:

w nauce należy wykorzystywać te metody naukowe, które doprowadziły do rozwoju cywilizacji; zatem uczniowie powinni się koncentrować na zajęciach o charakterze ekspresyjnym oraz konstruktywnym, powinni oni rekonstruować społeczne doświadczenia ludności w toku praktycznych zajęć
istnieją następujące zasady konstruowania programów nauczania:

1. zasada aktywizacji uczniów

2. zasada kształtowania umiejętności praktycznych w toku rozwiązywania problemów

3. zasada łączenia pracy z zabawą

4. zasada problemowego podejścia w nauczaniu

5. zasada włączania uczniów życie środowiska lokalnego

nacisk na umiejętności praktyczne

Do wad utylitaryzmu należą następujące cechy:

•przewaga uczenia się w toku działania oraz nabywania umiejętności praktycznych

•niedocenianie treści naukowych oraz sprawności intelektualnych

•dobór treści kształcenia prowadził do jednostronnego wykształcenia

•utrudnienie w zdobywaniu nowoczesnego poglądu na świat

•ograniczenie roli wiedzy w praktyczno - życiowych umiejętnościach

FORMALIZM DYDAKTYCZNY (kształcenie formalne

Celem tej teorii obrano pogłębianie i poszerzanie zainteresowań oraz zdolności poznawczych, zatem stanowiła ona odwrotność encyklopedyzmu. Tutaj treści kształcenia nie były istotne. Funkcjonowała teoria transferu dodatniego polegająca na przenoszeniu nabytej umiejętności na inne czynności. Krytykowana była za przecenianie znaczenia dla rozwoju przedmiotów takich jak matematyka i nauka języka przy jednoczesnym lekceważeniu nauk przyrodniczych oraz rozumowego poznawania rzeczywistości. Natomiast najważniejszą zaletą tej teorii był fakt zwrócenia uwagi na potrzebę rozwoju zainteresowań, zdolności, pamięci, wyobraźni, uwagi i myślenia

28.Strukturalizm a egzemplaryzm.

EGZEMPLARYZM-Celem egzemplaryzmu było układanie treści kształcenia w systematyczny i wzrostowy sposób. Pogląd w dydaktyce, według którego najistotniejszą rolę w nauce i wychowaniu odgrywa przykład, z naciskiem na przykład dawany przez nauczyciela; za prekursora uważany jest Piotr Abelard.

STRUKTURALIZM-Strukturalizm kładł nacisk na zapoznawanie uczniów ze strukturą różnorodnych dziedzin wiedzy oraz rozbudowywanie i pogłębianie znajomości owych struktur wraz z rozwojem myślenia jak i dzielenie treści poszczególnych przedmiotów nauczania na podstawowe i wtórne elementy.

29.Teoria problemowo-kompleksowa a teoria programowania dydaktycznego.

TEORIA PROBLEMOWO - KOMPLEKSOWA-Twórcą tej teorii był Bogdan Suchodolski, który podstawowy cel obrał ułatwienie poznania rzeczywistości przez uczniów poprzez naukę poszczególnych przedmiotów w sposób kompleksowy a nie odrębny. Przedmiotem owej działalności poznawczej miały być problemy, jakich rozwiązanie wymagało korzystania z wiedzy pochodzącej z różnych dziedzin .

TEORIA PROGRAMOWANIA DYDAKTYCZNEGO (strukturyzacji operatywnej)

Głównym założeniem tej teorii był problem nie dotyczący tego, czego należy się uczyć, lecz w jaki sposób należy to robić. Analiza treści kształcenia dokonywała się tutaj za pomocą metody macierzy dydaktycznej oraz grafów. Plan nauczania obejmował wykaz przedmiotów, liczbę godzin wraz z rozkładem na kolejne lata. Program nauczania określał, jakie wiadomości, umiejętności oraz nawyki mają sobie przyswoić uczniowie; posiadał on:uwagi wstępne, określające cele nauczania danego przedmiotu

materiał nauczania obejmujący prawa, teorie, pojęcia i zasady z danego przedmiotu
uwagi dotyczące realizacji przedmiotu, a więc wskazówki pozwalające na skuteczną jego realizację

30.Ogniwa procesu kształcenia według W. Okonia.

