Metoda nauczania- wypróbowany ukł czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów (Okoń).Sposoby owej pracy naucz powinien dobierać w zależności od wieku ucz, charakterystycznych właściwości poszczególnych przedmiotów, celów i zadań dydaktycznych, które ma zrealizować.
I. PODAJĄCE- wykład informacyjny, pogadanka, opis, prelekcja, anegdota, odczyt, objaśnienie. II PROBLEMOWE-wykład problemowy, konwersatoryjny, klasyczna metoda problemowa, aktywizujące: metoda przypadków, sytuacyjna, inscenizacja, gry dydaktyczne, seminarium, dyskusja dydaktyczna- związana z wykładem, okrągłego stołu, wielokrotna, burza mózgów III EKSPONUJĄCE-film, sztuka teatralna, ekspozycja, pokaz połączony z przeżycie. IV PROGRAMOWE- z użyciem komp, maszyny dydaktycznej, podręcznika programowego, VPRAKTYCZNE- pokaz, ćw. przedmiotowe, laboratoryjne, produkcyjne, metoda projektów.
Według B. Joyce'a, E. Calhoun, D. Hopkinsa Modele przetwarzania informacji: pomagają nauczyć się jak konstruować wiedzę. Są ukierunkowane bezpośrednio na zdolności umysłowe. Jak wskazuje nazwa pomagają uczniom posługiwać się informacjami otrzymanymi dzięki doświadczeniu bezpośredniemu lub ze źródeł pośrednich. Każdy z modeli skierowany jest na rozwijanie określonych rodzajów myślenia. Modele przetwarzania informacji dostarczają uczniom strategii gromadzenia, organizowania, sumowania i stosowania tych informacji, formułowania i sprawdzania hipotez, uogólniania i dochodzenia do podstawowych dla zrozumienia danej dyscypliny pojęć, czyli tego, „jak działa” język, matematyka, nauki przyrodnicze czy społeczne. a) model myślenia indukcyjnego- twórca Hilda Taba. Uczniowie zbierają wiadomości, rozpoznają je, ujmują w pojęcia oraz poznają coraz więcej źródeł poszukiwania informacji. Struktura modelu indukcyjnego jest dynamiczna. Istotą procesu jest ciągłe zbieranie i segregowanie informacji, konstruowanie koncepcji. Rezultatem ma być rozwiązanie problemów i przekształcenie wiedzy w umiejętności możliwe do zastosowania w praktyce. Ten model uczenia się i nauczania zaprojektowano z myślą o nauczaniu pojęć i posługiwaniu się nimi. Kieruje uwagę na logikę, język i znaczenie słów, na sens wiadomości. b) model uczenia się pojęć- twórca Jerome Bruner, Fred Lighthall. To poszukiwanie, zbieranie i porządkowanie właściwości, dzięki którym możemy odróżnić coś, co jest przykładem, od czegoś co takim przykładem nie jest. W celu znalezienia właściwości charakterystycznych dla danej kategorii, zestawiamy ze sobą i porównujemy przykłady, które zawierają właściwości zwane atrybutami z przykładami (nieprzykładami) pozbawionymi owych cech. c) model badania naukowego- twórca Joseph Schwab. d) model myślenia naukowego - twórca Richard Schumman. e) model rozwoju poznawczego - twórca Jean Piaget, Irving Sigel, Constance Kamii, Edmund Sullivanf) model organizującej zapowiedzi - twórca David Ausubel g) model pamięciowy - twórca Michael Pressley, Joel Levin. Składa się z 4 faz: spostrzeżenia materiału, utworzenia skojarzeń, wzbogacenia skojarzeń i powtórki. Model ten ma za zadanie rozwijanie umiejętności przyswajania wiadomości, pojęć, systemów pojęciowych i metapoznawczej kontroli nad przetwarzaniem informacji. Modele społeczne: pomagają nauczyć się, jak kształtować proces uczenia się dzięki kontaktom z innymi osobami, jak wydajnie współpracować z ludźmi o różnym charakterze i usposobieniu i jak być członkiem grupy. a) model badań grupowych- twórcy Jonh Dewey, Herbert Thelen, Shlomo Sharan, Rachel Hertz-Lazarowitz. Model ten służy celom poznawczym, społecznej integracji i społecznemu procesowi uczenia się. b) model badań społecznych- Twórcy Byron Massialas, Benjamin Cox. c) model badań prawniczych - twórcy James Shaver, Donald Oliver.d) model laboratoryjny- Twórca: Krajowe Laboratorium Dydaktyczne.e) model odgrywania ról - Twórca Fannie Shaftel. f) model pozytywnej współzależności - twórca David i Roger Johanson, Elizabeth Cohen, g) model ustrukturowanych badań społecznych- twórca Robert Slavan i współpracownicy. Modele rozwoju osobowości: wychodzą od „ja” ucznia. Mają tak kształtować bieg nauki, byśmy lepiej poznali samych siebie, przejęli odpowiedzialność za naszą edukację. Uczeń ma zyskać niezależność, bo coraz lepiej świadomy był siebie i mógł odpowiadać za swój los. Model ten ma pomóc uczniowi zapanować nad własnym rozwojem, osiągnąć wewnętrzną harmonię i poczucie własnej wartości. a) model nauczania pośredniego - twórca Carl Rogers. Model ten ma za zadanie rozwinąć w uczniach zaufanie we własne siły, postawić ucznia w roli partnera w podejmowaniu decyzji czego i jak się uczyć. b) model treningu wrażliwości - twórca Fritz Perls.c) model sesji klasowych - twórca William Glasser.d) model samorealizacji - twórca Abraham Maslow.e) model systemów pojęciowych - twórca David Hunt. Modele behawioralne: a) model uczenia się społecznego- twórca Albert Bandura, Carl Thoresen, Wes Becker. b) model uczenia się zupełnego- twórca Benjamin Bloom, James Block. c) model nauczenia programowego- twórca B.F. Skinner.d) model symulacji- wielu twórców. Model dojrzał w latach 60-tych. Elementy świata rzeczywistego zostają uproszczone i przedstawione w formie dostosowanej do warunków klasy albo pracowni. Chodzi o to, żeby możliwie najwierniej symulować rzeczywistą sytuację, dzięki czemu przyswajane pojęcia i umiejętności oraz rozwiązania problemów nadają się do przeniesienia w świat realny. Na wstępnie uczeń uczeń musi opanować pojęcia i umiejętności niezbędne, by podjąć dane działania. e) model nauczania bezpośredniego- Thomas Good, Jere Brophy, Wes Becker, Siegfried Englemann, Carl Bereiter.f) model redukcji lęków- twórca David Rinn, Joseph Wolpe, Jonh Masters.
