Zadanie ( 2 pkt.) W procesie trawienia białek biorą udział m.in. aminopeptydazy i karboksypeptydazy.

a) Wypisz ze schematu cyfrę wskazującą strzałką miejsce działania aminopeptydazy, uzasadnij

b) Wypisz ze schematu cyfrę wskazującą strzałką miejsce działania karboksypeptydazy i uzasadnij.

c) jakie enzymy działają w miejscu oznaczonym cyfrą 1? Wymień je.

Zadanie (1 pkt)

W pewnym odcinku przewodu pokarmowego niemowląt, w lekko kwaśnym środowisku, wydzielana tu renina powoduje „ścinanie” rozpuszczalnego białka mleka w nierozpuszczalną parakazeinę i zaczyna jej trawienie. Określ, w której części układu pokarmowego niemowlęcia zachodzi przedstawiony proces.

Zadanie (0 -2 pkt.). Jedną z części przewodu pokarmowego człowieka jest jelito cienkie.

Podaj nazwę wskazanych strzałkami elementów jelita cienkiego i określ ich rolę biologiczną.

Zadanie (0 - 2 pkt.)

U człowieka pobieranie pokarmu jest regulowane przez ośrodki sytości i głodu, znajdujące się w podwzgórzu.

Uzupełnij schemat, wpisując w odpowiednie miejsca określenia wybrane z podanych poniżej:

• niski poziom glukozy

• wysoki poziom glukozy

• 
  jeść

• nie jeść

Zadanie (0 - 2 pkt.)Przyporządkuj fragmentom przewodu pokarmowego oznaczonym na schemacie cyframi 1 - 7, ich nazwy.

A - jelito cienkie,

B - wątroba,

C - odbytnica,

D - dwunastnica,

E - jelito grube,

F - żołądek,

G - trzustka,

H - jama ustna i gardło,

I - przełyk

Podaj, w jakich częściach przewodu pokarmowego trawione są białka. (0 -1pkt)

Zadanie (0 - 2 pkt.) Po przeanalizowaniu schematu wyjaśnij - posługując się trzema cechami budowy - na czym polega przystosowanie jelita do pełnionych funkcji. Podpisz elementy na rysunku określając jego budowę

- przekrój poprzeczny przez kosmki jelitowe

Zadanie (0 - 1 pkt.)

A)W regulacji i czynności przewodu pokarmowego człowieka bierze udział m.in.cholecystokinina, która jest:

a. hormonem tkankowym stymulującym głównie pracę trzustki

a. hormonem tkankowym stymulującym głównie pracę trzustki i pęcherzyka żółciowego

a. enzymem stymulującym głównie pracę trzustki

a. enzymem stymulującym głównie pracę wątroby i pęcherzyka żółciowego

B) Wymień inne hormony tkankowe tego układu i podaj ich funkcje.

Zadanie (0 - 2 pkt.) Na podstawie analizy schematu przedstaw udział komórek kosmków jelitowych w końcowym trawieniu i transporcie węglowodanów. (0 -2pkt)

Światło jelita cienkiego Mikrokosmki Komórka kosmka

Schemat

Zadanie (0 - 2 pkt.) Poniższy schemat przedstawia rolę wątroby w utrzymaniu stałego stężenia glukozy we krwi.

Pokarmy Aminokwasy Glicerol Mleczan

Jelito

Wątroba

Stałe stężenie glukozy we krwi

Nerka

Mózgowie

Tkanka tłuszczowa

Mięśnie i inne tkanki

Mocz (kiedy stężenie glukozy we krwi jest za wysokie)

A) Wyjaśnij, jaką rolę w utrzymaniu stałego poziomu glukozy we krwi spełnia wątroba. Podaj jej wszystkie funkcje.

B) Na podstawie analizy schematu podaj 2 czynniki warunkujące odpowiednie stężenie glukozy we krwi.

Zadanie (0 - 2 pkt.) Uzupełnij tekst:

Małe dziecko ma ....... zębów ....................... U dorosłego jest ...... zębów ......................... Dzielimy je na  ..............................., .............................., ........................... i ........................... Pełnią one rożne funkcje. ........................... i ........................... oddzielają kęsy pokarmu, natomiast .......................... i ........................... żują pokarm. Tak zróżnicowane uzębienie nazywamy ..............................................

Zęby u ptaków zastępują ...........................................................

   Zadanie (0 - 2 pkt.)

Uzupełnij schemat układu pokarmowego. Opisz etapy trawienia białek i podaj nazwy i miejsca syntezy ich enzymów.

Dlaczego enzymy trawiące białka produkowane są w formie nieczynnej?

Przez co jest produkowana i jakie funkcje pełni ślina?

    

Zadanie (2pkt)

Schemat budowy kosmka jelitowego. Przyporządkuj następujące produkty trawienia: aminokwasy, cukry proste, kwasy tłuszczowe, witaminy A, B, C i D, E, K do naczyń (A lub B), do których trafiają one po wchłonięciu do kosmków jelitowych.

Naczynie A	tu trafiają:
Naczynie B	tu trafiają:

Zadanie (2pkt) Schemat reakcji przemian cukru w organizmie człowieka.

A

glukoza glikogen

B

Podaj, w jakim narządzie zachodzą procesy A i B oraz wskaż ten proces, który zachodzi po zjedzeniu posiłku.

Zadanie (2pkt)Wybierz oznaczenia literowe narządów układu pokarmowego, w których zachodzi trawienie tłuszczów...........................................................,

gdzie produkowane są lipazy ........................

Jaka rolę odgrywa żółć .........................................................................................................

Podaj miejsce i postać wchłaniania cukrów............................................................................