Okoń jest autorem koncepcji siedmiu ogniw (czyli elementów wspólnych) procesu kształcenia, których łańcuch jest rozerwalny. Elastyczność tej teorii wyraża się w tym, iż na jednej lekcji niekoniecznie należy stosować wszystkie te ogniwa, czasami nawet korzystniej jest pominąć któreś z nich (jednak nie więcej niż 2-3). Ponadto, niektóre z ogniw występują czasami jednocześnie w czasie lekcji, wchodzą w różne jakieś związki. Teoria siedmiu ogniw nie stanowi schematu pracy lecz pewną propozycję dla nauczyciela. Ogniwa te wyodrębnione zostały w oparciu o informacje dotyczące różnych działań szkolnych (matematyka, fizyka, biologia itd.), na podstawie których wywnioskowano siedem najważniejszych momentów procesu dydaktycznego:

1.uświadamianie sobie przez uczniów celów i zadań dydaktycznych

2.poznawanie nowych faktów

3.nabywanie pojęć

4.utrwalanie wiadomości

5.przechodzenie od teorii do praktyki

6.wykonywanie zadań dydaktyczno - wytwórczych

7.kontrola i ocena wyników nauczania

31.Ogniwa procesu kształcenia w podającym i poszukującym toku pracy dydaktycznej.

OGNIWA W TOKU PODAJĄCYM: pierwszym jest przygotowanie do pracy, ogniwo wstępne. Drugie to podanie uczniom nowego materiału. Trzecie to synteza przekazanego uczniom materiału. Czwarte to kontrola stopnia opanowania przez uczniów przekazywanych im wiadomości. Tu wykrywa się braki u luki w wiadomościach, umiejętnościach. Zaletą toku podającego jest możliwość szybkiego przekazywania uczniom gotowej wiedzy przez nauczyciela, a wadą jest niski stopień aktywności uczniów.

OGNIWA W TOKU POSZUKUJĄCYM. Pierwszym ogniwem jest uświadomienie sobie przez uczniów określonych trudności(pod kierunkiem n-ela) o charakterze teoretycznym lub praktycznym. Drugim ogniwem jest słowne określenie napotkanej trudności, sformułowanie problemu. Trzecim ogniwem jest formułowanie hipotezy prowadzącej do rozwiązania problemu. Czwartym ogniwem jest weryfikacja empiryczna. Piątym ogniwem jest włączenie nowych wiadomości i umiejętności do sytemu posiadanej wiedzy, ich utrwalenie i zastosowanie w działalności teoretycznej i praktycznej. Tok poszukujący wymaga do ucznia samodzielności, myślenia, zapewnia trwalszą wiedzę.

32.Zasady nauczania (pojecie, klasyfikacja według C. Kupisiewicza oraz krótka charakterystyka).

Zasady nauczania- ogólne normy postępowania dydaktycznego, które określają, jak należy realizować cele kształcenia, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajamiać uczniów z podstawami wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności, wpajać naukowy pogląd na świat, wdrażać do samokształcenia.

Z. poglądowości
Z. przystępności w nauczaniu
Z. świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania - uczenia się
Z. systematyczności
Z. trwałości wiedzy
Z. operatywności wiedzy
Z. wiązania teorii z praktyką. (charakterystyka poszczeg. zasad w poniższych pyt)

33.Zasada poglądowości a zasada przystępności w nauczaniu.

Zasada poglądowości.

*bezpośrednie poznanie rzeczywistości oparte na obserwacji, pomiarze i czynnościach praktycznych

* umiejętne kierowanie działalnością poznawczą ucznia tzn. dostarczenie mu odpowiednich wskazówek, zwracanie jego uwagi na istotne cechy przedmiotu, by zdobył rzetelną i trwałą wiedzę w drodze do bezpośredniego poznawania.

*pomoce naukowe mające zastosowanie w zasadzie poglądowości: - naturalne okazy w naturalnym środowisku; - naturalne okazy w środowisku sztucznym; - okazy spreparowane; - modele; - przyrządy i urządzenia; - obrazy; - środki umowne

Zasada przystępności.

*wychodzimy od tego co dla ucznia bliskie

*od tego co jest dla uczniów łatwiejsze do tego co jest trudniejsze

*od tego co jest uczniom znane, do tego co nowe i mało znane

* w procesie nauczania - uczenia się należy uwzględnić różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce

34.Zasada systematyczności a zasada trwałości wiedzy uczniów.

