1. Filozoficzne podstawy pedagogiki. (Kunowski)

Pod względem metod badań a także założeń światopoglądowych i wskazań ideowych pedagogika nawiązuje bezpośrednio do filozofii. Przyczyną tej interakcji jest fakt, że filozofia pomaga pedagogice w całościowym podejściu do człowieka. Ponad to filozofia udostępnia podstawowe wskaźniki wzorca osobowości człowieka, czyli pedagogika odwołuje się do pewnych prawidłowości ludzkiego istnienia w tworzeniu zasad, praw i ustalaniu norm wychowania odpowiadających aktualnym potrzebom. Twórcą pedagogiki nowożytnej był Jan Amos Komeński, jednak od wieków poglądy pedagogiczne nawiązywały do filozoficznych przesłanek swojej epoki. Poczynając od starożytności ( filozoficzna pragmatyka sofistów, filozofia Platona i Arystotelesa, wychowanie Cycerona,)a kończąc na wieku XIX i XX ( pedagogika pod wpływem filozofii pozytywistycznej ) -W. Dielthey i E. Spranger jako źródła swych teorii wychowania dopatrują się w tzw. filozofii życia i filozofii kultury; Teoria wychowania czerpie dość dużo z filozofii, ponieważ to właśnie filozofia nadaje sens( określony według konkretnych zasad, za pomocą rozumu), czyli konsekwentną pod względem zarówno światopoglądowym jak i ideowym praktykę pedagogiczną , która wytycza kierunki myśli poglądów a także opinii w zakresie teorii wychowania. Nadaje treść intencjom teorii wychowania a tym samym wypełnia nią dążenia i działania pedagogiczne.

2. Próba usytuowania pedagogiki wśród innych nauk

Wykłady:

Przedmiotem pedagogiki jest wszechstronny rozwój człowieka w ciągu całego jego życia, inaczej mówiąc, inaczej mówiąc człowiek w trakcie rozwoju. Ale człowiekiem żywym i rozwijającym się zajmuje się wiele nauk, jak embriologia, fizjologia, medycyna, psychologia, socjologia ttp., stąd odróżniają się one swym formalnym punktem widzenia, tym aspektem, pod kątem którego badają człowieka. Naukowość pedagogiki jest złożona. Z jednej strony jest to nauka empiryczna o faktach, dotyczących rozwoju człowieka, z drugiej zaś jest to nauka normatywna, zawsze oceniająca fakty opisane z punktu widzenia, jakie one powinny być, taka zaś ocena prowadzi do praktycznego działania, mającego na oku pokierowanie rozwojem do właściwego celu. Dlatego też pedagogika jest równocześnie nauką teoretyczną, jak również nauka praktyczną. Dział bowiem teoretyczny ma pomóc w skonstruowaniu takich modeli wychowania, które by udoskonalały praktykę pedagogiczną. Miejsce pedagogiki wśród nauk przyrodniczych i humanistycznych wypada na centrum pomiędzy nimi. Pedagogika jest bowiem nauka humanistyczna z podbudową przyrodniczą. Jest ona nauką humanistyczną dlatego, że wychowanie nie jest dziełem samej natury, lecz kultury społeczeństwa, po drugie ponieważ zagadnienie celu i wartości jest decydujące w wychowaniu, a nie jego strona przyrodnicza. Stanowi ona siłę napędową rozwoju człowieka, która ulega jednak uspołecznieniu i ukulturalnieniu jako podstawie człowieczeństwa.

(Kunowski):

Miejsce pedagogiki wśród nauk przyrodniczych i humanistycznych wypada na centrum pomiędzy nimi. Pedagogika należy częściowo do jednych jak i drugich, jest bowiem co do swego charakteru nauką humanistyczną z podbudową przyrodniczą. Jest nauką humanistyczną przede wszystkim dlatego, że wychowanie nie jest dziełem samej natury, lecz kultury społeczeństwa, po drugie ponieważ zagadnienie celu i wartości jest decydujące w wychowaniu, a nie jego strona przyrodnicza. Stanowi ona siłę napędową rozwoju czlowieka, która ulega jednak uspołecznieniu i ukulturalnieniu jako podstawie człowieczeństwa. Dlatego też od starożytności słusznie widzi się w wychowaniu edukację, czyli wyprowadzenie dziecka ze stanu natury i barbarzyństwa do stanu kultury.

Nauki przyrodnicze badają naturę, starają się wykryć konieczne, przyczynowe prawa rządzące przyrodą i stąd nazywane są nomotematycznymi (gr. nomos - prawo, tithemi - stawiam, ustanawiam).

Nauki humanistyczne poznają świat kultury z jego sztuką, moralnością, organizacją społeczeństwa, prawodawstwem, dążą do opisu przeżytych, niepowtarzalnych wartości jednostkowych, które starają się zrozumieć w ich strukturze i ocenić aksjologicznie, dlatego też nazywane są naukami idiograficznymi (gr. idios - swoisty, jedyny; grafo - piszę).

3 i 4 Związki pedagogiki z psychologią i psychologią rozwojową. (Kunowski)

Psychologia stanowi dyscyplinę pomocniczą pedagogiki, ponieważ dysponuje systemem pojęciowym i teoriami potrzebnymi do wyjaśnienia wielu faktów psychologicznych, które stanowią bezpośredni kontekst praktyki edukacyjnej. W zasadzie na każdym niemal kroku pedagog natyka się na pojęcia psychologiczne, co wynika z definicji wychowania, które jest oddziaływaniem na psychikę i zachowanie się człowieka.

Psychologiczne prawidłowości zmian zachodzących w procesach poznawczych, emocjonalnych i motywacyjnych uczniów stanowią orientację dla interwencji edukacyjnej. Także opisane przez psychologów prawidłowości procesów wychowania, nauczania i uczenia się oraz procesów wzajemnego ustosunkowania się ludzi do siebie stanowią źródło ważnych hipotez w badaniach faktów edukacyjnych. Można dzięki temu krytycznie analizować skutki oddziaływań edukacyjnych, odkrywać obszary, w których edukacja blokuje szanse rozwojowe uczniów, jak i modyfikować jej oddziaływania, czyniąc je bardziej efektywnymi.

Psychologia rozwojowa jest nauką o rozwoju psychicznym. Pojęcie „rozwój” odnosi się do zmian w psychice i zachowaniu się człowieka. Dostarcza pedagogice wiadomości, jakie są możliwości dziecka w danym okresie rozwoju, czego można od niego wymagać, a na co nie jest jeszcze gotowe, jakie zachowania powinny budzić niepokój, a które mogą występować.

Ponadto: wykład

- Psychologowie analizują gotowość dziecka do myślenia moralnego, poziom jego dojrzałości emocjonalnej i społecznej koniecznej do rozwiązywania problemów moralnych, oceniania zachowań innych ludzi. Pedagog musi znać te zagadnienia i dokonać pomiaru poziomu rozwoju moralnego uczniów. Pojęcia, teoria i metoda badań zaczerpnięte z psychologii pozwalają rozwiązać problem dotyczący faktów edukacyjnych, ściślej - skuteczności oddziaływań wychowawczych.

- znajomość psychologicznych mechanizmów od jakich zależy zdolność przyswajania wiedzy i kształtowania osobowości, może pomóc pedagogowi w samodzielnym rozwiązywaniu szeregu indywidualnych trudności takich jak: wzmożona wrażliwość emocjonalna, brak zainteresowań, zamiłowań. Psychologowie prowadzą szczegółowe badania nad czynnikami, które determinują tego rodzaju zjawiska.

- w psychologii współczesnej wiele badań poświecono tematom: agresywność, trudności w nauce czytania i pisania

- istnieją precedensy wskazujące, że na podstawie badań psychologicznych można dokonać bardzo ważnych udoskonaleń procesu dydaktycznego ( rozpowszechnienie metody powstałej w wyniku badań psychologicznych „nauczanie programowe”)

5 i 6 Socjologia, psychologia jako nauki ściśle związane z pedagogiką. (Kunowski)

Badacze pedagodzy bardzo często korzystają zarówno z kategorii pojęciowych socjologii, jak i z teorii socjologicznych, w celu uzyskania wyjaśnień zaobserwowanych w świecie edukacji faktów. Jest tak dlatego, że praktyki edukacyjne zachodzą w obrębie grup społecznych , zależą od wielu zjawisk , które stanowią przedmiot badań socjologii. W takich przypadkach pedagogika nie dysponuje własnymi kategoriami pojęciowymi, ponieważ nie zajmuje się badaniem procesów społecznych. Jest to domena socjologii, która takie pojęcia posiada. Praktyka edukacyjna przebiega także w ścisłym związku ze zjawiskiem, które stanowią przedmiot badań psychologii. Sytuacja ta ma szczególnie miejsce, gdy badania pedagogiczne dotyczą uczniów czy poszerzania się ich zdolności życiowych pod wpływem oddziaływań edukacyjnych. Badacz próbujący oszacować efekty realizowanego w szkole programu wychowania moralnego musi dokonać pomiaru poziomu rozwoju moralnego uczniów przed ich przystąpieniem do programu, jak i po jego zakończeniu. Różnica pomiędzy tymi pomiarami może świadczyć o efektywności programu. Zauważamy, że problem takich badań dotyczy przedmiotu pedagogiki, który zredukowano do wychowania moralnego, będącego świadomym i celowym działaniem pedagogicznym zmierzającym do osiągnięcia względnie stałych zmian rozwojowych w formułowaniu przez wychowanków ocen moralnych. Ta definicja w jednej ze swych części dotyczy kategorii pojęciowej psychologii - rozwoju moralnego człowieka. Psychologowie analizują gotowość dziecka do myślenia moralnego, poziom jego dojrzałości emocjonalnej i społecznej koniecznej do rozwiązywania problemów moralnych, oceniania zachowań innych ludzi. Pedagog musi znać te zagadnienia i dokonać pomiaru poziomu rozwoju moralnego uczniów. Pojęcia, teoria i metoda badań zaczerpnięte z psychologii pozwalają rozwiązać problem dotyczący faktów edukacyjnych, ściślej - skuteczności oddziaływań wychowawczych.

Psychologia , podobnie jak socjologia, stanowi dyscyplinę pomocniczą pedagogiki, ponieważ dysponuje systemem pojęciowym i teoriami potrzebnymi do wyjaśnienia wielu faktów psychologicznych, które stanowią bezpośredni kontekst praktyki edukacyjnej. W zasadzie na każdym niemal kroku pedagog natyka się na pojęcia psychologiczne, co wynika z definicji wychowania, które jest oddziaływaniem na psychikę i zachowanie się człowieka. W tym miejscu należy jednak zachować ostrożność, by nie traktować pedagogiki jako psychologii czy socjologii stosowanej. Nauki te w swojej strukturze mają takie subdyscypliny, jak psychologia wychowania i socjologia wychowania. Te jednak służą testowaniu, weryfikowaniu teorii psychologicznych i socjologicznych w jednej z form praktyki społecznej, jaką jest wychowanie czy nauczanie. Pedagogika ma za zadanie opisywać i wyjaśniać praktykę edukacyjną, a wymienione nauki opisują oraz wyjaśniają praktykę edukacyjną, a wymienione nauki opisują oraz wyjaśniają odpowiednio zjawiska psychiczne i społeczne.

Jak widać, psychologia i socjologia dostarczają wiedzy potrzebnej do organizowania, planowania i krytycznego analizowania praktyki edukacyjnej. Szczególnie przydatna okazuje się wiedza z zakresu psychologii rozwojowej, psychologii wychowawczej i społecznej. Psychologiczne prawidłowości zmian zachodzących w procesach poznawczych, emocjonalnych i motywacyjnych uczniów stanowią orientację dla interwencji edukacyjnej. Podobnie krytycznego wglądu w procesy edukacyjne dostarcza wiedza socjologiczna.

7. Na jakie problemy napotykamy, kiedy próbujemy zdefiniować pojęcie edukacja? wykład

Wyróżniamy następujące rodzaje definicji:

- słownikowe - określające, że coś konkretnie jest;

- półotwarte - opierają się na punkcie wyjścia.

Według Russela pojęcia „edukacja” nie można zdefiniować słownikowo. Definicja słownikowa określa, że coś jest, a edukację można definiować na różne sposoby, zależnie od punktu wyjścia. Dlatego też do jej określania wykorzystać należy definicję półotwartą.

Definicję półotwartą możemy stworzyć na przykład przez stwierdzenie:

- edukację można rozumieć;

- edukację można przyjąć;

- edukacja to.

Definicje półotwarte oznaczają punkt wyjścia. Jeżeli założymy, że coś jest punktem wyjścia to edukację możemy tak a tak definiować, zgodnie z tym punktem. W każdej definicji są założenia.

Przykładowe definicje słowa „edukacja” :

a) proces zdobywania wiedzy, polega na zdobywaniu wiedzy w szkole lub poza nią.
b) pojęcie używane dla określenia stanu wiedzy danej osoby, społeczeństwa, narodu.

c) wychowanie (głównie pod względem umysłowym), wykształcenie, nauka

d)kształcenie, ogół czynności i procesów mających na celu przekazywanie wiedzy, kształtowanie określonych cech i umiejętności

Ad a:

-punktem wyjścia jest to, że edukacja jest procesem zdobywania wiedzy

Ad b:

-punktem wyjścia jest to, że edukacja określa stan wiedzy osoby

Ad c:

-punktem wyjścia jest to, że edukacja to też wychowanie

Ad d:

-punktem wyjścia jest to, że edukacja to kształcenie, przekazywanie wiedzy

Dlaczego lepiej używać jest definicji półotwartych ?

- ponieważ mamy nie być „przepisywaczami”, bezmyślnie kopiować innych myśli

- język jest obiektywny, w humanizmie nie może być jednak obiektywny bo dotyka uczuć

2 szkoły:

- język obiektywny

- nie można oderwać języka od wartościowania, emocji

2 rodzaje znaków:

a) Sygnał - jest znakiem, który nam od razu nakazuje reakcję, (na przykład zielone światło)

b) Indeks - jest opisowy, opisujemy przeżycia, poglądy.

Z: wykładu.

8. Bios jako składnik wychowania. (Kunowski)

• Bios jest jednym z dynamicznych składników wychowania. Jest on najbardziej podstawową siłą, działającą w wychowaniu, jest pędem życiowym do naturalnego, psychologicznego rozwoju organizmu. Bios jest to dziedziczność. Na podstawie odziedziczonej konstytucji budowy ciała, systemu nerwowego i systemu hormonalnego w organizmie po rodzicach i szeregu pokoleń przodków bios wyraża się w rozmachy życiowym, który może być o przyjścia dziecka na świat bardzo silny, intensywny, odporny na czynniki stresowe, żywotny i plastyczny, albo odwrotnie może być słaby i nikły.
  
  Na siłę biosu danej jednostki składają się:

- dane wyposażenia dziedzicznego, związane, na przykład, z:

• rozdzieleniem się lub nie chromosomów (mongolizm wykazuje 47 chromosomów zamiast normalnych 46)
• prawidłowością działania enzymów

• z zetknięciem się przeciwciał we krwi

wykład:
W biosie działa, obok dziedziczenia biologicznego, także dziedziczenie dyspozycji psychicznych, na przykład talentów i zdolności ( w rodzinach muzyków zdolności muzyczne, w rodzinach matematyków zdolności matematyczne itp.), lub upośledzenia i zwyrodnienia moralnego.
Z biosem wiążą się wszelkie stany somatyczne i psychiczne w zakresie normalnych reakcji i ich zaburzeń oraz utrzymywania równowagi zdrowia tak fizjologicznego, jak i psychicznego.
Biometria - zmierzenie siły biosu w organizmie, do czego dąży współczesna nauka.
Bios ukształtowany przez stan tężyzny biologicznej szeregu pokoleń genealogicznych jako naturalny psycho - organiczny rozwój każdej jednostki, odbywający się niezależnie od naszej woli, stanowi fundamentalną siłę dynamiczną, napędową całego procesu wychowawczego.
Siła biosu, wynikająca z instynktu samozachowawczego i rozrodczego, z popędów i namiętności, jest zawsze żywiołowa i ślepa, wymaga ujęcia w łożysko i pokierowania jej energii do właściwych celów.

ćwiczenia
BIOS - życie, najbardziej podstawowa i znacząca siła w wychowaniu, dlatego, iż jest to życie, które musi istnieć aby go wychowywać. Na podstawie odziedziczonej konstytucji budowy ciała, systemu nerwowego i systemu hormonalnego w organiźmie po rodzicach i szeregu pokoleń przodków bios wyraża się w rozmachu życiowym (biotonus). Bios stanowi fundamentalną siłę dynamiczną, napędową całego procesu wychowawczego.

Wykład ( z I roku)

Gr. bios - życie

• najbardziej podstawową siłą działającą w wychowaniu jest pęd życiowy do naturalnego, psychologicznego rozwoju organizmu. Pęd ten nazywamy BIOSEM

• bios wyraża się w rozmachu życiowym, który może być od urodzenia bardzo silny, intensywny, odporny na czynniki stresowe, plastyczny czy też słaby i nikły

• na siłę biosu składają się:

1. dane wyposażenia dziedzicznego związane np. z rozdzieleniem się lub nie chromosomów, z prawidłowym działaniem enzymów, z zetknięciem się przeciwciał we krwi

2. dziedziczne dyspozycje psychiczne np. dziedziczenie talentów, zdolności, upośledzeń

• z biosem wiążą się wszelkie stany somatyczne i psychiczne w zakresie normalnych reakcji i ich zaburzeń

• jego rozwój odbywa się niezależnie od naszej woli, stanowi fundamentalną siłę dynamiczną, napędową całego procesu wychowawczego

• siła ta jest zawsze żywiołowa i ślepa, bo wynika z instynktu samozachowawczego i rozrodczego, z popędów i namiętności, wymaga ujęcia i pokierowania do właściwych celów

• biometria - nauka dążąca do zmierzenia siły biosu w organizmie

9. ETOS (Kunowski)- (w pedagogice) to siła społeczna obyczajowości i moralności zbiorowej, urabiająca kształt biosu przy pomocy przymusu, nacisku, presji opinii publicznej, kontroli, satyry, sankcji karnych itp. form życia społecznego. Jego moc polega na poziomie moralności grup rodzinnych, szkolnych, zawodowych czy szerszych organizacji - narodowej i państwowej. Etos działa na bios przede wszystkim przez stwarzanie sytuacji wychowawczych w środowiskach społecznych, rodzinie, szkole, grupie koleżeńskiej, zawodowej itp. w której obowiązują określone wzorce postępowania, odgrywanie ról zgodnie z metodami społecznymi np. dobrego syna, ucznia, obywatela itd.

• W sytuacjach wychowawczych wytwarza się poczucie powinności, obowiązku, odpowiedzialności w postępowaniu związanym z solidarnością grupową i upodobnieniem się przez naśladownictwo innych (konformizm np. mody)

• W sytuacjach społecznych dzięki stosunkom grupowym i międzygrupowym kształtuje się etos pracy i zabawy, samorządu i zależności, stosunków między ludźmi i pomiędzy płciami, etos nauki, sztuki i kultury.

Etos jako działanie społeczne dojrzałych pokoleń na młodociane, tworzy łożysko dla naturalnego rozwoju jednostek, które mają się przystosować do ogólnego porządku współżycia społecznego, szczególnie zaś do jego poziomu moralnego, co razem stanowi socjalizację jednostki.

Nasze z ped. Ogólnej Kunowski

• etos (proces socjalizacji) to obyczaj, przyzwyczajenie. Etos działa na bios przede wszystkim przez stwarzanie sytuacji wychowawczych w środowiskach społecznych, w rodzinie, szkole, grupie koleżeńskiej, zawodowej itp., w których obowiązują określone wzorce postępowania, odgrywanie ról zgodnie z metodami społecznymi.

Wykład:

Gr. ethos - obyczaj, przyzwyczajenie

• jest to siła, która stara się pokierować biosem jednostki do własnych celów i podporządkować ją obowiązującym w danym zbiorowisku normom zwyczajowym, moralnym, estetycznym przy pomocy przymusu, nacisku, presji opinii publicznej, kontroli, satyry, sankcji karnych itp. form życia społecznego

• etos działa na bios przede wszystkim przez stwarzanie sytuacji wychowawczych w środowiskach społecznych, w rodzinie, szkole, grupie koleżeńskiej, zawodowej itp., w których obowiązują określone wzorce postępowania

• na skutek działania etosu w wychowaniu następuje tzw. DZIEDZICZENIE SPOŁECZNE LUB KULTUROWE, dzięki czemu jednostka przyswaja sobie dorobek kultury, przystępuje do wspólnoty grupowej tradycji, historii, języka, obyczaju, narodowości i staje się pełnoprawnym członkiem społeczności

• dziedziczenie to jest nabywane drogą uczenia się przy pomocy mowy, pisma, druku, radia, obrazów filmowych czy telewizji

• warunkiem normalnego przebiegu tej asymilacji i adaptacji jest zdrowie biosu, czyli brak zaburzeń i nienormalności

• etos - społeczne oddziaływania pokolenia starszego na młodsze, które ma przygotować jednostki do życia w społeczeństwie, jest to zatem proces socjalizacji

10. AGOS (Kunowski)- to siła działania moralnego i umysłowego autorytetu wychowawców jako ludzi najlepszych danego społeczeństwa i środowiska, którzy powinni być „ludźmi dobrze wychowanymi”. Siła prowadząca agosu da się dzisiaj wymierzać przy pomocy odpowiednich skal określających oddziaływanie wychowawcze np. szkoły czy domu. Zależnie od swej wielkości może skutecznie przyczynić się do tego, że wychowanek wzniesie się ponad swoje popędy biosu i ponad przeciętność etosu grupowego, a to przez samoopanowanie siebie i przez kulturę duchową.

Psychoagogia - prowadzenie wzwyż - wychowawcy mają wyprowadzić wychowanka ze stanu natury i przeciętności do wyższej kultury, mają zbliżać go do ideału, doskonalić we wszechstronnym rozwoju, aby na tej drodze przekształcić także całe społeczeństwo.