Podaj nazwy wielocukrów trawionych przez człowieka ..........................................................

Zadanie (2pkt)

enzym	substrat	Produkt trawienia
Amylaza
Maltaza
Sacharaza
Laktaza

Schemat przedstawia mechanizm kontroli zjawiska głodu i sytości. Ośrodki głodu (G) i sytości (S) znajdują się w mózgu, a ich pobudzenie zależy od poziomu (czego i gdzie?)...........................................................

Wyjaśnij jak zadziała przedstawiony mechanizm w przypadku obniżenia poziomu tej substancji Co oznacza X i Y .................................................

Zadanie (2pkt)Na czym polega regulacja nerwowo hormonalna w układzie pokarmowym?

Zadanie (8pkt) Ilustracja przedstawia eksperyment, podczas którego do probówek z zawiesiną skrobi dodawano jednakowe objętości wody destylowanej, soku żołądkowego lub soku trzustkowego.


a) Określ, czy i jakiej reakcji spodziewasz się w probówkach P, R, S. Wyjaśnij swoje stanowisko. 3 pkt.

Odp. P - brak reakcji, dodanie wody nie ma wpływu na skrobię; R - brak reakcji, w soku żołądkowym brak enzymów trawiących skrobię; S - rozkład (hydroliza, trawienie) skrobi.
b) Podaj: 3 pkt.
a) poprawną nazwę reakcji, której ulega skrobia
b) nazwy produktów pośrednich i produktu końcowego reakcji
c) nazwę enzymu, który tę reakcję katalizuje
Odp. a) hydroliza, b) maltoza (dekstryny poprawne lecz nie wymagane), c) amylaza trzustkowa.
c) Określ, jaki wpływ na przebieg zachodzących w poszczególnych probówkach procesów będzie miało zakwaszenie środowiska do pH 4. Wyjaśnij swoje stanowisko. 2 pkt.
Odp. Brak zmian w probówkach P i R. W probówce S zakwaszenie powoduje inhibicję enzymu (zatrzymanie reakcji).
d) Wymień po trzy składniki soku żołądkowego i trzustkowego. 4 pkt.
Odp. Sok żołądkowy - dowolne enzymy spośród występujących w soku, woda, HCI; sok trzustkowy - dowolne enzymy

spośród występujących w soku, woda

Zadanie (0 - 2 pkt.)Wybierz i zaznacz wszystkie cechy organizmu heterotroficznego:

1. Jego pokarmem są głównie związki organiczne.

2. Jego pokarmem są wyłącznie związki nieorganiczne.

3. Źródłem węgla dla niego jest dwutlenek węgla.

4. Źródłem węgla dla niego są związki organiczne np. węglowodany.

5. 
   Źródłem azotu dla niego są aminokwasy i białka.

Zadanie (0 - 4 pkt.)

1. Podaj nazwę hormonu, którego działanie zilustrowano na schemacie obok oraz opisz inny niż narysowany sposób regulacji pracy żołądka.

2. Podaj dwa przykłady substancji wytwarzanych przez gruczoły żołądka oraz określ ich funkcje.
   

Zadanie

Co rozumiesz pod pojęciem „zdrowa żywność”? ...................................................................

Zadanie Uzupełnij tabelę.

	siekacze	kły	przedtrzonowe	trzonowe
Liczba zębów dorosłego człowieka
Liczba zębów dziecka

Zadanie Podkreśl choroby zakaźne, przenoszone drogą pokarmową.

ospa, angina, dur brzuszny, odra, nagminne zapalenie przyusznic, różyczka, choroba Heinego - Medina, gruźlica, tężec, czerwonka

Zadanie W jaki sposób wątroba reguluje stężenie glukozy we krwi człowieka?

Zadanie (1 pkt) Spośród podanych poniżej zdań wybierz i zakreśl to, które błędnie charakteryzuje proces wchłaniania w układzie pokarmowym człowieka.

A. Do krwi wchłaniane są m. in.: cukry proste, aminokwasy, kwasy tłuszczowe o krótkich łańcuchach (poniżej 13 atomów węgla).

B. W jelicie grubym są wchłaniane: woda , niektóre sole i witaminy.

C. Związki rozpuszczalne w lipidach są wchłaniane wyłącznie w jelicie cienkim.

D. Proces wchłaniania jest realizowany na drodze transportu biernego i aktywnego.

Zadanie

W dwóch kolumnach podano odcinki przewodu pokarmowego oraz ich funkcje. Wskaż prawidłowe połączenia.

KOLUMNA A	KOLUMNA B
1. jama ustna	A. dezynfekcja pokarmu
2. gardło	B. połknięcie pokarmu
3. przełyk	C. żucie, trawienie cukrów, zwilżanie pokarmu
4. żołądek	D. przesuwanie pokarmu
5. wątroba	E. trawienie
6. trzustka	F. wchłanianie pokarmu
7. dwunastnica	G. produkcja enzymów trawiennych
8. jelito cienkie	H. produkcja witamin, wchłanianie wody, formowanie kału
9. jelito grube	I. trawienie ostateczne

1. 
   ....., 2. ....., 3. ....., 4. ....., 5. ....., 6. ....., 7. ....., 8. ....., 9. ..... .

Zadanie (3 pkt) Schemat przedstawia budowę układu pokarmowego człowieka.

Podpisz wskazane strzałkami narządy oraz przedstaw rolę tych narządów odpowiednio

albo w trawieniu cukrów albo w ich magazynowaniu.

Zadanie (2 pkt) Zaznacz dwa zdania, trafnie przedstawiające cechy dwunastnicy, które warunkują pełnienie przez nią funkcji trawiennych. Swój wybór uzasadnij dla każdego z nich.

