Dydaktyka ogólna - podstawowe zagadnienia, pojęcia, problemy

Dydaktyka - gr. didaktikos, pouczający, didasco - uczę

proces nauczania-uczenia się

DYDAKTYKA = nauka o nauczaniu i uczeniu się; system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania-uczenia się oraz sposobów kształtowania tego procesu przez człowieka.

Funkcje:

- teoretyczna (diagnostyczna i prognostyczna),

- praktyczna ( instrumentalna)‏

Miejsce dydaktyki wśród innych nauk pedagogicznych -

dydaktyka ogólna i dydaktyki szczegółowe

przedmiot zadania i funkcje dydaktyki

A) Dydaktyka ogólna zajmuje się analizą wszystkich czynności składających się na proces nauczania - uczenia się; analizą wszelkiego nauczania organizowanego w sposób świadomy, systematyczny i planowy.

B) Warunki + rezultaty. Przedmiotem badań dydaktyki ogólnej są niezbędne do wystąpienia procesu nauczania-uczenia się (treść, organizacja, środki itp.), a także różnorakie, względnie trwałe wyniki i skutki tych czynności.

A)+B) Przedmiotem badań dydaktyki ogólnej jest proces nauczania-uczenia się, łącznie z czynnikami, które go wywołują, warunkami, w jakich przebiega, a także rezultatami, do których prowadzi.

Zadania teoretyczne dydaktyki:

-analiza i opis celów, treści, ,metod, form organizacyjnych i środków stosowanych w procesie nauczania - uczenia się,

-wykrywanie prawidłowości charakterystycznych dla procesu nauczania-uczenia się,

-ustalanie opartych na nich norm postępowania,

-analiza i opis systemów dydaktycznych

Zadania praktyczne dydaktyki:

- wskazywanie czynności, które - wykonywane przez nauczyciela w określonych warunkach i za pomocą dostępnych mu środków mogą prowadzić do przewidywanych i zarazem pożądanych wyników nauczania-uczenia się.

Uczenie się:

Nabywanie wiadomości, jak i nabywanie sprawności (B. Nawroczyński)‏

Proces, którego produktem jest wiedza i umiejętność (S. Baley)‏

Uczenie się = proces, w którym na podstawie poznania, doświadczenia i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub zmieniają się stare (W. Okoń)‏

UCZENIE SIĘ JEST PROCESEM NABYWANIA PRZEZ UCZĄCY SIĘ PODMIOT OKREŚLONYCH WIADOMOŚCI, UMIEJĘTNOŚCI I NAWYKÓW.

UCZENIE SIĘ JEST PROCESEM zamierzonego NABYWANIA PRZEZ UCZĄCY SIĘ PODMIOT OKREŚLONYCH WIADOMOŚCI, UMIEJĘTNOŚCI I NAWYKÓW, dokonujący się w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości.

Proces uczenia się

Cechy

Planowość, systematyczność (cechy te nie występują w uczeniu się okazjonalnym), aktywność uczącego się podmiotu, ukierunkowanie na wynik

Przyczyny

Dostatecznie silne motywy

Skutki

Nabycie przez uczący się podmiot pewnych wiadomości, umiejętności i nawyków jako podstawa modyfikacji dotychczasowych form zachowania lub ukształtowania nowych form

Przedmiot

Rzeczywistość przyrodnicza, społeczna, techniczna, kulturowa

Nauczanie:

-okazjonalne,

-systematyczne, planowe i bezpośrednie kierowanie procesem uczenia się

W procesie tym tworzą całość czynności:

uczenia - stwarzania warunków sprzyjających opanowaniu przez uczniów określonego zasobu wiadomości, umiejętności i nawyków,

kontroli - aby warunki były racjonalnie wykorzystane,

zabiegi korygujące - zapobieganie błędom mogącym pojawić się w procesie poznania lub ich likwidowanie, aby uzyskać lepsze wyniki niż podczas samodzielnego uczenia się

KSZTAŁCENIE wyznacza kierunek zarówno udzielaniu wiadomości i umiejętności, jak i ćwiczeniu umysłu (B. Nawroczyński)‏

Kształcenie ogólne: zaznajamianie uczniów z dorobkiem kultury nagromadzonym przez ludzkość, z wiedzą o przyrodzie i społeczeństwie, z najważniejszymi prawami rządzącymi rozwojem przyrody i życia społecznego, z zastosowaniem tych praw w różnych dziedzinach życia, jak również na kształtowaniu umiejętności posługiwania się tymi prawami w praktyce (W. Okoń)‏

Wykształcenie ogólne - indywidualnie zorganizowane i przeżyte przyswojenie systemu wiedzy, a nie jego mechaniczne odbicie, nie encyklopedyczna mozaika różnych nauk , lecz ich przemyślany dobór, niezbędny dla zrozumienia całokształtu życia (Mysłakowski)‏

Kształcenie zawodowe: proces zmierzający do przekazania uczniowi określonego zasobu wiedzy z danej specjalności o charakterze produkcyjnym, rolniczo-hodowlanym, usługowym itd.

