Temat 4: Różne koncepcje pedagogiczne
Koncepcja Marii Montessori
Pedagogika Montessori pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania. Cele te realizowane są poprzez pomoc dziecku w:
rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,
wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,
wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej,
osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem,
wypracowaniu postaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,
uniezależnieniu od nagrody,
formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,
szacunku dla pracy innych,
rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,
osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa.
Zadania pedagogiki Montessori:
uczenie przez działanie: |
dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami |
samodzielność: |
dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności. |
koncentracja: |
dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań. |
lekcje ciszy: |
dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych. |
porządek: |
dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu. |
społeczne reguły: |
dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj. |
obserwacja: |
jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem. |
indywidualny tok rozwoju każdego dziecka: |
dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe. |
Materiały Montessori Ważną częścią Pedagogiki Montessori jest oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany Materiałem Montessori. Jego cechy to:
prostota, precyzja i estetyka wykonania,
uwzględnienie zasady stopniowania trudności,
dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka,
logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych,
konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów,
ograniczenie - dany rodzaj występuje tylko raz, w jednym egzemplarzu.
Można go podzielić na pięć kategorii:
Materiał do ćwiczeń z praktycznego życia - związany z samoobsługą, troską o środowisko, zwyczajami i normami społecznymi.
Materiał sensoryczny - rozwijający poznanie zmysłowe, służy pobudzaniu aktywności umysłowej.
Materiały do nauki języka, matematyki, kultury i innych dziedzin wiedzy.
Materiały artystyczne związane z ekspresją muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka.
Materiały religijne, np. przedstawiające przypowieści biblijne.
Ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka - sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Respektuje kolejne fazy zainteresowań, związane z rozwojem dziecka. Wszystkie materiały są uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne - umieszczone w zasięgu ręki dziecka. Nauczyciel jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie odkrywać rzeczywistość.
Koncepcja Rudolfa Steinera (pedagogika waldorfska)
Nazwa pedagogika waldorfska wywodzi się od wsi Waldorf, w której właściciel fabryki papierosów "Waldorf-Astoria" postanowił założyć w 1915 r. szkołę dla dzieci pracowników. Myśl Steinera zainspirowała utworzenie Waldorf Schule, ruchu oświatowego, którego zadaniem było wychowywanie młodzieży poprzez rozwój „ciała, duszy i ducha", w ruchu tym uczestniczy aktualnie kilkadziesiąt tys. osób. Nauczyciele powinni być inaczej kształceni. Wg myśli Steinera nauczyciele w jego szkołach:
mają postrzegać dzieci jako dające się formować istoty, których struktury są określone przez poprzednie życie.
w szkole najważniejsza jest inicjacja do medytacji czyli doświadczenie odmiennych stanów świadomości.
jest tutaj zamazana granica między religią i kulturą, między prywatnym objawieniem Steinera
a obiektywizmem nauki.
współpraca z domem rodzinnym ma stwarzać podobną atmosferę również w domu.
eurytmia jest wg nich mostem o charakterze inicjacyjnym, wprowadzającym świadomość kosmiczną na zasadzie mediumicznego otwarcia.
Podstawą tej szkoły jest nauka i praca dziecka w swoim środowisku, w którym wprowadzane jest w szerszy świat, w którym dokonuje się socjalizacja oraz kształtuje się postawy wobec siebie i drugiego człowieka. Treści nauczania ułożone są w sposób organiczno-genetyczny. Odstąpiono od tradycyjnego oceniania i promowania uczniów. Każde dziecko oceniane jest opisowo, w formie listu do rodziców. Nie wydaje się także rocznych świadectw z ocenami, lecz specjalne świadectwa z krótką opinią z każdego przedmiotu oraz wskazaniami, co do dalszej pracy ucznia.
Podział ludzkiego życia na 7-mio letnie okresy
ciało fizyczne - ziemskie, reinkarnujące, podlega prawom fizycznym i może być badane empirycznie, dziecko wzrasta fizycznie rozwija swe funkcje metaboliczne i trawienne
ciało eteryczne - powstaje z chwilą zgubienia przez dziecko mlecznych zębów, jest ono wewnętrzną osłoną ciała fizycznego, dziecko potrzebuje autorytetu i chce iść do szkoły (autorytetem powinien być nauczyciel)
ciało astralne - rodzi się w trzecim siedmioleciu wraz z okresem dojrzewania w sferze seksualnej, jest nośnikiem rozkoszy, bólu, cierpienia, pożądania i popędów
ciało ja - znajduje się w zewnętrznej powłoce aury, jako stan niebieski. Człowiek jest istotą, która sama kształtuje swój los i panuje nad otoczeniem. Jest to faza samowychowania.
powyższy cykl kończy metamorfoza śmierci i w innym wcieleniu następuje dalsze uduchowienie bytu.