Systematyczność

*warunkiem jest określenie stanu wiedzy wyjściowej uczniów oraz systematyczne nawiązywanie do niej

* ustalenie merytorycznego stanu wiedzy wyjściowej

* nowy materiał powinien zostać podzielony na punkty, a następnie kolejno omawiany

* streszczenia i powtórzenia materiału zarówno na początku, jak i na końcu lekcji- dla utrwalenia

* wdrażanie uczniów do pracy samodzielnej i systematycznej

Zasada trwałości

* nowy materiał musi być ukierunkowany na zainteresowania uczniów i wytworzyć pozytywne motywy uczenia się

* ćwiczenia mające na celu utrwalenie omówionego materiału stosujemy dopiero po sprawdzeniu czy wszyscy uczniowie dobrze zrozumieli materiał

* systematyczna kontrola wyników nauczania połączona z uzasadnioną i komunikowaną uczniom ocena ich pracy, wpływa korzystnie na trwałość wiedzy

35.Zasada operatywności wiedzy uczniów a zasada wiązania praktyki z teorią.

Zasada operatywności

* wdrażanie uczniów do dostrzegania i samodzielnego rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych

* uczniowie powinni wykorzystywać zdobytą wiedze w sposób planowy i świadomy, wymagający od nich pełnej samodzielności myślenia i działania.

* uczniowie powinni wykazywać własną inicjatywę i pomysłowość, posługując się posiadanymi wiadomościami w różnych sytuacjach

* dostrzeganie, formułowanie i samodzielne rozwiązywanie problemów teoretycznych i praktycznych

Zasada wiązania praktyki z teorią. Służy przede wszystkim przygotowaniu uczniów do racjonalnego posługiwania się wiedza teoretyczną w różnych sytuacjach praktycznych. Nie bez znaczenia są czynności poznawcze ucznia:

-uczenie się pamięciowe,

-rozpoznawanie przykładów ilustrujących pojęcia,

-rozróżnianie przykładów

-wskazywanie przykładów,

-rozpoznawanie poprawnych i niepoprawnych zastosowań zasady w praktyce,

-dostrzeżenie problemu,

-wskazanie nowego rozwiązanie problemu…Chodzi o coraz bardziej złożone formy wiązania teorii z praktyka.

36.Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania-uczenia się.

Zasada ta wymaga od nauczyciela, aby w żadnym wypadku nie zastępował on pracy uczniów własna pracą, a jednocześnie , zgodnie z zasada przystępności- umiejętnie stopniował trudności stawianych im zadań. Zakres tych zadań powinien być jak najszerszy i obejmować zadania dydaktyczne i wychowawcze.

Nauczyciel stara się poznać indywidualne zainteresowania uczniów, stawiać uczniów w sytuacjach wymagających dostrzegania i wyjaśniania niezgodności między obserwowanymi faktami, a posiadaną wiedzą oraz stwarzać warunki dla grupowych form pracy

Podstawowym czynnikiem zasady świadomego udziału uczniów jest

świadomy stosunek uczniów do celów uczenia się w szkole
świadomy i aktywny udział w samym przyswajaniu wiadomości, umiejętności i nawyków
świadomy i aktywny udział uczniów w kontroli osiąganych wyników

37.Metody nauczania (pojecie, klasyfikacja według C. Kupisiewicza oraz krótka charakterystyka).

Metody nauczania-systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnościami posługiwania się nia w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych.

Klasyfikacja ( metody oparte na):

-obserwacji,

-pomiarze,

-na działalności praktycznej uczniów,

-słowie

W skład metod opartych na obserwacji i pomiarze wchodzi:

-metoda pokazu - angażująca wzrok i słuch,

-metoda pomiaru rzeczy, zjawisk i procesów.

Do grupy metod opartych na słowie należą:

-pogadanka, opowiadanie, dyskusja, wykład, praca z książką.

Do metod opartych na działalności praktycznej uczniów należą:

-zajęcia laboratoryjne, zajęcia praktyczne

38.Charakterystyka metod opartych na obserwacji (oglądowych)

Dzięki tej metodzie uczniowie poznają ilościowe cechy analizowanych rzeczy, zjawisk, procesów, a także wdrażają się do dokładności i systematyczności w pracy. Z kolei przez pomiar- czyli czynności wykonywane przez nauczyciela w postaci pokazu, czy też bezpośrednią pracę ucznia pozwalającą na określenie ilościowej strony badanych rzeczy- dzieci uczą się wiązać wiadomości z różnych przedmiotów.

