RADA MINISTRÓW
Rozdział VI - „Rada Ministrów i administracja rządowa”:
Art. 146 - funkcje RM: prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa, kieruje i koordynuje pracami administracji rządowej (centralnej i terenowej - urzędami wojewódzkimi, zapewnia wykonanie ustaw, wydaje rozporządzenia, chroni interesy Skarbu Państwa, uchwala projekt budżetu i kieruje jego wykonaniem, zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne państwa, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków zagranicznych i obronności kraju, zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne, decyduje corocznie o liczbie obywateli powołanych do czynnej służby wojskowej, itp., w sumie robi wszystko to, co nie jest zastrzeżone dla innych organów i samorządu, w razie sporów kompetencyjnych ma pierwszeństwo, wreszcie określa organizację i tryb swojej pracy (ustawa o RM, ustawa o działach i regulamin prac RM)
Art. 147 - skład RM: premier i ministrowie, fakultatywnie mogą też być powoływani wicepremierzy (którzy, jak nie kierują ministerstwem, jedynie zastępują premiera w razie potrzeby, więc jest to funkcja tylko prestiżowo - polityczna) i szefowie komitetów określonych w ustawie (KIE i kiedyś KBN), premier i wicepremierzy mogą też być ministrami, a w rządzie nie są: sekretarze i podsekretarze stanu, pracownicy Kancelarii Premiera (choć szef jest - ale jako minister powołany przez premiera, a nie z urzędu), szefowie urzędów centralnych (np. minister Jacek Dębski), rzecznik, itp.
Ustawa o Komitecie Integracji Europejskiej:
Co robi Komitet - jest naczelnym organem administracji rządowej ds. planowania i koordynowania działań dostosowawczych do standardów europejskich i otrzymywania pomocy zagranicznej, współpracuje w tym zakresie z KE i samorządami, ocenia przebieg procesów dostosowawczych, przedstawia RM założenia programów, projekty aktów prawnych i rozstrzygnięć w zakresie rozdysponowania środków z pomocy zagranicznej, opinie co do zgodności projektów aktów prawnych z prawem UE i sprawozdania z wykonania tych projektów i programów (art. 1-3), wydaje swój dziennik urzędowy (art. 10)
Skład - przewodniczący (członek RM), sekretarz (powoływany przez premiera na wniosek przewodniczącego - z tym, że teraz przewodniczącym jest sam premier) i członkowie: ministrowie finansów, gospodarki, pracy, rolnictwa, Skarbu Państwa, środowiska, sprawiedliwości, spraw wewnętrznych, spraw zagranicznych i zdrowia oraz 3 osoby powoływane przez premiera (art. 4)
Posiedzenia - co najmniej w połowie składu osobowego, uchwały podejmowane są przez konsensus, a jak się go nie da osiągnąć, przez głosowanie, przy równej liczbie głosów rozstrzyga głos przewodniczącego posiedzenia, wykonanie uchwały może być wstrzymane przez premiera na wniosek przewodniczącego lub członka Komitetu i przekazane do rozpatrzenia RM (art. 5)
Przewodniczący - kieruje pracą Komitetu, reprezentuje go na zewnątrz, współdziała z innymi organami państwowymi i NGOsami, wydaje rozporządzenia na podstawie ustawowych upoważnień, zastępuje go MSZ lub inny członek Komitetu Wyznaczony przez premiera (art. 7)
UKIE - zajmuje się stroną administracyjno-techniczną działalności Komitetu (a także KERM - zarządzenie o KERM, § 4), kieruje nim przewodniczący Komitetu (lub sekretarz, jeśli przewodniczący jest premierem), statut nadaje mu w drodze zarządzenia premier (art. 8)