Klasyfikacja metod oparta na koncepcji wielostronnego nauczania-uczenia się Wincentego Okonia: metody asymilacji wiedzy - uczenie się przez przyswajanie: pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką;Ta grupa metod zwanych też metodami podającymi. Pogadanka polega na rozmowie nauczyciela z uczniem. Rozmowa ta jednak różni się od zwykłych rozmów prowadzonych przez ludzi. W pogadance nauczyciel zna odpowiedzi na wszystkie zadawane uczniom pytania. Wykład polega na bezpośrednim lub pośrednim przekazywaniu wiadomości.Praca z książką Podręczniki, lektura, literatura popularnonaukowa nie są tylko źródłem nowych wiadomości, lecz także dają uczniom możliwość utrwalenia, rozszerzenia i pogłębienia zdobytej wiedzy.Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy - uczenie się przez odkrywanie; klasyczna metoda problemowa, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, giełda pomysłów, mikronauczanie, gry dydaktyczne; Metody problemowe umożliwiają funkcjonowanie wiedzy biernej, przekształcając ją w wiedzę czynna, sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w praktyce. Istota metod problemowych sprowadza się do tego, że nie pozwalają uczniom przechodzić obojętnie obok sytuacji, których nie umieją sobie wytłumaczyć lub rozwiązać, lecz wywołując zaciekawienie, zmuszają ich do analizy sytuacji, a więc do wyodrębnienia w niej danych, które są znane jak i również do wysunięcia przypuszczeń co do rozwiązania problemu i sprawdzenia wartości tego rozwiązania. Klasyczna metoda problemowa -Cechą charakterystyczną tej metody jest swoista dominacja uczenia się nad nauczaniem. Metoda ta wymaga wysokiego kunsztu nauczycielskiego. Z jednej strony chodzi tu o gruntowną znajomość nauczanych treści, z drugiej strony o umiejętność zainteresowania uczniów problemem i kierowania wszystkimi fazami jego rozwiązywania oraz systematyzowania i wykorzystywania nabytej wiedzy. Metoda przypadków -Polega na rozpatrzeniu przez niewielką grupę uczniów opisu jakiegoś przypadku i rozwiązaniu jakiejś trudności w celu wyjaśnienia tego przypadku. Metoda sytuacyjna-Metoda zbliżona do metody przypadków, polega na wprowadzeniu uczniów w jakąś złożoną sytuację, za której takim lub innym rozwiązaniem przemawiają jakieś racje za i przeciw. Zadaniem uczniów jest zrozumieć daną sytuację oraz podjąć decyzję w sprawie jej rozwiązania, a następnie przewidzieć skutki tej decyzji oraz innych ewentualnych decyzji. Metoda ta jest trudna w realizacji ze względu na dużą dokładność i znaczną objętość opisów. Burza mózgów -Metoda polega na zespołowym wytwarzaniu pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania .Mikronauczanie- Jest to metoda twórczego uczenia się złożonych czynności praktycznych, szczególnie spopularyzowana w procesach kształcenia kandydatów na nauczycieli. Stosuje się ją w małych, kilkuosobowych grupach, które najpierw obserwują odpowiednio wybrany fragment lekcji szkolnej, a następnie dokonują grupowej analizy i oceny tego fragmentu, aby z kolei przeprowadzić go z nowymi grupami uczniów już w ulepszonej wersji. Gry dydaktyczne -Metoda ta ma wiele odmian. Ich wspólną cechę stanowi obecność pierwiastka zabawy w każdej z nich. Gra jest odmianą zabawy, która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł. Przyzwyczajając do respektowania reguł gra spełnia ważne funkcje kształcąco - wychowujące. W obrębie dydaktyki ogólnej interesują nas zabawy i gry dydaktyczne. Chodzi tu o zabawy inscenizacyjne, gry symulacyjne, gry logiczne. metody waloryzacyjne - uczenie się przez przeżywanie; metody impresyjne, metody ekspresyjne- metody impresyjne Metoda ta polega na wywoływaniu takich czynności uczniów jak : zdobywanie informacji o dziele eksponowanym i jego twórcy, pełne uczestnictwo w toku ekspozycji dzieła. - metody ekspresyjne polegają na stwarzaniu sytuacji, w których uczestnicy sami wytwarzają, bądź odtwarzają dane wartości wyrażając niejako siebie, a zarazem je przetwarzają. Dobrym przykładem może być tu czynny udział uczniów w przedstawieniu szkolnym w roli aktorów, scenografów, reżyserów, organizatorów widowni. metody praktyczne - uczenie się przez działanie; metody ćwiczebne, metody realizacji zadań wytwórczych. Zmieniając rzeczywistość w sposób rozumny, a więc wykorzystując posiadaną wiedzę i kierując się wartościowymi celami, człowiek jednocześnie zmienia się sam, kształtuje swoja świadomość, przekonania i postawy, swój stosunek do pracy, a zarazem wytwarza w sobie potrzebę pożytecznego działania i potrzebę doskonalenia własnych kompetencji przez całe życie. Te walory działalności praktycznej czynią z niej nieodzowny czynnik kształtowania osobowości uczniów w szkole. Metody ćwiczebne- Mają na celu usprawnienie uczniów do udziału w realnych zadaniach wytwórczych. Ich podstawę stanowi ćwiczenie. Ćwiczenie jest wielokrotnym wykonywaniem danej czynności dla nabycia wprawy i uzyskania coraz wyższej sprawności w działaniach umysłowych i praktycznych.
Nauczanie - działalność nauczyciela, o charakterze planowej, celowej pracy, ukierunkowanej na wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki oraz rozwijanie ich uzdolnień. Nauczanie związane jest z uczeniem się, obydwa pojęcia tworzą wspólnie pojęcie kształcenia.