39. Charakterystyka metod opartych na posługiwaniu się słowem.

Metody te to : opowiadanie , wykład , pogadanka , dyskusja oraz praca z książką.

Opowiadanie -zaznajamianie uczniów z określonymi rzeczami, zjawiskami, wydarzeniami lub procesami w formie ich słownego opisu. Wdraża uczniów do słuchania ze zrozumieniem i zapamiętywania najważniejszych faktów.

Wykład - przekazywanie uczniom określonych informacji z zakresu nauk o przyrodzie, społeczeństwie, technice i kulturze. Różni się od opowiadania tym iż oddziałuje nie tyle na wyobraźnię i uczucia a także pobudza myślenie konkretno - obrazowe , co raczej aktywizuje myślenie hipotetyczno dedukcyjne u słuchaczy.

Pogadanka rożni się od opowiadani i wykładu że wymaga od uczniów tak jak tamte nie tylko myślenia za nauczycielem lecz zmusza ich również do samodzielnej pracy myślowej.

Dyskusja polega na wymianie poglądów na określony temat. Warunkiem skutecznego posługiwania się nią jest uprzednie przygotowanie uczniów do wymiany myśli zarówno w sensie merytorycznym jak i formalnym.

Praca z książką stanowi jeden z ważniejszych sposobów zarówno poznawania jak i utrwalania nowych wiadomości. Przedmiotem samodzielnej pracy ucznia z książką może być po prostu lektura , wyszukiwanie odpowiedzi na określone pytania, streszczenie poglądów jej autora , analiza tekstu ze względu na miejsce i czas akcji , styl i formy gramatyczne lub logiczne, wreszcie uczenie się na pamięć.

40.Charakterystyka metod opartych na działalności praktycznej uczniów.

zdobytą wiedzą uczeń powinien posługiwać się
w różnorakich sytuacjach praktycznych

Szczególnie korzystne pod względem wychowawczym i kształcącym jest rozwiązywanie przez uczniów zadań praktycznych o charakterze problemowym (np. opracować nowy typ pomocy naukowej, ulepszyć model, organizowanie przedstawień teatralnych, wystaw).

Polega na wykazywaniu uczniom praktycznej i życiowej przydatności wiedzy oraz na wiązaniu nauki szkolnej z życiem pozaszkolnym. Opiera się na przekonaniu, że uczeń znacznie lepsze wyniki nauczania i przygotowanie do życia otrzymuje wówczas, gdy rozumie znaczenie życiowe wiadomości zdobywanych w szkole i gdy sam stosuje te wiadomości w praktyce.

41.Charakterystyka metod gier dydaktycznych.

Gra dydaktyczna jest metodą nauczania, wykorzystującą grę jako formę ułatwiającą zdobywanie wiedzy i umiejętności.

Czynnikiem charakteryzującym tę metodę jest zabawa, która jest niezwykle przydatna w procesie uczenia. Gra stanowi odmianę wyżej wspomnianej zabawy i polega na przestrzeganiu ściśle określonych zasad. Służy to poszanowaniu norm oraz przyzwyczaja do zwycięstw czy porażek.

Można wyróżnić:

•metodę symulacyjną - dotyczy analizy problemów odtwarzanych przez uczniów. Wyniki są porównywane z rozwiązaniami faktycznymi. Stanowią symulacje, której przedmiotem jest rzeczywistość. Wymaga ona aktywności uczniów biorących udział w grze, a także podlega ściśle określonym regułom

•metodę sytuacyjną- ma ona za zadanie kształtowanie u uczniów umiejętności wszechstronnego analizowania dylematów czy problemów. Stanowi odniesienie do sytuacji fikcyjnych, ale bardzo prawdopodobnych,

•metodę inscenizacji (zabawy inscenizacyjne) - dotyczy odtwarzania roli czy dialogu w sytuacji fikcyjnej, np. wcielanie się w bajkową rolę Ma wpływ na wychowanie emocjonalne oraz intelektualne.

42.Metody aktywizujące w nauczaniu.

Charakterystyka aktywnych metod nauczania. Przez metody aktywizujące rozumiemy metody nauczania zwiększające czynny udział uczących się w zajęciach dydaktycznych i ograniczające rolę nauczyciela do pomagania uczącym się w realizacji celów kształcenia i kontroli postępów.

