Temat: Alternatywne koncepcje wychowania.

Wychowanie alternatywne-rodzaj wychowania (odwołującego się do przesłanek), zasad, form, treści, odmiennych od tych, do których odwołuje się wychowanie obyczajowo lub instytucjonalnie uprawomocnione w danym społeczeństwie. W zakres wchodzą działania innowacyjne.

W. Okoń:

Wychowanie alternatywne- alternatywne szkoły, które są popularne przede wszystkim na Zachodzie, stanowiące alternatywę dla zwykłych szkół, tradycyjnego, zwykłego zachowania. To nowe: projekty wychowawcze, modele szkół, rozwiązania oświatowe o cechach nowoczesności, postępowości, oryginalności.

Obok pojęcia wychowanie alternatywne jest edukacja alternatywna..

Rozwiązanie alternatywne- to nowe: pomysły, projekty, które biorą początek z krytyki instytucji wychowawczych, a przede wszystkim funkcji społecznej edukacji.

Do nurtów alternatywnych należy: pedagogika hermeneutyczna, pedagogika humanistyczna, pedagogika dialogu, pedagogika krytyczna.

Cechą wspólną dla rozwiązań alternatywnych jest opozycja wobec wychowania tradycyjnego tego, któremu towarzyszyły 2 przeświadczenia:

1. -istotą wychowania jako pewnego rodzaju kulturowego przekazu międzypodmiotowego jest przekazywanie drugiemu człowiekowi wartości oraz przekonań, które są społecznie cenione;

2. -wychowanie jest społecznie oczekiwanym obowiązkiem, którego sens polega na pogodzeniu dobra indywidualnego z interesem społeczeństwa.

Alternatywne orientacje (koncepcje) wobec klasycznych ujęć wychowania (H. Muszyński):

1. Orientacja naturalistyczna

-daje początek pedagogice humanistycznej, opowiada się po stronie dziecka, jego praw; prawa dziecka do swobodnego, nieskrempowanego rozwoju;

-naturalizm głosi potrzebę swobodnego wychowania dziecka. Każde wychowanie, w którym pojawia się określona, zewnętrzna intencja wywołania zmiany w wychowanku-jest szkodliwa, bo jest to ingerencja w działanie praw natury;

1. Orientacja legitymistyczna

-przedstawiciele wysuwają pogląd, że czynności wychowawcze są nieuprawnione, ponieważ są one niczym innym jak ingerencją w cudze życie. Pytania:1-jakim prawem dysponuje wychowawca podejmując decyzje o ukształtowaniu takich czy innych cech wychowanka; 2-czy decyzje, które proponuje wychowawca nie są aktami samowoli; 3-czy nie są narzuceniem osób, których dotyczy wizja ich optymalnego rozwoju.

1. Orientacja emancypacyjna

-buduje swoją opozycje na kwestionowaniu społecznych funkcji wychowania; jednostka będzie przygotowana do życia w społeczeństwie, do wymagań normatywnych, ideologicznych, politycznych.

-zwrot ku swobodnemu wyrażaniu własnych potrzeb;

-prawo do samostanowienia, samoregulacji;

-wychowanie wolne od przymusu, przemocy;

To wychowanie wzmacniające siłę własnego „ja”;

Postawa tego wychowania powinna być:

1. Postawa autentycznej miłości wobec ludzi;

2. Zmienianie społecznego dystansu w relacjach wychowawczych, co umożliwia podejmowanie dialogu między tymi wszystkimi, którzy biorą udział w procesie;

3. Wzajemna wymiana ról wychowawczych; dążenie do humanizacji procesu wychowawczego, wzajemnych interakcji;

4. Doświadczanie świata;

5. Rozpoznawanie barier samodzielnego, autonomicznego działania.

B. Śliwerski:

Emancypacja-akcentowanie wolności od czegoś, podkreślenia wolności ku czemuś.

M. Czerepaniak- Walczak:

3 płaszczyzny związku emancypacji i wychowania:

• Emancypacja wychowania-uwolnienie wychowania ()-uwolnienie wychowania (od nacisków ideologicznych, politycznych, tradycji) a także stworzenie wychowankowi jego poznawania warunków do krytycznego formułowania twierdzeń, np. wolne szkoły;

• Wychowanie do emancypacji-wyraża się w tworzeniu warunków do rozwijania u ludzi takich dyspozycji i kompetencji sprawnościowych i umiejętnościowych, które uczynią ludzi zdolnymi do uwolnienia się od zależności i ograniczeń;

• Emancypacja poprzez wychowanie- emancypacja to specyficzny cel edukacji, stanowi wyznacznik treści wychowawczych, form wychowawczych; wychowanie natomiast staje się środkiem uczenia się człowieka, bycia wolnym, rozpoznawania i doświadczenia swoich szans na bycie wolnym, uświadamianie sobie ryzyka, jakie niesie za sobą bycie wolnym.

M. Czerepaniak- Walczak:

3 konteksty podmiotowe emancypacji i wychowania:

• Emancypacja wychowanka-dorastanie do samodzielnego, twórczego, refleksyjnego uczestnika życia społecznego= dorastanie do bycia wolnym;

• Emancypacja wychowawcy-uwalnianie od nacisków i ograniczeń dotyczących form, technik i metod wychowania;

• Emancypacja szkoły-autonomia szkoły dotycząca prawa do wprowadzania alternatywnych rozwiązań programowych, metodycznych, organizacyjnych.

1. Orientacja antypedagogiczna- na ćwiczeniach!!!

H. Muszyński:

Uważa, że sztuka pogodzenia tych wszystkich orientacji jest wyrażona przy pomocy wychowania ujmowanego w kategorii pomocy świadomej w zakresie przekazu społecznych doświadczeń.

Cechy charakterystyczne:

1. Zmiana istoty stosunku wychowawczego, w którym relacje władzy zastępuje relacja opieki a miejsce obowiązku wychowanka zastępuje oferta pomocy ze strony wychowawcy;

2. Wychowawca towarzyszem, przewodnikiem dziecka;

3. Racjonalną zasadą jest danie wychowankowi tyle swobody i tyle przymusu ile potrzebuje on do rozwoju;

4. Formy, metody wychowania powinny być tylko takie, które są niezbędna dla jak najlepszego rozwoju wychowanka;

5. Stopniowe przechodzenie od zewnątrz, kierowanie rozwojem dziecka do wyzwolenia w nim mechanizmów kierowania samego siebie.

Temat: Nieprawidłowości i autonomie wychowania.