Nauczanie jest przedmiotem badań dydaktyki.
Pojęcie nauczanie zadomowiło się na stałe w słowniku pedagogów w XVII wieku, po ukazaniu się dzieła Wielka Dydaktyka, czyli sztuka nauczania wszystkiego wszystkich - J. A. Komeńskiego.
Uczenie się to jedno z podstawowych funkcji umysłu polegające na zdobywaniu wiedzy i w efekcie informacji, umiejętności, kompetencji i nawyków (sprawności).
Zdolność uczenia się, w rożnym zakresie posiadają zwierzęta, ludzie, grupy ludzi a także komputery.
Dlatego też uczenie się może być świadome i nieświadome.
Procesami uczenia się człowieka zajmuje się psychologia. Pojecie to używane jest także w "teorii uczenia się" - zobacz behawioryzm.
Uczenie się można rozpatrywać jako czynność (pojedynczą, krótkotrwałą) lub jako zbiór czynności podobnych lub równoległych, długotrwałych. O tym czy dana czynność lub proces zachodzi wnioskujemy na podstawie zaobserwowanych zmian - uczenie więc jest procesem nabywania doświadczeń wyrażające się modyfikacją zachowania.
Uczenie się może mieć charakter zamierzony jak i niezamierzony.
W pedagogice uczenie się odnoszone jest do czynności ucznia. Efekty uczenia się zależne są między innymi od pamięci, koncentracji uwagi, motywacji, zainteresowań, zdolności. Efektem uczenia się jest nabycie określonej wiedzy lub umiejętności.
Kształcenie - to całość doświadczeń składających się na proces zdobywania przez jednostkę umiejętności, wiedzy oraz rozumienia otaczającego ją świata.
Kształcenie obejmuje zarówno proces nauczania jak i uczenia się. Pojęcie kształcenie często utożsamia się z formalnym kształceniem w instytucjach systemu szkolnictwa. W szerszym rozumieniu, obejmuje ono także kształcenie nieformalne, mające źródło w codziennych doświadczeniach, rodzinnych, kontaktach z rówieśnikami i informacjami pochodzącymi z mass mediów. Podkreśla się także znaczenie szeroko rozumianego kształcenia ustawicznego (uczenia się przez całe życie).
Kształcenie jest przedmiotem zainteresowania wielu dyscyplin naukowych: przede wszystkim pedagogiki, psychologii i socjologii
Wychowanie to jedna z form działalności społecznej; na działalność wychowawczą składa się wiele zabiegów i procesów, mających na celu wpływanie na fizyczny, umysłowy i moralny rozwój młodych pokoleń, przekazywanie im doświadczeń społeczeństwa zarówno z zakresu wytwórczości jak i dorobku kulturowego, przygotowywanie do twórczego rozwoju tego dorobku, a tym samym zapewnienie ciągłości życia społecznego między pokoleniami.
Postawa - uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne.
Osobowość - wewnętrzny system regulacji pozwalający na adaptację i wewnętrzną integrację myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (poczucie stabilności). Jest to zespół względnie trwałych cech lub dyspozycji psychicznych jednostki, różniących ją od innych jednostek.
Osobowość jest także definiowana jako charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno-przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje.
Świadomość historyczna - część świadomości narodowej obejmująca wiedzę i wyobrażenia o przeszłości własnego narodu i kraju na tle historii ogólnej. Składają się na nią: znajomość procesu kształtowania się własnego narodu, jego historycznych losów, osiągnięć i niepowodzeń, wiedza o jego rozwoju cywilizacyjnym i kulturowym. Ś.h. wpływa na aktywny stosunek do przeszłości narodowej, pozwalający na wyrobienie sobie własnego zdania - krytykującego bądź aprobującego dane wydarzenie historyczne, kształtujące poczucie obowiązku i współodpowiedzialności za losy własnego państwa. Stan świadomości hist. ma wpływ na sposób myślenia historycznego, którego cechą jest umiejętności łączenia wiedzy o przeszłości z wiedzą o teraźniejszości w celu prawidłowego prognozowania przyszłości. Do pogłębienia ś.h. przyczynia się wiedza historyczna. Odpowiednimi podmiotami odpowiedzialnymi za kształtowanie świadomości hist. są dom rodzinny, Szkoła, odp. literatura oraz właśc. mass media.
Psychohistoria - dziedzina należącą do nauk humanistycznych łączących w sobie badania nad historią i jej procesami przy użyciu wiedzy psychoanalitycznej .
Mikrohistoria to praktyka historiograficzna polegająca na historycznym opisie niewielkich przestrzeni terytorialnych i czasowych oraz silnie akcentująca zainteresowanie problemami życia codziennego, świadomości, przekonań, obyczajów członków społeczności lokalnych, które często pomijane są w pracach badających głównie wielkie procesy i wybitne jednostki w dziejach.
Polityka historyczna ( z niem. Geschichtspolitik) jest to:
refleksja nad historią, oraz jej interpretacja, dokonywana z uwzględnieniem aktualnej sytacji politycznej danego kraju.
tendencja w polityce polegająca na uznawaniu wpływu historii na współczesne problemy polityczne oraz uwzględnianiu w bieżącej działalności i w budowaniu programów na przyszłość uwarunkowań historycznych.
kształtowanie świadomości historycznej społeczeństwa celem zjednoczenia go wokół danych programów poitycznych
Przykładami stosowania polityki historycznej w praktyce jest wpływanie państwa na kształtowanie szkolnych programów nauczania historii, czy decyzje władz o doborze historycznych nazw dla ulic czy placów miejskich.
W skrajnych przypadkach polityka historyczna przybiera postać manipulacji historycznej, mitologizacji, czy wprost fałszowania historii dla potrzeb politycznych.
Odmianą polityki historycznej jest poprawność polityczna w historiografii, chociaż te pojęcia często bywają przeciwstawiane sobie.
Tekstem kultury nazywa się wszystko, co jest jej przejawem np. na przestrzeni czasu, kiedy długo idzie się wzdłuż ściany pokrytej graffiti lub wzdłuż regałów z warzywami w hipermarkecie. Lub na przestrzeni przestrzeni, kiedy jednoznacznym i zdecydowanym wzrokiem patrzymy na rozciągające się przed nami pola i cmokamy w podziwie dla doskonałości natury.