Metoda przypadków (zdarzeń)- polega na rozpatrzeniu przez grupę uczniów przypadku zawierającego problem.
Podstawą tej metody jest zwięzła relacja zdarzenia przedstawiona w formie pisemnej (do l strony). Opis zdarzenia nie powinien zawierać wszystkich danych. Po zapoznaniu się z opisem zdarzenia następuje faza uzupełniania informacji. Następnie odbywa się analiza zdarzenia i podawane są propozycje rozwiązań.
Można wyróżnić dwa typy studium przypadku:
- uczniowie szukają przyczyn przedstawionego problemu lub wyciągają wnioski na podstawie analizy opisanej sytuacji
- uczniowie poszukują rozwiązania problemu.

Metoda sytuacyjna - polega na przeanalizowaniu przed zajęciami opisu sytuacji, a następnie na dyskusji nad zawartym problemem i przyjęciem określonego rozwiązania, oraz podjęciu decyzji.
Opis sytuacji, to nie tylko opis z metody przypadków, ale komplet materiałów związanych z danym problemem (od kilku do kilkuset stron). Powinien zawierać wszystkie informacje istotne dla podjęcia decyzji - nie ma tu bowiem fazy uzupełniania opisu przez nauczyciela.
Metoda przypadków jest szczególnym przypadkiem metody sytuacyjnej.

Metoda inscenizacji - polega na inscenizacji pewnego zdarzenia. Część uczniów staje się aktorami i odgrywa przydzielone przez nauczyciela role zgodnie z przygotowanym scenariuszem. Pozostali uczniowie są obserwatorami. Po inscenizacji rozpoczyna się dyskusja, w wyniku której powinno dojść do wspólnej, uzgodnionej oceny zainscenizowanego problemu.

Drama - jest uczeniem się przez doświadczenie i przezywanie. W dramie nie wykorzystuje się scenariuszy charakterystycznych dla teatru. Uczniowie stosując dramę działają zgodnie ze swoją wyobraźnią i „na gorąco" ustalają kierunki rozwoju fikcyjnych zdarzeń, w których uczestniczą. Drama ma zatem charakter „otwarty", nie ograniczony wymaganiami scenariusza. W tej metodzie nie ma typowego dla teatru podziału na aktorów i publiczność. Wszyscy są aktywnymi uczestnikami zajęć.

Metoda gier dydaktycznych
Jest to metoda oparta na grze, która jest zabawą prowadzoną według ściśle określonych reguł postępowania, prowadzących do konkurowania grających ze sobą, uczących się w ten sposób osób. Wśród gier dydaktycznych można wyróżnić: quizowo - turniejowe, planszowe, sytuacyjne, decyzyjne, inscenizacyjne.

Metoda projektów - to metoda nauczania, w której uczniowie realizują „duże" przedsięwzięcie (znacznie obszerniejsze od zadania domowego) w oparciu o przyjęte wcześniej założenia. Zadanie jest realizowane przez uczniów samodzielnie, ale koordynowane jest ono przez nauczyciela. To on określa merytoryczne ramy projektu, a uczniowie sami wybierają sobie temat projektu.
Projekty mają rozwijać samodzielność, uczyć zbierania danych, dobierania i korzystania ze źródeł, prezentowania wyników. Projekty wykonuje się najczęściej grupowo. Jest to praca długoterminowa.

Metoda dyskusji
Dyskusja związana z wykładem - odmiana dyskusji odnosząca się do wykładu, mająca na celu wyjaśnienie wątpliwości uczących się, co do tez i sformułowań zawartych w wykładzie oraz uzyskiwanie od nich informacji zwrotnej dotyczącej zrozumienia treści.
Wielokrotna - jest to dyskusja prowadzona w małych grupach. W pierwszej fazie praca przebiega w grupach pod kierunkiem lidera,, w fazie drugiej zajęcia mają charakter plenarny, podczas-których prezentuje się wyniki dyskusji grupowych oraz wybiera optymalne rozwiązanie. W grupach dyskutować można nad tym samym zagadnieniem lub problemem stanowiącym element jakiejś całości.