WYKŁAD:

• Agos (proces inkulturacji - wrastanie w kulturę) kieruje rozwojem wychowanka, podnosi i uszlachetnia młode pokolenie, wychowawca musi mieć autorytet aby pomóc wychowankowi rozwinąc jego osobowość.

Gr. ago - prowadzę

• Agos jest to siła działania moralnego i umysłowego autorytetu wychowawców, jako ludzi najlepszych danego społeczeństwa i środowiska

• siła prowadząca agosu da się wymierzyć przy pomocy odpowiednich skal, określających oddziaływanie wychowawcze np. szkoły czy domu. Zależnie od swojej wielkości może skutecznie przyczynić się do tego, że wychowanek wzniesie się ponad swoje popędy biosu i ponad przeciętność etosu grupowego

• wychowawca ma wyprowadzić wychowanka ze stanu natury i przeciętności do wyższej kultury, ma zbliżać go do ideału, doskonalić we wszechstronnym rozwoju, aby na tej drodze przekształcić także całe społeczeństwo

• w ten sposób agos wychowawców, kierujący rozwojem jednostki, stanowi trzecią siłę wychowania , podnosząc i uszlachetniając młode pokolenia, rozwijając je osobowo jako dojrzałe osobowości w procesie personalizacji

11. Los (Kunowski)

Jeden z dynamicznych składników wychowania; jest to element metafizyczny, nieprzewidywalny i ma wpływ na naszą osobowość. Jest siłą niezależną od nas, siła niewymierna nie dająca się przewidzieć wpływa "swoimi ciosami" albo "uśmiechami fortuny" na życie, jego rozwój i wychowanie każdego człowieka. Może być traktowana różnorodnie: fatalistycznie jako nieubłagany los przeznaczony nam, wobec którego jesteśmy bezradni; deterministycznie - człowiek ma możliwość wpływania na swój los; indeterministycznie gdy los pojmujemy jako działanie nieszczęśliwego przypadku a nie konieczności - stąd człowiek sam wybiera "Jestem kowalem własnego losu"

Wykład:

• los (czynnik zewnętrzny, nie odtyczy wszystkich) to siła niezależna od nas, nadprzyrodzona. Niektórzy rozumieją, że jet to Bóg, inni jako fortunę.

Los oddziaływuje na bios, etos i agos.

• los jest siłą niewymierną i nie dająca się przewidzieć, decydująco wpływa swoimi ciosami lub uśmiechami fortuny ba życie, rozwój i wychowanie każdego człowieka. Pedagogika teoretyczna musi więc liczyć się w wychowaniu z działaniem losu, który narzuca nam rodziców, wyposażenie dziedziczne, układa koleje i warunki życia jako dolę szczęśliwą lub niedolę

• teorie pedagogiczne często los absolutyzują, ponieważ los włada nami. Los-Absolut może być rozumiany:

1. fatalistycznie jako „nieubłagalny los”, który jest nam przeznaczony i wobec, którego jesteśmy bezradni

2. deterministycznie, gdyż los zależy od przyczynowego porządku świata i od praw rządzących rzeczywistością, dzięki czemu człowiek ma możliwość wpływania na swój los poprzez posłuszeństwo prawom natury

3. indeterministycznie, gdy los pojmujemy jako działanie czystego przypadku , a nie konieczności

• tylko dla chrześcijan los nie jest absolutem, gdyż los ludzi znajduje się w rękach Boga

• los w praktyce życiowej nie jest raz na zawsze ustabilizowany, lecz bywa zmienna, przy tym zmienność fortuny może być nieoczekiwana, ale najczęściej jest spowodowana działaniem ludzi człowiek jest kowalem swojego losu (przy czym stanowisko chrześcijańskie wyraża się tutaj wszelkimi modlitwami, prośbami do Boga)

• SPOTKANIE jest głównym zdarzeniem losowym i dotyczy przede wszystkim spotkania z prawdziwym człowiekiem, który wskaże cel życia, porwie za sobą ( chrześcijaństwo przygotowuje do spotkania z Bogiem)

• pedagogika współczesna przygotowuje wychowanka do spotkania z losem szczęśliwym i nieszczęśliwym oraz do spotkania na swojej drodze Tego, który trzyma los wszystkich ludzi

12. Socjalistyczny system wychowania (Kunowski)

Socjalistyczny system wychowania

W drugiej połowie XIX wieku ruch robotniczy, w celu podniesienia poziomu kultury wśród mas robotniczych oraz w celu odpowiedniego przygotowania przywódców partyjnych, rozwinął działalność w zakresie prac oświatowych. Pierwsze tego typu działania miały miejsce w Anglii.

Największy wpływ na rozwój idei wychowania socjalistycznego miał Włodzimierz Lenin, który w 1903 roku opracował program oświaty wprowadzający następujące zasady:

- wprowadził bezpłatną naukę w języku ojczystym

- cerkwie zostały oddzielone od państwa i szkoły

- obowiązkowe nauczanie do 16 roku życia

- zakaz pracy do 16 roku życia

- stypendia państwowe

- żłobki przyfabryczne itd.

Lenin również sformułował w 1920 roku podstawy systemu wychowawczego, gdzie w celu budowania nowego, komunistycznego społeczeństwa, młodzież związkowa miała wypełniać następujące przypisanej jej zadania:

•uczenie się zasad komunizmu w codziennym życiu poprzez realizację założonych zadań partyjnych, takich jak na przykład walka z analfabetyzmem, dbanie o wygląd osiedli, uprawa ogródków itp.

•odrzucenie ze szkoły wszystkiego, co wiązało się z podziałem klasowym i interesami burżuazji

•uczenie się w celu przyswojenia jak największej części całego zasobu wiedzy ludzkiej

•tworzenie kultury proletariackiej

•krytyczne opanowywanie wiedzy w taki sposób, by wzbogacać swój umysł, a nie pamięć

•zastosowanie zdobywanej wiedzy w pracy nad rozwojem rolnictwa i przemysłu w oparciu o nowoczesną podstawę techniczną, naukę, technikę oraz elektryczność wychowywanie na komunistów o moralności podporządkowanej walce klasowej

•wiązanie wykształcenia, nauki i wychowania ze wspólną pracą proletariatu

Naczelną zasadą systemu wychowania socjalistycznego jest idea humanizmu socjalistycznego.

Stanowi ona najwyższą normę moralności, która reguluje stosunek jednostki do otoczenia, stanowi sposób wychowania osobowości, charakteru człowieka socjalizmu i jest regulatorem stosunków międzyludzkich. Ideologia humanizmu socjalistycznego zyskała charakter społeczny, gdyż zwracała się ona w kierunku mas ludowych, zapewniając jednocześnie wszechstronny rozwój młodego pokolenia w następujących dziedzinach:

•wychowanie umysłowe - przekazanie podstaw wiedzy oraz rozwijanie myślenia i kształtowanie światopoglądu naukowego

•kształcenie politechniczne - przekazanie podstaw produkcji oraz opanowanie narzędzi

•wychowanie moralne- kształtowanie następujących cech charakteru:

- patriotyzm

- internacjonalizm

- kolektywizm

- socjalistyczny stosunek do pracy i własności społecznej

- dyscyplina pracy

- siła woli

- inicjatywa

- odwaga i inne

•wychowanie fizyczne - wyrabianie w wychowankach zdrowia oraz tężyzny w celu zwiększenia wydajności pracy oraz obrony państwa

•wychowanie estetyczne - kształtowanie wrażliwości człowieka na różnego rodzaju przejawy sztuki

Tak pojmowane wychowanie miało przekształcać naturę człowieka, jaka ukształtowana została przez kapitalizm, zatem był to proces przebudowywania jednostek egoistycznych, wyzyskujących innych, leniwych itd. Wychowanie komunistycznej świadomości obejmowało następujące zadania:

•kształtowanie w jednostkach naukowego światopoglądu

•wychowywanie przez pracę

•kształtowanie postawy komunistycznej moralności

•rozwijanie proletariackiego internacjonalizmu oraz socjalistycznego patriotyzmu

•harmonijny i wszechstronny rozwój osobowości

•demaskacja burżuazyjnej ideologii.

13 NOWE WYCHOWANIE (Kunowski)

Powstanie - przełom XIX i XX w (Francja , Szwajcaria) Tematyką, było wychowanie i edukacja dziecięcia.

Przedstawiciele - Owidiusz Decroly, Edward Claparede, Adolf Ferrier W Polsce Henryk Rowid założył "szkołą twórczą"( szkoła eksperymentalna)

Postulaty - Nawoływano do zmiany systemu nauczania

-trzeba opierać się o psychologię w wychowywaniu i nauczaniu

- dzieci powinny zyskać wolność, mieć prawo głosu. dziecko miało być człowiekiem a nie rzeczą

- nauczanie powinno być zindywidualizowane

- w dzieciach należy zacząć rozwijać uczucia, zainteresowania i ich talenty,

- w nauczniu ważne były metody empiryczne - nauczanie i wychowanie oprzeć należy na pracy własnej dziecka, jego doświadczeniach osobistych i samokontroli.

Założenia - czerpali z ideologii naturalizmu, (od Tołstoja, czy Rousseau ) - dziecko podlega spontanicznemu rozwojowi zgodnie z siłami natury. Kładziono też nacisk na ekspresję.

Współczesne źródła stanowi pragmatyzm Johna Dewey'a i Williama Jamesa - ważne są własne doświadczenia w zdobywaniu wiedzy

Krytyka - zbyt indywidualne podejście i nie zwracanie dostatecznej uwagi na jego cechy społeczne. Potępiano również naturalizm i ekspresję, wytykając nadmierną swobodę.

Nurt Nowego Wychowania zainspirował:

Marię Montessori (Należy zrezygnować z kierowania dzieckiem, na rzecz delikatnego wspierania jego działań. )

Celestyna Freineta - twórca programu kształcenia dla szkoły podstawowej- Podstawowymi pomocami w pracy szkolnej były: gazetki szkolne, drukarnia, swobodne teksty, korespondencja z uczniami innych szkół, prowadzenie pamiętnika szkolnego i twórczość artystyczna na szeroką skalę. Preferował metody oparte na swobodnej ekspresji, a nauczanie oparł na doświadczeniu poszukującym. dzieci miały uczyć się w niej przyszłych ról społecznych.

Rudolaf Steinera - twórca Szkoly Waldorfskiej. Zajmował się życiem duchowo- kulturalnym, gospodarczym i prawno- politycznym. Sądził, że prawidłowy rozwój dziecka nie obędzie się bez wolności, własnego wyboru i indywidualnej pracy. Szkoły, których był pomysłodawcą nie znały barier i było ogólnodostępne. Wszystkie miały swój własny program i nie podlegały władzom samorządowym ani krajowym. Znane z organizacji imprez, które integrowały dzieci.

Nowe wychowania współcześnie - Obecnie liczy się swoboda, indywidualność, uzewnętrznienie, tożsamość i wychowanie kulturalne. Nowe Wychowanie skłania do tworzenia nowych programów autorskich.

14 chrześcijański system wychowania (Kunowski)

Założenia - Celem wychowania chrześcijańskiego jest stworzenie doskonałego chrześcijanina, naśladującego Chrystusa .

Najważniejszymi założeniami tomizmu (system filozoficzny Tomasza z Akwinu) w wychowaniu chrześcijańskim są :

- poznania przez człowieka świata przez wrażenia zmysłowe, - odróżnianie dwóch porządków : istoty rzeczy i ich istnienia

Św. Tomasz z Akwinu jako pierwszy określił proces wychowania jako dzieło natury , która dąży do wydania na świat potomstwa , jego rozwoju i postępu aż do stanu doskonałego człowieczeństwa .

Współdziała tu ze sobą 5 przyczyn:

- przyczyna materialna

- przyczyna formalna

- przyczyna celowa

- przyczyna sprawcza

- przyczyna wzorcza

ideologia współczesnego wychowania chrześcijańskiego

Chrystocentryzm - droga chrześcijańska przez Chrystusa za pośrednictwem Jego Matki i Świętych do Boga

4 cnoty kardynalne roztropność, sprawiedliwość, umiarkowanie, męstwo

Zespół tych cnót to podstawa charakteru chrześcijańskiego ( cnoty teologiczne : wiara, nadzieja , miłość )

Personalizm podstawa moralności i wychowania chrześcijańskiego. Podkreślenie godności i wielkości każdego człowieka, jako osoby, czyli z natury istoty rozumnej i wolnej. Człowiek to złożoność duszy i ciała.

Podstawowe prawa człowieka ( wg . nauki kościoła )

1. Prawo do życia i środków na poziomie godnym człowieka

2. Prawo do korzystania z wartości moralnych i kulturalnych

3. Prawo oddawania czci Bogu prywatnie i publicznie

4. Prawo do wolnego wyboru stanu i swobody życia rodzinnego ( z wychowaniem dzieci)

5. Prawo do pracy zarobkowej , działalności gospodarczej, posiadania na własność dóbr i środków

6. Prawa obywatelskie do zrzeszania się , migracji , i udziału w życiu publicznym

Humanizm chrześcijański jest humanizmem wcielania i krzyża , miłości i ofiary , obejmującej wszystkich, szczególnie potrzebujących. Współcześnie jest to społeczna realizacja dobra i zaspokajania potrzeb ludzkich z miłości do Boga i bliźniego.

Ideologia wychowania chrześcijańskiego ma kształtować w ludziach ducha Chrystusowego, miłowanie dobra i nienawiści do zła, szacunek do bliźniego i aktywność wiernych.

Państwo - prawa wychowawcze o charakterze społecznym; pomoc rodzinom wielodzietnym (zastąpienie rodziny w razie potrzeby ) ; wymaganie od obywateli pewnego stopnia kultury i poziomu wykształcenia ( obowiązkowe szkoła ogólnokształcąca i zawodowa ) ; wychowanie patriotyczne, obywatelskie, wojskowe, prawo do własnej polityki kulturalno - oświatowej ( nie sprzecznej z prawem naturalnym, ani rodziny czy też kościoła )

Kościół - prawa nadprzyrodzone ; wychowanie wiernych z dwóch tytułów : 1. Misji nauczycielskiej

Święty Jan Bosko - oryginalny system wychowania ( prewencyjny ) ;zapobieganie złu przez asystencję ( stałe przebywanie z wychowankami , organizowanie ich pracy, wypoczynku, kształcenie dostosowane do zainteresowań dzieci, rozwijanie aktywności, samodzielności )

Szkoła ma pomagać rodzicom , zastąpić społeczność w wypełnianiu ich obowiązków przez podejmowanie zadań wychowawczych ; ma kształcić umysłowo młodzież , wychowywać moralnie , kulturalnie, zawodowo i społecznie.

15. Cele wychowania Heliodora Muszyńskiego „Ideał i cele wychowania”. Są tutaj socjalistyczne cele wychowania, książka wydana w 1974r.

1. Cele wychowania w zakresie stosunku do świata wartości.

Przyswojenie młodym pokoleniom systemu wartości, który uznajemy za zasadę nadrzędną, nadającą istotny sens życiu społecznemu wyznaczającą kierunek jego postępu. Przyswojenie tych wartości w osobowości jednostkowej następuje w postaci ukształtowania się systemu postaw, których przedmiotem są owe wartości.

Kierunkowe cele wychowania:

1. Postawa humanizmu- przyswojenie każdej jednostce znajomości historii idei wyzwolenia człowieka oraz walki o jej realizację. Musi prowadzić do ugruntowania w jednostce przeświadczeń o materialistycznym pojmowaniu istoty człowieka oraz spraw jego rozwoju i szczęścia. Postawę humanizmu musi cechować głęboki szacunek dla człowieka, jako najwyższa wartość. Przejawy wrażliwości wobec symboli idei. Gotowość jednostki do działania.

2. Postawa internacjonalizmu- człowiek powinien znać i rozumieć genezę idei współpracy między narodami, zwłaszcza historię. Przeświadczenie o równym prawie każdego narodu do szczęścia oraz samodzielnego bytu, a więc decydowania o własnych losach, uznawanie konieczności budowania świata. Uznawanie wrażliwości uczuciowej na sytuację społeczną ludzi w innych krajach.

3. Postawa egalitaryzmu- wychowanie musi przede wszystkim ugruntować w jednostce silne przekonanie o potrzebie i konieczności równego, sprawiedliwego traktowania ludzi, postawa egalitaryzmu polegać musi na głębokiej wrażliwości człowieka na wszelkie objawy społecznej nierówności i niesprawiedliwości

4. Postawa demokratyzmu- Obejmuje ona znajomość i rozumienie treści tych ideałów, ich genezę oraz ewolucję. W szczególności ważne jest, aby jednostka wychowana w duchu zasad demokratyzmu zdawała sobie jasno sprawę z tego, o co zawsze walczyli ci, którzy stawali pod sztandarami demokracji, i jakie hasła głosili. przekonanie o wartości demokracji w życiu społecznym oraz o jej nieodzowności w modelu społeczeństwa socjalistycznego.

5. Postawa twórczego zaangażowania się- przekonanie, że czynnikiem postępu i rozwoju świata jest zbiorowe działanie ludzi, zawierać musi przede wszystkim wrażliwość uczuciową wobec wszelkich zjawisk niezgodnych z ideałami socjalizmu, niezależnie od tego, czy zachodzą one w bezpośrednim otoczeniu jednostki, czy też w dalszych kręgach życia społecznego.

6. Postawa ideowości- jednostka musi odznaczać się pewną wrażliwością uczuciową wobec ideowych oraz poza ideowych pobudek czyjegoś i własnego postępowania. Wrażliwość ta przejawiać się będzie w zdolności i skłonności do trafnych i bezkompromisowych ocen ideowego aspektu ludzkich działań.

7. Postawa umiłowania wolności- jednostka musi żywić głębokie przekonanie, że ochrona wolności stanowi niezbędny warunek urzeczywistnienia wszystkich pozostałych cech społeczeństwa socjalistycznego. Jednostka odznaczająca się postawą umiłowania wolności przejawia gotowość do podjęcia aktywnego działania wszędzie tam, gdzie zachodzi potrzeba walki o realizację ideałów wolnościowych, jak również tam, gdzie nie są spełnione podstawowe warunki obywatelskiej wolności. Przygotowanie jednostki do umiejętne go, racjonalnego i konstruktywnego korzystania z praw obywatelskich, ich uzasadniania oraz wyprowadzania z głównych założeń ideo logii socjalistycznej

8. Postawa szacunku dla pracy- przekonania o pracy ludzkiej jako czynniku rozwoju i postępu społecznego, o prawie ludzi pracy do owoców swego trudu, o pracy jako mierniku społecznej wartości człowieka oraz o pracy jako źródle osobistego szczęścia i samorozwoju. Pozytywne uczucie szacunku do pracy, do ludzi pracy oraz ich dzieł.

2. Cele wychowania w zakresie stosunku do społeczeństwa.

1. Postawa społecznego zaangażowania się.

2. Postawa patriotyzmu

3. Postawa społecznej użyteczności

4. Postawa społecznej gospodarności

5. Postawa społecznej dyscypliny

6. Postawa społecznej odpowiedzialności

7. Postawa kolektywizmu

8. Postawa społecznej otwartości

3. Cele wychowania w zakresie stosunku do drugiego człowieka

1. Postawa poszanowania godności człowieka

2. Postawa poszanowania życia i zdrowia

3. Postawa tolerancji

4. Postawa opiekuńczości

5. Postawa poszanowania własności

6. Postawa rzetelności informacji

7. Postawa współodczuwania

8. Postawa poszanowania autonomii jednostki

4. Cele wychowania w zakresie stosunku do samego siebie.

1. Postawa osobistej godności

2. Postawa samokontroli

3. Postawa perfekcjonizmu

4. Postawa odpowiedzialności za siebie

5. Postawa optymizmu

6. Postawa samodzielności

7. Postawa osobistej odwagi

8. Postawa dzielności

16. Cele wychowania Bogdana Suchodolskiego. „Pedagogika- podręcznik dla kandydatów na nauczycieli”

1. Przygotowanie młodzieży do życia społecznego

Polega na zaangażowaniu jej w tę działalność , którą społeczeństwo prowadzi w powszechnym życiu dla urzeczywistnienia swych bliższych i dalszych zamierzeń. Istotne treści dla tego wychowania wiążą się z problematyką działania dla zbiorowości, działania dla dobra kraju, treści patriotyczne. Przygotowanie to musi obejmować problematykę społeczną i polityczną, ponieważ społeczne uczestnictwo wymaga zarówno zrozumienia i akceptacji ustroju społecznego, jak i politycznej sytuacji państwa oraz wynikających stąd zadań. Musi obejmować także moralne postępowanie powszednie, umiejętność kształtowania międzyludzkich kontaktów, kulturę współżycia i współdziałania, uczestnictwo w zespole.

Możliwość przekazywania kompetencji zależy od przygotowania ludzi do realizowania odpowiednich zadań.

2. Przygotowanie do zawodu.

Działalność zawodowa opiera się na postępach nauki, że już takiego zawodu, który można uprawiać nie dysponując przygotowaniem naukowym. Dzisiejszy postęp techniki wiąże się z procesem przekazywania maszynom nie tylko pracy fizycznie ciężkiej ale i monotonnej. Wszędzie tam, gdzie jeszcze niedawno stali robotnicy, dziś stoją maszyny. Dla ludzi pozostaje praca wymagająca inteligencji, wykształcenia, decyzji. W związku z tym coraz większe liczby ludności mogą być powoływane do pracy pozwalającej na osobiste zaangażowanie się. Wychowanie ma więc stworzyć więcej ludzi zdolnych. Młodzież nie zainteresowana niczym szczególnie , nie mająca rozwiniętych zamiłowań ani rozwiniętych uzdolnień, pozbawiona chęci zaangażowania się w jaka kol wiek działalność twórczą, nie jest przygotowana do życia ani indywidualnego, ani społecznego. Nowoczesne społeczeństwo musi posiadać coraz więcej ludzi zamiłowanych, angażujących się w swoją pracę zawodową, zdolnych i umiejących iść na przód.