Mit (gr. μῦθος mythos - "myśl, zamysł, temat rozmowy, opowieść, baśń") - opowieść o otaczającym ludzkość świecie, opisująca historię bogów, demonów, legendarnych bohaterów oraz historię stworzenia świata i człowieka. Próbowała ona dać wyjaśnienie odwiecznych zagadnień bytu ludzkiego, mistyki, życia i śmierci, dobra i zła, jak również istnienie zjawisk przyrody (np. pory roku, piorun). Opowieści mityczne są przejawem wczesnego stadium rozwoju doktryny religijnej, tzw. etapu mitycznego.
Zbiór mitów danej społeczności określa się mianem mitologii.
Stereotyp (z gr. stereos - "przestrzenny", typos - "wzorzec", "odcisk") - konstrukcja myślowa, zawierająca komponent poznawczy (zwykle uproszczony), emocjonalny i behawioralny (związany z zachowaniem), zawierająca pewne fałszywe przeświadczenie, dotyczące różnych zjawisk, w tym innych grup społecznych. Stereotyp przyjęty może być przez jednostkę w wyniku własnych obserwacji, przejmowania poglądów innych osób, wzorców przekazywanych przez społeczeństwo, może być także wynikiem procesów emocjonalnych (np. przeniesienia agresji). Stereotypy mogą być negatywne, neutralne lub pozytywne, chociaż najczęściej spotykamy się z wyobrażeniami negatywnymi. Stereotyp jest przekonaniem zbiorowym, tzn. jest to przekonanie żywione przez pewna grupę ludzi: mianem "stereotypu" nie określimy przekonania - spełniającego wszelkie pozostałe kryteria - żywionego wyłącznie przez jedną osobę. Stereotyp jest wyrażany w zdaniu ogólnym (np. "(Wszyscy) Polacy są nieporządni"). Nie będzie stereotypem przekonanie ogólne lecz prawdziwe, lub - ogólne, fałszywe, ale uzasadnione. Stereotyp to fałszywe i niedostatecznie uzasadnione a dotyczące pewnej grupy osób (tzw. nadgeneralizacja) przekonanie zbiorowe, zwykle niewrażliwe na argumentację.
Indoktrynacja (z angielskiego indoctrination - uświadamianie, wpajanie przekonań), proces systematycznego i świadomego wpajania członkom społeczeństwa określonej ideologii leżącej w interesie państwa. Indoktrynacja prowadzona jest za pomocą szczególnie zmasowanej i nieustępliwej propagandy, stosowanej przez środki masowego przekazu, system oświaty szkolnej i pozaszkolnej.
W najszerszym zakresie indoktrynacja prowadzona była w państwach totalitarnych: w hitlerowskich Niemczech i w ZSRR. Obecnie tego typu działalność prowadzona jest w państwach komunistycznych (np. na Kubie i w Korei Północnej) oraz rządzonych przez dyktatury wojskowe (np. w Libii i Iraku).
Nowoczesność (ang. Modernity, fr. Modernité) - w filozofii, postawa zakładająca prymat rozumu jako transcendentalnej normy społecznej. Okresem rozkwitu idei związanych z nowoczesnością jest okres Oświecenia. Powstanie postmodernizmu (po-nowoczesność) wiązane jest z klęską lub odrzuceniem projektu nowoczesności.
Wg Anthony'ego Giddensa[1], "nowoczesność" to nazwa skrótowa nowoczesnego społeczeństwa lub cywilizacji przemysłowej, gdzie świat postrzegany jest jako transformowalny przez ludzkie działania, gdzie funkcjonują skomplikowane instytucje gospodarcze, w tym produkcja przemysłowa i gospodarka rynkowa oraz gdzie istnieją instytucje polityczne, w tym państwo narodowościowe oraz demokracja masowa.
Tradycja - przekazywane z pokolenia na pokolenie treści kultury(takie jak: obyczaje, poglądy, wierzenia, sposoby myślenia i zachowania, normy społeczne), uznane przez zbiorowość za społecznie doniosłe dla jej współczesności i przeszłości.
Cenzura jest ogółem działalności mającym na celu odniesienie jakichś korzyści przez cenzurującego. Rozpowszechnianie informacji niepełnych (prawda selektywna) oraz błędnych (kłamstwo) powoduje pożądaną manipulację światopoglądu lub poziomu świadomości. Prowadzi to do ograniczenia prawa do wypowiedzi jednej osoby bądź instytucji przez inną, również przez państwo podstawowych praw człowieka - prawa do wolności słowa i wolności prasy.
Cenzura instytucjonalna jest zazwyczaj jedynym namacalnym elementem działalności cenzury. Powoduje ona jednak powstanie innych poziomów działalności składających się na efekt ogólny. W najprostszym przykładzie mogą to być następujące dodatkowe poziomy[1]:
Periodyzacja - w historii oraz historii literatury jest to umowny podział continuum czasowego na epoki, okresy historyczne, epoki literackie itd. Początki nowych jednostek periodyzacji wyznaczają zwykle wydarzenia uważane za ważne dzięki tradycji, rzadziej o podziale decydują sami historycy. W historii Polski za początki epok uważa się przykładowo chrzest Polski, wstąpienie na tron Władysława Jagiełły, czy ogłoszenie niepodległości w 1918 roku.
Kompetencja to taka wiedza aktora społecznego, która umożliwia mu bycie skutecznym w określonej dziedzinie zgodnie z obowiązującymi w danej społeczności/organizacji kryteriami.
Osoba X rozumie przedmiot Y, gdy zna sens przedmiotu Y. W szczególności osoba X rozumie wyrażenie Y, gdy zna sens wyrażenia Y.
Zwłaszcza w pierwszym znaczeniu pojęcie "rozumienia" stało się przedmiotem szczególnego zainteresowania nie tylko pragmatyki logicznej, ale też pewnych kierunków filozoficznych (hermeneutyka) oraz metodologii nauk humanistycznych, zwłaszcza historycznych. Dla metodologii nauk humanistycznych szczególne znaczenie ma bowiem interpretacja, to jest proces czynności prowadzących do zrozumienia danego przedmiotu.