Antynomia-przeciwieństwo (działań, intencji, wytworów);

Przeciwieństwo działań-działania wychowania tylko z nazwy są działaniami wychowawczymi a w rzeczywistości są pseudodziałaniami;

Przeciwieństwo intencji-tylko z pozoru mogą być dobre dla wychowanka, społeczeństwa; są wyrazem egoistycznych nastawień, ambicji, przyznawanie sobie prawa do mądrości pewnych podmiotów;

Przeciwieństwo wytworu-z pozoru pozytywne, ujawniają się tylko w sytuacji sprawowania nadzoru przez podmiot dominujący w okolicznościach, w których istnieje możliwości uzyskania korzyści przez podmiot wychowawczy;

Pseudowychowanie:

-Arystoteles

-PSEUDOS oznacza byty, które przedstawiają się takimi, jakimi nie są a jednocześnie ukrywają tym, czym faktycznie są.

-A. M. de Tchorzewski

- zjawiska, które uzurpują sobie prawo do bycia wychowaniem, a które w swej istocie są temu wychowaniu przeciwne; występuje z innymi zjawiskami.

-L. Sałaciński

- nie odnosi się do istoty zaburzeń wychowania ile raczej do specyfiki następstw;

-działania podmiotów wychowawczych, które prowadzą do pozornych bądź też na pograniczu normy zmian wychowawczych. Tak rozumiane pseudowychowanie odróżnia się od antywychowania. Antywychowanie- działanie prowadzące do wyraźnie negatywnych efektów.

Kategoryzacja (postacie) pseudowychowania wg J. Filka:

1. Wychowanie nieadekwatne:

• Nie rozpoznaje faktycznej sytuacji wewnętrznej wychowanka, ale dzieła się na oślep albo nawet często wbrew tkwiącym możliwościom;

• Polega na nieprzystosowaniu podejmowanych działań wychowawczych do określonego momentu historycznego, społecznego, kulturowego do wiedzy o człowieku;

• Nieprzystosowanie działań wychowawczych do konkretnego wychowanka;

2. Wychowanie fikcyjne:

• Kiedy nierzekomy wychowawca i nierzekomy wychowanek w swych interakcjach nie potrafią scharmonizować swego współdziałania doznawania współ

• Wyraża się w tworzeniu wychowawczej fikcji, działanie podmiotu wychowującego nie jest tożsame z doznawaniem podmiotu wychowywanego;

• Brak jest jedności działania podmiotu wychowującego z doznawaniem podmiotu wychowującego;

Aspekty:

-fikcyjność podmiotu działania;

-fikcyjność podmiotu doznawania;

-fikcyjność jedności działania, doznawania;

-fikcyjność scharmonizowania współdziałania współ.

3. Wychowanie wyobcowane:

• Nie bezpośredni podmiot jest odbiorcą, bo to nie dla niego jest inicjowany proces wychowania, stwarza się tylko takie pozory, podczas gdy faktycznym odbiorcą wytworu wychowania są pośrednie osoby, instytucje;

• Występuje wówczas, gdy działalność wychowawcza trafia w podmiot doznający tylko ubocznie a głównie nakierowana jest na coś zupełnie innego;

1. Wychowanie zawłądające:

• Sprowadza się do wykorzystania w wychowaniu nierówności zaangażowanych w nim podmiotów i panowania człowieka nad człowiekiem;

• Ma ono na celu utrwalanie nierówności między podmiotami, panowanie jednego podmiotu nad drugim;

• Rezygnuje się ze zdobywania autentycznego wpływu na wychowanka, ale wpływa się na niego wykorzystując rozmaite układy zależności;

• Środkiem jest zawsze jakiś przymus.

B. Śliwerski:

-uważa, że pseudowychowanie to wszystko to, co przyjmuje wymiar przeciwności, zakłamania, wynaturzenia, pozorności wychowania.

1. Wychowanie błędne

• wg A. Guryckiej, ta takie zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę lub też ryzyko powstania szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków, wpisując się na trwałe, negatywnie w jego pamięci;

2. Wychowanie dewiacyjne

3. Wychowanie toksyczne

• Taki system edukacyjny, to taki, którego toczy choroba moralna, która zaraża podmioty edukacyjne takimi czynnikami, które wyniszczają zdolność tych podmiotów do akceptowania oraz realizowania norm społecznie etycznych; poszukujemy odpowiedzi na szeroko rozumianą przemoc;

• Krzywdzenie jednostek ludzkich, w wyniku przekroczenia obowiązujących praw i lekceważenia uniwersalnych wartości a przez to naruszające godność ludzką;

• Wychowanie, które wdraża do negatywnych postaw, zachowań, doprowadza swoich uczestników do różnego rodzaju szkód: moralnych, społecznych, fizycznych, psychicznych.

4. Wychowanie negatywne

5. Antywychowanie

6. Manipulacja pedagogiczna

• Polega na zreifikowaniu (urzeczowieniu) wychowanka na uczynieniu z wychowania bezwolnego przedmiotu zabiegów wychowawczych; następstwem jest konformizm wychowanków, brak samodzielności myślenia, brak wrażliwości (moralnej), nie podejmowanie odpowiedzialności za własne postępowanie.

J. Tarnowski:

Co nie zasługuje na mino wychowania:

1. tresura- skłanianie wychowanków (na wzór postępowania ze zwierzętami) do pewnych zachowań pod presją przymusu polegającego na groźbie kary oraz obietnicy nagrody; skutki takich zachowań są bardzo powierzchowne, ponieważ nie dotycz ą głębokich warstw psychiki człowieka.

2. administrowanie- łagodniejsza forma tresury, zlecany wychowankom do wykonania określonych zadań oraz na powierzeniu wychowawcom roli kontrolerów tego czy te zadania, które wykonują wychowankowie zostały właściwie wykonane; administrowanie charakteryzuje się przesadną oficjalnością, chłodem; celem: nie jest dobro drugiego człowieka, ale osiągnięcie jakiegoś celu zewnętrznego; prowadzi do manipulowania drugim człowiekiem.

3. trening (zaprawa)- zmierza do uzyskania maksymalnej sprawności w określonej dziedzinie za pomocą planowo powtarzanych ćwiczeń o wzrastającym stopniu trudności.

4. moralizowanie- polega na oddziaływaniu słownym bądź to przez sugestie, bądź też przez perswazje.

5. kształtowanie osobowości- traktowanie wychowanka jak przedmiotu, martwej bryły.

Pseudowychowawcy- faryzeusze wychowania, umniejszacze wartościowej edukacji; mimo otwartości czynią wszystko aby nie dopuścić do wartościowej edukacji, starają się swoją obłudę ukryć.