Wychowanie:

Ideał wychowawczy:

-wykształcenie ogólne i zawodowego

-poczucie współodpowiedzialności za sprawy dnia dzisiejszgo i za przyszłość narodu

-gotowość do efektywnej pracy i aktywnego udziału w realizacji humanistycznych ideałów,

-duża wrażliwość i wysoki poziom moralny

-zdyscyplinowana postawa,

-wyrobiony smak estetyczny,

-żywa inteligencja

CZŁOWIEK WSZECHSTRONNIE ROZWINIĘTY

Wychowanie w rozumieniu szerokim: wszelkie oddziaływania środowiska społecznego i przyrodniczego na człowieka (spontaniczne i okazjonalne + wpływy przyrody, klimatu) oraz działalność zinstytucjonalizowana. Celem jest ukształtowanie kierunkowych cech osobowości - określonych wartości i postaw, przekonań, zasad postępowania.

Wychowanie w węższym ujęciu: proces szerszy niż kształcenie, obejmuje różne „tereny wychowawcze” i wszystkie sfery osobowości wychowanka - intelektualną, moralną, wolicjonalną, estetyczną i fizyczną.

Metody badań dydaktycznych

- eksperyment dydaktyczny,

- metoda sondażu diagnostycznego,

- metoda indywidualnych przypadków,

- monografia pedagogiczna

- obserwacja,

- wywiad i ankieta

- analiza dokumentów

- analiza statystyczna

Narzędzia:

-arkusz obserwacji

-testy psychologiczne i dydaktyczne

-kwestionariusz wywiadu

-kwestionariusz ankiety

-skale postaw

Badania jakościowe - odmienny charakter:

obserwacja swobodna, uczestnicząca, action research,

wywiad swobodny indywidualny i grupowy, grupy focusowe

jakościowa analiza dokumentów osobistych

Badania dydaktyczne powinny:

-opisywać analizowaną rzeczywistość (funkcja deskryptywna)‏

‏ -wyjaśniać wykrywane związki i zależności (funkcja eksplanacyjna)‏

-umożliwiać przewidywanie przebiegu zjawisk i procesów związanych z nauczaniem i uczeniem się (funkcja prognostyczna)‏

Tendencje w dydaktyce współczesnej

Dydaktyka jako (S. Palka):

1. dyscyplina empiryczno-analityczna

2. humanistyczna

Są to modele komplementarne.

SYSTEMY DYDAKTYCZNE

System dydaktyczny - całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania-uczenia się, tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowane realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.

System tradycyjny

J. Sturm, J.A. Komeński, J.H. Pestalozzi, A. Bell, J.F. Herbart

System nowego wychowania

szkoła pracy G. Kerchensteinera, szkoła na miarę dziecka, szkoła twórcza, koncepcja J. Deweya

System współczesny

np. pedagogika C. Freineta, nauczanie programowane

Herbartyzm i progresywizm - „dwie wielkie koncepcje pedagogiczne ludzkości”

Dydaktyka herbartowska - podstawa szkoły tradycyjnej

- naukowy system pedagogiki oparty na dorobku teoretycznym etyki i psychologii

- kierowanie, karność, nauczanie wychowujące

- wyobrażenia

- rozwijanie wielostronnych zainteresowań

- etap zgłębiania - etap ogarniania

- stopnie formalne nauczania: jasność, kojarzenie, system, metoda

- nauczanie wychowujące jako pomost pomiędzy myśleniem filozoficznym i naukowym

- unaukowienie myślenia o edukacji poprzez wykorzystanie dorobku psychologii i socjologii

- psychologizm pedagogiczny

- pedologia

- socjologizm pedagogiczny

Dydaktyka deweyowska - podstawa szkoły progresywistycznej

- szkoła dla życia i przez życie, krytyka szkoły tradycyjnej

- nowa szkoła miała: uwzględniać zainteresowania uczniów, rozwijać ich umysły, uczucia i wolę, uczyć myślenia i działania, miała być miejscem swobodnej, twórczej pracy, wdrażać do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania problemów, przygotowywać do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym

- STOPNIE FORMALNE NAUCZANIA wg Deweya: nauczyciel powinien prowadzić lekcje tak, aby uczniowie mogli (1) odczuć określoną trudność, (2) zdefiniować ją, (3) formułować pomysły jej przezwyciężenia, (4) sprawdzać te pomysły w drodze rozumowania, za pomocą obserwacji lub eksperymentów oraz (5) wyprowadzać na tej podstawie wnioski teoretyczne lub praktyczne

- uczenie się przez doświadczenie i działanie

PRAGMATYZM Johna Deweya:

- funkcja filozofii,

-koncepcja człowieka,

-pogląd na rzeczywistość

- w odniesieniu do demokracji (związek z systemem społecznym)‏

Główne idee Nowego Wychowania:

- pajdocentryzm

- aktywizm

- dychotomiczność

Krytyka Nowego Wychowania:

- utopijność,

- negacja idei wychowania dla pokoju, demokracji i wolności przez faszyzm, hitleryzm i stalinizm,

- niedoskonałości pedagogiki eksperymentalnej,

- dystansowanie się od zagadnień filozoficznych - niejednolitość

Dydaktyka współczesna - podstawa szkoły obecnej

- między herbartyzmem a progresywizmem,

- między funkcją adaptacyjną i emancypacyjną,

- uelastycznianie systemu klasowo-lekcyjnego,

- przesunięcie progresywistyczne

Modele współczesnej szkoły:

- tradycyjny,

- terapeutyczny,

- refleksyjny,

- emancypacyjny.