Krytycyzm,
1) postawa umysłowa i badawcza dociekająca racji wszelkich przekonań (również własnych), gotowa do przyjęcia twierdzeń tylko uzasadnionych i sprawdzonych oraz do zmiany uznanych twierdzeń wobec wystąpienia przeczących im faktów.
2) w filozofii, postawa umysłowo-poznawcza, przeciwstawna dogmatyzmowi, upowszechniona głównie przez sceptyków w III i II w. p.n.e.
Postawa krytyczna w filozofii zyskała szczególną powszechność w okresie oświecenia, w którym filozofowie ze szczególną ostrością odrzucali wszelkie dogmaty. Najpoważniejsze zadanie filozofowie oświecenia widzieli w krytyce pojęć, szczególnie J. Locke, G. Berkeley, D. Hume.
Polemika (gr. pólemos - wojna, spór; także od przymiotnika polemikós - wojowniczy, wrogi) - dyskusja (słowna lub pisemna) na sporny dla jej stron temat, najczęściej na temat związany z polityką, religią, socjologią, sztuką itp.
Ewaluacja to systematyczne badanie wartości albo cech konkretnego programu, planu, działania (eksperymentu) bądź obiektu (programu komputerowego, programu nauczania, lekarstwa, rozwiązania technicznego) z punktu widzenia przyjętych kryteriów, w celu jego usprawnienia, rozwoju lub lepszego zrozumienia.
Ewaluacja jest częścią procesu podejmowania decyzji. Obejmuje wydawanie opinii o wartości działania poprzez systematyczne, jawne zbieranie i analizowanie o nim informacji w odniesieniu do znanych celów, kryteriów i wartości.
Ewaluacja w oświacie - ocena przydatności i skuteczności podejmowanych działań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych w odniesieniu do założonych celów, służącą doskonaleniu tych działań. Rozporządzenie MENiS w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego...
Pomiar dydaktyczny - uściślone sprawdzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych dokonywane według teoretycznie uzasadnionych i wypróbowanych reguł. Prowadzi do przyporządkowania symboli (ocen) uczniom w taki sposób, by relacje między symbolami odpowiadały relacjom między uczniami ze względu na określone osiągnięcia.
Operacjonalizacja problemu badawczego jest najobszerniejszym etapem przygotowania badań.
Obejmuje ona następujące kroki:
rozstrzygnięcia dotyczące pojęć i ich zdefiniowania
dobór i zdefiniowanie wskaźników i zmiennych
wskazanie zbiorowości, w której będą realizowane badania i dokonanie w niej zwiadu terenowego
decyzja co do wykorzystywanych metod i technik badawczych i wybór bazy źródłowej
decyzja co do zasady analizy uzyskanego materiału empirycznego
Operacjonalizacja jest bardzo ważną częścią procesu badawczego. Podjęte w jej ramach decyzje bezpośrednio rzutować będą na wyniki badań.
Taksonomia celów nauczania
Ujęcie taksonometryczne zmierza do ścisłego, kompletnego i rozłącznego ujęcia celów nauczania, w którym pozycje taksonometryczne mogą stać się przedmiotem pomiarów. System ten wynalazł Bloom, który opracował dwie dziedziny (poznawcza, emocjonalna). Trzecią (psychomotoryczną) opracował Baldwin.
dziedzina poznawcza: wiedza, rozumienie, zastosowanie metod, analiza, synteza, ocenianie ze względu na złożone cele;
dziedzina emocjonalna: recepcja, działanie, wartościowanie, organizacja;
dziedzina psychomotoryczna: percepcja, nastawienie, działania kierowane, działania kompleksowe.
W Polsce taksonomię opracował Bolesław Niemierko. Wyodrębnił 4 kategorie: zapamiętywanie, zrozumienie, zastosowanie w sytuacjach typowych, zastosowanie w sytuacjach problemowych. W opracowaniach dydaktycznych są one oznaczane dużymi literami alfabetu łacińskie.
Środki Dydaktyczne
Istnieje wiele typologii środków dydaktycznych. Wśród nich znacznie wyróżnia się podział, który został dokonany przez Edwarda Fleminga i Jana Jacoby'ego. Przedstawia się on następująco:
- po pierwsze środki naturalne przedstawiające w sposób bezpośredni rzeczywistość
- następnie wyodrębnione zostały środki techniczne obrazujące rzeczywistość pośrednio (można tu zaliczyć takie środki jak: wzrokowe, słuchowe, połączone czyli wzrokowo-słuchowe, manipulacyjne, modelowe oraz automatyczne)
- ostatnie środki z tego podziału to symboliczne, przedstawiające rzeczywistość przy wykorzystaniu symboli (symbolami mogą być: słowa drukowane i mówione, znaki plastyczne, rysunki, itp.)
Istnieje także inny podział środków dydaktycznych. Są one najczęściej wykorzystywane w każdym typie szkół.
Kategorie środków dydaktycznych wytypowane przez Wincentego Okonia:
Pierwszą z nich są środki proste, do których należą:
środki słowne (podręczniki, teksty drukowane)
proste środki wzrokowe (modele, autentyczne wzory przedmiotów, reprodukcje obrazów, mapy)
Drugą z kategorii są środki złożone wykorzystujące rozwój techniki, nowinek, urządzeń i sprzętu przekazującego informacje. Można tu zaliczyć:
mechaniczne środki wzrokowe (aparaty fotograficzne, mikroskopy, oscyloskopy, teleskopy czyli urządzenia przekazujące obrazy)
środki słuchowe (gramofony, radia np. CB - kontakt ze światem, nauczanie na odległość, magnetofon)
oraz środki wynikające z połączenia wzroku ze słuchem (są to urządzenia takie jak telewizor, video lub dobrze wyposażony komputer)
Analiza (gr. ἀνάλυσις - rozkład, rozbiór) - rozkład na składniki/czynniki (w sensie materialnym i niematerialnym) - przeciwieństwo syntezy.
Synteza - łączenie - to ogólnie akt budowy czegoś bardziej skomplikowanego z prostszych elementów - synteza może mieć charakter materialny (np. reakcje chemiczne) jak i abstrakcyjny (synteza stylów literackich). Przeciwieństwem syntezy jest analiza (lub rozkład, rozpad).
