TEMAT 5 METODY WYCHOWANIA wg H. Muszyszyńskiego i M.Łobockiego

Metody wychowania to każdy wyodrębniony sposób postępowania wychowawcy polegający na wywieraniu określonego wpływu na aktywność wychowanka, związane zawsze z dokonywaniem zmian w obrębie układu nagród i kar w dawnej sytuacji wychowawczej.

Można by powiedzieć ,że użycie danej metody wychowania polega zawsze na tym aby wywołać u wychowanka pewien stan napięcia lub zagrożenia( „stres psychologiczny”).

CZTERY GŁÓWNE METODY WYCHOWANIA:

1) Metoda wpływu osobistego:

Na sytuacje wychowawczą składają się nagrody i kary stosowane przez wychowawcę. Wychowawca jest źródłem nagród i kar, jego zachowania mają zdolność bezpośredniego zaspokajania oczekiwań wychowanka.

Jeśli zachowania wychowawcy mają dla wychowanka wartość nagród mówimy o osobistym wpływie na wychowanka. Wyróżniamy tu następujące metody wychowawcze:

a)wysuwanie sugestii- może mieć charakter zachęcania ,przestrzegania, oceniania, zawsze jednak wiąże się z ukazaniem osobistego stanowiska wychowawcy; sugestie wychowawcy mogą być mało skuteczne i mogą narażać wychowanka na duże konflikty wewnętrzne i zewnętrzne z osobami z najbliższego otoczenia

b)perswazja- polega na podsuwaniu wychowankom określonych rozwiązań przez posłużenie się odpowiednimi argumentami (rozwiązania służące do przyjęcia pewnych przekonań ) ; perswazja służy aktywności wewnętrznej przez wywołanie w jednostce określonego przeżycia problemu (wywołanie w niej uczucia zagrożenia lub niezadowolenia)

c)działanie przykładem osobistym- zwrócenie przez wychowanka uwagi na pewne wzory zachowania lub reagowania przez wychowawcę; może to prowadzić do powstania lub nasilenia się stanu zagrożenia lub też do poszukiwania rozwiązania jakiegoś problemu

d)wyrażanie aprobaty i dezaprobaty - wychowawca może silnie oddziaływać swoją osobą na wychowanka przez wyrażanie swej aprobaty lub dezaprobaty do jego zachowań ; chodzi tu o uznanie lub jego brak tylko w kontaktach wychowanka z wychowawcą niepociągających za sobą dalszych następstw (wyciąganie konsekwencji w późniejszym terminie przez wychowawcę) .

2)METODA WPŁYWU SYTUACYJNEGO :

Określone działania wychowawcy zmieniają układ stosunków między nim a wychowankiem i modyfikują warunki w jakich znajduje się wychowanek. Chodzi tu o wykorzystanie władzy wychowawcy czyli o pewien zakres uprawnień wychowawcy który nie przysługuje wychowankom. Wychowawca może modyfikować warunki dot.:

- rodzaju zadań i obowiązków wychowanka

- rozmiarów tych zadań i stopnia ich trudności

-czasu wypełniania zadań i obowiązków

-przyznawanych wychowankom uprawnień

-swobody wychowanków

Wychowawca może zatem wprowadzić do sytuacji wychowawczych nowe elementy lub wycofać stare np.:

a)nagradzanie wychowawcze -to działania wychowawcy pozytywnie lub negatywnie odbierane przez wychowanka . Wychowanek jest tu świadomy ,że są one konsekwencją jego zachowań i rezultatem działań wychowawcy. Nagradzanie powinno być stosowane w formach symbolicznych lub honorowych wszędzie tam gdzie trzeba skłonić wychowanka do określonej aktywności. Wychowanek często nagradzany nabiera poczucia integracji z otoczeniem i bezpieczeństwa, wiary w swoje możliwości. Z drugiej zaś strony nadmierne nagradzanie może prowadzić do zniechęcania się do pracy.

b) karanie wychowawcze-polega na zwalczaniu złych zachowań, obniżaniu prawdopodobieństwa występowania ich w przyszłości . Karanie pozwala wychowankowi ustalić co jest dobre, a co złe oraz jakie wymagania stawia wychowawca. Skuteczność karania zależy od metody karania i społecznego kontekstu w jakim karanie następuje( dużą rolę odgrywają tu stosunki między każącym i karanym ). W karaniu może zachodzić niebezpieczeństwo ,że wychowanek nie zauważy związku między wykroczeniem a karą(nieskuteczność kary cielesnej). Kary fizyczne nadmiernie surowe wywołują dwa rodzaje reakcji:

- agresywne

- obronne : stany lękowe; przekroczenie pewnego poziomu lęku czyni jednostkę niezdolną do twórczego działania.

Karanie wychowawcze nie powinno nigdy prowadzić do trwałej dyskryminacji wychowanka, ani poniżać jego godności. Wychowanek przed otrzymaniem kary powinien otrzymać wyjaśnienie na temat szkodliwości własnego czynu oraz istoty swojej winy.

c) instruowanie: polega ona na ukazywaniu wychowankowi sytuacji których nie dostrzega , na zwracaniu jego uwagi na następstwa poszczególnych zachowań, na określaniu w jaki sposób powinien się zachować dążąc do zaspokojenia swych motywów, oraz na dostarczaniu mu niezbędnych wzorów postępowania i wskazówek dot. ich realizowania. Metodę tą stosujemy wtedy gdy wychowanek nie potrafi lub nie dostrzega korzystnej strony wytworzonej sytuacji wychowawczej i nie potrafi aktywnie działać. Metodę tą często stosujemy w połączeniu z metodą perswazji. Efektywność instruowania zależy od tego czy udaje się doprowadzić do tego aby wychowanek przeżywał określony problem oraz od kompetencji wychowawcy do udzielania odpowiednich wskazówek.