Burza mózgów - przykład dyskusji polegającej na umożliwieniu uczniom szybkiego zgromadzenia wielu konkurencyjnych lub uzupełniających się hipotez rozwiązania problemu. Można zgłaszać wszystkie pomysły i rozwiązania, w obojętnej formie, tak żeby nawet chwila namysłu nad poprawnością językową nie zmniejszyła pomysłowości. Pomysły te nie mogą być oceniane, ani komentowane, a na ich autorów nie spada żadna odpowiedzialność, czy konsekwencja za ich podanie. Cała konstrukcja burzy mózgów jest tak pomyślana, aby przerwać komunikację między fazą pomysłów i fazą oceniania pomysłów.
Inne nazwy tej metody to: giełda pomysłów, sesja odroczonej oceny, jarmark pomysłów, konferencja dobrych pomysłów.

Dyskusja panelowa (dyskusja obserwowana)
Charakteryzuje ją istnienie dwóch ciał:
- dyskutujących ekspertów (panel)
- uczących się słuchaczy (audytorium).
Najpierw wypowiadają się eksperci, wprowadzając w temat, potem dyskutują między sobą, a następnie głos może zabierać każda osoba z audytorium.

Metaplan - jedna z technik prowadzenia dyskusji zwana inaczej „cichą dyskusją". Polega ona na tym, że w czasie narady jej uczestnicy tworzą plakat, który jest graficznym skrótem dyskusji. Uczestnicy dyskusji zamiast zabierać głos, zapisują swoje myśli na kartkach określonego kształtu i koloru w krótkiej formie równoważników zdań. Następnie przypinają te kartki do arkusza papieru umieszczonego na tablicy lub planszy.

Dyskusja okrągłego stołu
Dyskusja polegająca na swobodnej wymianie poglądów między uczestnikami zajęć, a nauczycielem, przedstawiającym pewien problem, jak również między samymi uczestnikami.
Charakterystyczną cechą dyskusji okrągłego stołu jest nieformalność i swoboda wypowiedzi wszystkich dyskutantów (bez względu na pozycję).

Dyskusja piramidowa - inne nazwy to: dyskusja szczeblowa, śnieżna kula, od indywidualnej pracy do stanowiska całej klasy.
Problem podany przez nauczyciela każdy uczeń rozważa indywidualnie i formułuje odpowiedź pisemną. Następnie uczniowie siadają dwójkami i ustalają wspólne stanowisko. Potem dwójki dobierają się w czwórki, czwórki w ósemki itd. i za każdym razem uzgadniane jest wspólne zdanie. Na koniec wypracowuje się jedno wspólne stanowisko całej klasy.

Drzewo decyzyjne - stanowi graficzny obraz procesu podejmowania decyzji w określonej sprawie. Po zdefiniowaniu problemu uczniowie pracując w grupach określają cele i wartości istotne dla osób podejmujących decyzję. Następnie znajdują różne możliwości rozwiązań - ich ilość odpowiada liczbie „gałęzi" drzewa. Potem określają pozytywne i negatywne skutki każdego możliwego rozwiązania, by na koniec podjąć ostateczną decyzję.

Nauczanie metodami aktywnymi
W zreformowanej szkole nauczyciel potrzebuje nowych umiejętności. Najważniejsze z nich to: umiejętność pracy zespołowej, obsługa komputera i nauczanie metodami aktywizującymi. Metody aktywizujące zwiększają skuteczność nauczania, sprawiają, że zajęcia stają się bardziej atrakcyjne dla ucznia, zwiększają jego zainteresowanie przedmiotem. Wyzwalają ciekawość i większe zaangażowanie uczniów.
Nauczając metodami aktywizującymi nauczyciel pełni rolę przewodnika organizującego sytuacje dydaktyczne, sterującego odkrywaniem przez ucznia wiedzy

43.Środki dydaktyczne (definicja, klasyfikacja według C. Kupisiewicza oraz W. Okonia).

Cz. Kupisiewicz:

•Środki dydaktyczne - to przedmioty, które dostarczają uczniom określonych bodźców sensorycznych oddziałujących na ich wzrok, słuch, dotyk itd., ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznanie rzeczywistości.

Klasyfikacja środków dydaktycznyh - Kupisiewicz

•Wzrokowe - przedmioty naturalne, maszyny, narzędzia, preparaty, obrazy ruchome i nieruchome, schematy, symbole, diagramy, mapy itp. Umożliwiają uczniom nabycie wyobrażeń adekwatnych do rzeczywistości, co wpływa pozytywnie na proces kształtowania pojęc. Pozwalają one przedstawić obraz w pomniejszeniu, powiększeniu, przekroju, podkreślić zależności przyczynowo-skutkowe, funkcjonalne.