3. Przygotowanie do uczestnictwa kulturalnego.

Nauka, technika, filozofia, sztuka, działalność społeczna- one stanowią nasz ludzki świat, którym rozporządzamy, z którego pochodzą nasze uczucia i który rozbudza naszą wyobraźnię, kształtuje nasze zasady moralne. To jest nasz ludzki świat, w którym żyjemy, świat naszych wartości, naszego piękna, naszej pracy.

Ostatecznym wynikiem działań wychowawczych , mających na celu przygotowanie do uczestnictwa w kulturze, powinno być wytworzenie głębokiego przeświadczenia, potwierdzanego praktyka osobistą, iż dwie są zasadnicze orientacje życiowe. Jedna ma charakter utylitarny i pragmatyczny. Organizuje nasze życie jako Celowe i zdyscyplinowane dążenia mające realizować nam - lub przez nas- zadania. Orientacja druga uczy takiego życia, w którym, to czego doświadczamy „tu i teraz”, jest cenne ze względu na to czym jest, a nie ze względu na to, do czego może doprowadzić lub czemu ma służyć. W tak organizowanym życiu cenimy takie wartości, które są wartościami samymi w sobie, a nie wartościami instrumentalnymi.

4. Rozwój własnej osobowości.

Zasadniczym zadaniem wychowania powinno być przygotowanie ludzi do rozumnego wyboru takiej drogi życia, która pozwoli im wybierać właściwą drogę swego życia, tzn. dorastać i do zada, jakie przed nimi stawia historia, i do korzystania z możliwości jakie przed nimi otwiera, uzyskując dzięki temu poczucie szczęścia i pełni życia.

Wychowanie osobowości stanowi szczególnie ważne pogłębienie działalności wychowawczej rozumianej jako przygotowanie do życia i organizowanej z punktu widzenia obiektywnych sytuacji i zadań.

17. Cele wychowania wg T. Kocowskiego

• Wprowadza cele wychowania z teorii potrzeb człowieka w sensie ogólnym.

• Potrzeba zbiorowości wynika z organizacji życia społecznego .

• Cele wychowania to określony stan rzeczy, które trzeba osiągnąć.

• Zadania celów wychowania można określić jako sądy wartościujące.

• Odnosi się do poznawczej koncepcji osobowości.

• Ważna jest relacja „ ja-świat” oznacza że jednostka jest istotą społeczną, funkcjonującą w zbiorowości, która reguluje jej potrzeby.

• Cele są procesami rozwojowymi -mają charakter dynamiczny.

• Źródła tkwią w świecie subiektywnym i obiektywnym.

• Wyróżnione cele są NADRZĘDNE( NATURALNE)- są celami wychowania

1. CEL EGZYSTENCJALNY- osiągniecie pozycji społecznej

2. CEL PROKREACYJNY- uzyskanie potomstwa i zapewnienie mu warunków dalszego rozwoju

3. CEL KOEGZYSTENCJALNY- osiągnięcie pozycji społecznej

4. CEL FUNKCJONALNY- osiągniecie możliwie wysokiej efektywności w realizacji zadań zamierzonych celów

5. CEL SZCZĘŚCIA- maxmalna satysfakcja, trwałe zadowolenie z całości życia, występują własności tego celu:

WŁASNOŚCI

1. Utrzymanie rozw. gatunku, realizowane na poziomie osobistym

2. Można je przypisać większości ludzi

3. Są stałe w znanym odcinku życia, występują we wszystkich kulturach, formy realizacji są różne

4. Realizacja tych celów jest zabezpieczona na wielu poziomach organizacji antroposystemów . odpowiadają im wyspecjalizowane instytucje i organizacje na poziomie systemy społecznego

18. Omów dwie wybrane klasyfikacje celów wychowania.

W.Okoń

Cele kształcenia ogólnego:

• rozpatrywane od strony rzeczowej

• ogólna znajomość przyrody, społeczeństwa, techniki, sztuki;

• ogólne przygotowanie do działalności praktycznej - udział w przekształcaniu przyrody życia społecznego, w zajęciach artystycznych i technicznych;

• ukształtowanie u uczniów humanistycznego stosunku do ogólnoludzkich wartości oraz związanych z nimi postaw i przekonań światopoglądowych.

• rozpatrywanie od strony podmiotowej - osobowościowej

• ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych, ze szczególnym uwzględnieniem myślenia oraz uzdolnień twórczych;

• rozwój potrzeb kulturalnych, motywacji i zainteresowań poznawczych, społecznych, estetycznych i technicznych;

• wdrążenie do samokształcenia i pracy nad sobą przez całe życie.

B.Niemierko - taksonomia ABC

• sfera poznawcza

- poziom wiadomości

→ (A) zapamiętywanie wiadomości - oznacza gotowość ucznia do przypomnienia sobie pewnych terminów, faktów, praw, teorii naukowych. Wiąże się to z elementarnym poziomem rozumienia wiadomości - uczeń nie powinien ich mylić ze sobą i zniekształcać;

→ (B) zrozumienie - oznacza, że uczeń potrafi przedstawić je w innej formie, niż je zapamiętał. Potrafi je uporządkować i streścić;

- poziom umiejętności

→ (C) stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych - oznacza opanowanie przez ucznia umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami, według podanych mu uprzednio wzorów;

→ (D) stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych, nowych - oznacza opanowanie przez ucznia umiejętności formułowania i rozwiązywania i rozwiązywania problemów, dokonywania analizy i syntezy nowych dla niego zjawisk, formułowania planu działania, tworzenia oryginalnych przedmiotów.

• sfera emocjonalna

- poziom działania

→ (A) uczestnictwo w działaniu - uczestnictwo w działaniu kogoś innego;

→ (B) podejmowanie działania - uczeń sam organizuje działania;

-poziom postawy

→ (C) nastawienie na działanie - konsekwentne wykonywanie pewnych działań,;

→ (D) system działań - uczeń posiada własny system zasad, którymi się

posługuje.

• sfera psychomotoryczna

- poziom działania

→ (A) naśladowanie działania;

→ (B) odtwarzanie działania;

- poziom umiejętności

→ (C) sprawność działania w stałych warunkach;

→ (D) sprawność działania w zmiennych warunkach.

• sfera światopoglądowa

→ (A) przekonanie o prawdziwości wiedzy;

→ (B) przekonanie o wartości wiedzy;

→ (C) nastawienie na zastosowanie wiedzy;

→ (D) system zastosowań wiedzy.

B.Bloom

• sfera poznawcza

• wiedza - adekwatna do sytuacji, odtwarzanie faktów (daty, wyniki, osoby, miejsca, zasady itp.);

• rozumienie, interpretacja - ujmowanie istoty komunikatu, zastosowanie faktu, idei, wychodzenie w myśleniu poza dane, poprzez wyciąganie prostych wniosków z eksperymentu;

• zastosowanie - wykorzystanie, ujęcie znanych treści w nowych konkretnych sytuacjach;

• analiza - rozczłonkowanie, podział na elementy składowe i określenie relacji, aby odkryć „ukryte” znaczenie oraz strukturę idei, faktu itp. (np. oddzielenie faktów od opinii, „czytanie” między wierszami);

• synteza - ¹ złożenie elementów w całość, tworzącą jakość,

² tworzenie całości z danych elementów w celu uzyskania

nowej struktury;

• ocenianie - formułowanie sądów o faktach, zasadach, metodach wg wyznaczonych kryteriów.

Zarzucano Bloom-owi, że analiza i synteza powinny być przed zrozumieniem i zastosowaniem.

• sfera emocjonalna - system wartości

• recepcja - odbieranie pewnych bodźców, umiejętność - zdolność wyróżniania, wyboru, oddzielenia, przyjęcia, przysłuchiwania się, kontrolowania, wyrażania postawy, dzielenia się z kimś;

• działanie - umiejętności dostosowania się do sytuacji emocjonalnej i postępowania zgodnego z założeniami lub oczekiwaniami, aprobowanie działań, przeciwdziałanie, wyrażanie aplauzu, wzbogacanie swoich przeżyć itp.;

• wartościowanie - wyraża się w rozumieniu, obronie oraz propagowaniu przyjętych i uznawanych wartości;

• organizacja - systematyzowanie wartości, określanie wzajemnych relacji, podporządkowanie zachowań systemowi wartości;

• wybór własnego systemu wartości - najwyższy poziom - zamknięcie procesu internalizacji (mechanizm obronny, polegający na przyjmowaniu za własne narzucanych z zewnątrz postaw, poglądów, norm i wartości), zintegrowanie wartości w spójny system.

• sfera psychomotoryczna

• czynności odruchowe (warunkowe, bezwarunkowe);

• ruchy podstawowe (ruszanie ręką);

• umiejętności percepcyjne;

• umiejętności fizyczne;

• ruchy wyćwiczone (trenowane);

• komunikowanie się bez słów (mimika, gesty).

19. Nauczanie a wychowanie.

Na podstawie Mariana Nowaka:

Podstawowe pojęcia oznaczające zjawiska dość bliskie wychowaniu możemy podzielić na:

1. Związane z rozwojem umysłowym i osobowościowym - nauczanie, uczenie się, kształcenie i samokształcenie, edukacja - w rozumieniu kształceniowym;

2. Związane z życiem społecznym - edukacja, socjalizacja, inkulturacja;

3. Związane z oddziaływaniami zabezpieczającymi - opieka, profilaktyka, prewencja; i naprawczymi - domena pedagogiki specjalnej i resocjalizacyjnej, działalność grup wyznaniowych: nowa ewangelizacja, resocjalizacja, reedukacja.

Stosunki nauczania do wychowywania zdaniem Kunowskiego:

1. Stosunek obojętności - wiemy coś o danym zjawisku lub fakcie, ale nie jesteśmy w pełni przekonani o słuszności swojej wiedzy.

2. Stosunek opozycyjności - przyswajanie wiedzy z danej dziedziny, w celu zwalczania nastawienia na nią u siebie lub u innych.

3. Stosunek pozytywny - umysł rozwijamy przez wiedzę, czyli w procesie nauczania, natomiast przekonania i postawy wyrabia się poprzez wychowanie.

Relacje między wychowaniem a nauczaniem według: wykład

1. J. F. Herbart - stosunek jednotorowości - istnieje ścisła więź między wychowaniem a nauczaniem, bowiem nie ma nauczania bez wychowania i odwrotnie.

2. O. Willmann - stosunek dwutorowości - wychowanie i nauczanie posiadają odrębne cele, jednak są one równorzędne i jednakowo ważne.

3. G. Kerschensteiner - krzyżowanie się - wskazuje na odmienność nauczania i wychowywania, ale też na potrzebę ich wzajemnego krzyżowania się, zwłaszcza w pracy szkoły, gdyż mają one wspólny cel.

20. Wychowanie a samowychowanie.

Wg Cichonia:

Procesy i sytuacje wychowawcze towarzyszą człowiekowi w całym życiu. Początkowo jesteśmy wychowankami, następnie stajemy się wychowawcami, aczkolwiek dalej ulegamy różnorodnym wpływom wychowawczym. W uleganiu wpływom i wywieraniu wpływu, szczególną rolę odgrywa samowychowanie, które stanowi składnik każdego uświadamianego przez wychowanka procesu wychowawczego. W innym nieco sensie należy mówić o samowychowaniu wówczas, gdy ktoś na sobie samym dokonuje zabiegów wychowawczych.

Z wykładu - Wg A. Walczak elementy samowychowania to:

• sprawcą doświadczenia jest konkretny człowiek:

- każdy wychodzi od swojego miejsca w świecie, ze swojej sytuacyjności;

- nikt nie może doświadczyć za drugą osobę, każdy doświadcza sam;

- każdy człowiek chce istnieć sensem;

• doświadczenie nie zawsze jest ukierunkowane;

• doświadczenie własne jest wypowiadaniem się - jest zapytanie i udzielenie wypowiedzi! Niebezpieczeństwo polega tu na tym, że można wypaczyć własne doświadczenie przez rutynę;

• doświadczenie implikuje zawsze jakieś zmiany;

• gotowość wychowanka do własnego doświadczenia!!!

• prawdziwe doświadczenie to takie, które jest odczuwane bezpośrednio.

21. Edukacja jako przekazywanie wartości.

wykład

W uprawianej dotychczas teorii wychowania wciąż odczuwa się pewien niedosyt w nawiązywaniu do wartości. Nadal głównym przedmiotem jej zainteresowań pozostają cele i metody wychowania oraz psychospołeczne uwarunkowania.

Mówiąc o wartościach na gruncie teorii wychowania, nie wolno zapominać, iż nie ma - jak dotąd - zgodności, co do jednoznacznego ich rozumienia także w innych dyscyplinach naukowych, jak np. w socjologii, filozofii czy ekonomii (w filozofii to, co godne pożądania i wyboru; w psychologii to zainteresowanie jakim obdarza się jakiś przedmiot lub szacunek dla jakiejś osoby; w ekonomii wartość odnosi się do czystego zysku). W teorii wychowania, przez „wartość” rozumie się na ogół to wszystko, co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa, jest godne pożądania, łączy się z pozytywnymi przeżyciami i stanowi jednocześnie cel dążeń ludzkich.

Niekiedy zakłada się, że wartości obejmują nie tylko te o wydźwięku pozytywnym, lecz także negatywnym (aksjologia Maxa Schelera - wartość to zarówno to, co się nam podoba, jak i to, co się nam nie podoba, co nie budzi w nas głębszego zainteresowania). Interesujące z pedagogicznego punktu widzenia są przede wszystkim wartości o wydźwięku pozytywnym, tj. mogące stanowić podstawę powzięcia decyzji i dokonywania trafnych wyborów w sprawach moralnych. Chodzi tu szczególnie o wartości uniwersalne i ponadczasowe, nazywane również wartościami podstawowymi lub ogólnoludzkimi.

Sposoby istnienia wartości

1. Charakter obiektywny wartości - wartości są traktowane jako właściwość przedmiotów istniejąca niezależnie od tego, jak ludzie je oceniają; przysługuje im charakter absolutny i powszechnie obowiązujący; wymownym przykładem tego typu wartości są dobro, prawda i piękno (istnieją niezależnie od tego, czy się nam podobają i czy jesteśmy skłonni je preferować).

2. Charakter subiektywny wartości - wartości są właściwościami ukonstytuowanymi przez człowieka w zależności od jego potrzeb, pragnień i dążeń; są wytworem ocen, pojawiają się jako rezultat naszych subiektywnych doznań.

3. Charakter obiektywno-subiektywny - pełnej akceptacji uczonych nie zyskują ani obiektywistyczna, ani subiektywistyczna teoria wartości; przyjmuje się, że wszelkim wartościom przysługuje charakter obiektywno-subiektywny (przedmiotowo-podmiotowy).

Wychowanie, w którym nie wprowadza się dzieci i młodzieży w świat wartości, jest z reguły wychowaniem połowicznym i mało skutecznym, a nierzadko bezmyślnym i społecznie szkodliwym. Przede wszystkim nie przygotowuje ono wystarczająco do podjęcia życiowo ważnych decyzji, zgodnych z podstawowymi zasadami moralności. Wychowanie do wartości wydaje się szczególnie potrzebne obecnie, kiedy człowiek jest zdolny zarówno do kierowania procesami związanymi z coraz bardziej skomplikowaną produkcją dóbr materialnych, jak i do stosowania środków masowej zagłady, nie waha się nawet ingerować w prawa natury (inżynieria genetyczna). Stworzona przez człowieka cywilizacja naukowo-techniczna może wpływać na niego destrukcyjnie.

Wychowanie do wartości ma dzisiaj, w czasach relatywizmu moralnego w stosunkach międzyludzkich, niebagatelną rolę do spełnienia. Toczy się walka o pozyskanie ludzi dla wartości nie zawsze zasługujących na uznanie z moralnego i ogólnoludzkiego punktu widzenia. Nierzadko walkę tę prowadzi się celem zapewnienia sobie taniej popularności i płynących z niej korzyści materialnych.

Przemiany w strukturach społeczno-politycznych i państwowych, które nastąpiły po 89r, nie zdołały zapewnić odnowy moralnej naszego społeczeństwa. Ciągle spotykamy się z przekupstwem, demoralizacją, alkoholizmem, patologiami w rodzinie, niedowładem etyki pracy itd. Na pewno wychowanie to nie jest w stanie przeciwdziałać wszelkim przejawom zła w życiu jednostkowym i społecznym, ale bez niego zachowania i postawy moralne ludzi będą z pewnością wiele bardziej odbiegać od doskonałości. Nie ulega wątpliwości, że niedosyt wychowania do wartości w świecie współczesnym prowadzi do wzrostu zjawiska brutalizacji życia, zaniku sacrum na rzecz profanum. Natomiast przybliżanie dzieciom wartości z czasem nadaje ich życiu sens.

Wychowanie do wartości szczególne zadanie ma do spełnienia w warunkach społeczeństwa pluralistycznego. Stanowi ono naturalną zaporę przeciw wulgarnemu kolektywizmowi stanowiącemu dominującą cechę ustroju niedemokratycznego. Obywatele w społeczeństwie pluralistycznym ponoszą osobistą odpowiedzialność za losy narodu i państwa. Jest to możliwe dzięki zapewnieniu im szeroko pojętej wolności i równości wobec prawa. Z tej racji jednak spoczywają na nich pilne zobowiązania, w których spełnianiu niebagatelną rolę ma do odegrania wychowanie do wartości.

Podobne zadania do spełnienia ma wychowanie do wartości w społeczeństwie wielokulturowym. Stanowi ono pewną odmianę społeczeństwa pluralistycznego. Wielokulturowy charakter społeczeństwa na ogół nie ułatwia pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą, dla których pluralizm kultur może oznaczać chwiejność i brak zdecydowania w wyznawaniu pożądanych moralnie wartości lub całkowitą ich negację.

W trakcie wychowania do wartości nie jest rzeczą obojętną, o jakie wartości chodzi nam najbardziej, które uważamy za mniej lub bardziej ważne czy wręcz niegodne zabiegania o nie w procesie wychowania. Na ogół nie budzą wątpliwości wartości uniwersalne. Przyswajanie sobie każdej z możliwych wartości uniwersalnych i postępowanie zgodne z nimi udoskonala wewnętrznie jednostkę, dodaje jej powag i czyni z niej istotę prawdziwie ludzką.

Oczywiście nie sposób byłoby nie doceniać w pracy wychowawczej z dziećmi także wartości materialnych oraz blisko z nimi powiązanych wartości gospodarczych i technicznych. Deprecjonowanie ich spowodowałoby spowolnienie lub wręcz zastój w rozwoju ekonomicznym kraju. Jednakże w wychowaniu preferuje się wartości uniwersalne. Dzieje się tak z kilku powodów:

• Są one dla dzieci trudniejsze do przyswojenia i zaakceptowania niż, np. wartości poznawcze

• Dopiero dzięki internalizacji (uwewnętrznieniu) wartości moralnych, właściwego wymiaru nabierają uznawane przez młodych ludzi wartości materialne i inne

• Wyeksponowanie wartości moralnych wyzwala u wychowanków pragnienie bycia użytecznym dla innych

• Przyswojenie sobie tych wartości ułatwia wychowankom przeciwstawienie się modnemu współcześnie konsumpcyjnemu stylowi życia

• Preferowanie wartości moralnych nadaje życiu głębszy sens; chroni dzieci i młodzież przed nihilizmem i chaosem moralnym

• Stanowi ono dobre wsparcie dla wartościowania czynów ludzkich we własnym sumieniu

Spośród wartości uniwersalnych, o jakie należałoby zabiegać w procesie wychowania, na szczególną uwagę zasługują między innymi takie, jak altruizm (utożsamia się z niesieniem różnego rodzaju pomocy lub wsparcia jednej, kilku, a niekiedy i więcej osobom; z uświadomieniem sobie potrzeby okazywania im swej troski; z bezinteresownością tego typu świadczeń, z pełną ich dobrowolnością), tolerancja (jednak nie przyzwolenie czy godzenie się na wszelkie sposoby myślenia i postępowania innych ludzi), odpowiedzialność (wykonywanie jakiegoś czynu w sposób świadomy i dobrowolny), wolność (jedną z podstawowych wartości moralnych; stanowi warunek konieczny do wszelkiego działania o charakterze moralnym; istotne z pedagogicznego punktu widzenia jest też zdawanie sobie sprawy z rozróżnienia niejako dwóch odmian wolności, mianowicie „wolności od czegoś” i „wolności do czegoś”. Pierwsza z nich jest równoznaczna z wolnością negatywną, polegającą na zminimalizowaniu różnych uwarunkowań zewnętrznych łącznie z uwolnieniem się od wszelkiej kontroli z zewnątrz, jak i samokontroli; druga zaś jest wolnością pozytywną, nastawioną na realizowanie pożądanych społecznie i moralnie celów, ideałów; ważne jest, aby w wychowaniu do wolności stale pogłębiać przekonanie o tym, iż wolność bez poszanowania godności innych jest postawą niegodną człowieka sprawiedliwego) czy sprawiedliwość (nie mniej ważna z wychowawczego punktu widzenia wartość podstawowa; o konieczności wpajania dzieciom cennej społecznie i moralnie wartości, jaką jest sprawiedliwość, świadczy chociażby fakt, iż jest ona potężnym źródłem zachowania ogólnego ładu społecznego).

Doniosłą rolę w wychowaniu może spełnić także zabieganie o przyswajanie dzieciom takich wartości, jak miłość, dobroczynność, prawdomówność, godność, honor.

Mówiąc o wartościach w wychowaniu, nie sposób przemilczeć ich powiązań z celami wychowawczymi. Bezsprzecznie „wartości” i „cele” są pojęciami bliskoznacznymi, a na pewno rzadko się wzajemnie wykluczają. Na ogół celowi wychowania, cieszącemu się powszechną aprobatą społeczną, przysługuje określona wartość będąca jednocześnie jego uzasadnieniem. Kwestią nadal otwartą pozostaje pytanie: jakim wartościom należałoby dawać pierwszeństwo w stanowieniu celów wychowawczych.