Art. 148 - premier - reprezentuje RM, kieruje jej pracami, wydaje rozporządzenia, zapewnia wykonywanie polityki RM i określa tego sposoby, koordynuje i kontroluje pracę członków RM, sprawuje nadzór nad samorządem, jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej (a bardziej szczegółowo może: wyznaczyć ministrowi zakres spraw, w których ten działa z jego upoważnienia, żądać informacji, dokumentów sprawozdań od ministra, szefa urzędu, wojewody i pracowników administracji, zarządzić przeprowadzenie korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk RM, zwoływać i przewodniczyć obradom organów pomocniczych oraz posiedzeniom właściwych ministrów, kierowników lub wojewodów, rozwiązywać spory kompetencyjne między ministrami i przekazywać któremuś sprawę, jeśli leży w kompetencji kilku - w sumie jest czif i mastah, (ustawa o RM, art. 5) zastępuje go wyznaczony przez niego wicepremier lub minister - art.6)
Art. 149 - minister - może być działowy (kieruje określonym działem lub działami, przydzielonymi przez premiera) lub bezteczny (wypełnia zadania wyznaczone mu przez premiera, wtedy jest ministrem-członkiem RM bez swojego ministerstwa), prawo do wydawania rozporządzeń mają tylko działowi i szefowie komitetów, rozporządzenia może uchylać RM na wniosek premiera
Ustawa o Radzie Ministrów:
Pełnomocnicy rządu - powoływani do załatwienia spraw, którymi ministrowie nie powinni, nie mogą lub nie chcą się zajmować przez premiera, mogą nimi być sekretarze, podsekretarze lub w szczególnie uzasadnionych wypadkach albo wobec spraw regionalnych wojewodowie, zakres kompetencji określa RM (art. 10)
Organy pomocnicze - stałe komitety RM w celu określenia decyzji albo stanowisk RM i premiera, komitety do rozpatrzenia określonej sprawy lub kategorii spraw oraz rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze, powoływane przez premiera z własnej inicjatywy lub na wniosek ministra (art.12)
Zarządzenie Prezesa RM w sprawie Komitetu Europejskiego RM:
Skład - przewodniczący (powoływany przez premiera spośród członków RM), wiceprzewodniczący (powoływany przez premiera na wniosek przewodniczącego) i członkowie (sekretarze i podsekretarze ministerstw zajmujący się integracją europejską), jest też sekretarz, którego powołuje przewodniczący (§ 2-3)
Co robi - przygotowuje, opiniuje i uzgadnia projekty rozstrzygnięć lub stanowisk RM lub premiera w sprawach unijnych oraz sam je podejmuje w sytuacjach niezastrzeżonych dla innych organów, a także wyraża opinię lub udziela rekomendację względem projektów dokumentów rządowych przedstawionych RM do rozpatrzenia (§ 4)
Rada Legislacyjna - wydaje opinie w sprawie zasad techniki prawodawczej oraz rejestrowania i ogłaszania aktów prawnych wydanych przez organy administracji rządowej, członkowie powoływani przez premiera, który określa tryb jej działania (art.14)
Rządowe Centrum Legislacji - koordynuje działalność legislacyjną RM, premiera i administracji rządowej, zapewnia obsługę prawną RM (czyli pisze dla rządu ustawy - patrz afera Rywina i redaguje MP) (art. 14a-14c)
Rządowe Centrum Studiów Strategicznych - przygotowuje dla rządu prognozy gospodarcze, społeczne, rozwoju przestrzennego, spraw zagranicznych, itp., co tylko premier rozkaże (art. 14j-14k)
Kancelaria Prezesa RM - obsługuje premiera, wicepremierów, RM, Kolegium ds. Służb Specjalnych, Radę Legislacyjną, pełnomocników i organy pomocnicze, szef kancelarii, sekretarze i podsekretarze powoływani przez premiera, kontroluje realizację zadań wskazanych przez premiera i RM, wydaje DU i MP, itp. (art. 26-29)
Zakres działań ministra - ustalany przez premiera przez wskazanie mu działów lub określenie zakres uprawnień (w formie rozporządzenia imiennego) (art. 33)