J. Materne:

- Dewiacyjność wychowania-odstępstwa od obranych kierunków wychowania, od prawidłowości przebiegów procesów wychowawczych;

2 rodzaje nieprawidłowości:

1. Dewiacje nieszkodliwe (dla wychowana, wychowanka, społeczeństwa):

• Cechą charakterystyczną jest to, że jeżeli nie przekraczają one pewnej granicy to mają one pozytywny wpływ na wychowanie; jest to: oryginalność, inność celów, niezwykłość dążeń wychowawczych;

• Odstępstwa od rozpowszechnionych sposobów oraz środków wychowania (surowe wychowanie spartańskie w domu);

• Wybujała podmiotowość wychowanka polega na ciągłym zaznaczaniu swojej niezależności, indywidualności wobec dorosłych;

Dewiacje szkodliwe (patologiczne):

• To takie odstępstwa od prawidłowego wychowania, które można dzielić jako wynaturzenie wychowania co oznacza całkowite zaprzeczenie istocie, naturze wychowania:

Rodzaje:

1. Alienacja wychowania-wyobcowanie, oderwanie wychowania od podstawowych potrzeb, dziedzin życia człowieka;

Postacie alienacji wychowawczej:

1. Wyobcowanie celów i dążeń wychowawczych, które wyraża się w formułowaniu celów oderwanych od konkretnych potrzeb bytowych, zawodowych, kulturalnych, które mają charakter ogólnych haseł (np. porządne wychowanie);

2. Izolowanie działań pracy wychowawczej od konkretnego życia; mamy do czynienia w tych instytucjach, które są w dużym stopniu sformalizowane, zamknięte w sobie, hermetyczne, gdzie działania wychowawcze opierają się na sformalizowaniu, są sztuczne;

3. Samowola wychowawcza odnosi się do instytucji wychowawczych i do zawodowych wychowawców; jest najbardziej rozpowszechniona w szkołach, które przekształcają się z instytucji realizujących cele społeczeństwa w instytucje, które samodzielnie decydują o kierunku wychowania uczniów;

Wyróżniamy inne podziały alienacji wychowawczej:

Za W. Nowakim:

1. Alienacja od siebie- autoalienacja, osobowość ucznia w procesie dydaktyczno- wychowawczym ulega deformacji, uczniowie tracą swoją osobowość;

2. Alienacja od innych = społeczna- powoduje zniszczenia naturalnych więzi międzyludzkich

3. Alienacja od procesu rezultatu pracy- alienacja w procesie pracy; opiera się na destrukcyjnych programach dających uczniom wiedzę fragmentaryczną, uczniowie nie mają wpływu na programy, środki nauczania;

Scott:

1. Alienacja w stosunku do środków i treści nauczania;

2. Alienacja w związku z rolą pełnioną przez ucznia;

3. Alienacja od norm;

4. Alienacja od wartości.

2. Totalizm wychowania-polega na podporządkowaniu jednemu podmiotowi wszystkich innych podmiotów lub na całkowitej redukcji działalności podmiotów konkurencyjnych wobec podmiotu dominującego (2 postacie):

1. Monizm systemowy- podmiot dominujący szczegółowo i skrupulatnie określa system celów wychowania, instytucji i środków wychowania oraz sposobów wychowania; organizuje sprawny system kontroli i represji, który ma nie dopuścić do odradzania się systemów konkurencyjnych;

2. Uprzedmiotowienie wychowanka- kiedy wychowanka czyni się bezwładnym przedmiotem zabiegów wychowawczych;

1. Schizoidalność wychowania- rozczepieniu, rozdwojeniu zabiegów wychowawczych, gdy określony wychowawca realizuje założenia dwóch przeciwstawnych systemów wychowawczych;

2. Wychowanie przestępcze- ma najbardziej negatywny charakter; najczęściej jest ono związane z marginesem społecznym, polega na świadomym wychowaniu do działalności przestępczej np. do złodziejstwa, oszustwa; forma tej dewiacji jest kształtowanie dzieci w normalnych rodzinach na osoby zaradne czyli takie, które w sposób nielegalny bądź wpół legalny będą potrafiły gromadzić różne dobra materialne, może ono przybierać sformalizowane formy ogólnospołeczne, kiedy to wychowuje się specjalne grupy ludzi w nienawiści do społeczeństwa i wyrabia w nich umiejętność oraz sprawność walki fizycznej ze społeczeństwem.

Temat: Wychowanie człowieka w perspektywie paradygmatu podmiotowości.

Paradygmat:

T. Kuhn:

• powszechnie uznawane osiągnięcia naukowe, które w pewnym okresie dostarczają społeczności uczonych modelowych problemów i rozwiązań.

Kwieciński:

-zbiór ogólnych i dostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości przyjętych w społeczności uczonych przedstawicieli danej dyscypliny naukowej, a następnie upowszechniony jako wzór myślenia w normalnych zbiorowościach użytkowników nauki.

1. Dotyczy bezpośrednio przedmiotu danej nauki.

2. Jest zbiorem ogólnych przesłanek, czyli zdań stanowiących podstawę wnioskowania o jakimś przedmiocie.

Jeżeli przedmiot pedagogiczny jest edukacja to paradygmat w odniesieniu do pedagogiki będzie oznaczał zbiór ogólnych przesłanek koniecznych do zdefiniowania edukacji stanowiących punkt wyjścia badań nad edukacją budowania teorii edukacji.

Na pojęcie paradygmatu składają się (T. Hejnicka - Bezwińska):

1. najogólniejsze, podstawowo ważne założenia ontologiczne, epistemologiczne, metodologiczne, przyjęte przez naukę w określonej fazie historycznej;

2. podstawowe kategorie pojęciowe, ich definicje tak są ze sobą powiązane, aby tworzyły określoną strukturę w całym systemie pojęć;

3. formułowane i możliwe do sformułowania problemy badawcze;

4. typowe i uznawane metody i techniki gromadzenia i przetwarzania danych empirycznych;

5. twierdzenia i teorie średniego zasięgu, w ramach których są opisywane i wyjaśniane wyniki badań empirycznych.