1. Jest częścią jelita cienkiego o długości około 12 cm.

2. Wydzielany jest do niej sok trzustkowy.

3. Gruczoły jej podśluzówki wydzielają silnie zasadową wydzielinę.

4. Znajduje się w niej ujście przewodu żółciowego, dzięki któremu spływa do niej żółć

z wątroby.

Zadanie (1 pkt) Poniższe schematy przedstawiają strukturę ścian dwóch odcinków przewodu pokarmowego:

jelita cienkiego i żołądka.

Na podstawie analizy obu schematów określ różnice w budowie jelita cienkiego i żołądka.

Zadanie (2 pkt) Przedstaw schematyczny zapis kolejnych etapów trawienia skrobi przez człowieka bez ich lokalizacji w organizmie. Uwzględnij następujące substancje: glukoza, skrobia, maltoza, dekstryny, maltaza jelitowa, amylaza ślinowa, amylaza trzustkowa.

Zadanie (2 pkt) Wchłanianie glukozy przez komórki powierzchniowe (enterocyty) kosmków jelitowych jelita cienkiego zachodzi niezgodnie z gradientem stężeń i trwa do zupełnego jej wychwycenia z treści pokarmowej w jelicie.

Określ, jaki to rodzaj transportu (czynny czy bierny). Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.

Zadanie (3pkt) Schemat ilustruje produkcję w komórkach żołądka niektórych substancji i ich przemieszczanie się.

Ustal w jaki sposób (bierny czy aktywny) transportowane są:

1. jony H+ z komórek gruczołowych do światła żołądka,

2. jony Cl - z naczyń krwionośnych do komórek gruczołowych,

3. jony Cl- z komórek gruczołowych do światła żołądka

Zadanie (2 pkt) Jest jednym z największych narządów naszego ciała. Działa jak filtr, magazyn i pełni funkcję wydzielniczą. Podaj nazwę narządu opisanego powyżej oraz wyjaśnij, na czym polega jedna z jego, wymienionych w tekście, funkcji.

Zadanie (2 pkt) Podaj dwie cechy budowy ścian żołądka oraz uzasadnij ich znaczenie w pełnieniu jego funkcji w układzie pokarmowym.

Zadanie Kisiel, którego głównym składnikiem jest mąka ziemniaczana ulega strawieniu głównie w:

     a) jamie ustnej i żołądku;

       b) jamie ustnej i dwunastnicy;

       c) żołądku i dwunastnicy;

4. jelicie cienkim i grubym.

Zadanie Na czym polega regulacja nerwowo hormonalna w układzie pokarmowym?

Zadanie (2 pkt) Wydzieliny gruczołów trawiennych wprowadzane są do różnych części przewodu pokarmowego.

Podaj nazwy dwóch gruczołów uchodzących przewodami do dwunastnicy oraz określ rolę wydzieliny każdego z nich w procesie trawienia pokarmu.

1.........................................................................................................2……………………………………….............................................

Zadanie (1pkt) Wybierz i zakreśl prawidłowy zestaw przyczyn zmniejszających uczucie łaknienia.

1. wysoka temperatura środowiska

2. niska temperatura środowiska

3. obniżony poziom cukru we krwi

4. podwyższony poziom cukru we krwi

5. rozciągnięcie żołądka

a) 1,2,3 b) 1,3,5 c) 1,4,5 d) 3,4,5

Zadanie (2 pkt) Działające w przewodzie pokarmowym enzymy mają różne właściwości.

Podaj jedno podobieństwo i jedną różnicę między amylazą ślinową i amylazą trzustkową wynikające z ich właściwości enzymatycznych.

Podobieństwo: .....................................................................................................................................................................

Różnica: ................................................................................................................................................................................

Zadanie (1 pkt) 2006 Wątroba uczestniczy w wielu przemianach biochemicznych w organizmie. Podaj jedną funkcję wątroby, którą ilustruje poniższy schemat.

..............................................................................................................................................................................................................................

Zadanie (0-2) 2007 próbna Poniższy schemat przedstawia układ pokarmowy człowieka.

a) Wskaż oznaczenia literowe narządów, w których odbywa się trawienie i wchłanianie tłuszczowców.

b) Podaj nazwę grupy enzymów, które biorą w tym udział.

Zadanie (0-2) 2007 próbna Człowiek (podobnie jak i pozostałe ssaki) posiada zróżnicowane uzębienie. Zjawisko to nazywamy heterodontyzmem.

W oparciu o analizę schematu uzębienia stałego człowieka uzasadnij, jakie znaczenie ma to zjawisko.(dlaczego jest to cecha progresywna, aromorficzna)

Zadanie (3 pkt) Trawienie tłuszczu jest wieloetapowym, skomplikowanym procesem fizykochemicznym.

Ułóż schemat ilustrujący przebieg trawienia tłuszczów, wykorzystując wszystkie podane niżej określenia.

glicerol, żółć, tłuszcz, lipaza trzustkowa, wątroba, kwasy tłuszczowe, zemulgowane kropelki tłuszczu, trzustka

Zadanie (2 pkt.) Określ i uzasadnij jednym argumentem, w której ze schematycznie przedstawionych poniżej reakcji chemicznych (A, B, C czy D) bierze udział woda:

Woda bierze udział w reakcji: ............ ponieważ: ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie r. 2000 "Proteazy - enzymy proteolityczne przewodu pokarmowego człowieka syntetyzowane są i uwalniane w postaci nieczynnych proenzymów, które uaktywniają się dopiero w świetle przewodu pokarmowego".
Przeczytaj uważnie powyższą informację i wykonaj zadania a, b.
Zadanie a (1 pkt) Na wybranym przykładzie przedstaw mechanizm aktywacji dowolnego proenzymu w przewodzie pokarmowym człowieka.
Zadanie b (2 pkt) Wyjaśnij, dlaczego enzymy proteolityczne wydzielane są do światła przewodu pokarmowego w formie nieczynnych proenzymów.