22. Edukacja jako inicjacja.

wykład

W wypadku edukacji, inicjacja będzie rozumiana jako przejście na kolejny, wyższy poziom nauczania, ale także jako uroczystą ceremonię przyjęcia w szeregi uczniów, rozpoczęcie nowego działania, nowych czynności.

Rozpoczęcie edukacji szkolnej to niezwykle ważny moment w życiu dziecka. Z jednej strony moment radosny, bo maluch nabiera coraz większej samodzielności, ale z drugiej strony towarzyszy temu zawsze odrobina niepokoju.

Edukacja brzmi dumnie i zazwyczaj kojarzy się jedynie ze szkolną ławką, a przecież praktycznie już od narodzin rodzice uczą więzi, miłości, podstawowych odruchów manualnych. Natomiast „prawdziwe” nauczanie, na poziomie poznawania świata (kolorów, kształtów, podstawowych nazw) rozpoczynamy w momencie kształtowania się mowy dziecka, już wówczas możemy mówić o pierwszych krokach edukacji. Kolejny poziom nauczania to czas, kiedy maluch „zalewa” rodziców pytaniami (jest to szczególnie ważny moment w życiu dziecka). Czas ten z reguły zaczyna się, gdy maluch kończy trzy lata, czasem nieco później, warto wówczas rozpocząć już edukację malucha na poziomie przedszkolnym. Przebywanie z grupą, nauczanie poprzez gry i zabawy z rówieśnikami przynosi najlepsze rezultaty, a co najważniejsze zapewnia prawidłowy rozwój psychomotoryczny dziecka.

23. Metoda nagradzania (Konarzewski)

Nagradzanie określamy jako metodę wychowawczą polegającą na tworzeniu atrakcyjnych dla jednostki zdarzeń ( dostarczanie nagród) w następstwie jej określonych czynności. Do zmian oczekiwanych należy przede wszystkim wzrost częstości (prawdopodobieństwa) tej czynności w sytuacjach zbliżonych do tej, w której wychowanek otrzymał nagrodę, często połączony z pewnymi modyfikacjami struktury tej czynności. Drugim rodzajem zmiany oczekiwanej jest intensyfikacja tej czynności. Jednak nie każde dostarczanie nagrody jest nagradzaniem w powyższym sensie. Ponadto występujący w definicji termin „nagroda ”ma znaczenie szersze niż w rozumieniu potocznym zakres. Nagroda kojarzy się zwykle z pewnymi przedmiotami, ale i czynność(gra w piłkę) czy relacja (zwycięstwo w zawodach) mogą być czynnikami nagrody. Nagroda jest pewnym zdarzeniem, zmianą w sytuacji podmiotu; wytwarza mechanizm antypacyjny, pełniąc funkcję bodźca bezwarunkowego w procesie warunkowania klasycznego.

Atrakcyjność nagrody.

Najbardziej oczywistym wymaganiem stawianym wychowawcy stosującemu nagradzanie jest, by organizował takie zdarzenia, które są rzeczywiście atrakcyjne dla wychowanka. Warto pamiętać, że każda rzeczywista nagroda, jeśli jest często stosowana w określonym kontekście stopniowo traci swój nagradzający charakter.

      Mówiąc o opóźnieniu nagrody mamy na myśli czas upływający miedzy zakończeniem przez wychowanka pożądanej czynności a otrzymaniem nagrody.(W badaniach nad warunkowaniem klasycznym stwierdzono, że dla większości reakcji warunkowych optymalny odstęp czasu między bodźcem warunkowym a bezwarunkowym wynosi 0,5 _+ 0,25 s.).Wychowawca powinien do minimum zmniejszyć opóźnienie nagrody. Co prawda, nie zawsze możliwe jest podawanie nagrody zaraz po zakończeniu pożądanej czynności, może to, bowiem kolidować z innymi czynnościami wychowawcy lub przeszkadzać wychowankowi w wykonywaniu dłuższej sekwencji czynności. Innym sposobem przeciwdziałania efektowi opóźnienia nagrody jest werbalne odtwarzanie sytuacji, w której nagroda powinna pojawić się.

 

Rozkład nagród.

Rozkład nagród można najogólniej podzielić na dwie grupy.

Do pierwszej należą te, w których tempo nagród (liczba nagród w jednostce czasu) zależy od tempa reagowania(liczby czynności danego rodzaju w jednostce czasu).Rozkłady te,zwane stosunkowymi polegają na nagradzaniu, co n-tej czynności(rozkład stałych stosunków) lub średnio, co n-tej czynności(rozkład zmiennych stosunków)wykonywanej przez osobnika. Szczególnym przypadkiem rozkładu tego typu jest rozkład o n =1 czyli nagroda występuje po każdej wykonanej czynności- nosi on nazwę rozkładu ciągłego, pozostałe rozkłady nazywa się łącznie sporadycznymi.

                       Do drugiej grupy rozkładów zaliczamy te, w których tempo nagród jest z góry określone i nie zależy od tempa reagowania. Osobnik dostaje nagrodę co n-tą jednostkę czasu ,jeśli tylko w tej jednostce wykonał choć jedną czynność danego rodzaju. Rozkłady te zwane interwałowymi ,dzielą się na rozkłady stałych interwałów i zmiennych interwałów.

  Wpływ rodzaju rozkładu nagród może zaznaczyć się w  co najmniej trzech strefach :

	w przebiegu uczenia się
	w tempie reagowania
	w odporności na wygaszanie.

Nagradzanie w jego standardowej postaci jest skuteczne tylko wtedy, gdy osobnik opanował wymaganą czynność. Czynność źle opanowana nie pojawia się wcale w zachowaniu się jednostki.

Metoda nagradzania pozwala osiągnąć dwa cele:

	utrwalenie tendencji do wykonania pewnej czynności w określonych warunkach
	intensyfikację czynności.

Punktem wyjścia pierwszego zastosowania omawianej metody jest pragnienie wychowawcy, by wychowanek w określonej sytuacji reagował na nią w pewien określony sposób. Nagroda może służyć też innemu celowi; wychowawca może chcieć ,by wychowanek wkładał więcej energii w pewną już opanowaną czynność.

24. Metoda karania Konarzewski

Karaniem nazywamy każdą działalność polegającą na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń pozostających w czasowym związku z jego określonym zachowaniem się. Karanie może być stosowane w celu osiągnięcia dwóch rodzajów zmian wychowawczych. Główną zmianą jest eliminacja pewnej czynności z repertuaru odpowiedzi jednostki na pewną sytuację, drugą zaś intensyfikacja czynności. Stosowane w wychowaniu kary, podobnie jak nagrody, są wysoce zindywidualizowane: to, co dla jednego wychowanka jest awersyjne, dla innego może być obojętne lub nawet atrakcyjne. Karana czynność ma najczęściej postać sekwencji czynności bardziej elementarnych kończącej się jakąś reakcją konsumpcyjną; kara, zatem może zastosowana w różnych miejscach tej sekwencji. Na podstawie przedstawionego ujęcia mechanizmu karania łatwo przewidzieć, że kara wczesna będzie skuteczniejsza niż późna. Zatem karanie sporadyczne będzie mniej efektywne od karania ciągłego.

      Nagrody i kary, choćby dokładnie przemyślane, same w sobie nie decydują o powodzeniu pracy wychowawczej, stanowią jedynie składnik systemu wychowania. Rodzina zaś jest najważniejszym środowiskiem wychowawczym. Przedszkole, szkoła oraz inne instytucje oświatowe umacniają, rozszerzają i pogłębiają jej wpływ na procesy wychowawcze.

       Nagroda ma stanowić bodziec wzmacniający postępowanie pozytywne, ma zachęcać do solidnej pracy i nauki. Tak zrozumiane wyróżnienie spełnia następujące funkcje:

	umacnia w dziecku wiarę we własną wartość
	realizuje potrzebę uznania i sukcesu

zachęca do podejmowania coraz trudniejszych zadań

	dostarcza dodatnich uczuć: radości i dobrego samopoczucia
	wzmacnia więzi uczuciowe z osobami nagradzającymi
	działa pozytywnie na tych, którzy są świadkami nagradzania.

Kara natomiast ma dwie funkcje:

	eliminacji-stosowana po lub w czasie wykonywania czynności niewłaściwej
	intensyfikacji-wynika z faktu, iż kara podwyższa poziom pobudzenia jednostki, w pewnych warunkach może polepszać jej funkcjonowanie.

Według Muszyńskiego metoda wychowania to każdy wyodrębniony sposób postępowania wychowawcy polegający na wywieraniu określonego wpływu na aktywność wychowanka, związany jest zawsze z dokonywaniem zmian w obrębie układu nagród i kar w danej sytuacji.

Człowiek jest istotą reaktywną popychaną przez bodźce, sytuacje, naciski z zewnątrz. Łatwo zmienia postępowanie pod wpływem nagród i kar.

[Konarzewski] Nagradzanie- jako metoda wychowawcza polega na tworzeniu atrakcyjnych dla jednostki zdarzeń (dostarczanie nagród) w następstwie jej określonych czynności w celu wzmocnienia tendencji do reagowania określoną czynnością na daną sytuację.

(Nagroda wywołując stan przyjemności zachęca do powtarzania czynów nagradzanych i potwierdza ich pozytywną wartość)

Nagrodami mogą być: przedmioty, czynności, relacje, pewne zdarzenia, zmiana w sytuacji podmiotu.

Wychowawca powinien do minimum zmniejszyć opóźnienie nagrody, gdy nie jest możliwe nagradzanie zaraz po wykonaniu przez wychowanka czynności można zastosować pochwałę niewerbalną.

Źródło motywacji czynności: to cecha, którą powinno się wsiąść pod uwagę przed rozpoczęciem nagradzania. Czynność może być motywowana zewnętrznie (podejmowana w celu uzyskania jakiejś zew. korzyści) lub wewnętrznie (podejmowana dla niej samej).

Wychowawca stosujący nagrodę w funkcji zachęty winien rozważyć i dostosować do siebie 3 zmienne:

Atrakcyjność nagrody rodzaj zadania podstawowy typ temperamentu wychowanka

Nagrody mogą zmieniać sytuację podmiotu „na lepsze” i informować go, jak ma się osiągnięty przezeń wynik do jakiegoś standardu. Można zatem każdemu następstwu tworzonemu przez wychowawcę przypisać 2 funkcję:
nagrody (kary) i informacyjną.

Kara- następstwo zachowania się jednostki odczuwane przez nią jako przykre; wpływa hamująco na zachowania, po których występuje; pobudza do działań umożliwiających jej uniknięcie.

Metody nagradzania	Metody karania
Pochwała	Rekompensata wyrządzonego zła
Upominek rzeczowy	Izolacja
Oznaka honorowa	Ograniczenie uprawnień wychowanków
	Kary honorowe (utrata zaufania)
Stosując nagrody i kary chcemy: - wyeliminować nieprawidłowe zachowania u dzieci, - wyegzekwować dyscyplinę, wytrwałość, szacunek dla starszych, posłuszeństwo, - pokazać dzieciom granice wolności w zachowaniu, - wdrożyć młodego człowieka do czynienia dobra.

Wszystkie te cele można osiągnąć pod warunkiem, że kary i nagrody przez nas stosowane będą adekwatne do rzeczywistych potrzeb dziecka, nie będą burzyły i zakłócały życia dziecka.

Stosując metody nagradzania i karania trzeba dobrze znać i uwzględniać potrzeby dziecka. Tylko takie stosowanie metod w oparciu o znajomość potrzeb dziecka może dać pozytywne efekty wychowawcze. Psychologiczną podstawą skuteczności tych metod jest to, że są one dla dziecka źródłem stanów emocjonalnych, przy czym emocje i uczucia powstające pod wpływem nagród (radość, przyjemność, nadzieja) mają większe znaczenie motywacyjne niż emocje powstające pod wpływem kar (strach, niepokój, obawa).

Ksiądz Bosko często powtarzał, że „wychowywać znaczy kochać”.

Według niego wszystko powinno być przepełnione miłością, również nagana i kara. Przestrzegał dorosłych przed publicznym karaniem, a także przed używaniem słów wypowiadanych w gniewie, które mogą upokorzyć dziecko. „Nie wpadajcie w złość, nawet gdyby było to usprawiedliwione. Wystrzegajcie się lodowatych uwag i słów, które ranią. Powiedzcie winnemu po prostu: Nie jestem z ciebie zadowolony”.

Skuteczną metodą jest kara będąca logiczną i naturalną konsekwencją przewinień dziecka np. zrobiłeś bałagan, musisz posprzątać, napryskałeś wodą na podłogę musisz ją pościerać.

Warunkiem skuteczności i efektywności metod nagradzania i karania w procesie wychowawczym jest dostosowanie tych metod indywidualnie do każdego dziecka.

Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych / Krzysztof Konarzewski.. - Warszawa : Państwowe Wydawnictwo Naukowe

25. METODA MODELOWANIA Konarzewski

Czyli metoda przykładu. Nazywana jest również metodą działania własnym przykładem lub metodą dawania dobrego przykładu.

Jej niewątpliwą skuteczność potwierdza stwierdzenie, że "słowa uczą, a przykłady pociągają". Obserwujemy to szczególnie u osób, które mają ze sobą częstą styczność. Jednostki takie z biegiem czasu wzajemnie upodabniają się do siebie. Dochodzi do tego na skutek niezamierzonego przyswajania zachowań i nawyków innych jednostek w poszczególnych społeczeństwach. Owa skłonność uwydatnia się szczególnie u dzieci, które z czasem upodabniają się do swoich rodziców. W szkole natomiast obiektami, do których upodabnia się reszta są lubiani i popularni uczniowie oraz nauczycieli posiadający autorytet wśród uczniów.

Młody człowiek przyjmuje wzory lub wzorce oraz utożsamia się z nim zarówno w kwestii poglądów, decyzji i zachowań społecznych, jak i w poszczególnych działaniach środowiskowych. Ogółem upodobnianie się do innych osób nie zawsze odbywa się na zasadzie świadomego i celowego naśladownictwa lub odwzorowywania tego co robią inni ludzie. Najczęściej mamy tu do czynienia z procesem podświadomym polegającym na bezwiednym lub odruchowym powtarzaniu zachowań osób, z którymi łączy nas bliska znajomość i szczera zażyłość. Przedmiotem upodobania mogą być zarówno zachowania wychowawczo pożądane jak i nie pożądane.

A. Bandura przez modelowanie rozumie zarówno odwzorowywanie, czyli przyswajanie zaobserwowanych zachowań jak również nabywanie nowych zachowań lub modyfikowanie zachowań dawniej już ujawnionych. Wyklucza tu świadome naśladowanie modelu przez obserwatora.

26. METODA PERSWAZYJNA Konarzewski

Polega ona głównie na uświadamianiu dzieciom i młodzieży różnych obowiązków i powinności, jakie mają wobec społeczeństwa, innych ludzi i samych siebie oraz na przypominaniu przysługujących im praw.

Perswazja- przekonywanie kogoś o czymś lub tłumaczenie czegoś komuś. Czyni się tak z zamiarem spowodowania zmiany opinii, przekonań i postaw jednostki lub korygowania i wzbogacania posiadanego przez nią zasobu wiadomości w różnych sprawach.

Zastosowana na użytek wychowania, ma na celu szczególnie przybliżenie i wyjaśnienie wartości i norm.

Perswazja jest źródłem głębszej refleksji etycznej oraz jest czynnikiem motywującym dzieci i młodzież do zachowań społecznie i moralnie pożądanych.

Zalety metody perswazji:

• dzieci uczą się odróżniać dobro od zła

• poznają podstawowe normy i zasady moralne

• pomaga w poszukiwaniu sensu swojego istnienia

• pomaga kształtować własny system wartości moralnych

Aby metoda ta była skuteczna równolegle z nią stosuje się metodę modelowania i zadaniową. Nie tyle wiedza o normach czy zasadach moralnych warunkuje pożądane społecznie zachowania ile zgodne z nimi postępowanie wychowawców oraz podejmowanie przez wychowanków konkretnych zadań.

27. METODA ZADANIOWA Konarzewski

- Podstawowym założeniem tej metody jest twierdzenie, że człowiek zmienia się pod wpływem własnych działań.

- Wychowawca rezygnuje z centralnej pozycji w procesie wychowania na rzecz aktywności ucznia

- Poprzez własną aktywność podmiot nabywa wiedzę (każdy rodzaj działania wzbogaca wiedzę), umiejętności (wszystkie umiejętności wymagają ćwiczenia, gdyż nawet najlepszy nauczyciel nie nauczy dziecka np. pływania za pomocą wykładu) oraz kształtuje postawy.

- Istotą tej metody jest uruchamianie własnych działań wychowanka poprzez stawianie mu zadań (zadanie jest tu rozumiane jako rozbieżność miedzy faktycznym stanem otoczenia, a jego stanem pożądanym). Zadanie polega na powiązaniu celu z potrzebą.

-mamy trzy zasadnicze operacje zdaniotwórcze:

1. Wydanie polecenia (powinno ono w bezpośredni sposób określać cel działania)

2. Wprowadzenie lub powiększenie rozbieżności między ustalonym i zaakceptowanym celem, a odpowiadającym mu stanem faktycznym (ważne jest aby dzieci uznawały wartość postawionego celu, należy im uświadamiać tą wartość)

DWIE PIERWSZE OPERACJE PROWADZĄ DO URUCHOMIENIA AKTYWNOŚCI WYCHOWANKA

3. Przekształcenie zadań, które jednostka właśnie wykonuje w zadania nowe tzn. dostarczenie wychowankowi nowych środków do realizacji starych zadań albo wycofanie środków dotąd przez niego wykorzystywanych

- podział zadań:

• Ze względu na treść

• Ze względu na strukturę

-proste i złożone

-jasne i nie jasne

• Ze względu na funkcję wychowawczą

-zadanie zmieniające strukturę wiedzy wychowanka

-zadania rozwijające określone umiejętności wychowanka

-zadania doprowadzające do zmian w systemie postaw wychowanka

- Zadania powinny być dostosowane do wieku i poziomu rozwoju dziecka. Nie należy zmuszać, a raczej motywować do wykonywania zadań.

28. PODSTAWOWE TEZY ANTYPEDAGOGIKI:

Ćwiczenia:

Antypedagogika zakłada, że dziecko od swych narodzin wie, co jest dla niego dobre i może ponosić pełną odpowiedzialność za swój rozwój fizyczny i umysłowy i w związku z tym nie musi być wychowywane.

Antypedagogika podważa wychowanie zgodnie z góry przewidywanymi celami. Przyjmuje, że każdy człowiek ze swej natury jest tak dojrzały, samodzielny i niezawodny, że wystarczy pobudzić i ukierunkować jego rozwój, aby spełnił związane z nim oczekiwania. Mówi, że należy iść obok wychowanka lub wspólnie z nim i być gotowym do wspomagania jego rozwoju. Pragnie w ten sposób zapobiec narzucaniu odgórnych celów.

Tezy antypedagogiki:

• każdy człowiek odpowiada za swoje życie i od chwili narodzin posiada zdolność decydowania o sobie;

• dorosły wychowawca ma być lojalnym towarzyszem i przyjacielem dziecka, ma udzielać mu wsparcia zgodnego z jego potrzebami i pragnieniami,

• należy bezwarunkowo akceptować tożsamość dziecka i szanować jego suwerenność.

Podstawowa teza antypedagogiki brzmi: wspierać zamiast wychowywać. Wskazuje ona na zupełnie inny model relacji międzyludzkich, niż to zakładała tradycyjna pedagogika. Jest to model polegający na zakwestionowaniu wszelkiego myślenia pedagogicznego, zakwestionowaniu wychowania, jako takiego. Będąc pewnego rodzaju filozofią życia i edukacji, antypedagogika odrzuca funkcjonowanie takich pojęć jak: wychowanie i odpowiedzialność dorosłych za rozwój dziecka.

Wykład:

Antypedagogika - współczesny, alternatywny ruch w pedagogice, przełamujący dotychczasowy sposób myślenia o wychowaniu. Realizowany przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej. Upomina się o takie wartości ,jak: wolność,równość,samostanowienie, odpowiedzialność każdej osoby bez względu na wiek, płeć czy wyznanie religijne. Dewizą antypedagogiki jest „wspierać a nie wychowywać”, demaskując represyjny system dotychczasowego systemu edukacji.

Główni przedstawiciele antypedagogiki - Ekkeharda von Braunmuhl'a, Heinrich Kupffer, Alice Miller, Helmut Ostermeyer.

Narodziny antypedagogiki - lata 70, USA oraz Niemcy.

Antypedagogika neguje samą istotę wychowania rozumianego jako proces celowy, mający charakter świadomie formacyjny. Wychowanie, całkowicie podporządkowujące dziecko  autorytetowi osoby dorosłej, która kształtuje jego osobowość według z góry określonego wzorca i narzuca mu gotowy, własny system wartości, uważa za naruszanie prawa jednostki do samookreślenia. Antypedagogika zarzuca wychowaniu przedmiotowe traktowanie wychowanka. 

Główne założenia antypedagogiki :

- zakłada, że dziecko od swych narodzin wie, co jest dla niego dobre i może ponosić pełną odpowiedzialność za swój rozwój i w związku z tym nie musi być wychowywane. Przyjmuje, że każdy człowiek ze swej natury jest tak dojrzały, samodzielny i niezawodny, że wystarczy pobudzić i ukierunkować jego rozwój, aby spełnił związane z nim oczekiwania. Mówi, że należy iść obok wychowanka lub wspólnie z nim i być gotowym do wspomagania jego rozwoju. Pragnie w ten sposób zapobiec narzucaniu odgórnych celów.

- dorosły wychowawca ma być lojalnym towarzyszem i przyjacielem dziecka, ma udzielać mu wsparcia zgodnego z jego potrzebami i pragnieniami,należy bezwarunkowo akceptować tożsamość dziecka i szanować jego suwerenność.