Minister - kieruje, nadzoruje i kontroluje podległe mu jednostki, może je tworzyć, likwidować, powoływać i odwoływać kierowników, itp., w ogóle jest panem na włościach, przy nim RM może powołać komitet doradczy (art. 34), w razie nieobsadzenia stanowiska lub tymczasowej niemożności wykonywania funkcji zastępuje go premier lub wskazany przez niego minister (np. Hausner pełnił obowiązki ministra zdrowia, a Belka - środowiska - art. 36), pomagają mu sekretarz i podsekretarze stanu powoływani przez premiera na wniosek ministra, a także gabinet polityczny (art. 37)
Ministerstwo - tworzone lub likwidowane przez RM w drodze uchwały (art.39.1), przybiera przeważnie nazwę od działów, jakie obejmuje
Ustawa o działach administracji rządowej:
Klasyfikacja działów:
administracja publiczna
budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa
budżet
finanse publiczne
gospodarka
gospodarka morska
gospodarka wodna
instytucje finansowe
informatyzacja
integracja europejska
kultura i ochrona dziedzictwa narodowego
kultura fizyczna i sport
łączność
nauka
obrona narodowa
oświata i wychowanie
rolnictwo
rozwój wsi
rozwój regionalny
rynki rolne
Skarb Państwa
sprawiedliwość
szkolnictwo wyższe
transport
turystyka
środowisko
sprawy wewnętrzne
wyznania religijne i mniejszości
zabezpieczenie społeczne
sprawy zagraniczne
zdrowie (art. 5)
Budżet, finanse i instytucje - muszą być skupione w rękach jednego ministra (art. 3)
Art. 150 - członek RM nie może prowadzić działalności sprzecznej z jego obowiązkami publicznymi, cokolwiek by to miało znaczyć (wg Chruściaka to są „michałki”)
Art. 151 - objęcie funkcji - poprzez złożenie przysięgi prezydentowi
Art. 152 - terenowa administracja rządowa - na czele wojewoda, jako przedstawiciel RM w województwie, szczegóły w ustawie (która będzie przy samorządzie)
Art. 153 - służba cywilna - korpus apolitycznych urzędników w administracji rządowej, jego zwierzchnikiem jest premier, szczegóły w ustawie:
Ustawa o służbie cywilnej:
Kto tworzy służbę cywilną - urzędnicy Kancelarii Premiera, ministerstw, komitetów, innych centralnych organów administracji, urzędów wojewódzkich, innych urzędów terenowych, RCSS, komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych i zakładów budżetowych oraz wojewódzcy, powiatowi i graniczni lekarze weterynarii (tak! ), służba zagraniczna nie wchodzi w to i jest regulowana odrębną ustawą, szczegółowy wykaz stanowisk i wymaganych kwalifikacji ustala w rozporządzeniu premier (art. 2)
Podział - członkowie korpusu SC - wszyscy
pracownicy SC - zatrudnieni na podstawie umowy o pracę
urzędnicy SC - zatrudnieni na podstawie mianowania (art. 3)
Wymogi zatrudnienia - obywatelstwo polskie, pełnia praw publicznych, niekaralność za przestępstwo umyślne, wymagane kwalifikacje i nieposzlakowana opinia (art. 4), każdy obywatel ma prawo do informacji o wolnych stanowiskach, a nabór jest otwarty i konkurencyjny (art. 5)
Szef Służby Cywilnej - centralny organ administracji rządowej w zakresie służby cywilnej, podlega premierowi (art. 8)
Ustawa o służbie zagranicznej:
Kto tworzy służbę zagraniczną - pracownicy służby cywilnej w MSZ, osoby zatrudnione w służbie zagranicznej (z wyjątkiem osób zatrudnionych w placówce RP na podstawie umowy o pracę zawartej zgodnie z prawem państwa przyjmującego lub z powodu pokrewieństwa z personelem i konsulów honorowych) i przedstawiciele Polski w innych krajach lub przy organizacjach (art. 2)
Kto kieruje - MSZ (art. 5.1)
Zakres działania - MSZ i placówki (art. 5.2)