Zadanie (2 pkt) 2006 próbna operon Rysunek przedstawia pewną strukturę anatomiczną Rozpoznaj i nazwij przedstawioną na rysunku strukturę , a następnie krótko opisz jej funkcję.

Zadanie (3 pkt) 2006 próbna operon Schemat w uproszczony sposób przedstawia losy węglowodanów w organizmie.

Opisz jednym zdaniem procesy fizjologiczne zachodzące w jelicie cienkim,
wątrobie i mięśniach.

Zadanie (2 pkt)

W gardle krzyżują się dwie drogi: pokarmowa z oddechową. Wejście z gardła do krtani otwiera lub zamyka ruchoma chrząstka tzw. nagłośnia. Wyjaśnij związek przestrogi: „Nie rozmawiaj przy jedzeniu!” z funkcją nagłośni.

Zadanie (3 pkt) Tabela przedstawia wartości odczynu środowiska, w którym różne enzymy trawienne wykazują największą aktywność. Podaj przykład enzymów A, B i C oraz miejsca ich działania w przewodzie pokarmowym.

A - ............................................................................................................................................

B - ............................................................................................................................................

C - ...........................................................................................................................................

enzym	pH
A	1,5
B	7
C	9

Zadanie (2 pkt) Wewnętrzna powierzchnia jelita cienkiego jest kilkaset razy większa od jego powierzchni zewnętrznej, co stanowi przystosowanie do pełnionej funkcji. Podaj jedną cechę budowy jelita, dzięki której zwiększona jest jego powierzchnia wewnętrzna oraz funkcję jelita, którą ta cecha usprawnia.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie (1 pkt)XI 2006 Na trzech rysunkach przedstawiono wnętrze jelita cienkiego człowieka: na rysunku A przekrój przez jelito, a na rysunkach B i C - dwa kolejne powiększenia wskazanych jego fragmentów.

Określ podstawową funkcję jelita cienkiego, której spełnienie umożliwiają przedstawione na rysunkach elementy jego budowy.

......................................................................................................................................................

Zadanie (2 pkt) Podkreśl w tabeli nazwę odcinka przewodu pokarmowego, w którym działa trypsyna. Wyjaśnij, używając jednego argumentu, dlaczego sok żołądkowy nie uszkadza ścian żołądka.

ZADANIE (3 p.) Schemat przedstawia przebieg pewnego eksperymentu. Wyjaśnij, jakie znaczenie miało dodanie płynu Lugola do każdego z zestawów.

Zadanie (3 pkt)W błonie śluzowej języka znajdują się brodawki smakowe, w których znajdują się kubki smakowe zróżnicowane pod względem wrażliwości chemicznej, co umożliwia odbieranie różnych wrażeń smakowych. Nieograniczona ilość smaków jest zawsze kombinacją czterech smaków podstawowych: słodkiego, kwaśnego, gorzkiego oraz słonego. Poniższe rysunki ilustrują rozmieszczenie kubków smakowych wrażliwych na podstawowe smaki.

Wskaż, który z rysunków A, B, C lub D przedstawia rozmieszczenie kubków smakowych wrażliwych na smak słodki, kwaśny, słony lub gorzki.

A……………………B …………………C ………………………D………………………………

Zadanie (2 pkt) Jelito grube stanowi ostatni odcinek przewodu pokarmowego. Większość rozłożonych substancji pokarmowych zostaje wchłonięta z jelita cienkiego do krwi i limfy. W jelicie grubym już nie zachodzą procesy trawienne.

Wymień dwie funkcje, które pełni jelito grube w przewodzie pokarmowym człowieka.

1................................................................................. 2....................................................................

Zadanie (1 pkt) Zęby człowieka dorosłego człowieka dzielą się na siekacze, kły, przedtrzonowe i trzonowe. Takie zróżnicowane uzębienie nosi nazwę heterodontycznego. Napisz, jakie znaczenie ma heterodontyczne uzębienie we wstępnym przetwarzaniu pokarmu.

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie (3 pkt) Na schemacie przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka. Rozpoznaj narządy oznaczone literami A, B. Podaj rolę, jaką pełnią w procesie trawienia cukrów.

Zadanie (3 pkt) maj 2007Poniżej przedstawiono etapy trawienia białek w organizmie człowieka.

A. ..................................................... - pepsyna

B. ..................................................... - trypsyna, chymotrypsyna

C. ..................................................... - karboksypeptydazy, aminopeptydazy

Wpisz, w odpowiednie miejsca etapów A, B i C, nazwy odcinków przewodu pokarmowego, w których działają wymienione enzymy.

ZADANIE 8. (3 pkt)

Wybierz zestaw doświadczalny, podkreślając wszystkie potrzebne materiały, przyrządy i odczynniki z niżej

wymienionych, tak aby móc udowodnić

hipoteza: w produktach zbożowych znajduje się skrobia.

Przedstaw prawdopodobny wynik obserwacji po wykonaniu tego doświadczenia.

Materiał: ziemniaki, biały ser, banany, mąka pszenna, płatki owsiane, jajo kurze.

Przyrządy: pinceta, naczynie szklane, waga, pipeta, termometr, łyżeczka, zakraplacz.

Odczynniki: płyn Fehlinga, woda utleniona, Sudan III, kwas solny, jodyna.