- odrzucanie dotychczasowej tradycji i praktyki wychowawczej, a szczególnie takich zjawisk w wychowaniu, jak: opresja, etykietowanie, mistyfikacja przeżyć, depersonalizacja, nadużywanie rywalizacji, manipulacja itp.;

- negacja zinstytucjonalizowanego systemu kształcenia, jako źródła dehumanizacji stosunków międzyludzkich;

3 nurty antypedagogiki :

 a) rewolucyjno-kontestacyjny

 b) radykalno-emancypacyjny

 c) romantyczno-idealistyczny

ad.a)

Przedstawiciele tego nurtu nawołują do zrezygnowania z instytucjonalnego wychowania dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych, poprzez odpedagogizowanie ich wzajemnych stosunków, uwolnienie się w interakcjach od instytucjonalnych przymusów i stworzenie przez to przestrzeni dla indywidualności, spontaniczności i podmiotowości wychowanków.

ad.b)

Najważniejsza stała się idea równouprawnienia dzieci i dorosłych, będąca podstawową płaszczyzną zapewnienia dzieciom poszanowania ich godności i stworzenia im wolnej przestrzeni dla rozwoju. Zabiegali o to, aby prawo traktowało wszystkich swoich odbiorców jednakowo, sprzeciwiali się przedmiotowemu podejściu do dzieci.

ad.c)

W tym nurcie szczególnie mocno akcentuje się odmienny od dotychczasowego rodzaj zaangażowania się osób we wzajemne interakcje, rezygnuje się z procesu sterowania i kierowania ludzkimi zachowaniami, odchodzi się od postrzegania międzyludzkich relacji w kategoriach założonych celów, przepisów, ról społecznych, norm moralnych, wartości i ideałów, co ma umożliwić każdej osobie (każdemu wychowankowi) budzenie się ukrytych w niej potencjałów rozwojowych.

29. EDUKACJA A AUTORYTET wykład

W refleksji edukacyjnej przyjęło się rozumienie autorytetu jako wzoru czy swoistych przymiotów i kompetencji wychowawców, zwiększających ich możliwości oddziaływania na wychowanków, przekazywania im wiedzy, postaw, wartości i formowania określonych umiejętności. Autorytet pedagogiczny staje się koniecznym warunkiem właściwego przebiegu procesu edukacji. Wyróżnia się następujące jego rodzaje:

1. Autorytet oparty na doświadczeniu życiowym wychowawcy, czyli na jego wiedzy, wykształceniu, zdolnościach i mądrości;

2. Autorytet desygnowany, odnoszący się do pozycji społecznej wychowawcy, wynikający z uznania dla jego stanowiska bądź funkcji;

3. Autorytet oparty na nieformalnych umowach, zaufaniu, kontraktach, które wychowawcy zawierają w codziennych interakcjach ze swoimi wychowankami;

4. Autorytet wypływający z władzy, którą posiada osoba sprawująca zwierzchnictwo nad innymi ludźmi;

5. Autorytet emocjonalny, wynikający z uczuć szacunku, miłości bądź też obawy czy lęku wobec wychowawcy;

Autorytet może oddziaływać wyzwalająco bądź ujarzmiająco.

Autorytet wyzwalający inspiruje i konstruktywnie wpływa na postępowanie osób, mobilizując je do inicjatywy i podejmowania samodzielnych działań, stymulując ich zapał, wyobraźnię i intelekt, czy pomagając im w osiąganiu cywilnej odwagi i krytycznej wiedzy. Współpraca z tak rozumianym autorytetem nie wynika z obowiązku czy z powinności, lecz jest całkowicie dobrowolna.

Autorytet ujarzmiający pochodzi nie tyle z osobistych zalet czy zasług, ile z wygórowanych ambicji i żądzy władzy jego "dysponenta" dążącego do podporządkowania sobie wychowanków poprzez stosowanie aparatu przymusu i ustanawianie arbitralnych zakazów bądź nakazów. W tym typie autorytetu ważną rolę odgrywa wrogość wobec indywidualizmu oraz wymuszanie uległości za pośrednictwem cenzury, rywalizacji selektywnej czy represji za nieposłuszeństwo. Autorytet ujarzmiający jest wykorzystywany w tzw. wychowaniu autorytarnym, w którym pozycję wychowawcy legitymizuje sam fakt posiadania władzy pedagogicznej i zdolność wymuszania posłuchu wśród wychowanków. W podejściu takim wychowawca jest rozumiany w pierwszym rzędzie jako reprezentant władzy rodzicielskiej, państwowej bądź wyznaniowej.

30. Autorytet a osobowość autorytarna wykład

Osobowość autorytarna - rodzaj patologii osobowości, w którym jednostka wykazuje silne predyspozycje do akceptowania i podzielania antydemokratycznych przekonań, uwidaczniających się w konserwatywnych poglądach i postawach, a także w postrzeganiu świata przez pryzmat stereotypów i schematycznego "sztywnego" rozumowania. Dla osobowości autorytarnej charakterystyczna jest rezygnacja z własnej oceny zjawisk i podpieranie się autorytetem znanej osoby dla wyjaśnienia swoich poglądów i działania. Badania nad osobowością prowadził Theodor Adorno, który stworzył dla jej badania skalę F (od faszyzm).

Jako cecha osobowości autorytaryzm charakteryzuje się respektem dla władzy, tendencją do idealizowania obrazu własnej grupy społecznej i karania osób naruszających obowiązujące normy, stereotypizacją postrzegania relacji społecznych i członków innych grup.

Cechy osobowości autorytarnej:

- konwencjonalizm - bezkrytyczne, sztywne przywiązanie do tradycyjnych norm, konserwatyzm obyczajowy, niskie wyniki na skali otwartości na świat,

-autorytarne podporządkowanie - bezkrytyczny stosunek do wyidealizowanego autorytetu własnej grupy, silna potrzeba hierarchiczności: poddańcza uległość wobec silniejszego przy jednoczesnym znieważaniu "słabszych"

- autorytarna agresja - przejawianie postaw antyspołecznych i zachowań agresywnych względem wybranych grup społecznych, osób łamiących konwencje, indywidualistów,

- antyintracepcja - niechęć do wnikania we własne wnętrze, rozumienia własnych potrzeb psychicznych oraz potrzeb psychicznych innych ludzi, ucieczka od refleksji dot. pragnień, potrzeb, uczuć;

- przesądność i stereotypowość - skłonność do myślenia w sztywnych kategoriach, tendencja do przypisywania odpowiedzialności czynnikom zewnętrznym, siłom nadprzyrodzonym, mistycznym ("kara Boża"); schematyczności myślenia towarzyszy wysoki poziom antyspołecznych uprzedzeń względem wielu grup społecznych,

- potępianie słabości - wiara w siłę i bycie twardym - relacje społeczne postrzegane w kategoriach dominacji - uległości; osoba autorytarna identyfikuje się przy tym z postaciami reprezentującymi władzę, jednocześnie pogardzając tymi, którzy w jej przekonaniu reprezentują niższy poziom hierarchii społecznej,

- projekcja negatywnych uczuć - skłonność do przypisywania własnych negatywnych uczuć innym ludziom,

- obsesyjne zainteresowanie seksem - wartościowanie ludzi ze względu na ich podejście do spraw związanych z seksem, połączone z aktami agresji względem tych, którzy nie realizują konserwatywnych norm obyczajowych, m.in. mniejszości seksualnych; towarzyszy temu tłumienie własnych popędów seksualnych połączone z ich projekcją na innych.

- destruktywność i cynizm - uogólniona wrogość w stosunku do ludzi, skłonność do deprecjacji innych.

31. Edukacja: moralność: religia wykład

Moralność to wszelkie poglądy na to co dobre i złe moralnie, co moralnie obowiązuje i na to, co jest zakazane. W ocenach moralnych kwalifikuje się postępowania ludzkie, ich pobudki jako godne pochwały, dobre i szlachetne lub jako naganne, złe, nikczemne. Normy moralne są więc bezpośrednio powiązane z działalnością ludzką, która jest przedmiotem zabiegów i starań moralności.

Pojęcie moralności jest niezwykle złożone. Obejmuje ono:

- poglądy ludzi na dobro i zło,

- normy postępowania, które określają powinność człowieka wobec innych jednostek i grup społecznych,
- oceny moralne, które wyrażają emocjonalny stosunek człowieka do różnorodnych zjawisk i czynów ludzkich,
- wzory osobowe społecznie akceptowane i zalecane do naśladownictwa,

- rzeczywiste postępowanie człowieka odpowiadające uznanym regułom i normo

(jest to tylko ogólnie opisane co to jest moralność bo niestety nic więcej nie znalazłam).

Edukacja religijna

Religia obejmuje dwa elementy: wiarę i praktykę, które mają różne znaczenie na różnych etapach życia dziecka, kształtując jego zachowanie. W zdrowych relacjach pomiędzy stosunkiem dziecka do religii, a jakością jego zachowania zachodzi wyraźne powiązanie. Dlatego w efektach nauki religii istotnym jest nie tylko zasób wiadomości, ale przede wszystkim ustalenie wartości moralnych i ustosunkowanie się do nich. Choć czasem trudno dostrzec efekty edukacji religijnej, pozostaje nadzieja formowania i oczekiwania rezultatów.

32. Wychowanie moralne a wychowanie religijne wykład

Wychowanie religijne wg Montessori

Montessori uważa, że ważne miejsce w procesie kształtowania się człowieka zajmuje wychowanie religijne. Religijność według niej jest uniwersalnym sposobem odczuwania, towarzyszącym człowiekowi od początków istnienia świata. 

Religijność nie jest czymś co MUSIMY dziecku dać. Tak jak każdemu człowiekowi jest dana zdolność mówienia, tak samo dana jest mu zdolność przeżycia religijnego. Tak jak w przypadku nauki języka, tak samo w przypadku religii istnieje pewna potencjalność, otwartość na religię. Ta zdolność do przeżyć religijnych - pojawiająca się w momencie narodzin - jest tęsknotą za całościowym zrozumieniem, dążeniem do transcendencji, a tym samym do wszechstronnego poznania świata i stworzenia. 

Montessori wyróżniała w nauczaniu religijności, fazę odczuć i fazę nauczania. W fazie odczuć, charakterystycznej dla okresu wczesnego dzieciństwa, dziecko może przyjmować religię szybko, kompleksowo i nieświadomie. Decydujące jest przy tym środowisko rodzinne i najbliższe otoczenie, jako obszar przeżyć i doświadczeń religijnych. Małe dziecko myśli w sposób poglądowo-symboliczny i potrzebuje symboli religijnych w najbliższym otoczeniu, dlatego w przedszkolach Montessori jest kącik religijny. 

Dziecko jest wrażliwe na oznaki miłości; obraz Boga rozwija poprzez relacje z drugim człowiekiem. Religii uczy się nie tylko poprzez słowa, ale również w sposób pośredni - poprzez wspólne działanie, naukę form grzecznościowych, sposób rozwiązywania sytuacji konfliktowych. 

Wśród potrzeb uczuciowych małego dziecka ważne miejsce zajmuje potrzeba bezpieczeństwa. Odkrycie istnienia Bożej opieki jest dla niego radością i wzbudza w nim potrzebę modlitwy. Dzieci chcą się czuć bezpiecznie nie tylko w sferze fizycznej, chcą być ochraniane również prawem do indywidualności, chcą mieć prawo do sekretów, samodzielnych przemyśleń i spontanicznej aktywności. 

Wychowanie moralne

Wychowanie moralne ma na celu szczególnie zapoznanie dzieci i młodzieży z normami określającymi ludzkie powinności oraz wartościami moralnymi będącymi zarazem istotnym odniesieniem do wyrażania swych sądów i ocen moralnych łącznie z akceptacją określonych norm i wartości moralnych.

Wychowanie moralne w znaczeniu opisowym: Współcześnie mówi się o wychowaniu w znaczeniu opisowym i oceniającym czyli w wersji neutralnej i normatywnej. W wychowaniu moralnym- zgodnie z jej znaczeniem opisowym( neutralnym)- zmierza się przede wszystkim do zapoznania zwłaszcza młodzieży z różnymi sposobami postępowania moralnego, bez sugerowania jednoznacznej ich oceny tj. głównie na podstawie obecnie uznawanych przez dziewczęta i chłopców kryteriów. Wychowanie moralne w znaczeniu oceniającym (normatywnym) stawia sobie za cel przyswajanie przez dzieci i młodzież norm, zasad, wartości moralnych, których aprobata i realizacja mają zapewnić im bycie moralnie dobrymi. Zakłada się tu iż dorośli wiedzą najlepiej, jakie wskazania moralne są przydatne i konieczne w życiu dziewcząt i chłopców. Stąd też przekazywanie im norm czy wartości uważa się za mające dla nich moc obowiązującą.

Wychowanie religijne rozumie się ,,system wychowania oparty na podporządkowaniu działalności edukacyjnej założeniom jakiegoś wyznania'' Okoń W.

Podkreśla się jednocześnie, że wychowanie to jest przede wszystkim wychowaniem do życia religijnego, zakorzenionego ,,w całościowym rozwoju osobowości'' człowieka . Celem rozumianego w ten sposób wychowania jest min utrwalenie w świadomości dzieci i młodzieży obrazu Boga kochającego ich ze wszech miar i zapewniającego im poczucie bezpieczeństwa a także oczekującego od nich podobnej postawy wobec innych ludzi. Pierwszorzędnym takim celem jest również okazywanie miłości Bogu jako stwórcy wszechrzeczy, łącznie z wszystkimi ludźmi stworzonymi na Jego obraz i podobieństwo.

Podsumowanie: Główną metodą wdrażania właściwych form zachowania jest sposób bycia rodziców, katechetów, współwierzących, a nie samo uczenie się. M. Neuerer pisze, że dzieci uczą się moralnego i społecznego życia tylko na przekonywującym przykładzie. Religijne wychowanie społeczne i moralne dokonuje się więc tylko „w toku moralnych procesów rozwojowych, oczywiście przy równoczesnym stosowaniu środków i prawd nadprzyrodzonych - modlitwy i praktyk sakramentalnych.”

33.Edukacja a konflikt pokoleń

Ćwiczenia

Zakłócenia w komunikowaniu się pokoleń.

- zbytnie odchodzenie w procesie komunikowania się od konwencji językowej stanowi zagrożenie dla efektów rozmowy.

Zdarzające się zakłócenia w komunikowaniu się pokoleń, spowodowane:

- różnymi efektami przeżycia czasu historycznego przez dorosłych i młodych,

- wyborem niewłaściwego stylu języka jako podłoża sporów i współdziałania,

- świadomym tworzeniem barier, będących odzwierciedleniem w języku dążenia młodzieży "duchowego buntu".

Młodzi lub dorośli nie chcą korzystać z w dialogu z możliwości, jakie daje język potoczny, gdyż:

• młodzi tworzą subjęzyk i subkulturę, w celu tworzenia barier , zakłócenia porozumienia ze starszymi;

• pewna część rodziców i nauczycieli uważa, że posługiwanie się mową potoczną jest czymś niewłaściwym lub wręcz złym, zmuszają młodych do używania języka literackiego;

• starsi pełniący role społeczne nie chcą zniżać się do potoczności i zwracają się do młodych w stylach mowy mających zapewnić im prestiż.

34. Trening, instrukcja, dryl, edukacja wykład

Trening - ćwiczenie i powtarzanie, kontrolowanie.

Trening umysłowy - ćwiczenie pamięci, wyćwiczenie i kontrolowanie pewnych umiejętności, świadomość.

Trening zawodowy czyli rozwijanie się w danym zawodzie, dokształcanie.

Celem treningu jest nabycie przez osobę umiejętności wykonywania pewnych działań czy operacji. Nie jest istotne, czy osoba poddawana treningowi rozumie zasady, na których się opiera.

Instrukcja - polega na wyposażeniu kogoś w wiedzę o faktach i relacjach między faktami

Dryl - metoda wychowania i szkolenia wojskowego, którego celem jest wyrobienie ślepego, bezwzględnego posłuszeństwa (bodziec reakcja), nie ma dodatkowego pośrednika

Edukacja - ogół działań, procesów i warunków sprzyjających rozwojowi człowieka, rozwój ten określony poprzez lepsze rozumienie siebie i relacji ze światem, skuteczniejsza kontrolę własnych zachowań i większe sprawstwo wobec procesów zewnętrznych (Kwieciński)

Cele ( tu chyba chodziło o cele edukacji, ale dla pewności zapytam kogoś, kto jeszcze ma notatki)

1. Wykształcenie minimum umiejętności

2. Trening zawodowy polegający na samo utrzymaniu siebie, ciągłym dokształcaniu się

3. Obudzenie zainteresowania

4. Wykształcenie zdolności do krytycyzmu

5. Umożliwianie kontaktu z moralnymi i kulturowymi osiągnięciami ludzkości.

35. Teoria jako wyjaśnienie - danego terminu to wypowiedź lub definicja o określonym kształcie, w której informuje się o znaczeniu danego terminu drogą wskazania innego wyrażenie przynależącego do danego języka i posiadającego to samo znaczenie co termin, który wyjaśniamy.

Wykład

Pojęcie teoria jest najczęściej potocznie interpretowane jako zbiór twierdzeń wyjaśniających daną dziedzinę rzeczywistości oraz mechanizmy jej przekształcania. W naukach empirycznych oznacza system twierdzeń tłumaczący coś w sposób logicznie niesprzeczny- może on obejmować również cała dyscyplinę naukową.

Zatem:
Teoria stanowi pewnego rodzaju wyjaśnienie zjawisk, tłumaczy dlaczego coś ma miejsce albo nie. Wyjaśnia daną rzeczywistość, interpretuje ją i mówi na jakiej zasadzie działają mechanizmy, które ją przekształcają.

Teoria jako wyjaśnieni - Staramy się wyjaśnić jakieś zjawiska- np. próba wytłumaczenia zjawisk zachodzących we wszechświecie, teoria składania ciał. Teoria wychowania byłaby w tym kontekście próbą wyjaśnienia zjawisk pedagogicznych czy zdarzeń pedagogicznych.

36. Teoria jako zbiór poglądów - jest to wyrażenie własnego sądu lub punktu widzenia na dany temat, rodzaj idei lub wyobrażenia. Charakterystyczne dla takiego podejścia do teorii jest to, że każdy pogląd może ulegać zmianie w zależności od prawdziwości podstaw, na których się opiera.

37. metodologiczna funkcję teorii wychowania Do rodzajów teorii należą teorie ogólne, nazywane teoriami orientacji, a zarazem będące teoriami o największym zasięgu, które charakteryzują się założeniami ontologicznymi określającymi badaną rzeczywistość, epistemologicznymi wyznaczającymi granice i możliwości poznawcze, metodologicznymi ustalającymi sposoby gromadzenia materiału faktograficznego oraz budowania twierdzeń. Z kolei teorie średniego zasięgu to takie, które charakteryzują się aspektami metodologicznymi. Na ich gruncie nie formułuje się twierdzeń, które wymagałyby ważnego stawiania założeń teoretycznych, ontologicznych i wartościujących zarazem. Teorie szczegółowe, o najwęższym zasięgu, nazywane teoriami empirycznymi. Ich właściwością jest wykrywanie zależności między zmiennymi, które przyjmą postać zależności przyczynowych, funkcjonalnych bądź korelacyjnych. Niekiedy nazywa się je teoriami prakseologicznymi, bowiem dotyczą one najczęściej badań praktycznego i celowego działania człowieka.

38. Heurystyka jest to termin grecki odnoszący się do sposobu postrzegania pewnych cech wynikających z danego zdarzenia, umiejętność wykrywania nowych faktów i związków między nimi, jest ich kilka w metodologii (np. indukcja, dedukcja, sylogizm).  Z kolei metodologia zajmuje się metodami i technikami badawczymi.

Funkcja Heurystyczna- wskazuje na nowe problemy i pozwala na ocenę. Dostarcza próbnych hipotez, umożliwiających sprawdzenie bardziej ogólnych problemów. W tym sensie teoria wychowania może służyć do sprawdzenia jakości własnego poznania i umożliwić jego wykorzystanie. Może się również odnosić do poziomu metateoretycznego i podejmować z tego poziomu naukową krytykę innych teorii.

W każdej teorii, a zwłaszcza w teoriach konstruowanych w ramach nauk społecznych, dostrzec można elementy niepewności. Element niepewności jest ujemną stroną każdej teorii, stąd dążenie nauki, by doskonalić teorię, czyniąc go jak najmniejszym. To zaś osiągnąć można dwojaką drogą. Po pierwsze, tworząc teorie jak najprostsze , po drugie, tworząc teorie najogólniejsze.

Ćwiczenia:

Funkcja heurystyczna. Polega ona na tym, że w obszarze konkretnej teorii zachodzą warunki do formułowania nowych problemów i hipotez, których źródłem są ustalenia wynikające ze spełnienia przez nią funkcji eksplanacyjnej, a także pozateoretyczny konkret wynikający ze społecznej potrzeby poznawania określonego fragmentu rzeczywistości. Pozwala na formułowanie nowych problemów i hipotez w świecie przyjętych ustaleń i twierdzeń teoretycznych.

W każdej teorii, a zwłaszcza w teoriach konstruowanych w ramach nauk społecznych, dostrzec można elementy niepewności. Element niepewności jest ujemną stroną każdej teorii, stąd dążenie nauki, by doskonalić teorię, czyniąc go jak najmniejszym. To zaś osiągnąć można dwojaką drogą. Po pierwsze, tworząc teorie jak najprostsze , po drugie, tworząc teorie najogólniejsze.

39. Koordynacyjna funkcja teorii wychowania ?

40. Eksplikacyjna funkcja teorii wychowania

a) Metody eksplikacyjne ogólnie polegają na krytyce materiałów,

pochodzących nie z praktyki pedagogicznej ani z empirii zjawisk

psychopedagogicznych czy socjowychowawczych, lecz ze źródeł humanistycznych,

jako wytworów, wyrażających przeżycia i zawarte w nich

wartości ideowe (np. sztuka dziecięca53,twórczość młodzieńcza) lub ze

źródeł teoretycznych, dotyczących pojmowania natury i istoty człowieka.