Wymiary podmiotowości (E. Kubiak - Szymborska):

6 wymiarów podmiotowości:

1. Ontologiczny- rozpatrywane są problemy natury eidetycznej (polegają na tym aby odpowiedzieć na pytanie: czym jest podmiotowość? Jaka jest jej istota?) a następnie rozpatrywane są problemy natury egzystencjalnej (jaki istnieje podmiotowość? Kiedy? Z kim? Z czym?);

2. Opisowy- podmiotowość jest nie tylko pojęciem opisowym, ale staje się także środkiem do opisów stanów rzeczy (właściwości człowieka, grupy społecznej, społeczeństwa, instytucji lub też sposobów regulacji wzajemnych stosunków człowieka i świata);

3. Kreatywno - ideologiczny- podmiotowość staje się środkiem do kreowania pożądanych stanów rzeczy; w ramach tego wymiaru pojęcie jest analizowane z punktu widzenia stanów postulowanych, możliwych do osiągnięcia (w perspektywie aktualnie podejmowanych działań);

4. Ewaluacyjnej- funkcją podmiotowości staje się ocena rzeczywistości człowieka i świata ich wzajemnych relacji dokonana z perspektywy aksjologicznej, w której jawi się jako pewna wartość;

5. Ideologiczny- podmiotowość odgrywa rolę pewnego środka, argumentu w sporach i dyskusjach dotyczących przemian współczesnego świata i społeczeństwa;

6. Metodologiczno- badawczy - pojęcie z jednej strony spełnia funkcję zasady klasyfikująco- porządkującej i systematyzującej wiedzę o pewnym aspekcie, atrybucie bycia człowiekiem, a z drugiej pełni funkcje merytorycznej zasady teoriotwórczej, które sprowadza się do zakreślenia problematyki badawczej, uzasadnienie sensu tej problematyki, określeniem procedur badawczych.

Sposoby rozumienia podmiotowości:

Filozofia

-podmiotowość to przeciwieństwo reifikacji, przeciwieństwo uprzedmiotowienia jednostki, sprzeciw wobec fatalizmu i determinizmu;

-podmiotowość to pewna idea fundamentalna, cecha człowieczeństwa;

-jest atrybutem gatunku ludzkiego, który umożliwia subiektywne doświadczenie i przeżywania świata, łączy się z kierowaniem własnym postępowaniem są niejako bazą badań prowadzonych na gruncie innych nauk;

Socjologia

Sztompka:

• istotny, aktywny wpływ działań ludzkich na kształt struktury społecznej; mówimy o podmiotowości jednostek, mas, klas, ruchów społecznych, która jest rozumiana jako zdolność do wywierania wpływu na kształt struktury społecznej;

• podmiotowość społeczeństwa- podatność struktur społecznych na tego rodzaju wpływy;

• podmiotowość to fenomen społeczny dający się zaobserwować i opisać pod postacią działań podejmowanych przez jednostki ludzkie, grupy społeczne, które są ukierunkowane na realizację roszczeń;

Psychologia

-pewna cecha właściwości jednostki, zdolność do aktu sprawczego, szczególny stan świadomości warunkujący akty podmiotowe to wywieranie wpływu na otoczenie; podmiotowość to typ popędu orientacji;

Konarzewski(3 istotne elementy):

-A- przekształcenie świata (realne dokonywanie zmian);

-B- świadomość tej działalności;

-C- psychologiczna odrębność i autonomia;

Tomaszewski:

Na podmiotowość składają się:

1. specyficzna tożsamość człowieka;

2. wyraźna indywidualność różniąca go od innych ludzi;

3. fakt, że jego własna działalność zależy w dużym stopniu od niego samego;

Pedagogika

Aspekt teoretyczny i praktyczny

-cel nadrzędny, warunek i czynnik rozwoju, postać stosunków społecznych w interakcji pedagogicznej;

E. Kubiak-Szymborska 4 komplementarne perspektywy odczytywania podmiotowości w kontekście wychowania:

1. zwraca uwagę na podmiotowy charakter wychowania i zwraca uwagę na relację jaka zachodzi między podmiotem wychowania:

-wychowanie podmiotowe wg A. Guryckiej, to takie, które sytuacje wychowawczą wyznaczoną zawsze przez układ ludzi, rzeczy, zadań traktuje jako sytuację dwupodmiotową; wychowawca i wychowanek są podmiotami, o wychowaniu podmiotowym przesądza relacja jaka między nimi zachodzi;

-być podmiotem to móc świadomie, zgodnie z uznawanym systemem wartości wywierać wpływ na siebie i otoczenie oraz ponosić konsekwencje własnej aktywności;

-wyznaczniki podmiotowego charakteru wychowania:

1. równoprawność i równoważność wychowanka w sytuacji wychowawczej;

2. prawo wychowanka oraz możliwość stawiania pytań, zgłaszania propozycji przez wychowanka;

3. możliwość swobodnego wyboru zadań do wykonania

4. możliwość szukania na własną rękę sposobów rozwiązywania zadania;

5. możliwość wyrażania własnej oceny zarówno w kwestii sposobu wykonania danego zadania a także uzyskanego wyniku;

Koncepcja aktywistyczno - poznawcza:

• podmiotowość jest człowiekowi zadana, jest ona wytworem osobowości ludzkiej, ujawnia się ona w 3 warstwach:

A: warstwa poznawcza- w wiedzy człowieka, zdolności spostrzegania siebie jako aktywnego sprawcy zmian;

B: warstwa sprawcza- podejmowania konkretnych działań, które są kierowane na różne cele, działań symbolicznych polegających na nadawaniu znaczeń i symboli;

C: warstwa subiektywnych przeświadczeń- o sobie, o własnym sprawstwie;

Mamy tu do czynienia z wychowaniem ku podmiotowości:

-to relacja zachodząca między ludźmi, którzy obdarzając się nawzajem szacunkiem i zaufaniem otwierają się na siebie nie pobudzając do aktywności będącej podstawą uzyskiwania podmiotowości;

-to uwalnianie przez wychowawcę w wychowanku a także siebie samym na miarę potrzeb, możliwości i zdolności względnie trwałego nastawienia do spełniania warunków do bycia podmiotem.

2. wyrażone w kategoriach teleologicznych i ujmowane jako specyficzny cel wychowania

Można sprowadzić do kształtowania orientacji podmiotowości. Orientacja podmiotowa (M. Kofta) to nastawienie na aktywność sprawczą obejmującą następujące składniki:

-generatywność (to skłonność do spontanicznej emisji zachowań tendencje do wypróbowywania nowych schematów myślenia, działania);

-optymizm (to nastawienie na zachowania pozytywne, oczekiwanie sukcesu, powodzenia);

-zaufanie do siebie (manifestuje się w stosunku do własnych preferencji, możliwości, pomysłów, inteligencji, chodzi o wiarę we własne siły);

-selektywność (która wyraża się jednym zdecydowanym wartościowaniem ukierunkowanie uwagi na pewne aspekty otoczenia to selektywny odbiór oraz przetwarzanie informacji);

-poszukiwanie przyczynowości (nastawienie na wykrywania związków przyczynowo - skutkowych między różnymi zjawiskami, a w szczególności chodzi o wykrywania związków przyczynowo - skutkowych między własnym zachowaniem a możliwymi następstwami);

Podmiotowość sprowadza się do kształtowania, czyli poczucia przez jednostkę ludzką sprawowania kontroli poznawczej i sprawczej rzeczywistości opartej na jej własnych kategoriach (ale wartości, standardy) w stopniu nie wywołującym dysonansu z jej własnymi standardami kontroli

Korelaty poczucia podmiotowości:

Moc sprawcza- jest przyczyną dziania się czegoś, własne preferencje subiektywnie je wycina

Podmiotowość jako cel wychowania sprowadza się do kształtowania podmiotowej tożsamości jest to względnie trwały konstrukt nastawień i odniesień do siebie jako aktywnego i odpowiedzialnego sprawcy własnych czynów kreującego siebie i otaczającą rzeczywistość na poziomie wyższym od dotychczasowego.