SYSTEMOWE PODEJŚCIE DO DYDAKTYKI

Funkcje celów kształcenia według S. Rollera:

punkt odniesienia

regulacja

organizacja

wzmacnianie i demaskowanie

sens i motywacja

wyznaczanie roli innych nauk

koordynacja, integracja, mobilizacja

prospektywność

trwanie wartości

Cele - definicja:

według W. Morszczyńskiego cel to: „pozytywnie wartościowy, przyszły stan rzeczy, słusznie ceniony i postulowany do realizacji”

według „Nowego słownika pedagogicznego”: „świadomie założone skutki, które społeczeństwo pragnie osiągnąć przez funkcjonowanie systemu oświaty, zależą one od charakteru każdego społeczeństwa i jego systemu oświaty”

Taksonomie celów

Pojęcie taksonomii: gr. taksis - układ, porządek, nomos - prawo

Hierarchiczne uporządkowanie celów celów edukacyjnych charakteryzujące się: poprawnością terminologii dydaktycznej, zwięzłością i jasnością haseł, zdefiniowanie kategorii celów (z przykładami zdań), jednoznacznym powiązaniem poszczególnych kategorii z czynnościami uczenia się.

Według Cz. S. Nosala wyróżnia się:

taksonomie jednowymiarowe,

taksonomie wielowymiarowe

Nadrzędny układ kryteriów dla identyfikacji wszystkich taksonomii obejmuje:

cechy sytuacji dydaktycznej

poziomy organizacji procesów informacyjno-komunikacyjnych uczącego się

typy i poziomy organizacji procesów kontrolno-programujących (regulacyjnych)‏

rodzaje materiału nauczania (treść-forma)‏

typologie wyników końcowych (efektów nauczania)‏

Można wyróżnić też taksonomie celów dziedziny poznawczej, emocjonalnej i psychomotorycznej

Taksonomia B.S. Blooma:

celów poznawczych - kategorie: wiedza, zrozumienie, zastosowanie, analiza, synteza, ocena

celów emocjonalnych - kategorie: recepcja, działanie, wartościowanie, organizacja, wybór własnego systemu wartości; pojęcie interioryzacji

celów psychomotorycznych - etapy: pobudzenie zmysłowe, nastawienia umysłowe i emocjonalne, działanie pod czyimś kierunkiem, automatyzacja, działania kompleksowe

Taksonomie B. Niemierki:

TCN

I. Wiadomości

A) Zapamiętanie wiadomości

B) Zrozumienie wiadomości

II. Umiejętności

C) Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

D) Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

TCW

I. Działania

A) Uczestnictwo w działaniu

B) Podejmowanie działania

II. Postawy

C) Nastawienie na działanie

D) System działań

TCP

I. Działania

A) Naśladowanie działania

B) Odtwarzanie działania

II. Umiejętności

C) Sprawność działania w stałych warunkach

D) Sprawność działania w zmiennych warunkach

Operacjonalizacja celów według B. Niemierki:

Sprecyzowanie

Uszczegółowienie

Konkretyzacja

Upodmiotowienie osiągającego cel

Wartości a cele kształcenia ogólnego

Systemy wartości tworzą ideały wychowania, przyjmowane za punkt wyjścia przy określaniu celów działań wychowawczych i samowychowawczych

Treści kształcenia obejmują całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki, techniki, kultury, sztuki oraz praktyki społecznej, przewidziany do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole

Uniwersalne kryteria doboru treści kształcenia dotyczą konieczności uwzględnienia wymagań związanych:

z dzieckiem i w ogóle z rozwijającym się człowiekiem, poddawanym edukacji

ze zmieniającym się społeczeństwem

z rozwojem kultury, w tym w głównym stopniu nauki

Teorie doboru treści według T. Lewowickiego:

koncepcje treściowo-informacyjne (klasyczne teorie doboru: materializm dydaktyczny, formalizm, utylitaryzm, teoria problemowo - kompleksowa, strukturalizm, egzemplaryzm, koncepcja kształcenia fundamentalnego, koncepcje przedmiotowe, teoria „szerokich pól treściowych”, teoria „rdzeni treściowych”)‏

koncepcje czynnościowe

koncepcje funkcjonalne

koncepcje modelowe

Kryteria doboru materiału nauczania według K. Konarzewskiego:

filozofia programu szkolnego

kryterium interesu

kryterium merytoryczne

kryterium skuteczności dydaktycznej

Modele programu:

analityczny: uczyć się, by przyswoić

hermeneutyczny: uczyć się, by znaleźć odpowiedź

krytyczny: uczyć się, by zmieniać

Rodzaje programów:

za względu na typ wykształcenia: programy kształcenia ogólnego, zawodowego oraz łączące oba nurty

w oparciu o filozofię programu: pajdocentryczny, praktyczny, o nachyleniu społecznym, tradycyjny

ze względu na treść nauczania: programy przedmiotowe i zintegrowane

Podręczniki - funkcje:

motywacyjna

informacyjna

ćwiczeniowa

Metody nauczania:

według W. Okonia: systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych

według W. Zaczyńskiego: celowo i systematycznie stosowany sposób kierowania pracą uczniów w procesie dydaktycznym, użyty ze świadomością możliwości jego zastosowania

Najogólniejsze kryteria podziału metod nauczania:

dominacja aktywności nauczyciela lub uczniów w procesie nauczania-uczenia się (metody podające, poszukujące, samodzielnego dochodzenia do wiedzy)‏

sposób przekazu wiadomości (metody słowne, oglądowe, praktyczne)‏

źródło wiadomości (słowo, obraz , rzeczywistość)‏

Typologia metod:

metody asymilacji wiedzy (podające)‏

metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy (problemowe)‏

metody waloryzujące (eksponujące)‏

metody praktyczne

Kryteria doboru metod: brak gotowych „recept”

Metody uczenia się:

recepcyjne: uczenie się przez przyswajanie

heurystyczne (badawcze): uczenie się przez odkrywanie

ekspresyjne: uczenie się przez przeżywanie

ćwiczebne: uczenie się przez działanie

Zasady kształcenia:

według W. Okonia: ogólne normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie umożliwia realizację celów kształcenia

współcześnie: ogólne normy postępowania dydaktycznego nauczyciela i działalności uczniów wynikające z podstawowych prawidłowości procesu dydaktycznego, których przestrzeganie zapewni lepszą realizację zakładanych celów kształcenia ogólnego

Na podstawie koncepcji W Okonia, Cz. Kupisiewicza i J. Półturzyckiego można wyróżnić zasady:

świadomej aktywności uczniów

poglądowości

przystępności

systematyczności

łączenia teorii z praktyką

trwałości wiedzy i umiejętności

indywidualizacji i zespołowości

Formy organizacyjne kształcenia:

szkolne:

lekcyjne: zajęcia edukacyjne, zajęcia klasowo-lekcyjne, zajęcia w pracowniach

pozalekcyjne: zajęcia wyrównawcze, koła zainteresowań, zajęcia świetlicowe

pozaszkolne: praca domowa, wycieczka, zajęcia w domach kultury, klubach itp.

System klasowo - lekcyjny:

jest powszechny

jest ekonomiczny

lekcja skutecznie zapewnia realizację zasady systematyczności i opanowanie przez uczniów podstawowego zasobu wiedzy i umiejętności

uspołeczniające aspekty pracy zbiorowej

Lekcja: podstawowa jednostka zinstytucjonalizowanej formy organizacyjnej procesu dydaktycznego, podczas której nauczyciel w ściśle określonych ramach czasowych prowadzi zajęcia z względnie stałą grupą uczniów (klasą), zgodnie z planem zajęć, stosując różne metody i środki dydaktyczne, celem osiągnięcia założonych celów kształcenia.

Struktura lekcji typu ogólnego według K. Sośnickiego:

organizacja klasy,

kontrola pracy domowej i przygotowanie do nowej lekcji

przeprowadzenie nowej lekcji

podsumowanie nowych wiadomości

zadanie pracy domowej

Rodzaje lekcji:

Podające,

Problemowe,

Ćwiczeniowe,

Eksponujące,

Mieszane.

Środki dydaktyczne: zarówno przedmioty dostarczające bodźców zmysłowych, jak i urządzenia techniczne, ułatwiające przekazywanie tych bodźców

Do zakresu tego pojęcia zalicza się:

treść konkretnego środka (komunikat)‏

podłoże materialne (nośnik komunikatu)‏

środek przekazu (urządzenie techniczne)‏

Podział środków:

- proste:

* środki słowne (podręczniki, teksty drukowane)‏

* proste środki wzrokowe (tradycyjne pomoce naukowe: naturalne i spreparowane okazy, modele, mapy, obrazy, wykresy)‏

- złożone:

* mechaniczne środki wzrokowe umożliwiające przekazywanie obrazów (aparat fotograficzny, diaskop, mikroskop, teleskop)‏

* środki słuchowe przekazujące dźwięki (magnetofon, odtwarzacz CD, radio)‏

* środki słuchowo-wzrokowe (audiowizualne: film, telewizja)‏

* środki automatyzujące proces uczenia się (laboratoria językowe, komputery)‏

Kształcenie multimedialne: stosowanie wielu środków, kompleksowe wykorzystanie w procesie kształcenia nowoczesnych i tradycyjnych środków dydaktycznych.