Tak tedy przedmiotem metody wyjaśniającej są różnego rodzaju

wytwory wyrażające ręcznie lub na piśmie przeżycia, bądź też rejestrujące

fakty, poza tym także wypowiedzi badanych. Badanie więc wytworów

przez wyjaśnianie ich treści i wartości obejmuje: 1) spontaniczne

rysunki dzieci, prace ręczne, pismo itp., 2) dokumenty tzw. osobiste, jak

dzienniczki młodzieży, pamiętniki i listy, 3) dokumenty oficjalne,

szkolne, lekarskie itd. Wypowiedzi zaś mogą być spontaniczne lub

kierowane. Spontaniczne obejmują marzenia i projekty, wyrażane przez

dzieci lub młodzież, wolne wypracowania, utwory literackie, pytania

wrzucane do skrzynki zapytań itp. Kierowane zaś wypowiedzi badanych

otrzymuje się podczas rozmowy psychologicznej (indagacji),

wywiadów środowiskowych, zbierania opinii kolegów, rodziców czy

nauczycieli o badanych.

41 i 42 Opracowane na podstawie: John Gray „Liberalizm”

Jedność liberalnej tradycji Gray ujmuje, wymieniając cztery charakterystyczne dla nurtów liberalnych elementy: indywidualizm, egalitaryzm, uniwersalizm, melioryzm.

Ponadto, jak pisze John Gray, „myśl liberalna miała w kulturze europejskiej wiele różnych sprzecznych źródeł, a jej historyczne wcielenia były często odmienne. Czerpała zarówno ze stoicyzmu, jak i chrześcijaństwa; była inspirowana zarówno przez sceptycyzm, ale i przez fideistyczną pewność boskiego objawienia; z jednej strony wychwalała siłę rozumu, by - w innym kontekście - odrzucać twierdzenia oparte na racjonalnych przesłankach”.

Wymienione cztery elementy tradycji liberalnej, zdaniem Graya, „nadają liberalizmowi tożsamość” i decydują „o jednolitości tradycji liberalnej”.

41. Indywidualizm w kontekście edukacji liberalnej

Gray - indywidualizm liberalny to stanowisko przypisujące jednostce moralny prymat przed wspólnotą. Rozumieć przez to należy, iż jednostka, jej interes nie może być traktowana instrumentalnie przez społeczeństwo. Wynika to z tego, że jednostki istnieją realnie, dysponują podmiotowością uprzednią względem wspólnot, do których należą. Wspólnoty nie posiadają własnej podmiotowości. To właśnie jednostki są celami samymi w sobie i dla siebie, zaś sens istnienia wspólnot jest podporządkowany interesom jednostek.

Indywidualizm liberalny podkreśla jednocześnie wartość jednostki poprzez nacisk na jej przyrodzone prawa, uniwersalne i niepodlegające negocjacji ani instrumentalnemu traktowaniu ze strony społeczeństwa.

Centralną liberalną wartością jest wolność jednostki:

- rozumiana raz jako wolność negatywna, wolność od ignorującej wolną wolę ingerencji z zewnątrz, głównie ze strony innych osób,

- raz jako autonomia, zdolność do samodzielnego wyboru modelu dobrego życia (wewnątrz-sterowność).

W obu rozumieniach wolności istotny jest respekt dla jednostki jako istoty moralnej, której rozwój (w tym moralny) z konieczności zakłada wolny wybór, mający swoje źródło we wnętrzu jednostki.

42. Melioryzm w kontekście edukacji liberalnej

Filozofia liberalna jest według Graya meliorystyczna, „twierdzi, że wszelkie instytucje społeczne i polityczne są zdolne do samoregulacji i samodoskonalenia”.

Melioryzm liberalny należy interpretować szerzej, dopuszczając stanowiska bardziej umiarkowane.

Liberalny melioryzm można interpretować:

- na poziomie społecznym - jako przekonanie o zdolności (czy możności) instytucji politycznych do samoregulacji, do ewoluowania w kierunku instytucji liberalnych (tj. szanujących prawa człowieka);

- na poziomie jednostkowym - jako przekonanie o zdolności (możności) jednostek do podejmowania racjonalnego (podyktowanego rozumem) wyboru.

Wiara w możność rozwoju nie oznacza wiary w nieuniknioność rozwoju; nawet jeżeli jest wiarą w to, że postęp zostanie kiedyś poczyniony, to nie wyklucza ona uznania możliwości nawrotów regresu.

Przeciwieństwem melioryzmu jest pesymizm co do natury ludzkiej i ludzkich instytucji społecznych. Pesymizm oznacza brak zaufania do jednostek ludzkich, powątpiewanie, że mogą zachowywać się racjonalnie, że wybiorą swoje rzeczywiste dobro (np. będą dążyły do zbudowania instytucji autentycznie gwarantujących im wolność) oraz że będą w stanie korzystać rozumnie ze swojej wolności. Konsekwencją takiego pesymizmu jest często przyjęcie konieczności silnej autorytarnej władzy, która z jednej strony zaopiekuje się jednostkami, z drugiej - zadba o to, by nauczyć je korzystać ze swojej wolności. Owa „edukacja” oznacza również stosowanie przymusu jako koniecznej formy wychowania niedojrzałego, broniącego się przed wolnością człowieka.

43. Egalitaryzm- koncepcja społeczno-polityczna postulująca równość warunków, obowiązków i przywilejów jako cel organizacji rządowych i społecznych. W myśl egalitaryzmu ludzie są równi i przysługują im takie same prawa i obowiązki. W oświacie-egalitaryzm przejawia się w dążeniu do maksymalnego zwiększania dostępności do kształcenia zgodnie z zasadami równego startu szkolnego oraz równych szans edukacyjnych, a ponadto do upowszechnienia tego procesu stosownie do potrzeb i możliwości poszczególnych osób.

wykład

EDUKACJA LIBERALNA:

- wychowanie w „wolności”

- niczym nieskrępowane rozwijanie możliwości i uzdolnień danych dziecku przez naturę
- przeniesienie punktu centralnego w edukacji z wychowawcy na wychowanka
- dziecko podmiotem w procesie wychowania - proces musi uwzględniać właściwości psychiczne, potrzeby, zainteresowania i uzdolnienia ucznia, odwoływać się do jego aktywności, dawać szanse twórczego działania i twórczej ekspresji

- szkoła aktywna wychowująca do życia przez życie

- wychowanie liberalne przyznaje dziecku znaczną swobodę

- wychowawca nie narzuca swoich poglądów, gotowych odpowiedzi - jest jedynie partnerem wychowanka
- liberalny model wychowania służy rozwijaniu umiejętności : niezależnego myślenia, podejmowania samodzielnych wyborów, aktywnej postawy wobec rzeczywistości

Egalitaryzm - pogląd społeczno-polityczny uznający za podstawę sprawiedliwego ustroju społecznego zasadę całkowitej równości warunków życia oraz praw ludzi. Charakterystyczny jest dla demokracji i komunizmu, natomiast sprzeciwia się mu monarchizm, faszyzm oraz nazizm. Twórcą pojęcia był Kartezjusz w XVII wieku.

Egalitaryzm oświaty może przebiegać w 2 formach:

- może przejawiać się w dostępności kształcenia

- może wiązać się z poziomem nauczania szkolnego

Kryterium dostępu do kształcenia. 2 zasady :

- zasada równości szans

- zasada powszechności

Jakość kształcenia wyznacza sposób patrzenia przez pryzmat nierównego poziomu nauczania, nauczania standardowego adekwatnego do potrzeb uczniów

Podstawą egalitarnego systemu szkolnego jest koncepcja równości realizująca 2 cele społeczne:

- etyczny postulat sprawiedliwości społecznej - jednakowy udzial w zasobach kształcenia, samorealizacja
- ekonomiczny postulat pełnego i racjonalnego wykorzystania zdolności jednostki

Egalitaryzm w oświecie nie zakłada jednakowości pod względem poziomu wykształcenia ale pełny rozwój potencjalnych zdolności jednostkowych.

Wychowanek ma prawo decydować sam co jest dla niego dobre, a co złe, oraz do samodzielnego konstruowania tożsamości, swobodnego urzeczywistniania własnej wizji dobrego życia, kierowania się zasadami, które zapewniają mu osobistą satysfakcję. Każde dziecko wymaga indywidualnego podejścia. Nacisk położony jest na indywidualny rozwój, możliwość ekspresji własnego „ja”. Wychowanek przestaje być jedynie biernym odbiorca wiedzy i wartości ale staje się ich współtwórca. Wychowawca nie powinien narzucać gotowych odpowiedzi, poglądów - musi stwarzać warunki do wykształcenia zdolności samodzielnego myślenia, dokonywania wyborów. Każdy młody człowiek ma równe szanse w dostępie do kształcenia bez względu na jego status materialny, płeć czy rasę.

44. Uniwersalizm, w filozofii- postawa i poglądy uznające dominację całości nad składającymi się na nią częściami, ogółu nad jednostką; przeciwieństwo- indywidualizmu.

Uniwersalizm to także powszechność, dążenie do objęcia określoną działalnością wszystkich ludzi.

istotą systemu liberalnego wychowania była swoboda dziecka, którą uzasadniano teorią ekspresji oraz sprzeciwem wobec metod stosowanych w starej szkole. Postęp wychowawczy należało uzyskiwać na drodze następujących czynności:

• rozwijanie dziecka od wewnątrz zamiast formowania go z zewnątrz

• zamiast przygotowywania dziecka do dorosłego życia - zaspakajanie jego potrzeb i zainteresowań na obecnym etapie życia

• zamiast przekazywania dorobku kulturowego - umożliwianie dziecku spontanicznego wyrażania

• zamiast zmuszania do opanowywania wiedzy - angażowanie dziecko w czynności spontaniczne

• zamiast przyswajania przez dziecko określonego materiału - rozwijanie doświadczenia dziecka

• zamiast przystosowywania dziecka do panującego porządku społecznego - pobudzanie w nim krytycznej postawy wobec otaczającej rzeczywistości

• zamiast narzucania karności zewnętrznej - dyscyplinowanie przez zezwalanie dzieciom na ich działania

45. CZŁOWIEK JAKO SYSTEM NATURALNY wykład

Człowiek jest system jednostką , która żyje w większym systemie- społeczeństwie i tu zachodzi pewna wymiana człowiek zmienia się poprzez otaczające go środowisko, jednak to środowisko poprzez człowieka ulega również zmianie np. zmieniamy środowisko poprzez rozwijającą się technologię ale my również się zmieniamy ponieważ siedząc przy komputerze psuja nam się oczy kręgosłup itp.. następny przykład zmieniam medycynę, ale jestesmy bardziej podatni na niektóre choroby !

Zachodzą tu procesy : akomodacja -podporządkowanie się norm obowiązujących w społeczeństwie i asymilacji - określający całokształt zmian społecznych i psychicznych, jakim ulegają jednostki, odłączając się od swojej grupy i przystosowując się do życia w innej grupie o odmiennej kulturze.

46. Dwa podejścia do pojęcia systemowości:

• podejście intrasystemowe - odnosi się do problemów „wewnętrznego” funkcjonowania nauki, jako pewnego zamkniętego, autonomicznego systemu społecznego; perspektywa ta dominowała w dotychczasowej refleksji naukoznawczej nad pedagogiką; przedmiotem analiz i ocen były zwykle:

• przedmiot i problematyka pedagogiki

• metodologia badań pedagogicznych

• wiedza pedagogiczna - jej budowa, zróżnicowanie

• organizacyjne formy uprawiania nauki

• efektywność procesu badawczego

w ramach tej perspektywy przeprowadzono w pedagogice szereg analiz, które przyczyniły się do pogłębienia jej samowiedzy jako dyscypliny naukowej;

• podejście intersystemowe - dotyczy aspektów „zewnętrznych”, tj. powiązań (genetycznych i funkcjonalnych) nauki z innymi systemami społecznymi;

• jaką rolę odgrywa pedagogika we współczesnym systemie oświatowym?

• Czy wywiązuje się ze swoich funkcji?

• W jakim stopniu pedagogika kształtuje świadomość ludzi?

• Czy zaspokaja potrzeby nowoczesnego systemu edukacyjnego?

• Czy uczestniczy we wprowadzaniu innowacji w systemie edukacyjnym?

Odpowiedź na te pytania charakteryzuje obecny stan pedagogiki; świadomość funkcji, jakie pedagogika pełni względem praktyki jest ważnym elementem jej samowiedzy jako dyscypliny

• „wewnętrzne” mechanizmy funkcjonowania nauki

• „zewnętrzne” mechanizmy funkcjonowania nauki

• Sytuacja współczesnej pedagogiki w obszarze „jej samowiedzy”:

1. Perspektywa intra- i intersystemowa w ocenie stanu samowiedzy pedagogiki - oba podejścia mają duże znaczenie dla oceny rzeczywistego stanu pedagogiki; nie mogą być jednak storowane odrębnie, w izolacji; znajomość wewnętrznych mechanizmów funkcjonowania nauki powinna być uzupełniona o analizę powiązań, w jakich ta nauka pozostaje ze swym kontekstem społecznym; ważnym elementem pedagogicznej samowiedzy jest świadomość związków, jakie łączą pedagogikę z jej otoczeniem praktycznym, gdyż ukazuje to również jej perspektywy rozwojowe jako nauki;

47 SYSTEM OŚWIATOWY

• Notatka z wykładu o temacie „system wychowania” z dnia 4.01.2011

SYSTEM OŚWIATOWY:

- całość szkolnictwa od przedszkola do uniwersytetu (i innych wyższych szkół)

a) wychowanie i nauczanie instytucjonalne (edukacja)

podstawowe, średnie, wyższe, ogólnokształcące, zawodowe, technika, szkoły specjalne

2. wychowanie równoległe, równolegle kształcące, instytucje pozaszkolne

• S. Kunowski:

Współcześnie systemy oświatowe bardzo się skomplikowały, stając się systemami szkolno-oświatowymi, które z jednej strony obejmują wychowanie instytucjonalne zawarte w całokształcie organizacji szkolnictwa ogólnokształcącego (szkoła podstawowa, średnia i wyższa, studia podyplomowe), zawodowego (zasadnicza szkoła zawodowa, technikum, szkoła przyzakładowa) i szkolnictwa specjalnego wraz z instytucjami wychowującymi, pomocniczymi, jak internaty, bursy, domy młodzieżowe lub akademickie, organizacje młodzieży, przychodnie, sanatoria, zakłady poprawcze itp., z drugiej zaś strony tzw. Wychowanie równoległe, które płynie z instytucji oświatowych pozaszkolnych jak biblioteka, muzeum, klub sportowy, dom kultury itd. Oraz z kultury masowej za pośrednictwem środków społecznego przekazywania myśli jak: prasa, film, radio, telewizja. Każda z tych czterech składowych instytucji szkolnych, wychowawczych, oświatowych i kulturalnych w systemie oświatowym ma własne treści i programy oddziaływania na wychowanków młodocianych i dorosłych. Żeby zapewnić zgodność harmonijnego a nie konkurencyjnego działania tych składowych systemu oświatowego muszą być one osadzone jakby na tej samej osi i funkcjonować zgodnie z ideami systemu wychowawczego, który uzasadnia i ustala cele nauczania systematycznego w szkole, cele wychowania w instytucjach pomocniczych, cele oświaty pozaszkolnej oraz cele kształcenia przez kulturę masową.

USTAWA z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

http://www.abc.com.pl/serwis/du/2004/2572.htm

(warto przeczytać dla przypomnienia, jest tego dużo więc nie umieszczam tutaj wszystkiego )

Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Nauczanie i wychowanie - respektując chrześcijański system wartości - za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności.

Art. 1. System oświaty zapewnia w szczególności:

1) realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju;

2) wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny;

3) możliwość zakładania i prowadzenia szkół i placówek przez różne podmioty;

4) dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej;

5) możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami;

5a) opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych;

6) opiekę nad uczniami szczególnie uzdolnionymi poprzez umożliwianie realizowania indywidualnych programów nauczania oraz ukończenia szkoły każdego typu w skróconym czasie;

7) upowszechnianie dostępu do szkół, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie w szkołach wyższych;

8) możliwość uzupełniania przez osoby dorosłe wykształcenia ogólnego, zdobywania lub zmiany kwalifikacji zawodowych i specjalistycznych;

9) zmniejszanie różnic w warunkach kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju, a zwłaszcza ośrodkami wielkomiejskimi i wiejskimi;

10) utrzymywanie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach i placówkach;

11) upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o zasadach zrównoważonego rozwoju oraz kształtowanie postaw sprzyjających jego wdrażaniu w skali lokalnej, krajowej i globalnej;

12) opiekę uczniom pozostającym w trudnej sytuacji materialnej i życiowej;

13) dostosowywanie kierunków i treści kształcenia do wymogów rynku pracy;

13a) kształtowanie u uczniów postaw przedsiębiorczości sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym;

14) przygotowywanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia;

15) warunki do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów przez organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz kształtowanie aktywności społecznej i umiejętności spędzania czasu wolnego;

16) upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o bezpieczeństwie oraz kształtowanie właściwych postaw wobec zagrożeń i sytuacji nadzwyczajnych.

Art. 2. System oświaty obejmuje:

1) przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkola specjalne;

2) szkoły:

a) podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego,

b) gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego,

c) ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze i leśne,

d) artystyczne;

3) placówki oświatowo-wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe, umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego;

3a) placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych;

3b) placówki artystyczne - ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych;

4) poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu;

5) młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7, a także dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami realizację odpowiednio obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust. 3, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki;

6) (uchylony);

7) placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania;

8) Ochotnicze Hufce Pracy - w zakresie kształcenia i wychowania ich uczestników;

9) zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli;

10) biblioteki pedagogiczne;

1. kolegia pracowników służb społecznych.

Wykład:

System oświaty w Polsce obejmuje przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, policealne, artystyczne i inne.

W myśl zapisów Konstytucji RP każdy ma prawo do nauki. Nauka jest obowiązkowa od 6 do 18 roku życia, ale status instytucji obowiązkowych mają jedynie szkoła podstawowa i gimnazjum. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna.

Struktura oświaty:

• Przedszkole- Do przedszkola uczęszczają dzieci w wieku od 3 do 6 roku życia. Dziś "zerówka" dla dzieci 6-letnich jest obowiązkowa. "Zerówki" organizowane są w przedszkolach, ale również szkoły mają prawo do utworzenia takiego oddziału

• Szkoła podstawowa- Sześcioletnia szkoła podzielona jest na dwa trzyletnie etapy. Pierwszy etap obejmuje klasy od I do III; zasadniczą część stanowi blok zajęć zwanych "kształceniem zintegrowanym" - zajęcia te prowadzone są przez jednego nauczyciela pełniącego również funkcję wychowawcy. Nauczyciel nie musi przestrzegać lekcyjnego czasu pracy, tj. dzielić czasu pracy uczniów na 45-minutowe jednostki lekcyjne, tak jak to się robi w klasach wyższych. Uczniowie uczestniczą również w zajęciach religii lub etyki

• Gimnazjum- reforma systemu oświaty z 1999 r. wprowadziła gimnazjum. Uczniowie uczęszczający do gimnazjum to młodzież w wieku 13-16 lat. Kształcenie na tym etapie ma charakter ogólny. Nauka w gimnazjum kończy się egzaminem gimnazjalnym, pisanym przez uczniów klas III w kwietniu

• Szkoły ponadgimnazjalne- wyróżniamy:

1. zasadnicze szkoły zawodowe

2. 3-letnie licea ogólnokształcące

3. 3-letnie licea profilowane

4. 4-letnie technika

5. 2-letnie uzupełniające licea ogólnokształcące

6. 3-letnie technika uzupełniające

7. szkoły policealne

8. 3-letnie szkoły specjalne

• Szkoły wyższe

48. SYSTEM WYCHOWANIA

• Notatka z wykładu o temacie „system wychowania” z dnia 4.01.2011

SYSTEM WYCHOWANIA:

- zespół idei i celów wychowawczych, zasad i norm

- ideologia pedagogiczna

3 elementy: ideologia, teoria i praktyka wychowawcza

Interpretacja całej rzeczywistości

Koncepcja człowieka = nurty wychowania

Koncepcje życia społecznego

• S. Kunowski:

System wychowania - zespół idei i celów wychowawczych, zasad i norm postępowania wychowawców regulujących działanie systemu, kształtowany jest pod wpływem potrzeb, doświadczenia, wiedzy i przekonań społeczeństwa danego czasu, co razem wytwarza ideologię pedagogiczną przyjętą przez przodującą grupę społeczeństwa za obowiązującą normę życia. Kształtująca się więc ideologia pedagogiczna daje napęd, porusza system wychowawczy idei i celów, które znów powinny działać i praktycznie realizować się w treściach i programach systemu oświatowego, a więc szkolnictwa, wychowania organizacyjnego w instytucjach (np. internat, samorząd szkolny, organizacja młodzieżowa, harcerstwo itp.), oświaty powszechnej i kultury masowej. Współdziałanie ze sobą tych trzech elementów współczesnego wychowania: ideologii, teorii i praktyki wychowawczej dla skutecznego oddziaływania wszystkich instytucji szkolno-wychowawczych i oświatowo-kulturalnych nie odbywa się wprost przez zazębianie się i ścieranie jakby trzech trybów, lecz wymaga inspiracji światopoglądowej i transmisji ruchu danego przez napęd ideologiczny toteż jak gdyby pasem transmisyjnym są tutaj zasady polityki oświatowej i wychowawczej, które założenia ideologii pedagogicznej przenoszą dla uruchomienia systemu wychowawczego celów, by te właściwie funkcjonowały w instytucjach systemu szkolno-oświatowego, za pośrednictwem pedagogizacji tych instytucji.