3. jako kategoria wartościująca

Mówimy wtedy gdy odniesiemy ją do indywidualnego wymiaru istnienia człowieka i kiedy odnosimy ją do płaszczyzny współistnienia uczestników relacji wychowawczych. Podmiotowość ujmuje się jako podstawę, warunek wstępny ale także jako warunek istnienia takich wartości jak wolność, odpowiedzialność, godność. Podmiotowość jest pewną wartością w rozumieniu dążeń człowieka do tego żeby być podmiotem.

4. podmiotowość ujmowana w perspektywie edukacyjnej gdzie postrzegana jest jako wytwór człowieka

Chodzi o poszukiwanie i analizowanie warunków kształtowania podmiotowości.

Czerpaniak - Walczak wskazuje na namysł nad:

• istotą podmiotowości w sytuacjach edukacyjnych;

• warunkami doświadczania podmiotowości;

• kryteriami oceny stanu podświadomości jako atrybutu człowieka, zbiorowości;

• ewolucją warunków rozwijania podmiotowości;

• rolą ukrytego programu instytucji edukacyjnych;

Temat: Proces wychowania i sytuacje wychowawcze.

Proces- z łac. Processus, postęp, postępowanie łączy się z procedere - postępowanie na przód.

Proces- to pewien ciąg zmian, działań, które są uporządkowane, wynikają jedne z drugich. Ma określony kierunek, strukturę, określone właściwości.

1. Proces wychowania- dwa stanowiska:

1. Stanowisko subiektywistyczne (K. Sośnicki)- proces wychowania to pewien ciąg zmian dokonujący się w obrębie osobowości i zmian, które prowadzą do nowego stanu psychicznego i fizycznego człowieka. Zatem proces wychowania dokonuje się w człowieku.

2. Stanowisko obiektywistyczne (R. Wroczyński)-n to ciąg działań podejmowany przez wychowawców wobec wychowanka lub wychowanków, działania te są zaplanowane, ukierunkowane i można ocenić ich skuteczność pedagogiczną w postaci zmian w zachowaniach wychowanków uznane przez wychowawców za pożądane.

R. Miller mocno krytykuje oba podejścia i podaje swoje. Jej zdaniem proces wychowania dokonuje się na 2 poziomach:

• I poziom- część działań polityków i działaczy decydujących o całości życia społecznego oraz planujących jego rozwój;

• II poziom- to ciąg działań wychowawców i specjalistów, którzy bezpośrednio oddziałują na młode pokolenia;

2. Inne definicje procesu wychowania

Gurycka- proces wychowania to dwukieruknkowo przybierający stosunek wychowawczy (interakcja wychowawcza).

Stosunek wychowawczy to specyficzny stosunek społeczny między wychowawcą a wychowankiem. Istotą tego stosunku są charakterystyczne interakcje, w które z intencją wywierania trwałego wpływu na wychowanka wchodzi wychowawca.

Gurycka:

-Proces wychowania to także intencjonalne wywieranie wpływu na rzecz określonego celu.

-proces wychowania to układ zorganizowanych sytuacji wychowawczych mających na celu dostarczenie wychowankowi doświadczeń koniecznych do uzyskanie zamierzonej, względnie trwałej zmiany w jego osobowości.

A. Janke i E. Piotrowiak:

-proces wychowania to ciąg zmian wychowawczych dokonujących się we współdziałających podmiotach stanowiących osobowe składniki sytuacji wychowawczych połączonych stosunkiem interakcyjnym wywołanych w celu uzyskania bliskich i dalekich efektów wychowawczych.

J. Górniewicz:

-proces wychowania to uporządkowany i zintegrowany ciąg interakcji społecznych przebiegających w określonych warunkach (sytuacjach wychowawczych) prowadzący do realizacji przyjętych celów wychowawczych.

3. Wątki procesu wychowania:

1. Wątek rozwojowy-gdy mówimy o procesie wychowania jako procesie rozwojowym chodzi nam o pokazanie zaznaczających się coraz wyraźniej wyższych i korzystniejszych etapów;

2. Wątek działaniowy-koncentrujemy się nad tokiem procesu, nad odbywaniem jego w czasie, nad podejmowaniem działań przez podmioty wychowawcze. Istotnym przedmiotem rozważań staje się działalność wychowawcza, która przybiera partie podmiotowych czynności wychowawczych;

3. Wątek przeobrażeniowy-interesują nas partie i forma procesu;

4. Właściwości procesu wychowania (takie same jak wychowanie- Łobocki je utożsamia):

• Ukierunkowanie na cel i na osobę;

• Dynamiczność (bo proces wychowania ciągle się zmienia, bo zmieniają się warunki);

• Długotrwałość (bo proces wychowania obejmuje wszystkich ludzi, wszystkie kategorie wiekowe);

• Ciągłość (bo z procesem wychowania mieliśmy do czynienia w starożytności i teraz);

5. Płaszczyzny procesy wychowania A. Janke:

1. Płaszczyzna antropologiczna-w perspektywie aksjologicznej kształtuje się świadomość rozumienia jednostki ludzkiej, jej roli w procesie wychowania;

2. Płaszczyzna teleologiczna-dzięki niej proces wychowania przybiera postać relacji intencjonalnej, na różnych poziomach jego analizy i projektowania, poczynając od ideału wychowawczego, a kończąc na celach szczegółowych;

3. Płaszczyzna aksjologiczna-rozstrzyga się w jej obrębie wartość procesu wychowawczego wszystkich jego elementów, osobowych, a i wyznaczników procesu wychowania, efektu procesu wychowania;

4. Płaszczyzna prakseologiczna-wyraża się w niej praktyczny sens i wymowność relacji wychowawczych;

6. Struktura procesu wychowania - psychologiczna:

A.Gurycka (dwie struktury):