ZADANIE16. (2 pkt)

Podzial odzywianiana autotroficzne i heterotroficzne uzasadniaja występujące miedzy nimi róznice.

Przedstaw dwie cechy różniące odzywianie autotroficzne od heterotroficznego.

ZADANIE 17. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono przekrój przez ściane jelita cienkiego człowieka. Podaj nazwę wskazanych strzałkami elementów budowy jelita cienkiego i określ ich role biologiczna.

ZADANIE 19. (3 pkt) W tabeli zestawiono wyniki pewnego badania. Narysuj wykres ilustrujacy zmiany w wydzielaniu soku trzustkowego w odstepach godzinnych po spozyciu miesa i po spozyciu chleba.

ZADANIE 21. (3 pkt) Uzupelnij nazwy enzymów, wpisujac je w odpowiednie miejsca w przedstawionym fragmencie schematu trawienia bialek w przewodzie pokarmowym czlowieka.

ZADANIE 22. (3 pkt) W narysowanym schematycznie fragmencie lancucha bialkowego otocz kólkami wszystkie (nawet powtarzające sie) aminokwasy egzogenne. Ustal i uzasadnij, do jakiego rodzaju bialka (roslinnego czy zwierzecego) nalezy

przedstawiony fragment.

Phe -fenyloalanina, Lys - lizyna, Gly - glicyna, His - histydyna, Leu - leucyna, Thr - treonina, Trp -tryptofan, Ala - alanina, Tyr - tyrozyna, Cys - cysteina, Val - walina, Met - metionina, Arg - arginina, Ile izoleucyna,Pro - prolina

ZADANIE 23. (2 pkt) Ponizsze zapisy dotycza przebiegu i wyników pewnego doswiadczenia.

bialko + pepsyna → polipeptydy + peptydy + pepsyna

bialko + amylaza slinowa → bialko + amylaza slinowa

bialko + lipaza → bialko + lipaza

Sposród nizej przedstawionych hipotez wybierz dwie, których slusznosc potwierdzono doswiadczalnie.

Hipotezy:

a) Rózne enzymy katalizuja rozklad tego samego substratu.

b) Pepsyna jest enzymem trawiacym bialka.

c) Enzymy katalizuja przeksztalcanie tylko okreslonego substratu.

d) Lipaza jest enzymem rozkladajacym tluszcze.

e) Amylaza slinowa jest enzymem trawiacym cukry i bialka.

ZADANIE 24. (4 pkt) Ponizsza tabela zawiera wyniki doswiadczenia, przeprowadzonego w pracowni szkolnej sprawdzajacego wpływ różnych czynników na aktywność pepsyny.

Sformuluj dwie hipotezy, których potwierdzeniem sa przedstawione wynik doswiadczenia.

ilosc okreslonego skladnika w poszczególnych probówkach jest jednakowa

Zadanie 8. (2 pkt)2007 W proponowanych zasadach zdrowego żywienia wskazywane są najczęściej grupy pokarmów, które należy spożywać i określana jest liczba posiłków w ciągu dnia. Posiłki powinny zawierać w odpowiednich proporcjach wszystkie niezbędne do życia człowieka składniki odżywcze czyli białka, węglowodany, tłuszcze i witaminy.

Podstawę wielu zaleceń żywieniowych i codziennej diety stanowią produkty zbożowe (np. płatki, kasze, pieczywo pełnoziarniste) lub ziemniaki.

Podaj nazwę składnika odżywczego, którego największą ilość zawierają produkty zbożowe i ziemniaki oraz określ jego rolę dla organizmu człowieka.

......................................................................................................................................................

Zadanie 15. (3 pkt)2007 Wydzieliny i płyny ustrojowe człowieka mogą mieć różny odczyn.

a) Wpisz dla każdej z poniższych wydzielin jej charakterystyczny odczyn (kwaśny,

obojętny lub zasadowy):

1. sok trzustkowy .................................... 2. sok żołądkowy .......................................

b) Wyjaśnij znaczenie, jakie dla funkcjonowania układu pokarmowego ma występowanie różnych odczynów soku trzustkowego i żołądkowego.

......................................................................................................................................................................................................

Zadanie 16. (2 pkt)2007 Na poniższym schemacie przedstawiono przemiany węglowodanów w wątrobie człowieka.

Podaj, która z przemian oznaczonych od 1 do 3 powinna zachodzić podczas stosowania diety:

a) ubogiej w węglowodany ...............

b) bogatej w węglowodany, których ilość przez dłuższy czas przekraczała dzienne zapotrzebowanie energetyczne ...............

Zadanie 7. (2 pkt)2007 Z podanych niżej zdań zaznacz dwa, które zawierają prawdziwe informacje dotyczące

procesów zachodzących w układzie pokarmowym człowieka.

A. Enzymy trawienne są wydzielane w każdym z odcinków przewodu pokarmowego.

B. Żółć jest enzymem powodującym zmniejszenie napięcia powierzchniowego i emulgację tłuszczów.

C. W przewodzie pokarmowym wytwarzane są hormony pobudzające wydzielanie soków trawiennych.

D. W przewodzie pokarmowym człowieka wydzielane są enzymy umożliwiające rozkład celulozy z pokarmów roślinnych.

E. Trypsynogen wytwarzany jest przez trzustkę i uwalniany do dwunastnicy.

Witaminy

Zadanie. (2 pkt) Nieprawidłowe odżywianie się może sprzyjać powstawaniu różnych schorzeń. Poniżej literami oznaczono rodzaje schorzeń, a cyframi - niedobory określonych składników diety.