• Encyklopedia pedagogiczna:

system wychowania to sprężony układ wszystkich instytucji, grup, organizacji i urządzeń, przez które wiedza naukowa, światopogląd, ideologia, systemy wartości, ideały, wzory osobowe docierają do społeczeństwa. Funkcjonuje on w określonym układzie życia społecznego, politycznego, gospodarczego i kulturowego, odzwierciedlając interesy narodu, ważnych społecznie jego części i dążenia do ukształtowania młodego pokolenia według przyjętych wzorów. Do głównych cech systemu wychowania w społeczeństwie należą: dynamizm, otwartość, ukierunkowanie na cele wychowania, samo organizacja i złożoność.

49. Wychowanie równoległe.

WYCHOWANIE RÓWNOLEGŁE - to wychowanie, które równolegle przebiega do procesu dydaktyczno-wychowawczego, który jest realizowany w szkole. Przebieg wychowania równoległego ma miejsce we wszystkich instytucjach i środowiskach wychowawczych, które funkcjonują poza szkołą. (Ryszard Wroczyński)

WYCHOWANIE RÓWNOLEGŁE - jest to szeroki strumień różnorodnych bodźców edukacyjnych płynących z różnych podmiotów środowiska wychowawczego - intencjonalnego i nieintencjonalnego, z którymi spotyka się jednostka ludzka i ma on wpływ na zachowanie człowieka, na jego działalność a także rozwój różnych sfer osobowości jednostki ludzkiej. Edukacja równoległa zawsze przebiega równolegle do edukacji realizowanej w sposób celowy i świadomy w procesie dydaktyczno-wychowawczym szkoły. (Edmund Trempała)

OŚRODKI WYCHOWANIA RÓWNOLEGŁEGO wg Edmunda Trępały:

1. OŚRODKI WYCHOWANIA NATURALNEGO (rodzina, grupa rówieśnicza, grupy lokalne)

2. OŚRODKI OPIEKI CAŁKOWITEJ NAD DZIECKIEM (dom dziecka, pogotowie opiekuńcze, ośrodki szkolno-wychowawcze)

3. OŚRODKI CZĘŚCIOWEJ OPIEKI NAD DZIEĆMI (internat, bursa, dom akademicki)

4. OŚRODKI WSPOMAGAJĄCE ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY (dom kultury, kluby sportowe, pałace młodzieży, kluby)

5. OŚRODKI KULTURY I SZTUKI (biblioteka, kino, teatr, opera)

6. OŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU (czasopisma, gazety, radio, TV, Internet)

7. ORGANIZACJE SPOŁECZNE, POLITYCZNE, STOWARZYSZENIA, KSIĄŻKA ORAZ KOŚCIÓŁ

8. ZAKŁADY PRACY, które na tle swej podstawowej działalności produkcyjnej, usługowej, realizują również zagadnienie edukacji i wychowania dla swoich pracowników

Wykład:

Znaczenie wychowania równoległego w rozwoju ontogenetycznym człowieka

Rozwój człowieka dzieli się na okresy: FILOGENETYCZNY i ONTOGENETYCZNY.

ROZWÓJ ONTOGENETYCZNY jednostki ludzkiej to rozwój począwszy od urodzenia dziecka aż do zakończenia życia jednostki ludzkiej  

OKRES NIEMOWLĘCY jedynym ośrodkiem wychowawczym równoległym, który w sposób znaczący wpływa na rozwój różnych sfer życia niemowlęcia to ośrodek w postaci rodziny. W tym okresie występuje kontakt uczuciowy, społeczny, rodziców i dziecka (nie dotyczy to dzieci do lat 3, które znajdują się w domach dziecka na nie mają wpływ wychowawcy i opiekunowie)

OKRES PONIEMOWLĘCY 1-3 r.ż. w dalszym ciągu na rozwój dziecka mają rodzice, ale również ma na nie wpływ grupa rówieśnicza, dziecko ogląda już pewne obrazy w tv, mama czyta mu pierwsze książeczki - to tylko wspierające ośrodki, w niewielkim stopniu pomagają w rozwoju dziecka; rodzice uczą w tym okresie pierwszych słów, podstawowych norm, zasad higieny

OKRES PRZEDSZKOLNY 3-6 r.ż. w tym okresie rozszerza się zakres oddziaływań różnych ośrodków wychowania równoległego, w dalszym ciągu rodzice mają znaczenie w rozwoju, edukacji i wychowaniu dziecka. Obok rodziny działają tu też: środki masowego przekazu, przedszkole, grupa rówieśnicza i książka

OKRES WCZESNOSZKOLNY 7-9 r.ż w tym okresie oddziaływają na dziecko: rodzina, nauczyciele kościół, TV, czasopisma, komputer, świetlica, kino

OKRES DOJRZEWANIA do IV kl. liceum wzrastają w swym znaczeniu inne ośrodki wychowania równoległego, zaczyna maleć znaczenie rodziny, to okres buntu i naporu, tworzą się przyjaźnie, kościół też ma duże znaczenie, książka, czasopisma, Internet, ośrodki kultury i sztuki

OKRES DORASTANIA 18-24/25 r.ż. rodzina ma coraz mniejsze znaczenie. Wszystkie inne ośrodki wychowania równoległego funkcjonujące w środowisku lokalnym i ponad lokalnym mają w mniejszym lub większym stopniu oddziaływać na dalszy rozwój różnych sfer psychicznych.

OKRES PEŁNEJ DOROSŁOŚCI DO STAROŚCI rodzina, pochodzenie mają mały wpływ. Tu wpływ ma własna rodzina tzw. rodzina prokreacji, w której człowiek musi się dostosować do swoistych norm społecznych, zachowań we wspólnocie. Wszystkie inne ośrodki wychowania równoległego mogą oddziaływać na aktywność intelektualną człowieka, podtrzymywać sprawność intelektualną, kształtować pewne cechy osobowości, modyfikować zachowania.

Proces dydaktyczno-wychowawczy w szkole a wychowanie równoległe; znaczenie (rola) szkoły w wychowaniu równoległym

E. Trempała wymienia 3 ważne zadania szkoły w wychowaniu równoległym:

• Szkoła i nauczyciel powinni w procesie dydaktyczno - wychowawczym nauczyć dzieci wykorzystywania różnych ośrodków wychowania równoległego. Nauczyciel powinien przygotowywać uczniów do racjonalnego i wszechstronnego korzystania z różnych źródeł wiedzy tkwiących poza szkołą.

• Nauczyciel i szkoła w procesie dydaktyczno - wychowawczym muszą wykorzystywać różne elementy edukacyjne i wychowawcze tkwiące w wielostronnych ośrodkach wychowania równoległego (TV, kino, teatr, praca).

• Szkoła i nauczyciele w procesie pracy dydaktyczno - wychowawczej muszą współdziałać z różnymi ośrodkami wychowania równoległego w celu optymalizowania rozwoju socjalizacji i wychowania, współdziałać z rodziną organizacjami, klubami. Szkoła nie może się izolować!

50. Istota edukacji integralnej.

J. Walczyna wypracowała teoretyczne założenia integralnej edukacji wczesnoszkolnej. Jej zdaniem istota polega na zintegrowaniu pięciu kierunków kształcenia (poznawania narzędzi społecznego porozumiewania się przez słowo i liczbę, kształcenia przyrodniczo-technicznego, kształcenia społecznego, artystycznego i technicznego), w którego ramach pod wpływem celowo zorganizowanej działalności dydaktyczno-wychowawczej osobowość ucznia może się wszechstronnie rozwijać, zgodnie z jej właściwościami. Ponieważ istotę integracji stanowi scalanie, tzn. tworzenie całości z części, to istotę edukacji wczesnoszkolnej stanowi ułatwianie uczniom klas początkowych poznawania świata z różnych punktów widzenia z zaangażowaniem wszystkich sfer osobowości: sfery umysłowej, emocjonalno-motywacyjnej i działaniowej.

Ł. Muszyńska "Integracja wychowania i nauczania w klasach młodszych przejawia się w:

-łącznym ujmowaniu celów wychowania, nauczania i kształcenia,

-scalaniu treści i materiału nauczania oraz wychowania przez koncentrację wokół zasadniczych osnów zintegrowanych jednostek tematycznych,

- tworzeniu jednolitych, integralnych ciągów sytuacyjnych dla działań i przeżyć dziecięcych".

Istnieje integracja:

- ofert edukacyjnych;

- zespołu klasowego;

- środowisk życia dziecka;

- wszystkich podmiotów

- uczniów, nauczycieli i rodziców uczestniczących w procesie edukacyjnym.

51. KOMPETENCJE KOGNITYWNE

Kompetencja - z łac. competentia, czyli odpowiedniość, zgodność, zdolność do działania. Obejmuję sferę świadomości aktualnej jak i świadomości potencjalnej, percepcji i recepcji, teorii i praktyki. W rozumieniu słownikowym oznacza zakres czyjejś wiedzy, umiejętności i odpowiedzialności. W odniesieniu do myślenia człowieka oznacza wiedzę na temat procesów myślowych oraz umiejętności i sposób wartościowania różnych stylów myślenia człowieka w przyswajaniu i oswajaniu świata.

Myślenie oparte na logice można porównać do budowli, w której poszczególne piętra „tego co jest” wspierają się na podstawie „tego co było”. Całość tej budowli tworzy odrębną idee, czyli wertykalny sens logicznego złożenia. „Nowość” idei polega na specyficznym układzie całości. W takim sposobie myślenia nie ma miejsca na spontaniczność. Logika i funkcja utrzymuje pełną kontrolę nad naszym myśleniem. Za pomocą logiki budujemy piętro, po piętrze budowlę różną w układzie. Każdy jej fragment musi być na tyle stabilny by móc udźwignąć następne. Stabilność budowli opartej na logicznym myśleniu zależy od stabilności jej fundamentu.

Wiedza decyduje o logice, a nie czysta logika o wiedzy, dlatego też stwierdzenie „logika dla logiki” jest błędne.

Wyrażanie nowej idei wymaga sformowania nowego porządku - nowej logiki. Oznacza to, że w jakimś momencie pojawiają się oprócz możliwości realnych - tu i teraz, możliwości optymalne dające się zaktualizować w bliższej lub dalszej przyszłości.

Jeśli nie znamy wszystkich przesłanek, to logika jest bezradna, jeśli nietypowe rozwiązanie podpowiada nam intuicja, to i tak nie unikniemy osądu logiki. Wniosek z tego, że „nowe” jest dzieckiem logiki i intuicji.

Logika za pomocą słów czy pojęć z konieczności wyraża jedynie to, co ogólne i niezmienne, natomiast obrazy wyrażają również to co jednostkowe i zmienne. Obrazy są łatwiejsze do przekształcenia z dwóch powodów :

• są one z natury bardziej ciągłe

• wykazują większy stopień zgodności informacyjnej w stosunku do swoich desygnatów

Myślenie obrazowe, które wspiera myślenie intuicyjne jest zawsze myśleniem irracjonalnym. Myślenie obrazowe oparte jest na wrażeniach i ich związkach będących skutkiem działania bodźców zewnętrznych świata na nasze zmysły.

Tajemnica „nowej logiki” wymaga przede wszystkim żmudnego gromadzenia doświadczeń i informacji, co można porównać do usypywania ziaren piasku, aż do momentu, gdy siła grawitacji wywoła efekt lawiny.

Zjawiający się intuicyjnie obraz całości wymaga dodatkowo inwencji w jego sformowaniu werbalnym lub symbolicznym. W ten sposób myślenie intuicyjne identyfikuje się z problemem pozanaukowym. Przykładem może tu być behawioryzm i kognitywizm, które ze swej istoty muszą odrzucać procesy nieliniowe, a tym samym nie interesuje ich człowiek jako całość. Nie tylko człowiek tworzy idee ale także idee tworzą człowieka.

52. KOMPETENCJE MERYTORYCZNE

Kompetencje merytoryczne sprowadzają się do pytania : czym jest nasza obiektywna wiedza? Jakie jest jej źródło?.

Za każdym faktem kryje się jakaś zmiana fizyczna lub chemiczna, wywołana określonym ruchem energii w świecie zewnętrznym wobec podmiotu tej zmiany. Każdy ruch energii jest w istocie początkiem wrażeń poznawczych.

Do zaistnienia faktu potrzebny jest z jednej strony przedmiot emitujący realną treść i konkretną formę a z drugiej strony podmiot rozpoznający w potoku bodźców te, które, składają się na intuicyjny lub logiczny obraz zewnętrznego świata.

„Nagi fakt” nie jest równoważny jego reprezentacji symbolicznej w obszarze naszej świadomości aktualnej.

Faktów nie tworzymy ani bezwzględnie, ani bezwzględnie nie odtwarzamy.

Wg B. Russell'a fakty polegają zawsze na relacjach między częściami całości lub między jakościami poszczególnych rzeczy. Faktem jest wszystko co jest, z wyjątkiem tego, co całkowicie elementarne.

Na fakt składają się różne zjawiska i to fakt usprawiedliwia całość, a całość nadaje faktom znaczenie.

Odrzucone fakty mogą być zawsze nieistotne lub bardzo istotne dla zrozumienia całości, a nasze „uśrednienie” nie daje nigdy pewności, że przyjęliśmy właściwy system oceny. Oznacza to, że do zrozumienia poszczególnych faktów potrzebna jest pewna całość.

Fakty ze względu na swoją radykalną zmienność i niepodatność na werbalny opis, nie mogą być postawą poznania obiektywnego, a nawet prowadzą poznanie fałszywą „drogą głupców”.

Niezależnie od dominującej strategii poznania, a także od wieku ucznia nie możemy z góry precyzyjnie zaplanować wszystkich faktów potrzebnych do zrozumienia pewnej całości, nie mniej jednak zawsze istnieje pewien rdzeń istotowy, dla przykładu w temacie „Bitwa pod Grunwaldem” istotny jest czas, miejsce, rodzaje broni itp.

Całościowy obraz zbierania faktów wymaga od nauczyciela i uczniów bardziej kreatywnego stosunku do procesu kształcenia.

53. kompetencje wolicjonarne w edukacji integralnej.

Wartości pojawiają się w naszym życiu, gdy pojawia się świadomość jakiejś potrzeby. Np. język chiński może być dla nas bezwartościowy do momentu, gdy znajdziemy się w Chinach. Często bywa tak, że zaspokajana (lub niezaspokajana) potrzeba usypia nasze poczucie jej wartości. Kiedy znajdziemy się w sytuacji deficytu w realizacji określonej potrzeby, w tym wypadku dokonujemy czasami całkowitej rekonstrukcji naszej dotychczasowej struktury wartości. Wobec tego język chiński może stanąć na najwyższym szczeblu naszej nowej hierarchii wartości gdy znajdziemy się w Chinach.

U człowieka pojawienie się potrzeby może utożsamiać się z sensem jej istnienia i istoty. Każda potrzeba pojawia się i znika w naszej świadomości dzięki temu, że ma udział w jakimś sensie. A udział ten rośnie lub maleje w miarę powszechności znaczenia potrzeb innych ludzi.

Ten, kto zaspokaja określoną potrzebę, robi to ze świadomością jej znaczenia dla siebie i innych. Człowiek nie żyje samotnie, korzysta więc z gotowego zestawu znaczeń podsuwanego przez najbliższą rodzinę, znajomych, szkołę, media. Czyni tak, bo wierzy, że inni znają ten sens na podstawie własnego doświadczenia. Czasami kieruje się więc opinią jakiejś większości. W ten sposób nie doświadcza zawsze rzeczywistych wartości, lecz wartości uznanych za rzeczywiste. Tworzy to iluzję, że życie jest zbiorem wartości przynoszących korzyści, a człowiek jest tylko przedmiotem w powszechnej gonitwie za szczęściem.

Nikt nie zaprzeczy istnieniu pewnego przymusu wewnętrznego, wyznaczającego kierunki naszych dążeń jednostkowych i ogólnoludzkich, o których informuje nas nie tylko świadomość ukształtowana na bazie określonego etosu, lecz również natężenie i napięcie emocjonalne. Pierwsze, wyrażające się rosnącym poczuciem zadowolenia lub niezadowolenia w perspektywie formułowanej potrzeby, której nie boimy się uzewnętrznić sobie i innym. Drugie, wyrażające się w reakcji (zadowolenia, niezadowolenia) na sposób i rezultat jej aktualizacji. Mówiąc inaczej, jeśli realizacja naszej potrzeby nie narusza godności własnej i godności innych osób, to mamy wystarczające podstawy by uznać ich ogólnoludzką wartość. Augustyn z Hippony wyraził to w sposób ponadczasowy: „Kochaj i rób, co chcesz”. Jest to najbardziej ogólna formuła wartości w kształceniu integralnym, gdzie wolność jest zawsze w relacji do konieczności i odwrotnie. Zamiast więc postawy: „Ja sam wiem, co jest dla mnie i dla ciebie najlepsze” proponuje postawę wsłuchania się w potrzeby własne i potrzeby innych, gdzie możliwe staje się doświadczenie wspólnej prawdy, dobra i piękna. „Kochaj” nie oznacza miłości do konkretnej osoby, ale znaczy kochaj w drugim człowieku jego godność, wolność, twórczość czy jednostkowe zróżnicowanie. Nie ma nic piękniejszego niż realizowanie potrzeb własnych i cudzych w imię miłości do człowieka jako takiego.

Dlatego nieufanie dzieciom czy młodzieży, ich zdolnościom intuicyjnego wyczuwania tego, co wartościowe, prowadzi do rekompensowania tych potrzeb w zachowaniach dążących do przywrócenia wolności wyboru, czy też niezbyt szczęśliwym naśladowaniu dorosłych (np. poprzez stosowanie używek). Natomiast w sytuacji, gdy w szkole przyjemność każdego wyboru zamieniamy na użyteczność, wśród uczniów rodzi się niechęć do pracy nad sobą, a także niecierpliwość w oczekiwaniu na realizację potrzeby sprawstwa (kontrolowania światem). Gdy edukację traktuje się jako mechaniczny proces urabiania użytecznymi wartościami, nie unikniemy pytania uczniów o sens spędzania kilkunastu lat na mało przyjemnym realizowaniu nie swoich potrzeb. Jak dotąd nie sprawdziła się pozytywistyczna zasada: „Jeśli nie masz tego, co chcesz, to pokochasz to, co masz”. Czy może kogoś zaskakiwać brak samodzielności i bezradność dzieci? Zwłaszcza, że w szkole kształcenie bezradności odbywa się w sposób systemowy i planowy, a zatem progresja rozwoju, jak i regresu jest nieporównywalna. Nauczyciel gra rolę recepcjonisty: „Ja wiem wszystko”, uczeń zaś rolę petenta: „Ja nic nie wiem”. Trudno liczyć na rozwój „całego człowieka”.

Nie każde działanie edukacyjne musi zaczynać się od przedstawienia treści i wartości oczekiwanego wyniku, może również być odkryciem i doświadczeniem własnych wartości . To nie przyswajanie jakiejś mitycznej prawdy, dobra i piękna tworzy człowieka, lecz człowiek tworzy się w konkretnych relacjach do tego, co prawdziwe i fałszywe, dobre i złe, piękne i brzydkie. Istotą kształcenia nie byłaby więc jakaś recepcja ściśle uporządkowanej struktury wartości, ale twórcza percepcja własnych i cudzych potrzeb, odkrywająca to, co wspólne i różne, to, co wynika z własnego wyboru i z konieczności, jak i to, co dobrze zrozumiałe, respektowane. Jednym słowem byłoby to kształtowanie jednostkowego życia według interpodmiotowych wartości.

54. kompetencje emocjonalne w edukacji integralnej.

W ostatnich latach, za sprawą różnych odkryć mówi się coraz częściej o konieczności nabywania wiedzy i umiejętności posługiwania się emocjami zarówno własnymi, jak i cudzymi. M.in. za sprawą Howarda Gardnera pojawił się model inteligencji wielowymiarowej. Zapoczątkowany przez niego Projekt Spektrum zainicjował wiele kierunków badań nad samymi emocjami. Gardner twierdzi, że istnieje wiele rodzajów inteligencji, które ujmuje w 7 podstawowych kategorii: zdolności językowe, matematyczno- logiczne, orientacji przestrzennej, kinestetycznej, muzycznej oraz interpersonalne (zdolność rozumienia innych osób) i intrapersonalne (zdolność wejrzenia w siebie).

Z badań wynika, że braki w sferze inteligencji emocjonalnej stają się przyczyną szeregu zaburzeń w życiu jednostek i społeczności, w tym wzrostu uzależnień od używek czy wzrostu przestępczości. Reakcje emocjonalne wspierają myślenie poprzez inicjowanie lub przerywanie niektórych procesów myślowych i skierowanie uwagi na to, co w danej chwili jest istotne.