Porównanie, comparatio (w niektorych kontekstach także similitudo) - dwuczłonowa konstrukcja semantyczna, w której cechy przedmiotu lub zjawiska X (tego, co porównujemy, comparandum) scharakteryzowanego w członie X zostają uwydatnione przez wskazanie na jego podobieństwo do przedmiotów lub zjawisk scharakteryzowanych w członie Y (tego, do czego porównujemy, comparans). Oba człony połączone są charakterystycznymi dla danego języka wyrażeniami - w języku polskim są to wyrażenia jak, jako, jak gdyby, na kształt, niby, podobny, na podobieństwo itp., występujące przed comparansem, przy czym często są one uzupełniane występującymi przed comparandum wyrażeniami tak, tako itp. Kolejność członów comparndum i comparansa w języku polskim i wielu innych jest dowolna. Comparandum i comparans muszą więc posiadać wspólną cechę semantyczną, zwaną tertium comparationis, która stanowi podstawę i motywację porównania.
Wnioskowanie jest to jedna z najbardziej podstawowych odmian rozumowania obok sprawdzania, dowodzenia i wyjaśniania.
Wnioskować - za Kazimierzem Ajdukiewiczem - znaczy tyle co na podstawie uprzednio uznanych zdań (sądów) dochodzić do uznania nowego (dotąd nie uznawanego) zdania (sądu), lub wzmacniać pewność z jaką nowe zdanie uznajemy. Zdania uznawane, na podstawie których dochodzimy do uznania lub wzmocnienia pewności nowego zdania nazywane są przesłankami, zaś zdanie na ich podstawie uznane nazywany jest wnioskiem (konkluzją). Pomiędzy przesłankami a konkluzją nie musi zachodzić jakiś szczególny stosunek, a zwłaszcza jedno z nich nie musi być racją dla drugiego - wnioskowanie może być: (a) pewne albo prawdopodobne; (b) poprawne albo niepoprawne.
interpretacja wykładnia, wyjaśnienie, wytłumaczenie, komentowanie czegoś; sposób odtworzenia, wykonania utworu muz., zagrania roli przez aktora.
Etym. - łac. interpretatio 'wyjaśnienie' od interpretari 'wyjaśniać; tłumaczyć' z interpres 'pośrednik; agent; tłumacz'; zob.
Korelacja (słowo pochodzenia łacińskiego oznaczające wzajemny związek)
najszersze znaczenie - zależność zmiennych losowych
czasem potocznie używane w znaczeniu współczynnika korelacji a szczególnie współczynnika korelacji Pearsona
rekapitulacja streszczenie, zwięzłe powtórzenie treści; zestawienie zdarzeń, faktów, wyłożonych, wypowiedzianych myśli; biol. regularne powtarzanie się cech przodków w pokoleniach potomnych.
Etym. - późn.łac. recapitulatio 'podsumowanie' z recapitulare 'podsumowywać'; zob. re-; capitulum 'rozdział książki', łac. zdrobn. od caput, zob
Środki dydaktyczne (środki kształcenia)[1] - to wszelkiego rodzaju przedmioty oddziałujące na zmysły uczniów, których zadaniem jest ułatwienie poznawania rzeczywistości. Skracają i urozmaicają proces nauczania, wywołując wrażenia i spostrzeżenia, będące tworzywem pozwalającym w krótszym czasie przekazać więcej wiadomości[2]. Najstarszym i najczęściej używanym środkiem dydaktycznym jest tablica szkolna.
Metody nauczania to celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, który umożliwia uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów.
Dobór metod nauczania zależy od :
wieku uczniów;
treści nauczania;
celów i zadań pracy dydaktyczno-wychowawczej;
organizacji i środków, których zamierza użyć nauczyciel.
W całym Zjednoczonym Królestwie organizacja systemu szkolnictwa jest niemalże identyczna. Różni się jednak nieco od polskiego systemu edukacji. O analogie tym bardziej trudno, że terminy opisujące brytyjskie szkolnictwo nie zawsze dają się dokładnie tłumaczyć na język polski.
Na przykład termin public school w Anglii oznacza płatną (zwykle dość kosztowną) szkołę prywatną. Szkoły publiczne w naszym rozumieniu tego słowa to state schools. W Szkocji natomiast termin public school znaczy to samo co u nas: szkołę publiczną (państwową).
Zatem od początku.
W Wielkiej Brytanii szkolnictwo dzieli się na pięć stopni:
|
Już od lat trzech dziecko może uczęszczać do przedszkola, które nazywa się nursery school, playschool, playgroup lub kindergarten.
Po ukończeniu 5 roku życia zaczyna się obowiązek szkolny, który trwa do ukończenia 16 lat. Choć istnieje możliwość rozpoczęcia nauki w wieku 4 lat, dziecko powinno zacząć chodzić do Primary school w pierwszym semestrze przypadającym po jego 5 urodzinach.
Nauka w Primary school trwa 6 lat i obejmuje dwa etapy:
|
W wieku lat dwunastu dziecko przechodzi do szkoły średniej: secondary school i pozostaje w niej przez lat pięć.
Dla większości tj. ok. 90% uczniów szkoła średnia to comprehensive school, choć istnieje również na tym szczeblu grammmar school oraz modern school.
Comprehensive schools łączą różne kierunki nauczania ogólnokształcącego technicznego i przedzawodowego, co daje szeroką możliwość wyboru dalszej drogi życiowej.
Do modern schools uczęszcza ok. 5% młodzieży. Szkoły te mają charakter ogólnokształcący, a swymi programami obejmują trzy grupy przedmiotów: humanistyczne, matematyczno - przyrodnicze oraz praktyczne. Tylko 3% młodzieży trafia do grammar schools, które możemy zaliczyć do tradycyjnych szkół ogólnokształcących, które przygotowują do studiów uniwersyteckich. Nauka w nich trwa do wieku osiemnastu lat, czyli obejmuje także dwa lata dodatkowej "klasy szóstej", o której za chwilę.