Koncepcja Celestyna Freineta
C. Freinet był francuskim pedagogiem, który żył w latach 1896 - 1966. Pochodził z biednej, chłopskiej rodziny.
I to środowisko przyrodnicze i ludzkie określiło jego stosunek do podstawowych zagadnień społecznych, filozoficznych i pedagogicznych. Od starszych braci, dziadków, pasterzy przejmował mądrość życiową, na którą składały się obserwacje i doświadczenia wielu generacji. W 1920 roku zaczął uczyć
w dwuklasowej, wiejskiej szkole. Freinet stwierdził, że tradycyjne nauczanie nie budziło zainteresowania uczniów. Zaczyna więc eksperymentować, szukać innych, bardziej nowoczesnych metod nauczania
i wychowania. Studiuje literaturę pedagogiczną, koresponduje ze znanymi pedagogami, bierze udział
w kongresach nauczycieli nowatorów, w 1924 r. wyjeżdża do Związku Radzieckiego i wraca zafascynowany tą pedagogiką. Pierwszą nowością, którą wprowadził w szkole było założenie w 1926 r. szkolnej drukarni. Umożliwiło mu to wprowadzenie następnych innowacyjnych technik nauczania. Nie zawsze jednak udaje mu się realizować swoje idee, gdyż napotyka sprzeciw rodziców i władz. Dlatego w 1934 r. założył prywatną szkołę,
w której zaczął stosować nowe idee pedagogiczne, opracowane przez siebie. Freinet uważał, że pedagogika nie jest czymś stałym, niezmiennym, lecz jej celem powinno być tworzenie warunków dla rozwoju dziecka.
Założenia pedagogiki Freineta:
1.Nie ma podziału na dydaktykę i wychowanie,
2.Szkoła nie może selekcjonować dzieci na lepsze i gorsze, lecz powinna pracować z dziećmi o różnych możliwościach intelektualnych,
3.W pracy pedagogicznej najważniejszy jest rozwój osobowości każdego dziecka,
4.Pedagogika oparta jest na prawach dziecka, szacunku dla jego osoby, potrzeb i dążeń,
5.W rozwoju zawodowym nauczyciela ważna jest wymiana doświadczeń,
6.Założenia pedagogiczne realizowane są za pomocą TECHNIK, które ułatwiają pracę nauczyciela.
Freinet odrzuca ocenę, konwencję podręcznika, uwzględnia indywidualne tempo pracy. Inny jest sposób zdobywania wiedzy przez ucznia. Freinet szczególną uwagę zwracał na rozwój samorządności, czyli pracę
w małych grupach. Samorządność dzieci stanowi podstawę wychowania. Jej formą jest tzw. spółdzielnia szkolna. Dzieci organizują wszystkie dziedziny i rodzaje działalności w szkole. Pracują nie w klasach, lecz
w pracowniach wyposażonych w materiały i pomoce kształcące, odpowiednio poklasyfikowane i dostępne
w każdej chwili. Uczniowie sami określają zadania do wykonania na cały tydzień, wyznaczają osoby odpowiedzialne, dokumentują pracę. Na koniec tygodnia następuje samoocena i ocena pracy. Ma ona charakter graficzny. Zamiast ocen dzieci uzyskują sprawności i dyplomy. Taki sposób oceniania wysiłków dzieci sprawia, że znika niezdrowa rywalizacja, a każde dziecko może zdobyć sprawność intelektualną lub manualną zgodnie ze swoim wyborem. Dlatego też inna jest rola nauczyciela w klasie. Musi on przezwyciężyć w sobie postawę dogmatyczną, autorytarną, narzucającą, aby wejść między uczniów, by razem z nimi pracować i szukać rozwiązań. Wychowawca ma inspirować, regulować i pomagać. TECHNIKI, które opracował Freinet są podstawą jego pedagogiki:
1. Technika swobodnego tekstu.
2. Fiszki autokreatywne.
3. Korespondencja międzyszkolna.
4. Gazetka szkolna.
5. Swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna. Stanowi ona punkt wyjścia nauczania różnych przedmiotów szkolnych. Akt twórczy ma charakter indywidualny, ale omawiany jest w grupie. Swobodna ekspresja pozwala nauczycielowi lepiej poznać ucznia, zrozumieć go i pomóc mu, gdy zachodzi taka potrzeba. Dzięki swobodnej ekspresji przestaje istnieć rozdźwięk między tym, co dziecko chce wyrazić, a co wyraża pod presją, że "tak trzeba, tak wypada".
6. Doświadczenia poszukujące. Stosowane są zwłaszcza w środowisku społeczno - przyrodniczym. Jest to droga do samodzielnego zgłębiania matematyki, przyrody, historii czy geografii. Ma ono charakter wielokrotnych prób uwieńczonych sukcesem. Pozostawiają one w świadomości dziecka doznane wrażenia zmysłowe i drogę posługiwania się nimi w sposób celowy i zamierzony. Jest to wychodzenie poza dostarczane informacje, działanie niekonwencjonalne i niestandardowe.