Funkcje środków dydaktycznych:

poznawanie rzeczywistości

poznawanie wiedzy o rzeczywistości

kształtowanie emocjonalnego stosunku do rzeczywistości

działanie przetwarzające rzeczywistość

Wyniki kształcenia i ich pomiar:

pojęcia: sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów traktowane jako proces łączny i wielostronnie uwarunkowany nazywa się ewaluacją osiągnięć szkolnych

dotyczy osiągnięć szkolnych uczniów, pracy dydaktycznej nauczyciela, programu nauczania, warunków procesu kształcenia

Cele kontroli wyników:

określenie poziomu początkowego w celu przygotowania odpowiedniego programu

poprawne organizowanie, rytmiczna realizacja i doskonalenie procesu kształcenia

określenie aktualnego poziomu i stanu opanowania treści programowych w celu usunięcia trudności i braków

określenie rezultatów pracy dydaktycznej po zakończeniu procesu kształcenia w celu ustalenia ocen i stopni

Funkcje sprawdzania:

diagnostyczna

profilaktyczna

prognostyczna

dydaktyczna

selektywna

poznawcza

kształcąca

wychowawcza

Formy sprawdzania:

tradycyjnie: sprawdzanie wstępne, bieżące i końcowe

sprawdzanie wewnątrzszkolne i zewnętrzne (system egzaminacyjny)‏

Źródła danych do oceniania wewnątrzszkolnego:

konwencjonalne (testy, wypracowania, posługiwanie się książką, prace uczniów, odpytywanie, obserwacja)‏

niekonwencjonalne (portfolio, rozmowy/narady, nagrania audio/video, prezentacje, drama)

Dydaktyka refleksyjna jako odpowiedź na systemowe rozwiązania

Konsekwencje podejścia systemowego do dydaktyki:

- „zmechanizowane” podejście do ucznia, który staje się przedmiotem nauczania i oceny

- źle pojmowany cel nauki szkolnej - nie zdobycie wiedzy i umiejętności, lecz „handel ocenami”

Alternatywa: proces uczenia się oparty na autoregulacji

Nauka oparta na autoregulacji polega na świadomych i przemyślanych wysiłkach uczniów podejmowanych dla osiągnięcia określonych celów.

Cechy takiej nauki to:

-funkcjonalność

-osobiste podejście

-niezależność.

Paris i Cross (1983):

nauka oparta na autoregulacji = zrozumienie+motywacja+osobisty stosunek = „zespolenie chęci i umiejętności”

Siedem cech nauki opartej na autoregulacji (in. działań opartych na rozumieniu motywacji):

1. Wybór celów do realizacji i praca nad wieloma rozmaitymi zadaniami.

2. Potrzeba wyzwania.

3. Korzystanie ze środków dostępnych w klasie.

4. Współpraca z innymi dziećmi przy czytaniu i pisaniu.

5. Koncentracja na konstruowaniu znaczeń.

6. Znaczenie i konsekwencje zajęć klasowych.

7. Uznanie zasadniczej roli własnej świadomości i całościowego podejścia do procesu uczenia się (koncentracja na metapoznawczych aspektach nauki)‏

3 rodzaje wiedzy metapoznawczej:

- wiedza deklaratywna

- wiedza proceduralna

- wiedza warunkowa

Psychologiczne cechy szkoły nakierowanej na ucznia:

- Uczenie się jest aktywnym procesem konstruowania znaczeń na podstawie niepowtarzalnych doświadczeń każdej jednostki

- Uczniowie usiłują tworzyć spójne i pełne treści wyobrażenia wiedzy

- Uczniowie w przemyślany sposób łączą nowe informacje z posiadaną wiedzą

- Strategie „myślenia o myśleniu” pomagają uczniom myśleć krytycznie i twórczo

- Przekonania, cele, oczekiwania, uczucia i motywacje uczniów wpływają na to, czego się uczą i jak wiele zapamiętują

- Uczniowie mają wrodzoną ciekawość i lubią się uczyć, ale silne negatywne emocje niszczą ich entuzjazm

- Krytyczne i twórcze myślenie jest stymulowane przez wykonywanie takich zadań, które są właściwe, autentyczne i rozbudzają ambicje każdego ucznia

- Każda jednostka rozwija się fizycznie, intelektualnie, emocjonalnie i społecznie w niepowtarzalny sposób

- Naukę ułatwiają wzajemne oddziaływanie i kontakt z innymi podczas wykonywania wielu różnych zadań.

- Poczucie własnej godności i zapał do nauki wzrastają, gdy uczniowie pozostają w dobrych stosunkach z innymi, którzy doceniają ich niepowtarzalne zdolności

- Chociaż podstawowe zasady uczenia się, rozwijania motywacji i nauczania odnoszą się do wszystkich uczniów, istnieją jednak między nimi indywidualne różnice dotyczące strategii, tempa uczenia się oraz jednostkowych możliwości na poszczególnych polach

- Każda jednostka interpretuje życiowe doświadczenia według swych niepowtarzalnych przekonań i przemyśleń

Dlaczego tradycyjne metody utrudniają naukę opartą na autoregulacji?