Warto również wspomnieć, iż na poziomie secondary school charakterystycznym elementem brytyjskiej oświaty jest szkolnictwo prywatne (tzw. public schools). To ekskluzywne placówki głównie o klasyczno - humanistycznym kierunku nauczania, znane z dyscypliny i selekcji uczniów. W najbardziej typowych public schools wychowankowie mieszkają w internacie. Szkoły te przyjmują młodzież w wieku lat trzynastu, doprowadzając ich do egzaminów końcowych zdawanych - tak jak w systemie państwowym - w wieku lat osiemnastu. Przyjęcie do nich poprzedza ukończenie również kosztownych preparatory schools - zwanych potocznie prep schools - w których dzieci uczą się od wieku lat siedmiu do trzynastu.
Nauka w primary i secondary school podzielona jest na cztery stopnie:
Key Stage 1: 5 -7 lat
Key Stage 2: 7-11 lat
Key Stage 3: 11 -14 lat
Key Stage 4: 14 - 16 lat
Uczniowie przystępują do egzaminu SATs na zakończenie każdego poziomu nauki tj. w wieku 7, 11, 14 i 16 lat.
Ostatni z tych egzaminów kończący szkołę średnią nosi nazwę General Certificate of Secondary Education (w skrócie GCSE), w Szkocji - Standard Grades i można uzyskać w wybranej przez siebie liczbie przedmiotów. Umożliwia on kontynuowanie nauki w szkołach średnich, college'ach lub podjęcie pracy.
Wielu uczniów kontynuuje naukę jeszcze przez dwa lata (wiek 17-18 lat), w sixth form college. To jakby "szósta klasa" szkoły średniej. Nauka odbywa się zwykle w tej samej szkole, co do tej pory. Te dwa stopnie nauki - szczebla obowiązkowego oraz dodatkowego nie są bowiem formalnie oddzielone. Sixth form college przygotowuje do podjęcia studiów wyższych i nauka w nim ma w znacznym stopniu charakter akademicki, a kończy się egzaminami zwanymi Advanced level examinations - w skrócie A-levels, zdawanymi również w wybranej liczbie przedmiotów i będącymi jednocześnie egzaminami wstępnymi na studia.
W wieku lat osiemnastu absolwent szkoły średniej może ubiegać się o przyjęcie do szkoły wyższej College / University na poziomie higher education. Szanse dostania się na dobrą uczelnię zależą od liczby A- levels i uzyskanych w nim ocen.
Studia są dwustopniowe.
|
Z reguły znaczna większość studentów opuszcza uniwersytet po uzyskaniu dyplomu pierwszego stopnia.
Istnieje oczywiście możliwość podjęcia dalszej nauki i badań naukowych, z myślą o napisaniu rozprawy doktorskiej i uzyskaniu stopnia doktora - a doctorate.
Odkąd Polska jest częścią Wspólnoty Europejskiej Polacy mają pełne prawo podejmowania nauki na wszystkich szczeblach brytyjskiego systemu edukacji.Jeśli zatem myślimy o posłaniu dziecka do szkoły, musimy być oczywiście zameldowani na terenie UK. Możliwe, że będzie też potrzebna metryka, akt urodzenia czy paszport. W niektórych przypadkach może być również wymagany dokument stwierdzający prawa do opieki nad dzieckiem. Wybierając szkołę najlepiej jest zawsze ją odwiedzić. Dobrym rozwiązaniem jest szkoła w pobliżu miejsca zamieszkania z dwóch powodów. Po pierwsze, dziecku łatwiej będzie się przystosować, ponieważ większość jego koleżanek i kolegów będzie z tego samego rejonu zamieszkania, a po drugie, wniosek o przyjęcie do szkoły w pobliżu domu może zostać przychylniej rozpatrzony. Jeśli zdarzy się, że w wybranej przez nas szkole brakuje już miejsc, zwróćmy się o pomoc do konsulatu, który może nam zaoferować jeszcze inne szkoły.
Bardzo ważną również kwestią jest również poziom języka angielskiego. Podobnie jak w szkołach wyższych, tak również szkoły podstawowe oferują dodatkowe zajęcia mające na celu rozwijanie znajomości angielskiego, tak w wymowie jak i pisowni. Warto, zatem dowiedzieć się, czy w wybranej przez nas szkole istnieje możliwość zapisania dziecka na takie lekcje.
Wybierając szkołę odpowiednich informacji i adresów można też szukać w najbliższym konsulacie w sekcji Educational Service, gdzie powinniśmy otrzymać również specjalne formularze potrzebne do zapisania dziecka do szkoły. Jeśli nasze dziecko nie rozpoczyna nauki a chciałoby ją zwyczajnie kontynuować na swoim poziomie wśród rówieśników, postępujemy podobnie odnajdując jedynie dodatkowo odpowiedni poziom nauki.
Przy tej okazji trzeba koniecznie zaznaczyć, że poziom brytyjskich szkół tak podstawowych jak i średnich, nie jest absolutnie wyższy niż w Polsce, zatem nie warto martwić się czy nasze dziecko poradzi sobie. Zajęcia odbywają się od 9.00 i trwają do godzin popołudniowych. Większość szkół zapewnia swoim uczniom podręczniki. W brytyjskich podstawówkach nie stawia się stopni, lecz specjalną opinię na koniec każdego semestru, natomiast w szkołach średnich obowiązuje system ocen od A -najwyższej do F - najniższej.
Studia w UK
Jeżeli myślimy o podjęciu w Wielkiej Brytanii studiów, warto wiedzieć, że jest w niej aż 76 uniwersytetów (72 w Anglii, 2 w Walii i 2 w Północnej Irlandii) oraz 57 innych szkół wyższych (51 w Anglii, 4 w Północnej Irlandii, 2 w Walii). Uczy się na nich corocznie jest około 120 tys. studentów z całego świata. Również Polacy maja prawo studiować na każdej z nich.
Należy jednak na wstępie zaznaczyć, że wszystkie szkoły wyższe w UK są płatne. O szczegółach tych kosztów nieco później.
O przyjęcie na brytyjską uczelnię można się ubiegać zaraz po zdaniu polskiej matury, (która jest tu w pełni honorowana), a także w trakcie i po studiach w kraju (w tym drugim przypadku należy przed wyjazdem nostryfikować swój dyplom).