d)organizowanie doświadczeń wychowanka: to celowa i świadoma ingerencja wychowawcy w sytuacje, w których wychowanek przejawia określoną aktywność. Może polegać na wykorzystaniu takich elementów aby działania wychowanka przyniosły pozytywne rezultaty. Wychowanek musi przez własne doświadczenia praktyczne zauważyć, że nie opłaca się postępować niezgodnie z obowiązującymi normami .

e)ćwiczenie: celowe powtarzanie przez wychowanka określonych czynności w ustalonym porządku. Prowadzi ona do wykształcenia w wychowanku określonych postaw i przekonań. Warunkiem tu jest aprobowanie przez wychowanka tych ćwiczeń które daje wychowawca. Im częstsze i różnorodne są powtarzane różne zadania tym lepsze są efekty ćwiczeń. Ćwiczenie może przebiegać w sytuacjach naturalnych lub sztucznych.

3) Metoda wpływu społecznego: Wychowawca musi pamiętać ,że obok jego bezpośredniego wpływu na wychowanka istnieją jeszcze grupy społeczne z którymi wychowanek jest powiązany. Wychowawca nie zawsze dociera do takich grup i je przekształca, często nie wie o ich istnieniu. Dlatego ukazują się tu następujące kierunki działania wychowawczego:

- wychowawca może zwiększyć oddziaływania na te grupy społeczne do których należy wychowanek, a z którymi kontakt jest możliwy (rodzina)

-wychowawca może podejmować zabiegi zmierzające do tego aby wychowanek zrezygnował z uczestnictwa w jednych grupach i wprowadzić go w życie grup wartościowych z wychowawczego pkt. Widzenia

- wychowawca może podjąć różne działania mające na celu włączenie grup członkowskich wychowanka do udziału w procesie wychowania (tworzenie zespołów wychowawczych)

-wychowawca może dążyć do przekształcania zespołu wychowanków- z jakimi pracuje- w autentyczne środowisko wychowawcze

Przestrzeganie norm może służyć zapewnieniu warunków sprzyjających realizacji danego celu. Mogą one także zostać zespołowi narzucone przez wychowawcę. Wpływ wychowawcy na jednostkę w zespole jest słabszy jeśli wprowadzone przez niego cele i normy są inne od tych które ukształtowały się same w tym zespole. Wychowawca powinien dążyć do kształtowania jednolitej struktury wewnętrznej zespołu. Można to osiągnąć przez nie narzucanie zespołowi własnych celów lub norm działania, zamiast tego można wypracować wspólne zadania i zasady współdziałając z zespołem. Możemy wyróżnić następujące możliwości działania wychowawczego:

-modyfikacja celów zespołu: podnoszenie atrakcyjności życia w zespole

-kształtowanie norm postępowania obowiązujących w zespole: wprowadzenie nowych kryteriów oceny zachowań członków zespołu

-przekształcenie struktury wewnętrznej zespołu: umacnianie w zespole pozytywnych jednostek

-nadawanie właściwego kierunku działaniu kontroli społecznej w zespole : wychowawca efektywnie wpływa na poglądy i przekonania członków zespołu

Wychowawca powinien :

-dopuszczać wychowanków do udziału w podejmowaniu decyzji dot.zespołu

-własne propozycje podsuwać zespołowi na prawach członka

-dążyć do tego, aby pewne działania podejmowali członkowie zespołu

-nawiązywać osobiste kontakty z zespołem

4) Metoda kierowania samowychowaniem: samowychowanie to trening w zakresie świadomego kierowania przez jednostkę własnym postępowaniem i rozwojem. Samowychowanie to wzbogacenie wychowania. Jest procesem kierowanym przez wychowawcę, ale też stopniowe wyłączenie ingerencji z zewnątrz i pozostawienie czynności wychowawczych wychowankowi. Do samowychowania musi wychowanek zostać przygotowany. Polega to na przyswojeniu mu określonych wzorów osobowych i na pobudzeniu w nim aspiracji perfekcjonistycznych.

Samowychowanie jest zespołem zabiegów jakie jednostka podejmuje w stosunku do siebie z zamiarem udoskonalenia czegoś we własnej osobowości. Spełnia więc w stosunku do siebie rolę wychowawcy i wychowanka, sama planuje rozwój i kieruje nim, sama stawia sobie wychowania , określa zadania i ocenia wyniki.

Jeśli wychowawca ma towarzyszyć wychowankowi w sposób bezpośredni konieczne jest aby zrozumiał pewne struktury tego wychowania:

-idealizacja: zaakceptowanie i przyswojenie określonych ideałów lub wzorów przez wychowanka

-samopoznanie: ukształtowanie obrazu własnej osoby przez wychowanka

-samoocena wstępna: wychowanek musi przeżyć fakt rozbieżności między tym jaki jest i jaki chciałby być

-aspiracje perfekcjonistyczne: motywacja dokonania określonych zmian osobowości przez wychowanka

-decyzje samorealizacyjne: ustalenie zadań samowychowawczych przez wychowanka

-działania samowychowawcze: wychowanek podejmuje trening w zakresie określonego postępowania

-samoocena końcowa: wartościowanie stanu osiągniętego w wyniku podjętych zabiegów samowychowawczych przez wychowanka.

Kierowanie samowychowaniem polega na wdrażaniu wychowanka do samodzielnego realizowania zadań każdego z powyższych etapów.

Bibliografia:

H.Muszyński „ Zarys teorii wychowania”

M.Łoocki „Teoria wychowania w zarysie”

---