- tradycyjny program i nauczanie

- tradycyjne ocenianie

Zasady oceniania nakierowanego na ucznia:

- zasadniczym celem każdego systemu oceniania uczniów powinno być promowanie rozumnej nauki

- ocena powinna skłaniać uczniów do autentycznego wysiłku, umacniać motywację i zaangażowanie w zajęcia

- ocena powinna uwierzytelnić i odzwierciedlać uzdolnienia oraz osiągnięcia uczniów w miarę realizacji programu szkolnego

- oceny powinny być formułowane w klasie w sposób ciągły, aby dostarczyć świadectwa indywidualnego rozwoju uczniów na przestrzeni czasu

- strategie, umiejętności i wiedza niezbędne do osiągania ocen celujących powinny się przejawiać w codziennej pracy nad opanowaniem programu nauczania

- ocenianie powinno opierać się na logicznych, czytelnych zadaniach, zgodnych z przyjętym programem i zasobem wiedzy dostarczanym przez nauczyciela w klasie

- ocenianie powinno być uczciwe, sprawiedliwe dla wszystkich, bez względu na wcześniejsze osiągnięcia, płeć, rasę, język czy kulturę

C.D.

- ocenianie powinno analizować motywacje, postawy i afektywne reakcje uczniów w stosunku do programu nauczania, jak również ich zdolności poznawcze, strategie uczenia się i wiedzę

- ocena powinna uwzględniać prezentacje, portfolia i rozmaite dokonania uczniów w celu wszechstronnego zaprezentowania zachowań i osiągnięć

- wzorce celujących osiągnięć i systemy oceniania w poszczególnych okręgach powinny powstawać w drodze negocjacji pomiędzy wszystkimi stronami - rodzicami, nauczycielami, kuratorami i uczniami - aby umacniać zgodę, zaangażowanie i poczucie własności u wszystkich zainteresowanych

- pomiędzy ocenianą aktywnością ucznia i wynikiem oceniania powinien istnieć jasny, zrozumiały i bezpośredni związek

- wszystkie oceny powinny służyć za podstawę periodycznych powtórek i korekt dla wszystkich stron procesu i wszystkich odbiorców zawartej w ocenie informacji

Ocenianie:

1 - pobudzające do refleksji (ciągłe)‏

Cechy:

- treść

- metapoznanie

- motywacja

- autorefleksja

- wielowymiarowość

2 - samoocena ucznia

Fazy:

- porządkowania wiadomości

- analiza/rozumienia

- oceniania

- syntezy

Pobudzanie do refleksji:

- portfolio

- metody samooceny, inwentarze i przeglądy

- dzienniki, autoprezentacje, listy

- konsultacje (uczeń-nauczyciel, rówieśników)‏

Jak wzmocnić związki między domem a szkołą?

- listy

- charakterystyka dzieci dokonywana przez rodziców,

- konsultacje nauczyciel - rodzice

- domowe portfolio

- dzienniki dialogu

- zaangażowanie rodziców w działania w klasie

Cechy refleksyjnego nauczyciela:

- samoocena

- obserwacja

- wytrwałość

PLAN DALTOŃSKI (H. Parkhurst)‏

całoroczny plan nauczania podzielony na miesięczne zadania

uczniowie mają swobodę w wyborze zajęć i czasu pracy

wypełniają „kontrakt”

do dyspozycji ucznia -pracownie przedmiotowe, konsultacje nauczycieli

nauczyciel raz w tygodniu prowadzi zajęcia z całą klasą i sprawdza wykonanie indywidualnych zadań

PLAN JENAJSKI (P. Petersen)‏

szkoła ma charakter wspólnoty życia i pracy wzorowany na rodzinie

nie ma podziału na klasy i przedmioty

wspólnota obejmuje trzy roczniki

do wspólnoty należą nauczyciele i rodzice

wychowanie zajmuje prymarne wobec nauczania miejsce

nauczanie opiera się na opracowywaniu kolejnych tematów

C. Freinet

„Zejdźcie z katedry! Zawińcie rękawy i do wspólnej roboty z uczniami. Zejdźcie na poziom dzieci, aby razem z nimi pracować, bawić się, patrzeć na świat w zasięgu ich wzroku, reagować zgodnie z ich rytmem. W ten sposób spotkacie się z zaufaniem i z entuzjazmem tworzenia.”