W Wielkiej Brytanii w zasadzie nie ma egzaminów wstępnych na studia. Liczą się oceny ze świadectwa maturalnego (z przedmiotów istotnych z punktu widzenia wybranego kierunku studiów), ale przede wszystkim wyniki egzaminu maturalnego. Jednak, ponieważ wszystkie tamtejsze szkoły wyższe są autonomiczne, same ustalają szczegółowe warunki przyjmowania studentów i mogą przeprowadzać na przykład dodatkowe rozmowy kwalifikacyjne.
By uzyskać na ten temat szczegółowe informacje, najlepiej skontaktować się bezpośrednio z wybraną uczelnią lub pobrać informacje z jej strony internetowej. Technicznie cały proces rekrutacji obsługuje biuro rekrutacyjne UCAS (The University and Colleges Admission Service). Do UCAS kandydaci przysyłają na specjalnych formularzach swoje aplikacje, które są następnie przekazywane uczelniom podejmującym decyzje o przyjęciu w poczet studentów.
Jeśli zatem myślimy o rozpoczęciu studiów w UK proces aplikacji należy rozpocząć bardzo wcześnie, bo ok. roku przed planowaną datą rozpoczęcia nauki. Rok akademicki trwa tam od września do czerwca/lipca. Warunki przyjęć na kolejny rok akademicki ogłaszane są przez uczelnie zwykle w okolicach września roku poprzedzającego podjęcie nauki. Na najbardziej prestiżowych uczelniach (Oksford, Cambridge) i obleganych kierunkach (medycyna, stomatologia, weterynaria, studia artystyczne) termin składania papierów mija 15 października. Podania o przyjęcie na inne uczelnie i kierunki składa się maksymalnie do 15 stycznia roku, w którym zamierza się podjąć studia.
Należy, zatem dokładnie sprawdzić, kiedy upływa termin składania druków UCAS. Można je pobrać w Centrum Informacji British Council w Warszawie lub Krakowie lub do Bibliotekach Brytyjskich. Jeśli w Waszym mieście nie ma takich instytucji, British Council oferuje przesłanie formularza UCAS z dołączoną specjalną broszurą informacyjną na wskazany adres. Podejmuje się aktualnie starania, aby cały proces rekrutacji odbywał się przez Internet.
W formularzu UCAS możemy wybrać do sześciu kursów na kilku lub jednej uczelni. Dzięki temu, jeśli na wymarzonym kierunku nie starczy dla nas miejsc, mamy w odwodzie inne możliwości. UCAS pomaga także w wyborze kierunku studiów i uczelni. Lista zakwalifikowanych osób ogłaszana jest zwykle pod koniec lipca. Biuro UCAS pobiera opłatę w wysokości 5 funtów, ale pod warunkiem, że wybierzesz tylko 1 kurs. W pozostałych wypadkach koszt złożenia aplikacji wynosi 15 funtów. Baza UCAS zawiera tylko kursy kończące się tytułem Bachelor. Rekrutacja na studia na wyższych poziomach prowadzona jest bezpośrednio przez uniwersytety.
Jeśli natomiast postudiowaliśmy już w Polsce i chcemy przenieść się na brytyjską uczelnię, jest to również możliwe. W tym przypadku musimy się skontaktować z wybraną uczelnią w UK, która orzeknie, na który rok nas przyjmie i czy musimy zaliczać jakieś semestry i przedmioty.
Z przykrością należy jednak dodać, że na Wyspach generalnie nieufnie patrzy się na dyplomy innych szkół niż brytyjskie. Większość szkół wyższych od studentów spoza Wielkiej Brytanii wymaga dobrej znajomości języka angielskiego.Za jej potwierdzenie wymaga się przeważnie Certificate in Advanced English (CAE), ocenę dostateczną z egzaminu GCSE z języka angielskiego lub egzaminu Cambridge Proficiency Examination, 6 punktów z egzaminu IELTS lub 550 z TOEFL. Niektóre wydziały mogą oczywiście wymagać wyższych ocen. Jeśli obawiamy się, że nasza znajomość znajomość angielskiego jest niewystarczająca - można wyjechać do Wielkiej Brytanii na rok zerowy i uczyć się języka na miejscu pod kątem przyszłych studiów na przykład w tzw. English for Academic Purposes. Poza tym w Wielkiej Brytanii istnieje około 180 instytucji edukacyjnych oraz około 500 collegów oferujących nauczanie języka angielskiego dla studentów z całego świata.
Koszty związane ze studiowaniem w UK
Studia na Wyspach są płatne. Studenci z UE wnoszą takie same opłaty jak studenci krajowi. Ta sama zasada obowiązuje uczelnie prywatne. Koszty są dość zróżnicowane, od 1200 funtów (ok. 8 tys. zł) do 3000 funtów za rok nauki. Niektóre uniwersytety, zwłaszcza te bardziej renomowane, wprowadzają dodatkowe opłaty. Na pocieszenie można dodać, że cudzoziemcy spoza Unii płacą kilka lub kilkanaście razy więcej.
Trzeba, więc przyznać, ż studia w Wielkiej Brytanii to droga impreza. Wymiernym wsparciem, do którego studiujący Polacy mają takie samo prawo jak miejscowi studenci, są stypendia brytyjskiego rządu. Jeśli roczny dochód w naszej rodzinie nie przekracza 21.475 Funtów rocznie (ok. 150 tysięcy zł), można ubiegać się o pożyczkę całkowicie pokrywającą koszt nauki. Pożyczka jest nie oprocentowana, a trzeba ją spłacić dopiero po ukończeniu studiów i to tylko wtedy, gdy znajdzie się pracę z odpowiednio wysokim wynagrodzeniem.
Poza tym można się też starać o rozmaite stypendia oferowane przez brytyjski rząd za pośrednictwem British Council. Największe szanse na ich otrzymanie mają studenci wybitnie zdolni i aktywni. Szukanie pomocy finansowej najlepiej zacząć od ambasady Wielkiej Brytanii w Polsce - najbardziej aktualnego źródła informacji.
Warto też przejrzeć oferty stypendialne poszczególnych uczelni. Większość uniwersytetów przyznaje cudzoziemcom stypendia, które pokrywają część lub nawet całość czesnego.