A - anemia (niedokrwistość) I - niedobór witaminy A

B - krzywica u dzieci (odwapnienie kości) II - niedobór witaminy C

C - zaburzenie widzenia (szczególnie o zmroku) III - niedobór witaminy D

D - szkorbut (uszkodzenie dziąseł, wypadanie zębów) IV - niedobór jodu

V - niedobór żelaza

Każdemu z rodzajów schorzenia przyporządkuj składnik, którego niedobór może sprzyjać powstawaniu tego schorzenia.

A - ........ B - ........ C - ........ D - ........

Zadanie (6 pkt.) Brak witamin jest przyczyną choroby, dopisz do podanych nazw chorób nazwy witamin (ale nie ich skróty).

kurza ślepota ......................... beri-beri................................ pelagra......................... zajady................................

krzywica............................. anemia...............................

Zadanie (2 pkt) Witaminy odgrywają bardzo ważną rolę w organizmie człowieka. Przedstaw dwie zasady przygotowywania posiłków, dzięki którym będą one zawierać odpowiednie ilości witamin.

Zadanie (2 pkt.) Dobowe zapotrzebowanie na witaminy i sole mineralne u człowieka jest niewielkie, ale mimo to ich znaczenie jest bardzo duże.

Napisz, dlaczego gotowanie, konserwowanie lub zamrażanie produktów spożywczych zubaża nasze potrawy w witaminy. Przedstaw skutki awitaminozy dowolnie wybranej witaminy z grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

Zadanie Przyporządkuj witaminy do objawów wynikających z ich braków;

Anemia złośliwa.......................................

Zajady......................................................

Obniżenie płodności................................

Zaburzenia pamięci i uczucie zmęczenia................................

Zadanie

Zidentyfikuj na podstawie objawów, której witaminy jest zbyt mało w organizmie człowieka, który:

1. szybko się męczy, ma często bolesne skurcze mięśni, szczególnie podudzi:

.................................................................................................................

2. często się przeziębia, a podczas mycia zębów krwawią mu dziąsła:

...........................................................

Zadanie (2 pkt) Wyciąg z karty zdrowia pacjenta:

Objawy, z którymi zgłosił się pacjent: suchość, rogowacenie i złuszczanie się naskórka. Dodatkowe informacje: pogarszający się wzrok, słabe widzenie, szczególnie o zmroku.

Wymień witaminę, której brakuje w organizmie pacjenta. Podaj przykład produktu żywnościowego zawierającego na tyle dużo tej witaminy, aby mógł być zalecony przez lekarza jako uzupełnienie diety.

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie (2 pkt) 2006 Barwnik skóry - melanina chroni organizm człowieka przed szkodliwym wpływem emitowanego przez słońce promieniowania ultrafioletowego. Jednocześnie odpowiednia dawka tego promieniowania jest niezbędna dla wytwarzania przez organizm pewnej witaminy. Podaj literowy symbol tej witaminy oraz określ skutek jej niedoboru w organizmie.

......................................................................................................................................................

Zadanie (2 pkt) Do prawidłowego przebiegu procesu wytwarzania erytrocytów niezbędny jest kobalt. Pierwiastek ten związany jest w witaminie B12, która, w odróżnieniu od wielu innych witamin, nie jest wytwarzana przez rośliny.

a) Wyjaśnij, dlaczego ścisły wegetarianizm może doprowadzić do niedoboru kobaltu w organizmie.

....................................................................................................................................................................................

b) Podaj nazwę choroby, która może wystąpić na skutek niedoboru tego pierwiastka w organizmie człowieka.

.....................................................................................................................................................................

Zadanie (2 pkt) Witamina ta jest niezbędna w syntezie kolagenu, a tak˝e w procesie wchΠaniania ˝elaza i wzmacniania mechanizmów odpornoĘciowych. Jej du˝y niedobór wywoΠuje szkorbut.

Podaj symbol opisanej witaminy i wymieƒ dwa pokarmy b´dŕce dla czΠowieka jej podstawowym eródΠem.

Zadanie (1 pkt) W listopadzie 2003 roku jedna z firm produkujących odżywki dla dzieci przyznała się do błędu, który spowodował chorobę a nawet śmierć kilku niemowląt. Specjalne mleko sojowe w proszku pozbawione było witaminy B1. Zaznacz nazwę choroby, która została wywołana brakiem witaminy B1.

a) szkorbut a) kurza ślepota a) krzywica a) beri-beri

ZADANIE 7. (3 pkt) Ocen prawdziwość zdań dotyczących składników regulujących, zaznaczając swój wybór znakiem + w odpowiedniej rubryce tabeli.

ZADANIE 18. (2 pkt)

Spozywanie pokarmu ubogiego w skladniki niezbedne czlowiekowi moze byc przyczyna róznych schOl'Zfl:..

Niektóre z nich objawiaja sie bardzo specyficznie,na przyklad:

a) zapaleniemi krwawieniemdziasel, rozchwianiemi wypadaniemzebów,

b) klopotami z widzeniem przy slabym oswietleniu, o zmierzchu,

c) znacznie dluzszym od normalnego czasem krzepniecia krwi.

Dla dwóch wybranych przykladów schorzen (sposród a, b, c) podaj nazwy witamin, których niedobór wywoluje opisane objawy.

Zadanie 9. (2 pkt)2007

Przy produkcji masła, margaryny lub oleju zwykle dodawane są witaminy A i E.

a) Uzasadnij, że jest to korzystna dla organizmu człowieka forma podawania obu tych witamin.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

b) Spośród poniższych informacji zaznacz zdanie trafnie określające główną rolę witaminy A w organizmie człowieka.