• Ogólna, która składa się z: -wychowawcy, -wychowanka, wpływu wychowawczego, a ściśle jego wywieraniem i odbieraniem;

• Właściwa struktura, w której skład wchodzi: 1. -planowany cel wychowawczy- stanowi on cząstkę cech celu bardziej ogólnego ... cel osobowości; 2. - sytuacje wychowawcze- to układ rzeczy, ludzi oraz zadań związanych jednością miejsca, czasu, organizowane w celu zrealizowania założonego projektu osobowości wychowanka przez wychowawcę; 3. - doświadczenie- to ślad pozostawiony po przeżyciu, będący warunkiem dalszych przeżyć czy zachowań; 4. - efekt procesu - wyznacza kształtujące bądź ukształtowane właściwości osobnika;

7. Struktura procesu wychowania - socjologiczna F. Znaniecki (3 elementy procesu wychowania):

1. Stosunek wychowawczy - na który składają się 2 człony stosunku: powinności i obowiązku oraz kontakt między uczestnikami;

2. Wpływy wychowawcze - kierują czynnie całym procesem rozwojowym osobnika, jest to całe środowisko wpływów wychowawczych;

3. Przebieg procesu wychowania - ważny jest wymiar społeczny czyli uspołecznienie jednostki poprzez włącznie jej w coraz liczniejsze i bardziej zróżnicowane pod względem wpływów wychowawczych grupy społeczne oraz wchodzenie w charakterystyczne dla tych grup role społeczne. Wychowanej w procesie wychowania jest elementem grupy społecznej.

8. Pedagogiczna struktura procesu wychowania:

J. Górniewicz (2 warstwy procesu wychowania):

• Warstwa aksjologiczna-wartości, ideały, cele;

• Warstwa operacyjna- metody, techniki, środki;

Moduł strukturalny procesu wychowania wg A. Janke:

1. Aspekt osobowy - odpowiada na pytanie KTO?, uczestniczy w procesie wychowania, jaką rolę, pozycję pełni;

2. Aspekt przedmiotowy - odpowiada na pytanie CO?, jest przedmiotem, o co chcą i mogą zapytać wychowawca i wychowanek w procesie wychowania;

3. Aspekt teleologiczno - etyczny - PO CO? Wychowawca i wychowanek wchodzą w interakcje wychowawcze

4. Aspekt aksjologiczny - W IMIĘ CZEGO? W imię jakich wartości realizujemy cel wychowania;

5. Aspekt organizacyjno - prakseologiczny - w jakim kształcie organizacyjnym urzeczywistniamy treści wychowawcze;

6. Aspekt prakseologiczno - pedagogiczny - JAK, JAKIMI SPOSOBAMI? Metody, techniki, style;

7. Aspekt psychospołeczny - dzięki czemu? Po co? Przez jakie mechanizmy?

8. Aspekt teleologiczno - JAK DŁUGO? Wychowawca i wychowanek mają pozostawać w interakcji, aby zrealizować określone cele.

9. Zmiana wychowania jako centralna kategoria procesu wychowania:

Zmiana wychowawcza to zmiana dokonująca się w człowieku, związana z człowiekiem będąca wynikiem jego uczestnictwa w procesie wychowania.

Każda zmiana wychowawcza stanowi potwierdzenie tego, że proces wychowawczy zmierza we właściwie zakładanym kierunku.

Cechy zmiany:

1. Wielkość (małe, duże);

2. Trwałość (względnie trwałe, chwilowe);

3. Znaczenie (decydujące, bez większego znaczenia);

4. Społeczny wymiar (społecznie pożądane, społecznie niepożądane);

5. Społecznie oczekiwane, społecznie nieoczekiwane;

6. Korzystne, niekorzystne;

7. Wewnętrzny kierunek (twórcze, destrukcyjne)

Jakie powinny być zmiany w wychowaniu?

Korzystne, pożądane, oczekiwane - z punktu widzenia jednostki oraz wymagań jakie wynikają z jej społecznego funkcjonowania.

Tendencje lokalizacji zmian wychowawczych:

• Umiejscowienie zmiany wychowawczej w samym człowieku (wewnętrzne),ten pogląd jest najczęściej reprezentowany;

• Zmiana wychowawcza jest umiejscowiona w tym co jest obserwowalne (ma charakter zewnętrzny);

Najpopularniejsza jest tendencja: zmiany wychowawcze są zmianami w osobowości ludzkiej; zmianami dotyczącymi stanu fizycznego lub psychiki człowieka lub tylko psychiki dotyczą również osobowości człowieka;

10. Sytuacje wychowawcze:

A.Gurycka:

-sytuacja wychowawcza - to układ rzeczy, ludzi oraz zadań związanych z jednością miejsca i czasu w celu zrealizowania przez wychowawcę projektu osobowości wychowanka;

W. Dejnarowicz:

• celowo i planowo organizowana sytuacja społeczna;

K. Sośnicki:

• ogół warunków, które działając na jednostkę powodują u niej określone przeżycia psychiczne

W. Cichoń:

• splot warunków rzeczywistych, faktów okoliczności na podłożu których dokonuje się proces wychowania; obejmuje wychowawcę, wychowanka, zachodzącą między nimi więź oddziaływania oraz niezbędne warunki społeczne, w których to oddziaływanie się odbywa;

Cechy sytuacji wychowawczej:

1. ukierunkowanie na spełnienie celu, który jest ustalony dla całego procesu wychowania;

2. charakteryzują się właściwościami osobowościowo - twórczymi;

3. pełnią rolę źródła doświadczeń;

4. mają indywidualny i osobisty wymiar;

A.Gurycka (zauważa że sytuacje wychowawcze posiadają 2 strony):

1. obiektywną (przedmiotową)-składa się wszystko to, co daje się składać, co jest obserwowalne, daje się modelować; do parametrów zaliczymy: ludzi, rzeczy, zadania, które są związane z jednością miejsca i czasu; do czynników zalicza się: wychowawcę, wychowanka, grupę oraz zadania, które dzieli się na typy ze względu na bezpośredniość lub pośredniość kontaktu między wychowawcą a wychowankiem;

2. subiektywną (podmiotową)- sytuacja psychologiczna konkretnego wychowanka jest funkcja sytuacji obiektywnej jeżeli uczestników jest kilku to ta sama sytuacja obiektywna może być odbierana na kilka (kilkadziesiąt) sposobów;

A.Gurycka wyróżnia 9 takich sytuacji:

W - wychowawca;

w - wychowanek;

g - grupa;

z - zadanie;

• Interakcja pełna, bezpośrednia:

W - w

• Interakcja pełna, pośrednia:

W - g - w

W - z - w

W - z - g - w

• Interakcja niepełna, zawsze pośrednia:

W - g

g - w

g - z - w

z - g

z - w

Temat: Cele wychowania (czym są, czym muszą być, czym być powinny oraz jakie pełnią funkcje).