•Słuchowe - płyty, taśmy wraz z urządzeniami umożliwiającymi posługiwanie się nimi, radio, instrumenty muzyczne, przydatne zwłaszcza przy nauce języków obcych czy muzyki

•wzrokowo słuchowe - telewizja, filmy dźwiękowe. Przedstawiają określone przedmioty, procesy, zjawiska, wydarzenia i procesy w postaci wyraźnych, powtarzalnych dowolną ilość razy sekwencji obrazów; ukazują ruch; wykorzystują dźwięk naturalny, jak i narrację; eksponują za pomocą obrazu i dźwięku zagadnienia, których ukazanie uczniom w inny sposób byłoby utrudnione lub wręcz nimożliwe.

W. Okoń:

Środki dydaktyczne - to przedmioty materialne umożliwiające usprawnienie procesu nauczania - uczenia się i uzyskiwania optymalnych osiągnięć szkolnych.

Klasyfikacja środków dydaktycznyh - Okoń:

Środki proste:

środki słowne - podręczniki, teksty drukowane

proste środki wzrokowe - modele, autentyczne wzory przedmiotów, reprodukcje obrazów, map

Środki złożone

mechaniczne środki wzrokowe - aparaty fotograficzne, mikroskopy, teleskopy - urządzenia pokazujące obrazy

środki słuchowe - gramofony, radia np. CB- kontakt ze światem, nauczanie na odległość, magnetofon

środki wnikające połączenia wzroku ze słuchem - urządzenia tj. telewizor, video lub dobrze wyposażony komputer

środki automatyzujące - proces uczenia się - maszyny dydaktyczne, gabinety językowe, komputery czyli elektroniczne maszyny cyfrowe i analogowe

44.Podstawowe funkcje środków dydaktycznych.

Poznawcza - śłuży bezpośredniemu poznawaniu określonych fragmentów rzeczywistości
Kształcąca - narzędzie rozwijania zdolności poznawczych oraz uczuć i woli dzieci i młodzieży
Dydaktyczna - źródło zdobywanych wiadomości, umiejętności, ułatwiają utrwalanie przerobionego materiału, weryfikacje hipotez, spardzanie stopnia opanowania wiedzy

Podział ten, nie jest podziałem rozłącznym. Wymienione wyżej funkcje łączą się ze sobą i wzajemnie uzupełniają.

45.Technologia informacyjna oraz możliwości jej wykorzystania w procesie edukacji (kształcenie na odległość, e-learning).

46.Granice dydaktycznej użyteczności środków multimedialnych w procesie kształcenia.

47.Rola indywidualności dziecka w procesie nauczania i wychowania.

48.Podstawowe perspektywy postrzegania indywidualności dziecka.

•styl tempera mentalny

•cechy osobowości

•specyfika etapów rozwojowych

•obraz własnej osoby

•sytuacja życiowa dziecka

49.Poziom samooceny jako jedna z perspektyw postrzegania indywidualności dziecka w procesie nauczania i wychowania.

50.Podstawowe składniki osobowości nauczyciela-wychowawcy (osobowość efektywna).

??? Nauczyciel pracujący z dziećmi niepełnosprawnymi to człowiek kochający dzieci, swoją pracę, to osoba o wielkich przymiotach serca i charakteru.

Powinien to być nauczyciel: czuły, dobry z poczuciem humoru komunikatywny uczciwy ceniący przyjaźń i partnerstwo obiektywny rozsądny szczery sprawiedliwy z wysoką kulturą konsekwentny posiadający intuicję naturalny opiekuńczy opanowany tolerancyjny wyrozumiały troskliwy dyskretny niehumorzasty cierpliwy szanujący godność ucznia partnerski zaufany wrażliwy życzliwy kompetentny powinien stosować indywidualizację w nauczaniu i poznawaniu ucznia.

Dzieci i młodzież ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi niewątpliwie potrzebują wiedzy, ale często bardziej potrzebują uśmiechu, serdecznego gestu, ciepłej i szczerej rozmowy lub samej tylko obecności nauczyciela-przyjaciela.

51.kompetencje zawodowe współczesnego nauczyciela (kompetencje techniczne a kompetencje praktyczno-moralne).

52.Komunikacja i podmiotowość w relacjach szkolnych (rodzaje komunikacji, bariery w procesie komunikacji, czynniki ułatwiające nawiązywanie kontaktów).

52.Przyczyny niepowodzeń w nauce szkolnej.