A. Pełni rolę ważnego przeciwutleniacza podwyższając odporność organizmu.

B. Warunkuje prawidłowe widzenie o zmierzchu lub przy słabym świetle.

C. Odpowiada za prawidłowy stan kości i zębów.

D. Warunkuje prawidłowy przebieg procesów krzepnięcia krwi.

Zadanie (1 pkt) probna XII 2007 Zaznacz poprawne zakończenie podanego niżej zdania.

Chorobę beri-beri powoduje niedobór witaminy...

a) B1 b) C c) A d) D

Zadanie 4 (0 -4 pkt.) Czynnikiem ograniczającym harmonijny rozwój i wzrost organizmu jest np. niedobór witamin.

1. Podaj nazwę prawa ekologicznego, z którym związane jest powyższe zjawisko.

2. Podaj trzy przykłady skutków niedoboru witamin w organizmie człowieka.

Błonnik

Zadanie .. Jaką rolę odgrywa celuloza w naszym jadłospisie?

Zadanie 1. (1pkt) Błonnik - składnik ścian komórkowych roślin, jest potencjalnym źródłem energii niedostępnym dla większości zwierząt, gdyż brak im enzymów rozkładających ten cukier. Na podstawie specjalnych pomiarów obliczono, że np. owca (która nie ma enzymów rozkładających błonnik) wykorzystuje jednak energię zawartą w spożytym błonniku aż w 87%. Wyjaśnij, co umożliwia owcy wykorzystanie błonnika jako źródła energii.

Zadanie 2. (2 pkt) Zaparcia należą do przykrych dolegliwości. Przyczyny ich powstawania mogą być różne, jednak najczęstszą jest nieodpowiednia dieta.

Podaj nazwę składnika pokarmu, który mógłby zmniejszyć takie dolegliwości. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie 3. (1 pkt) W skład niektórych, dostępnych na rynku, preparatów odchudzających wchodzi błonnik. Zalecane stosowanie polega, np. na połykaniu około 15 - 20 minut przed posiłkiem pigułek zawierających błonnik, które należy popić wodą. Wyjaśnij rolę tak stosowanego błonnika w procesie odchudzania.

Zadanie (2 pkt) Podaj dwa powody, dla których błonnik jest niezbędny w diecie:

1..............................................................................................................

2.............................................................................................................

zwierzęta

Zadanie 1 (3 pkt) Schemat przedstawia jeden ze sposobów pobierania pokarmu przez protisty heterotroficzne. Podaj nazwę tego sposobu pobierania pokarmu oraz wymień dwie cechy charakterystyczne dla niego.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie 2 (0 - 2 pkt.) Przyporządkuj każdemu rodzajowi pasożyta odpowiednie przykłady organizmów.

pasożyt wewnętrzny pasożyt zewnętrzny

wesz ludzka tasiemiec nieuzbrojony pijawka lekarska glista ludzka włosień spiralny pluskwa domowa

I - ....………………... II - ..……………….......

Zadanie 3 (0 - 2 pkt.) Poniżej przedstawiono cztery wybrane cechy charakteryzujące przystosowania jednego organizmu do pobierania określonego rodzaju pokarmu.

• Posiada on zęby zaopatrzone w płaskie listewki ze szkliwa.

• Ma duży i wielokomorowy żołądek.

• Posiada symbiotyczne bakterie i orzęski w przewodzie pokarmowym.

• Posiada stosunkowo długie jelito.

Podaj nazwę rodzaju heterotrofa, do którego można zaliczyć opisany powyżej organizm. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.

Zadanie 4(0 - 4 pkt.) Połącz odpowiednio w pary pojęcia dotyczące trawienia z przykładami organizmów.

wodniczka pokarmowa trawienie wewnątrzkomórkowe trawienie pozakomórkowe w jamie chłonąco-trawiącej trawienie pozajelitowe trawienie w wyspecjalizowanych odcinkach jelita

pająki bakterie ameby pierścienice gąbki parzydełkowce

1 - ........... 2 - ........... 3 - ........... 4 - ........... 5 - ...........

b) Podaj definicję trawienia.

.....................................................................................................................................................

Zadanie 5 (0 - 3 pkt.)

Przystosowanie sposobu trawienia do jakości pobieranego pokarmu najlepiej jest widoczne u zwierząt roślinożernych.

1. Podaj pełną nazwę rodzaju żołądka, którego schemat przedstawiony jest na rysunku.

……………………………………………….

2. Przedstaw funkcje jakie pełnią żwacz i trawieniec w sposobie odżywiania się roślinożerców.

Zadanie 6 (0 - 2 pkt.)Przedstaw dwie różnice występujące w sposobie odżywiania się autotrofów i heterotrofów, dokonując odpowiedniego porównania.

Zadanie (0 - 2 pkt.)

Rośliny stanowią ważną bazę pokarmową dla organizmów zwierzęcych.

Podaj dwa przystosowania układu pokarmowego krowy do odżywiania się pokarmem roślinnym.

1. .........................................................................................................

2. .........................................................................................................

Zadanie 7 (0 - 3 pkt.) Wątroba to największe i najbardziej wszechstronne centrum metaboliczne organizmu.

Wymień trzy przykładowe funkcje komórek wątroby.

Zadanie 8 (0 - 5 pkt.) Schemat przedstawia cykl rozwojowy jednego z pasożytów.

1. Podaj nazwę gatunkową organizmu, którego cykl rozwojowy obrazuje powyższy schemat.

..................................................................................

2. Napisz, do jakiej gromady i typu zwierząt on należy.

gromada - ..................................

typ - ....................................