Teleologia-nauka o celach, teleos = osiągający cel;

Teleologia - to pogląd filozoficzny, według którego celowość stanowi zasadę oraz wyjaśnienie istoty i przebiegu zjawisk oraz procesów.

W rozważaniach teleologicznych podrzędna kategorią jest CEL.

Cel:

-kres, punkt do którego skierowane jest jakieś działanie;

-to punkt centralny jakiejś akcji, to jakieś pewne zadanie, które jest zamierzone przez sprawcę;

-jako konstrukt poznawczy odnosi się do stanów, które mają się zacząć w przyszłości.

To pozwala nam określić kierunek jakiejś akcji, pozwala prognozować, to stan końcowy.

Cel wychowania:

A.Gurycka:

-celem świadomym nazywamy cel, który może być zrealizowany i który wyznacza kierunek działania;

M. Łobocki:

-to te cele jakie zamierza realizować wychowawca w procesie wychowania;

-to pewien postulowany stan osiągany w wyniku oddziaływań wychowawczych: takimi celami są standardy wychowawcze, które wskazują nam na pożądanie społecznie i moralnie zachowania, postawy oraz inne cechy osobowości wychowanków, określają mniej lub bardziej ogólne zmiany jakie mają dokonać się w wychowanku.

B. Śliwerski:

• w znaczeniu ogólnym cele wychowania to idealne wyobrażenia skutków oddziaływań wychowawczych, to przyszły, post7ulowany stan wychowawczej osoby lub jakiejś jego części, do którego dąży wychowawca poprzez świadome, zaplanowane, racjonalne działania;

• w znaczeniu wąskim cele wychowania to:

1. postulowane zmiany w osobowości człowieka, które są wyrażone w kategoriach nawyków, postaw, cech osobowości;

2. cel wychowania to stan wewnętrzny lub zewnętrzny jaki podmiot musi osiągnąć by zaspokoić określone potrzeby, interesy;

3. cel wychowania to motyw i przyczyna działania wychowawcy;

4. cel wychowania to sąd normatywny wyrażający specyficzną powinność, która odnosi się wyłącznie do podmiotów rozumnych i zobowiązuje do działania, które jest zgodne z postulowanym stanem rzeczy;

Zaborowski:

-cel wychowania to postulowany projekt osobowości adresowany do konkretnej osoby, zawierający podstawowe rysy jej indywidualnego oblicza i zapewniający możliwość dalszego rozwoju;

Górniewicz:

-cel wychowania to stan rzeczy, którego osiągnięcie jest postulowane w procesie oddziaływań wychowawczych;

Konarzewski (3 sposoby):

1. cel jako funkcja - utożsamia się z funkcją jaką pewien obiekt pełni wobec szerszej całości;

2. cel jako ideał - jest utożsamiany z wizją idealnej postaci, do której mieliby się upodobnić nasi podopieczni pod wpływem naszych zabiegów wychowawczych;

Foerster: stwierdził, że idealny stan wychowanka to zespolenie pierwiastka męskiego (SIŁY) i żeńskiego (MIŁOŚCI);

Russel 4 elementy ludzkiej doskonałości:

- żywotność,

- odwaga,

- wrażliwość,

- inteligencja;

3. cel jako zamierzenie - cel jako przedmiot czyjegoś dążenia mogą być:

- pewne dyspozycje psychiczne wychowanków (cechy osobowości, nawyki, postawy), które miałyby być wytworzone w wychowanku pod wpływem oddziaływań wychowawczych (PSYCHOLOGICZNE PODEJŚCIE);

- pewne stany społecznego środowiska, w którym wychowankowie żyją, taki cel wyrażony jest w kategoriach socjologicznych (struktura osobowości, norma kultury, rolach), które miałyby charakteryzować społeczność danej klasy czy szkoły (SOCJOLOGICZNE PODEJŚCIE);

A.Janke:

Cel wychowania to:

1. postulowana zmiana w osobowości;

2. zamiar wychowawczy;

3. standard wychowawczy;

B. Suchodolski:

Cel wychowania występuje w dwojakiej sytuacji:

1. zwerbalizowanej (w szkole);

2. niesformułowanych werbalnie założeń, które są realizowane w codziennej rzeczywistości wychowawczej (w domu);

M. Łobocki:

Cel wychowania to osobowość wszechstronnie rozwinięta, wysoce rozwiniętej, harmonijnej, człowieka zaangażowanego, uspołecznionego, bogobojnego - (TRADYCYJNA KONCEPCJA CELÓW);

S. Ruciński:

Cel wychowania przedstawia poprzez układ przymiotów człowieka takich jak uczciwość, odpowiedzialność, życzliwość, umiejętność współżycia i współdziałania z innymi, empatycznego ich rozumienia, gotowości niesienia pomocy, wsparcia - (TRADYCYJNA KONCEPCJA CELÓW);

WSPÓŁCZESNA KONCEPCJA CELÓW WYCHOWANIA - cele wychowania podpowiada życie wychowanka, są one zindywidualizowane do wychowanka;

Tradycyjna mówi ze z góry mamy określony cel.

Istnieją koncepcje, które w ogóle odrzucają cele wychowania, np. andragogika.

Zaczyński 3 powody kwestionowania celów wychowania:

1. PROTEST przeciw sprzeciwianiu się prawdzie nawet w realizacji celów poznawczych; sprzeciw wobec ich treści jakie ukrywano pod godnym aprobaty celem wychowania wszechstronnie rozwiniętej osobowości wychowanka;

2. kwestionowanie celów wychowania ze względów metodycznych;

3. z powodów metodologicznych, bo istnieje niejednoznaczność rozumienia celu;

Funkcje celów wychowania:

Roller:

1. cele stanowią punkt odniesienia, do którego wszystko ma być przymierzane i według którego wszystko ma podlegać ocenie i osądowi;

2. regulacyjne - stanowią gwarancję przeciwko nadmiernemu rozbudowywaniu środków; najważniejsze w procesie wychowania są cele;

3. organizująca - organizują programy, struktury szkolne, metody;

4. cele wzmacniają to co wyraźne, demaskują to co ukryte; nadaj ą ludzki sens przekazywanej wiedzy, decydują o roli nauk współdziałających z pedagogiką, pełnią funkcję koordynującą, integrują, mobilizują działanie wychowawcze, pełnią funkcję prospektywną, odnoszą się do przyszłości, zapewniają trwanie wartości;

A.Gurycka:

1. funkcja wyodrębniająca - cele wychowania pozwalają wyodrębnić spośród innych procesów;

2. funkcja strukturalizująca (modelująca) - cele wychowania określają nam charakter interakcji między wychowawcą a wychowankiem;

3. funkcja kontrolna - cele wychowania stanowią wzorzec dla uzyskiwanego efektu;

A.Janke:

1. funkcja informacyjna - dzięki celom wychowania wychowawca i wychowanek uświadamiają sobie ku czemu zmierzają;

2. funkcja etyczno - regulacyjna - postulowana zmiana wychowawcza zyskuje wymiar etyczny;

3. funkcja antycypacyjna - wskazuje na wartościowy efekt procesu wychowawczego.