Niepowodzeniami szkolnymi - możemy nazwać sytuacje, w których można zauważyć wyraźne rozbieżności pomiędzy wymaganiami dydaktycznymi i wychowawczymi szkoły a zachowaniem się uczniów i uzyskanymi przez nich wyników w nauce.

Cz. Kupisiewicz wskazuje głównie na trzy rodzaje przyczyn niepowodzeń szkolnych:

-Przyczyny społeczno-ekonomiczne -Przyczyny biopsychiczne -Przyczyny dydaktyczne.

Przyczyny społeczno-ekonomiczne - na niepowodzenia te mają wpływ warunki materialne i kulturalne w rodzinie dziecka - : ubóstwo, złe warunki mieszkaniowe, brak ubrań i przyborów szkolnych, niedostateczna opieka rodziców, brak zainteresowania dzieckiem i jego nauką, zły wpływ środowiska. Istnieje wyraźna zależność między atmosferą wychowawczą w domu (współżycie rodziców, struktura rodziny, awantury, nałogi, aspiracje), a niepowodzeniami w nauce szkolnej dzieci i młodzieży.

Przyczyny biopsychiczne --*Uzdolnienia, *Poziom rozwoju umysłowego, *Cechy charakteru i temperament, *Zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego oraz choroby somatyczne, *Defekty narządów zmysłowych, *Zaburzenia i braki w funkcjonowaniu procesów poznawczych, *Zaburzenia w rozwoju dziecka.

na postępy uczniów w nauce mają wpływ zadatki wrodzone, na przykład anatomiczna struktura mózgu, jak i warunki sprzyjające lub hamujące prawidłowy rozwój tych zadatków. Źródłem niepowodzeń są także różnice w uzdolnieniach uczniów. Postępy w nauce zależą także od przestrzegania zasad higieny szkolnej i psychicznej. Jeśli narzucimy dziecku zbyt dużo obowiązków i pracy może to spowodować nieporadzenie sobie dziecka z problemem.

Przyczyny dydaktyczne - można je podzielić na względnie niezależne od nauczyciela (np. plan lekcji, wyposażenie szkoły, liczba uczniów w klasie itp.) i względnie zależne od nauczyciela (błędy metodyczne). Duża liczba uczniów w klasie, mało elastyczny system nauczania utrudnia indywidualizowanie pracy szkolnej i dostosowywanie jej do zainteresowań i potrzeb uczniów. Do błędów metodycznych nauczycieli można zaliczyć słabe aktywizowanie i motywowanie uczniów, brak systematycznej kontroli w nauce, przeciążanie pracą domową, brak przygotowania nauczycieli do lekcji. Kolejną rzeczą jest nieprzystosowanie programów nauczania do możliwości ucznia a także czynniki które wiążą się z negatywną pracą samego wychowanka czyli: lenistwo, wstręt do nauki, lekceważenie wszelkich obowiązk

54.Dydaktyczne środki przeciwdziałania niepowodzeniom szkolnym.

Podstawowe środki dydaktyczne zapobiegania i zwalczania niepowodzeń szkolnych to profilaktyka pedagogiczna, diagnoza pedagogiczna i terapia pedagogiczna.

Profilaktyka pedagogiczna - to czynności zmierzające do zapobiegania w powstawaniu luk i braków w opanowywanym przez uczniów materiale nauczania. Czynności profilaktyczne mają nie dopuścić do powstawania błędów metodycznych

Diagnoza pedagogiczna - polega na obserwacji. Podstawą są indywidualne rozmowy nauczyciela z uczniem, z jego rodzicami, wywiady środowiskowe, organizowane co jakiś czas zebrania nauczycieli. Nauczyciele powinni także przeprowadzać kontrolę i ocenę wyników nauczania, aby wykryć wcześniej ewentualne braki w zakresie opanowania treści programowych.

Terapia pedagogiczna - polega na pomocy nauczyciela w posługiwaniu się różnymi formami pracy w celu usunięcia braków w materiale nauczania. Uczeń może dostać odpowiednio zindywidualizowaną pracę domową, przeprowadzać indywidualne konsultacje z nauczycielem, dostać specjalną opiekę w czasie lekcji. Jeśli te sposoby nie dadzą oczekiwanych rezultatów nauczyciel powinien skierować ucznia do odpowiedniej grupy wyrównawczej aby zlikwidować opóźnienia w nauce.