3. Napisz, na czym polega różnica między żywicielem pośrednim i ostatecznym dokonując między nimi odpowiedniego porównania:

4. Wskaż żywiciela ostatecznego i pośredniego pasożyta, którego cykl rozwojowy przedstawiono na schemacie:

żywiciel ostateczny - .............................................................................................................

żywiciel pośredni - ................................................................................................................

Zadanie 9 (0 - 5 pkt.

Schematy przedstawiają układy pokarmowe ptaka i ssaków. Podpisz rysunki podając przynajmniej dwie cechy , które o tym świadczą do kogo należą .Określ jakim pokarmem żywią się organizmy podając argumentację.

Zadanie 10 (0 - 4 pkt.W każdym z czterech insektariów hodowano owady posiadające określony typ aparatu gębowego jak na poniższych rysunkach. W każdym insektarium umieszczono inny pokarm dla hodowanych owadów. W insektarium A - soczyste liście, w B - twarde liście, w C - roztwór cukru rozlany na płytce, w D - kwiaty bogate w nektar. Zdecyduj o umieszczeniu w poszczególnych insektariach, podaj typ aparatu i przedstawiciela.

Zadanie 11 (0 - 2 pkt.)

Poniżej przedstawiono rysunek układu pokarmowego pijawki krwiopijnej Na podstawie analizy rysunku i własnej wiedzy biologicznej wymień i krótko omów przystosowania w budowie tej pijawki do trybu życia.

Podaj własną opinie na temat stosowania pijawek w lecznictwie

Zadanie 12 (0 - 4 pkt.)Na poniższych schematach przedstawiono przewody pokarmowe wybranych kręgowców.
a) Podaj dwie różnice w budowie przewodów pokarmowych

b) Wyjaśnij adaptacyjne znaczenie różnic w budowie przewodów pokarmowych psa i owcy (2 pkt.)

Zadanie 13 W kolumnach I - IV zestawiono charakterystyczne cechy czterech typów dziobów u ptaków.

Przyporządkuj typy dziobów do rodzaju zdobywanego pokarmu. (2 pkt)
Dziób
I twardy krótki stożkowaty
II miękki, długi, spłaszczony
III twardy, ostry, zakrzywiony
IV wąski, długi, rurkowaty
Ptaki posiadające takie dzioby mogą odżywiać się następującym pokarmem:
a) odcedzanym z wody
b) nektarem kwiatowym
c) mięsem
d) ziarnem

Zadanie (2pkt) Schemat przedstawia fragment komórki zwierzęcej.
Rozpoznaj proces i struktury oznaczone na powyższym schemacie cyframi 1 i 2 oraz określ ich podstawowe funkcje.

Zadanie (2pkt) Przeczytaj uważnie poniższy tekst i wykonaj zadania:
(...) "W pewnym eksperymencie zaobserwowano, że szczury karmione pożywieniem o niskiej wartości kalorycznej zachowują równowagę energetyczną przez zjadanie większych jego ilości.
U szczurów karmionych pożywieniem o wysokiej wartości kalorycznej (...) obserwujemy po kilku dniach zmniejszenie ilości pobieranego pokarmu.
Dokładny mechanizm tej regulacji nie jest całkiem jasny, wiemy jednak, że kluczową rolę odgrywa w nim rejon podwzgórza mózgu. Zniszczenie określonych fragmentów podwzgórza ogromnie zmienia ilość przyjmowanego pokarmu, obniżając ją lub podwyższając. Dokładnie umiejscowione uszkodzenie części podwzgórza może powodować tak ogromne wzmożenie przyjmowania pokarmu, że zwierzę nie przestaje jeść i tuczy się tak, że nie może chodzić". (...)
Knut - Schmidt - Nielson "Fizjologia zwierząt. Adaptacja do środowiska", PWN (1 pkt)
Sformułuj problem badawczy w opisanym eksperymencie.
......................................................................................................................................................................................................

Zadanie (2pkt)Wykaż związek budowy z funkcją na przykładzie żołądka przeżuwacza i żołądka człowieka

Pytania

1. dlaczego heterodontyzm jest progresywny?

U gadów zęby służą głownie do przytrzymywania ofiary (węże połykają ofiarę w całości) i nie nadają się do rozdrabniania pokarmu. Wszytskie zęby są takie same pod względem budowy(homodontyzm).
Ssaki odżywiają się różnymi rodzajami pokarmów. Aby przyjąć taką strategię (która znacząco może ułatwić przetrwanie) konieczna była ewolucja narządu żucia i zróżnicowanie się zębów. Ssaki roślinożerne mają zęby przystosowane do cięcia i rozdrabniania pokarmu roślinnego (dlatego kły często zanikają-nie pełnią żadnej istotnej funkcji a dobrze rozwinięte są siekacze, przedtrzonowce i trzonowce).Mięsożercy natomiast muszą rozrywać i ciąc pokarm mięsny. Służa do tego kły, trzonowce i przedtrzonowce mają ostre krawędzie. Uzębienie wszystkożernych to kompromis między uzębieniem roślino i mięsożerców.

2. jaką funkcję pełni lizozym

3. jakie bariery obronne przed patogenami (nieswoiste, wrodzone) posiada układ pokarmowy

lizozym, zmiana pH na różnych odcinkach przewodu obojętne, kwaśne i zasadowe, wymioty, biegunki

4. jaką rolę pełni śluz w żołądku?

Chroni jego ściany przed działaniem enzymów trawiennych

5. wymień składniki soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego i podaj ich funkcje.

6. dlaczego komórki nabłonka jelita cienkiego mają dużo mitochondriów?

Transport aktywny strawionych produktów.. aminokwasów, glukozy, jonów

7. Co to jest radula ?

8. typy aparatów gębowych

15

---