Elementy wiedzy i umiejętności radzenia sobie z emocjami można podzielić na 4 zintegrowane obszary:

1.Percepcja, ocena i ekspresja emocji jako:

-zdolność do identyfikacji emocji w stanach własnego organizmu, uczuciach i myślach

-zdolność do identyfikacji emocji u innych np. poprzez dzieło sztuki

-zdolność do precyzyjnego wyrażania emocji i potrzeb związanych z uczuciami

-zdolność do rozróżniania pomiędzy precyzyjnym i nieprecyzyjnym, szczerym i nieszczerym wyrazem emocji

2.Emocjonalne wspomaganie myślenia jako:

-zdolność do kierowania uwagi na istotne informacje

-zdolność do osądu i efektywnego wykorzystania pamięci

-zdolność do zmiany perspektywy np. z pesymistycznej na optymistyczną

-zdolność do rozumienia roli uczuć np. radości w procesie rozumowania analitycznego czy kreatywnego

3.Rozumienie i analizowanie emocji; wykorzystywanie wiedzy emocjonalnej jako:

-zdolność do nazywania emocji i rozumienia relacji pomiędzy słowami i emocjami

-zdolność do interpretacji znaczenia relacji interpersonalnych

-zdolność rozumienia złożonych i ambiwalentnych uczuć

-zdolność przewidywania stanów emocjonalnych

4.Świadoma regulacja emocji, sprzyjająca rozwojowi emocjonalnemu i intelektualnemu jako:

-zdolność do otwartości na uczucia przyjemne i nieprzyjemne

-zdolność do refleksyjnego zaangażowania się w uczucie lub zdystansowanie się od niego

-zdolność świadomego monitorowania emocji w odniesieniu do siebie, jako ich podmiotu i w relacjach z innymi

-zdolność do panowania nad emocjami własnymi i innych ludzi

Wielu psychologów i pedagogów zamiast terminu „inteligencja emocjonalna” używa terminu „kompetencje emocjonalne”. Termin ten został wprowadzony przez Carolyn Saarni, która określa go jako „skuteczność w przeprowadzaniu, wywołujących emocje, transakcji społecznych”. Skuteczność- rozumie jako zdolność i umiejętność jednostek do osiągania celu, Transakcję- jako strategiczne wykorzystanie wiedzy o emocjach i zdolności jej wyrażania w kontaktach z innymi. Autorka wymienia następujące rodzaje kompetencji:

1.Świadomość własnego stanu emocjonalnego, uwzględniająca możliwość odczuwania jednocześnie wielu emocji

2.Zdolność dostrzegania emocji innych ludzi, oparta na wskaźnikach sytuacyjnych oraz ekspresyjnych, charakteryzujących się pewnym stopniem interpodmiotowego znaczenia emocji

3.Znajomość słownictwa i wyrażeń związanych ze stanami emocjonalnymi, dostępnych w danej kulturze

4.Zdolność do empatycznego i współczującego zaangażowania w doświadczenia emocjonalne innych ludzi

5.Zdolność do rozumienia, że wewnętrzny stan emocjonalny może nie odpowiadać zewnętrznemu zachowaniu zarówno u siebie, jak i u innych

6.Zdolność do przystosowawczego radzenia sobie z przykrymi emocjami poprzez użycie strategii samoregulacji

7.Świadomość tego, że struktura lub natura związku międzyosobniczego jest w jakiejś mierze zdeterminowana jakością zachodzącej w nim komunikacji emocjonalnej

8.Zdolność do skuteczności emocjonalnej

Jak stwierdza Saarni, mimo że kompetencje mają charakter dynamiczny, to jednocześnie tworzą integralną całość, która sprawia, że nabycie jednej kompetencji wpływa na wszystkie pozostałe. Osoba wykształcona to jednostka, która potrafi logicznie myśleć i skutecznie posługiwać się określonym pensum wiedzy o świecie zewnętrznym, ale także radzi sobie dobrze z własnymi emocjami oraz emocjami innych ludzi.

55. Kompetencje retrospektywne

Aby magazynować w pamięci niezliczoną ilość bodźców i reakcji musimy dysponować określonymi kodami transponującymi obrazy lub pojęcia na programy sieci neuronowych, natomiast by przekazać je w sposób zrozumiały musimy umieć je sformować w postaci sygnału, słowa lub symbolu. Zanim jakiś bodziec zostanie zakodowany, a jakaś myśl sformowana, wcześniej zostaje poddana ocenie na poziomie emocjonalnym. Każdy taki proces jest możliwy dzięki pamięci.

Zdolność kodowania, formowania, jak i potrzeba impresji i ekspresji są najważniejszymi motywami ludzkiej działalności, w tym szczególnie działalności edukacyjnej. Trwałość i skuteczność zapamiętywania zależy m. In. od określonej puli informacji zdobytych wcześniej. Ilość i jakość zapamiętania jest wprost proporcjonalna do oszczędności słów i obrazów bowiem zapamiętanie to proces złożony.

Z badań w zakresie kodowania synaptycznego wynika, że wielką rolę w zapamiętaniu różnego typu informacji mają towarzyszące pamięci uczucia, które wzmacniają i utrwalają synapsy- dużo skuteczniej niż powtarzanie.

Pamiętamy dobrze to, co w jakiś sposób miało wyraźny ślad w naszym zachowaniu.

56. Kompetencje pragmatyczne

Wszystkie znane nam praktyczne sposoby działania możemy sprowadzić do 2 kategorii: działania ekstraspekcyjne i introspekcyjne.

Pierwsze dotyczą działania w świecie zewnętrznym np. posługiwania się przedmiotami realnymi, obserwacji zjawisk i procesów czasoprzestrzennych czy ćwiczeń fizycznych.

Drugie dotyczą działania w świecie wewnętrznym np. posługiwania się w wyobraźni przedmiotami idealnymi (np. figury geometryczne).

Współcześnie działalność ekstraspekcyjną powierzamy robotom i komputerom, które skuteczniej od człowieka identyfikują formę ogólną działania z formą jednostkową.

Jednak komputery mogą działać jedynie replikacyjnie, gdy tymczasem organizacja naszego życia wymaga również działalności kreatywnej.

Zatem człowiek zmuszony jest do posługiwania się sposobami heurystycznymi- sposobami działania zawierającymi jedynie ogólną treść i formę.

Podstawę do tworzenia heurystyk empirycznych zaproponował przede wszystkim Le Chatelier, który nazywa ją sposobem stopniowego doskonalenia lub cyklem dzialania zorganizowanego. Heurystyka traktowana jest jako sztuka odkrywania nowych faktów, wartości i sposobów działania. A podejmując się jej konstruowania należy jasno i wyraźnie określić cechy zadań, do których będzie miała zastosowanie.

57. Kompetencje lingwistyczne w edukacji integralnej


„ Język jest tworzywem, za pomocą którego konstytuowane są działania dydaktyczne nauczyciela i ucznia, tzw. Działania realizacyjne (podstawowe) związane z głównym celem oraz działania przygotowawcze , kontrolne, oceniające, i korekcyjne; formułowane są cele i zadania tych działań, a także konstruowane środki i metody ich realizowania i rozwiązywania.” / W. Kojs/

Treść, struktura i procedura reprezentacji i komunikacji świata zewnętrznego i wewnętrznego sprawia, ze przez kompetencje lingwistyczne rozumie się zdolność posługiwania się określonymi kodami znaków werbalnych i niewerbalnych, w procesie skutecznego(ze względu na cel) lub efektywnego(ze względu na sam proces) przekazywania myśli i uczuć, kierujących bądź organizujących oczekiwania odbiorcy i/lub nadawcy komunikatu.
Nieustannie tworzymy ( zwłaszcza w żywej mowie) nowe zbiory znaków i nowe ich znaczenia. Im głębszy sens, tym dłuższy żywot znaku, trwającego nieustannie mimo relatywnych kontekstów, zmienionego brzmienia czy zmienionej formy graficznej.

Jednak interakcje międzyludzkie nie opierają się jedynie na wymianie znaków werbalnych, ale także na wymianie znaków sygnałów.

Znak- sygnał: wyraża zawsze jakiś stan dziejący się hic et nunc, u człowieka pojawia się, zanim jest on w stanie sformować werbalnie swoją reakcję.

Znak- słowny: związany jest nie tylko z myślą o rzeczy. Komunikuje nasze myśli o obserwowanych rzeczach i zdarzeniach.
Znak- obraz: Nie mają ani odpowiednika w rzeczywistości zmysłowej „ tu i teraz”, ani w rzeczywistości emocjonalnej „ tu i teraz”. Wychodzą one poza aktualność bytu. Znaki te nazywamy symbolami i stanowią one integralny element kultury człowieka.



58. Kompetencje komunikatywne w edukacji integralnej

Treści i same kompetencje językowe, które ułatwiają jednostce poznanie świata, a także samego siebie w kontaktach ze światem, są niezmiernie ważne, jednak w kontaktach z drugim człowiekiem nie mniej istotne są kompetencje komunikatywne. Integralnie związane z kompetencjami językowymi ale skupione bardziej na formie przekazu niż na treści. Należą do nich:

*centracja interpersonalna: związana jest z brakiem umiejętności spojrzenia z perspektywy innego człowieka, kiedy własny opis świata nakładamy na opis dokonany przez innych.
*decentracja interpersonalna: wg Feffera „ zdolność do równoczesnego uwzględniania różnych aspektów rzeczywistości, w różnych relacjach. Przyjmujemy tu także punkt widzenia naszego rozmówcy, starając się uwzględnić wspólną perspektywę widzenia świata.

* kompetencje erotematyczne: związane są z umiejętnością zadawania pytań i odpowiadania na pytania. Dotyczą spontanicznego reagowania na zmieniającą się sytuację komunikacyjnego bytu, tzn. dotyczy twórczego „ bycia” w procesie nadawania i odbierania treści.

* kompetencje akromatyczne: związane są z umiejętnością form i technik przekazu komunikatów. W tych kompetencjach zawiera się wiedza i umiejętności nadawania i odbierania komunikatów. Odpowiadają na pytanie, jak najskuteczniej i najefektywniej( dla nadawcy i odbiorcy) przekazać sens lub treść informacji.
Schematy kierunków komunikatów:

1. Komunikacja jednokierunkowa

2. Komunikacja dwukierunkowa

3. Komunikacja wielokierunkowa z dominacją nauczyciela

4. Komunikacja wielokierunkowa bez dominacji nauczyciela


W zwykłym akcie komunikacji częściej jesteśmy nastawieni na przekaz niż na odbiór, na to, kto mówi, niż na to, co mówi. Organizacja dialogu nie zależy ani od nauczyciela, ani tylko od uczniów, ani wyłącznie od skoncentrowania uwagi na słowach, które coś symbolizują, opisują lub sygnalizują, ani wyłącznie od formy czy metody odkrywania jakiejś prawdy o świecie i nas samych. Istotą dialogu jest wolność wypowiedzi, określona tylko konwencją języka i kulturą wyrażania swoich myśli.

59. Edukacja a indoktrynacja

Dziecko idąc do szkoły poddawane jest presji, jakie wywierają „obiektywne i naukowe” metody wychowawcze, teorie i mody edukacyjne jak również środowisko rówieśnicze.

Metody te mają być ponoć „neutralne światopoglądowo”, W praktyce jednak stoi za nimi określona wizja człowieka, którego starają się ukształtować i wychować autorzy konkretnych koncepcji pedagogicznych

Preferowany pamięciowy system opanowania materiału hamuje rozwój dziecka, powodując jego ujednolicanie. Początkowy zapał poznawania świata i zgłębiania jego tajemnic wyjaławiany jest bardzo skutecznie przez uczenie się na pamięć, odpytywanie na zasadzie od tej linijki do tej linijki, stawianie ocen, górowanie nauczyciela nad uczniem i rodząca się wzajemna wrogość. Kolejnym czynnikiem hamującym rozwój jest sama atmosfera stwarzana przez szkołę jako miejsce, rodzi się zawiść budowana przez system ocen, tworzy się współzawodnictwo, które wypacza umysł dziecka. Nauka zaś powinna być nastawiona na dawanie, na rozwijanie osobowości i indywidualizm dziecka, na kreowanie jego osobowości nie przez system nauczania wspólny dla wszystkich, ale system preferujący indywidualność, budowanie w oparciu o zainteresowania przejawiane przez dziecko. Jednak szkoła, jaka by ona nie była, nigdy nie będzie w stanie zapewnić dziecku indywidualnego rozwoju.

Od gr. II

Indoktrynacja - proces korzystający z propagandy w celu wpajania określonych ideologii, poglądów lub przekonań

Określenie to stosowane jest na przykład w odniesieniu do działań systemu państwowego w krajach totalitarnych, czasem innych w sensie negatywnym (np. przez otoczenie i rodziców wpajanie "jedynej słusznej" religii). Istotną cechą indoktrynacji jest świadome pozbawianie wiedzy o kierunkach przeciwnych do promowanych.

Typowym przykładem stosowania indoktrynacji jest hitlerowska organizacja młodzieżowa Hitlerjugend. Również radziecki okupant na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej prowadził komunistyczną indoktrynację ludności. Polityka ta przyczyniła się do niszczenia śladów polskości na ziemiach dawnej Polski.

Tutaj jest ciekawy fragment artykułu(przedruk) „Walka trwa”- dużo tego, ale jak przeczytacie to łatwo to wszystko zrozumieć Można to też rozstrzygać pod względem tego, że nauczyciele przekazują „własne prawdy” w procesie nauczania. Wpajają dzieciom to co sami uważają za słuszne.

Wiedza , którą tak hojnie zostajemy obdarowani właściwie niczego nam nie daje , czytać , pisać i liczyć w tym zakresie jaki jest potrzebny w normalnym życiu dziecko nauczyłoby się w ciągu dwu - trzech lat . Reszta wiedzy jest skrajnie bezużyteczna . Preferowany pamięciowy system opanowania materiału hamuje rozwój dziecka , powodując jego ujednolicanie .Początkowy zapał poznawania świata i zgłębiania jego tajemnic wyjaławiany jest bardzo skutecznie przez uczenie się na pamięć , odpytywanie na zasadzie od tej linijki do tej linijki , stawianie ocen , górowanie nauczyciela nad uczniem i rodząca się wzajemna wrogość . Kolejnym czynnikiem hamującym rozwój jest sama atmosfera stwarzana przez szkołę jako miejsce , rodzi się zawiść budowana przez system ocen , tworzy się współzawodnictwo , które wypacza umysł dziecka .Nauka zaś powinna być nastawiona na dawanie , na rozwijanie osobowości i indywidualizm dziecka , na kreowanie jego osobowości nie przez system nauczania wspólny dla wszystkich , ale system preferujący indywidualność , budowanie w oparciu o zainteresowania przejawiane przez dziecko . Jednak szkoła jaka by ona nie była , nigdy nie będzie w stanie zapewnić dziecku indywidualnego rozwoju . Najlepszą metodą rozwoju byłoby wychowanie przez rodziców , to oni najlepiej wiedzą co dla dziecka jest dobre , obserwują je i sami widzą jakie przejawia zainteresowania i tym powinni się kierować . Powinni pełnić rolę drogowskazów , podpowiadaczy , a nie kategorycznych i bezwzględnych najlepiej wiedzących . Jednak taka postawa rodziców także nie jest możliwa bez odpowiednich zmian społecznych . Dopóki ojciec i matka będą zmuszeni do ciężkiej pracy zawodowej , zabierającej im nadto cennego czasu , nadto męczącej i uszczuplającej ich energię , dopóki musieli będą czynić gorączkowe rachunki i poszukiwania " niezbędnego " pieniądza , by móc godnie żyć dopóki te czynności będą pochłaniały ich prawie w całości dopóty ich powinności przejmowała będzie szkoła , a zadania tej wytaczał będzie aktualny system mający na celu wpojenie swoich idei tak gruntowne by jednostka nie stanowiła dla niego zagrożenia . Kończąc naukę trafiamy w ramy społeczeństwa , zaczynamy żyć jak dorośli , idziemy do pracy , która zajmuje nas od rana do wieczora , wracając zmęczeni , rzucamy się na kanapę i zatapiamy zmęczony wzrok w " kojącym " obrazie telewizyjnym , zasypiamy . Nadchodzi kolejny dzień , po nim następny i następny , aż niezauważając tego wtapiamy się w to społeczeństwo i choć nieraz coś nas gnębi , denerwuję , złości , nie możemy tego zmienić bo po prostu nie umiemy , tak zostaliśmy ukształtowani . Rodzą się frustracje . W międzyczasie zawieramy związek małżeński . Mamy dzieci . Wyprowadzamy psa . Bijemy dzieci i posyłamy je do szkoły , one zaś przechodzą podobną do naszej indoktrynację , odmóżdżenia i stają się takimi jak my grzecznymi członkami społeczeństwa.

Podsumowując: Jaka powinna być edukacja? Przykładem może być edukacja wolnościowa. Edukacja nie może być indoktrynacją, nie może być propagandą, nie może opierać się na manipulacji bądź przymusie, czy to fizycznym, czy to psychicznym. Młody człowiek musi wykonywać swoje obowiązki i za łamanie zasad podlegać odpowiedniemu systemowi kar, jednakże zawsze traktowany być musi z szacunkiem. Cały proces kształcenia powinien uwzględniać opinię ucznia. Mamy bowiem nie tyle uczyć go o wolności, ale uczyć go za pomocą wolności. Trzeba pozwalać decydować mu o sobie: o wyborze przedmiotów, których pragnie uczyć się w zakresie rozszerzonym, o wyborze materiałów, z których może korzystać, o wyborze swojej drogi życiowej itp. Swoboda konwersacji podczas lekcji - w szczególności podczas zajęć z bloku humanistycznego - ma rozwijać jego umiejętności argumentowania, wyrażania swoich opinii, dowodzenia, wnioskowania oraz przewidywania. Dzięki takiej metodyce sprawić można, że wiedza, w którą uczeń zostaje zaopatrzony w ciągu edukacyjnym, stanie się rzeczywiście wiedzą operatywną.

60. Edukacja społeczeństwo informacyjne

*o problemach społeczeństwa informacyjnego pisze Krajowa Rada Radiofonii i telewizji

* „Społeczeństwo informacyjne - problemy rozwoju”, praca zbiorowa pod red.

Agnieszki Szewczyk, Difin, Warszawa 2007

* „Oblicza ubóstwa w społeczeństwie informacyjnym”, Agnieszka Szewczyk, PWN,

Warszawa 2006

Kształcenie nabywania umiejętności niezbędnych w społeczeństwie informacyjnym oraz elastyczność zawodowa powinny stanowić rdzeń współczesnego szkolnictwa. Jednym z wyzwań współczesnej szkoły jest wychowanie człowieka zdolnego do funkcjonowania w nowej cywilizacji informacyjnej. Chodzi o przygotowanie młodego pokolenia do posługiwania się nowymi mediami i technikami informacyjnymi.

Jednak należy pamiętać zagrożeniach zagrożeniach, jakie niesie ze sobą społ.. inf. O zagrożeniach można mówić wtedy, gdy zajęcia i czynności wykonywane przez dzieci i młodzież poza szkołą, ale i nie tylko, wywołują potencjalne lub rzeczywiste ujemne, niekorzystne zmiany w rozwoju i edukacji dziecka oraz w życiu jego rodziny. Przede wszystkim istnieje ogromne niebezpieczeństwo i możliwość uzależnienia się np. od Internetu czy telewizji, Telewizja, Internet, prasa mogą też spowodować ogólną demoralizację dzieci i młodzieży, gdyż jak powszechnie wiadomo korzystanie z owych środków rośnie lawinowo szczególnie wśród ludzi młodych, których osobowość dopiero się kształtuje. Dlatego oddziaływanie środków masowego przekazu ma szczególne znaczenie. Rolą nauczyciela jest wskazanie kierunku, wspieranie dzieci i młodzieży w procesie samodzielnego zdobywania wiedzy, informacji, pomoc w ocenie oraz wartościowaniu rzeczywistości.

Zapewne nikt już nie wyobraża sobie życia bez wykorzystania takich mediów, jak radio, telewizja czy telefon. Nikogo nie dziwi też coraz powszechniejsze wykorzystywanie komputerów praktycznie w każdej dziedzinie życia. Media - komputer, Internet, telewizja, radio, prasa i książki stały się środkami edukującymi i wspomagającymi edukację i to nie tylko dzieci i młodzieży, ale także dorosłych. Wszyscy prognostycy są zgodni, iż sukces w społeczeństwie informacyjnym zależny będzie od poziomu wykształcenia ludzi tworzących to społeczeństwo. Społeczeństwo przyszłości będzie przekształcało się w społeczeństwo ludzi uczących się, a wiedza i umiejętności wyszukiwania potrzebnych informacji będą cenionym towarem na rynku.
Nowy system edukacyjny nastawiony na kształcenie całego społeczeństwa przez całe życie nie może być oparty wyłącznie na bezpośrednim kontakcie uczącego się z uczącym w klasie - musi, ze względu na koszty i zakres zagadnienia, opierać się na zastosowaniu w dużej mierze, co nie znaczy, że wyłącznie technik informatyczno-telekomunikacyjnych w procesach kształcenia. Wymaga to wypracowania i wdrożenia do praktyki istotnie nowych metod dydaktycznych, a nie tylko uzupełnienia starych metod wypracowanych przed wiekami, przy założeniu centralnej roli nauczyciela, o incydentalne użycie komputerów. Te nowe metody muszą uwzględniać:

niezwykłą elastyczność zapisu cyfrowego dającą możliwość dowolnego doboru treści nauczania, składania ich z modułów, odsyłania do łatwo dostępnych źródeł itd., interaktywność dającą możliwość uczenia się przez działanie, co jest najbardziej skuteczne, szeroki dostęp do światowych zasobów informacyjnych umożliwiający dołączanie treści niepodręcznikowych, komunikację sieciową oferującą elastyczność czasu i indywidualizację tempa nauki.

Niestety media mogą też mieć negatywny wpływ na edukację. Jak wszystko, tak i one mają swoje wady i należy z nich korzystać z rozsądkiem i umiarem. O zagrożeniach można mówić wtedy, gdy zajęcia i czynności wykonywane przez dzieci i młodzież poza szkołą, ale i nie tylko, wywołują potencjalne lub rzeczywiste ujemne, niekorzystne zmiany w rozwoju i edukacji dziecka oraz w życiu jego rodziny. Przede wszystkim istnieje ogromne niebezpieczeństwo i możliwość uzależnienia się od Internetu czy telewizji, a nawet od obu tych środków masowego przekazu. Dzieci i młodzież godzinami przesiadująca przed szklanym ekranem telewizora lub monitora, może uzależnić się od niego, co w konsekwencji doprowadzi do tego, że pierwszą rzeczą, jaką będzie robiła po przyjściu ze szkoły czy wstaniu rano, to właśnie włączenie szklanego ekranu. Taka osoba będzie zapominała o swoich podstawowych i niezbędnych czynnościach, nie będzie też w stanie normalnie funkcjonować, a korzystanie z telewizji, komputera i Internetu, nie będzie już dla tej osoby źródłem wiedzy i czerpania informacji, ale nieświadomego tracenia czasu. Telewizja i Internet mogą też spowodować ogólną demoralizację dzieci i młodzieży, gdyż jak powszechnie wiadomo jest tam ukazywane zbyt wiele przemocy, agresji i swobody. To wszystko powoduje skutek wręcz odwrotny, nie jest to już na pewno edukacja w społeczeństwie informacyjnym, a jej brak i zaniedbanie. Dlatego ważne jest, by nauczyć się i umieć racjonalnie wykorzystywać edukację w mediach.

38

---