„Pochwalcie najskromniejsze dzieło najskromniejszego z waszych uczniów. Niech dziecko ma w każdej chwili świadomość, że położyło kamień pod swą budowlę i że dodało do niej coś pożytecznego i trochę piękna.”                                      

C. Freinet

Postulował szacunek dla osobowości dziecka i akcentował aspekt sprzyjania rozwojowi

Należy dobierać treści kształcenia w taki sposób, żeby rozwijać wszystkie rodzaje inteligencji: inteligencję abstrakcyjną, a także inteligencję rąk, inteligencję artystyczną, inteligencję poznawczą, inteligencję twórczą oraz inteligencję polityczną i społeczną

Postulat wychowania naturalnego - w wychowaniu należy uwzględniać naturalne prawa rozwoju, naturalne reakcje i naturalne tendencje występujące w zachowaniu wszelkich istot żywych

Poznawanie i opanowywanie rzeczywistości otaczającej człowieka dokonuje się nie tylko przez intelekt, ale także przez emocje i instynkty                                                                                                        

Szkoła M. Montessori

szkoła wykorzystuje oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany Materiałem Montessori

wszystkie materiały potrzebne do pracy zapewnia szkoła (w ramach przygotowanego otoczenia)‏

w związku z możliwością intensywnej pracy w ciągu całego dnia szkolnego, dzieci nie mają zadawanych prac domowych

szkoła zapewnia dzieciom możliwość zaspokojenia potrzeby ruchu podczas codziennych ćwiczeń i spacerów

dziecko przebywające w szkole jest pod stałą opieką montessoriańskiego nauczyciela przez cały czas pobytu

R. Steiner

Szkoła steinerowska musi by wolna i ma służyć „odnowieniu naszej cywilizacji”

Nauczyciele muszą stać się prorokami ludzkości, jeśli chcą we właściwy sposób wychowywać

Punktem wyjścia tworzenia nowego społeczeństwa i nowej kultury miało być wychowanie nowego człowieka

O wszystkim, co dzieje się w szkole decyduje samorząd złożony z nauczycieli. Szkoła typu Waldorf nie ma dyrektora. Wszyscy nauczyciele maj ten sam status, te same prawa i obowiązki, każdy pobiera takie same wynagrodzenie. Wszystkie decyzje podejmowane są kolegialnie przez całe grono nauczycielskie podczas cotygodniowych konferencji nauczycielskich

Własna aktywność twórcza dzieci i młodzieży

J. Korczak

Problemy rozwiązuje się przez samorządność dzieci:

Współzarządzanie

Współgospodarowanie

Oddziaływanie opinii publicznej

System wychowawczy Korczaka pobudzał do stałej pracy nad sobą, do stałego wysiłku, by stać się lepszym

Katalog praw dzieci - najważniejsze z nich to:

prawo do dialogu i współdziałania z dorosłym,

wypowiadania swych myśli i sądzenia spraw własnych,

tego "aby błądzić i radośnie dążyć do poprawy",

uznania pełno wartościowości dziecka, by było tym czym jest,

a nawet prawo do śmierci

Idea podmiotowości dziecka

1. Cechy osobowości nauczyciela.

*autorytet

*rzetelność

*kreatywność

*życzliwość

*refleksyjność

*otwartość na zmiany

*konsekwencja

*komunikatywność

*kulturo osobista

*cierpliwość

*obowiązkowość

*wyrozumiałość

*odpowiedzialność

*tolerancja

*sprawiedliwość

*dyskrecja

2. Umiejętności nauczyciela.

*organizacja optymalnych środków uczenia się,

*tworzy sytuacje edukacyjne sprzyjające samodzielnemu uczeniu się,

*upowszechnia aktywizujące metody nauczania,

*analizuje swoją prace i tworzy swój plan zawodowy,

*analizuje wiedzę,

*doskonali umiejętności,

*potrafi oceniać osiągnięcia uczniów,

*umie doceniać,

*umie motywować,

*służy pomocą i wsparciem,

*służy radą,

*integruje wspólnotę klasową,

*umie współpracować

. Nauczanie, uczenie się i samokształcenie.

*NAUCZANIE- funkcja uczenia się. Wspólny cel nauczyciela i ucznia. Systematyczne, planowe i bezpośrednie kierowanie procesem uczenia się

UCZENIE SIĘ-nabywanie umiejętności i sprawności. Proces, którego produktem jest wiedza i umiejętności.

SAMOKSZTAŁCENIE-nabywanie wykształcenia w toku działalności własnej, gdzie warunki oraz środki ustalone są przez podmiot.

4. Cele samokształcenia.

*stałe dążenie do rozwijania, doskonalenia i wzbogacania osobowości.

*należyte przygotowanie do zawodu, o wykonywania pracy.

*aktywny udział w dorobku kultury narodowej.

*kierowanie rozwojem własnej indywidualności.

5. Zadania edukacyjne współczesnej szkoły.

*wyposażenie ucznia w umiejętności określone w programie nauczania,

*rozbudzenie aktywności poznawczych u dzieci,

*nauka pełnego wypowiadania się, pisania, czytania ze zrozumieniem,

*twórcze podejście nauczyciela,

*kształtowanie pozytywnego stosunku do uczenia się,

*rozwijanie zdolności myślenia,

6. Zadania wychowawcze współczesnej szkoły

*poznawanie zasad rozwoju i życia społecznego,

*poznawanie kultury moralności,

*Przygotowanie do życia w społeczeństwie,

*Przygotowanie do życia indywidualnego,

*Przygotowanie do uczestnictwa w kulturze

*wszechstronny rozwój osobowy,

*tolerancja i szacunek,

*patriotyzm,

*Zdrowy styl życia,

7. Pojęcie wypalenia zawodowego.

Stan fizyczny, psychiczny wyczerpania zawodowego. Stan ten powstaje w wyniku długotrwałych negatywnych uczuć rozwijających się w związku z obciążeniami zawodowymi.