Temat: Klasyczne i współczesne koncepcje uzasadniania celów wychowania.

Źródła celów wychowania można podzielić na :

1. tradycyjne - mające rodowód antropologiczny;

A.M. de Tchorzewski(wskazuje na 3 nurty antropologiczne, które służą uzasadnianiu celów wychowania):

1. nurt teistyczny

2. nurt naturalistyczny - w rozważaniach B. Suchodolskiego, K. Sośnickeigo, H. Muszyskiego; - ściśle określone możliwości rozwojowe jednostki = wychowanie nie może ukształtować w jednostce dowolnie złożonych cech, ale rozwinąć tylko te cechy, które są specyficzne dla człowieka i które dają się wykształcić; podstawowym czynnikiem wychowania jest samorealizacja polegająca na wydobywaniu z jednostki tego z czym przyszła na świat;

3. nurt humanistyczny

Obok koncepcji naturalistycznej wyróżniamy koncepcję socjologiczną występującą w wymiarze:

1. funkcjonalistycznym - cele wychowania realizują się w życiu społecznym w sposób spontaniczny

Durkhaim:

Każde społeczeństwo rozwija w sobie ideał człowieka, który przyświeca wielkim spontanicznie przebiegającym procesom wychowania, wychowanie to jest zdeterminowane przez warunki życia społecznego; służy jednemu celowi - urzeczywistnianiu w jednostce takiego wzoru osobowego jaki oczekuje społeczeństwo;

2. futurologicznym - przesłankami do celów wychowania staje się ustalenie tego co oczekuje nas w przyszłości i co ma przed sobą perspektywę rozwojową;

Inna koncepcja aksjomatyczna jest oparta na apriorycznym uznawaniu pewnych źródeł wartości. Może ona występować w 2 wymiarach:

• fideistyczny - zbudowane są na uznawaniu czyjegoś, zwykle osoby boskiej, autorytetu jako źródła celów wychowania; źródeł poszukuje się w Bogu;

kulturalistyczny - wychodzą od uznawania określonych ideałów lub wartości kultury jako źródła celów wychowania;

Do 1989 H. Muszyński uważał, że ideologia stanowi ważne źródło celów wychowania teraz ma być ono wstępem, wprowadzeniem do wyprowadzenia celów wychowania.

G. Milaret:

-wyprowadza cele wychowania z dziejów oświaty i pedagogiki, z wychowania i pedagogiki porównawczej, z nauk podstawowych oraz analizy pedagogiki naukowej;

Górniewicz:

-źródłem celów wychowania może być natura człowieka;

Spencer:

- źródłem celów wychowania może być człowiek, natura człowieka;

S. Hessen:

-wartości ponadczasowe (uniwersalne);

F. Znaniecki:

-wartości społeczne;

H. Muszyński:

-ideologia społeczna;

Kunowski:

-wartości religijne;

2. współczesne -

B. Śliwerski (3 grupy uzasadnień):

1. źródło antropologiczne

2. źródło normatywne - na podstawie norm i wartości uznawanych w społeczeństwie za niezbędne dla współżycia, bycia z sobą

3. uzasadnienie pragmatyczne - uwzględniają współczesne i przyszłościowe problemy i zadania jakie należy podejmować dla przetrwania społeczeństwa i jego kultury;

Koncepcja człowieka współczesnego jako współczesne źródło celów wychowania:

B. Suchodolski:

1. HOMO LABORANS -udział w wykonywanej przezeń pracy (ograniczanie się do wykonywanej przez siebie działalności zawodowej); nie potrafi zrozumieć wartości kulturowych i społecznych; w krajach uprzemysłowionych przekształca się w

2. HOMO FABER - wykorzystuje osiągnięcia nowoczesnej techniki, to ona kształtuje jego psychikę, upodabnia się do maszyn, urządzeń; podstawową wartością jest sprawne działanie na wzór nieomylnie działających urządzeń;

3. HOMO EUTYFRONICUS - (*eutyfronika - nauka zajmująca się życiem ludzkim we współczesnym świecie wysokorozwiniętym); koncepcja człowieka myślącego, starającego się zrozumieć cel i sens techniki, człowieka wrażliwego, otwartego na cudze poglądy, doceniającego różne wartości kulturowe, odpornego na frustracyjny, alienacyjny wpływ techniki;

4. HOMO LUDENS - udział w zabawach, rozrywkach, grach; nie może wykonywać pracy;

5. HOMO AESTETICUS - źródłem pozytywnych doznań człowieka są przeżycia estetyczne, których dostarcza podziwianie piękna, które jest zawarte w dziełach sztuki i naturze;

6. HOMO ECONOMICUS - posiadanie najrozmaitszych dóbr materialnych;

7. HOMO CREATOR - występowania procesów twórczego myślenia, wyobraźni, które stymulują działalność artystyczną, innowacyjną, naukową, a także inne formy kreatywne człowieka;

8. HOMO COGITANS - występowanie zdolności twórczego myślenia;

9. HOMO PATENS - człowiek jako istota cierpiąca;

10. HOMO DEMENS - człowiek ulegający szaleństwom, dewiacjom;

Obiektywne determinanty stanowienia celów wychowania:

Araszkiewicz:

Baza ekonomiczna wraz z programem jej przeobrażania, podstawowe składniki nadbudowy dziedzictwo kulturowe, imponderabilia narodowe, tradycje, zwyczaje, obyczaje, specyficzne rysy; źródłem celów wychowania jest realnie istniejący naród, który zmierza do określonej przez siebie przyszłości;

Wyzwania przyszłości - biała księga kształcenia i doskonalenia (podkreśla się w niej 3 elementy: rozwój społeczeństwa informacyjnego, rozwój cywilizacji naukowej oraz technicznej i procesy globalizacji).

---