8. Przyczyny wypalenia zawodowego.

*powtarzalne czynności,

*brak porozumienia,

*przeładowanie pracy,

*porażki zawodowe,

*krytyka,

*zbyt trudne zadania,

*konflikty wewnętrzne w grupie,

*niedocenianie przez pracodawcę,

*monotonia,

*słabe zarobki,

*praca, która nas nie interesuje

9. Skutki wypalenia zawodowego.

*stres,

*nerwica,

*depresja,

*alkoholizm,

*utrata lub zwolnienie z pracy

10. Co wpływa na twórczość człowieka?

*potrzeba samorealizacji..

*otwartość na doświadczenia,

*zdolność do spontanicznego badania,

*”bawienie się” elementami koncepcji,

*wewnętrzne umiejscowienie źródła koncepcji,

11. na czym polega psychologiczna wolność człowieka?

*wolność wyboru własnej postawy, własnej drogi w danych okolicznościach, *psychologiczna wolność - dana osoba jest wolna w swoich decyzjach, nie spełnia oczekiwań innych, nie czuje presji.

12. Model osoby wykształconej.

Model osoby wykształconej:

- to osoba wolna.

- swobodnie funkcjonująca.

- spełnia wszystkie maksimum możliwości organizmu.

- osoba autentyczna.

- uspołeczniona

- potrafi się zachować w każdej sytuacji.

- osoba twórcza, ciągle zmieniająca się, rozwijająca.

- zawsze odkrywająca siebie w każdym nadchodzącym momencie życia.

Człowiek wykształcony, to jest ten, który ma określoną jakość, osobowość, ma zasób informacyjny.

13. na czym polega bankowa koncepcja edukacji?

Funkcjonuje jako edukacja masowa, jest to model oparty na jednostronnej transmisji wiedzy płynącej od nauczyciela do ucznia.

*nauczyciel przekazuje wiedzę, *wiedza ma charakter werbalny, przekazywana za pomocą słowa, *sam przekaz wiedzy ma charakter monotonny, *umysł ucznia jest traktowany jako ,,pojemnik na wiedzę”, *nauczyciel panuje nad uczniem

Edukacja ta stanowi trening dla ucznia, ten model kształtuje dobrego(posłusznego) poddanego.

14. Nauczyciel/ uczeń w bankowej koncepcji edukacji.

*nauczyciel naucza, uczniowie są nauczani *nauczyciel wie wszystko, uczeń nie wie nic *nauczyciel myśli, a uczniowie są przedmiotem tego namysłu *n. mówi a u. słuchają posłusznie *n. dyscyplinuje a u. są dyscyplinowani *n. wybiera, narzuca swój wybór a u. stosują się do niego *nauczyciel wybiera zawartość programu, a u. dostosowują się do niego *nauczyciel działa a uczniowie mają iluzję działania poprzez działanie nauczyciela

BANKOWA KONCEPCJA:

- Komunikacja między nauczycielem, a uczniem.

- uczeń- pasywny, nie wyciąga wniosków.

Podmiot- nauczyciel.

Przedmiot- uczeń.

15. W jakim kierunku ma się zmienić nauczyciel?

Likwidować sprzeczności pomiędzy nauczycielem i uczniami tak, by obaj jednocześnie byli nauczycielami i uczniami. Nauczyciel powinien: odkrywać problemy ucznia, umieć nawiązywać porozumienie między wychowankiem, usytuować się po stronie podmiotu i przywracać mu wiarę we własne siły.

16. dlaczego różnie postrzegano osoby prawo- i lewo ręczne?

Prawa ręka kojarzy się z ładem, porządkiem, lewa ręka jest niezręczna. Autor pokazuje stereotypowe myślenie że ktoś leworęczny jest zły, ułomny, społeczeństwo odpycha takich ludzi, mimo tego, że te osoby nie różnią się niczym od innych.

19. Pojęcie: lekcja

Lekcja- organizacyjna forma nauczania oparta o realizację określonego zadania dydaktycznego. Jest formalnym rodzajem interakcji nauczyciela z uczniami, nastawionym na realizację celów kształcenia. Nastawionym na realizację celów kształcenia. W Polsce lekcja tra 45 minut, rozpoczęcie następnej musi być poprzedzone przerwą międzylekcyjną.

20. Typy lekcji

Wyróżniamy następujące typy lekcji:

• wprowadzająca nowy materiał

• utrwalająca

• kontrolna

• mieszana

21. Kwalifikacje nauczyciela

Wymagania kwalifikacyjne określa w art. 9 Karta Nauczyciela. Zgodnie z tym artykułem stanowisko nauczyciela może zajmować osoba, która:

1) posiada wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające kwalifikacje,

2) przestrzega podstawowych zasad moralnych,

3) spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu.

---