Ambasador - najwyższy stopień w służbie dyplomatycznej, mianowany przez prezydenta na wniosek MSZ zaakceptowany przez premiera, podlega służbowo MSZ oraz dyrektorowi generalnemu służby zagranicznej (w zakresie finansowym i przestrzegania przepisów), forma i tryb wydawania mu poleceń określana przez premiera na wniosek MSZ (art. 17)
Art. 154-155 - powoływanie rządu, 3 kroki (wcześniej było aż 5):
Pierwszy krok - prezydent desygnuje kandydata na premiera (może wyznaczyć, kogo chce, przeważnie jest to kandydat zwycięskiej partii, ale czasem prezydent może mieć pole do manewru - tak było z Belką), który proponuje skład RM, prezydent może go przyjąć lub odrzucić, ale przeważnie przyjmuje i w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub dymisji poprzedniej RM powołuje premiera i członków RM, odbierając od nich przysięgę, od tej chwili rząd jest i rządzi, ale musi jeszcze potwierdzić swoje poparcie w parlamencie, w tym celu w ciągu kolejnych 14 dni premier ma wygłosić w Sejmie expose i złożyć wniosek o wotum zaufania, wymagana jest większość bezwzględna w obecności co najmniej połowy posłów, jeśli jej nie ma, rząd podaje się do dymisji, sprawując obowiązki do czasu powołania nowego (art. 154.1-154.2)
Drugi krok - premiera i proponowanych przez niego członków RM wybiera w ciągu następnych 14 dni Sejm większością bezwzględną w obecności połowy ustawowej liczby posłów, prezydent (ponieważ siłą rzeczy jest to rząd większościowy) musi go powołać (art. 154.3)
Trzeci krok - jeśli Sejm w ciągu 14 dni nie wybierze premiera to znaczy, że jest rozbity i nie ma większości, ale ktoś musi rządzić, dlatego prezydent w ciągu następnych 14 dni od razu powołuje premiera i rząd (bez desygnowania), a Sejm w ciągu kolejnych 14 dni udziela mu wotum zaufania większością zwykłą w obecności co najmniej połowy posłów (czyli wystarczy, by było więcej za niż przeciw, a wstrzymać się może nawet większość), jeśli nie ma większości, to prezydent skraca kadencję i zarządza nowe wybory (a rządzi powołany przez niego rząd)
Art. 156 - odpowiedzialność konstytucyjna - przed TS, za naruszenie konstytucji, ustaw oraz za przestępstwa popełnione w związku ze sprawowanym urzędem (ale może być problem, które się do tego wliczają - i czy za coś można sądzić tylko przed TS, czy normalnie), indywidualna, podpadająca pod prawo karne
Art. 157 - odpowiedzialność parlamentarna - przed Sejmem, za rozbieżność poglądów politycznych, karą tylko (albo i aż ) odwołanie, zarówno indywidualna, jak i zbiorowa
Art. 158 - wotum nieufności dla rządu - konstruktywne (we wniosku musi być nazwisko kandydata na nowego premiera), zgłoszone przez 46 posłów, głosowane najwcześniej 7 dni po wniosku (by ostudzić emocje), wymagana jest większość bezwzględna ustawowej liczby posłów (czyli 231 głosów, by nowy rząd był stabilny), jeśli przejdzie, prezydent przyjmuje dymisję RM i powołuje nowy rząd, powtórny wniosek może być zgłoszony co najmniej 3 miesiące później (chyba, że podpisze go 115 posłów)
Art. 159 - wotum nieufności dla ministra - niekonstruktywne, 69 podpisów, 231 głosów, jeśli przejdzie, prezydent musi ministra odwołać, powtórne nie wcześniej niż 3 miesiące później (chyba, że będzie 115 podpisów), dowcip polega na tym, że nigdy żadne nie przeszło
Art. 160 - wotum zaufania - na wniosek premiera (gdy rząd nie jest pewny, czy jeszcze ma poparcie lub czy zostanie uchwalona jakaś niepopularna ustawa), wystarczy zwykła większość, jeśli jej nie ma, to dymisja
Art. 161 - zmiany w rządzie - dokonuje prezydent na wniosek premiera i raczej nie powinien zgłaszać zastrzeżeń, musi być kontrasygnata
Art. 162 - dymisja RM - składana przez premiera na pierwszym posiedzeniu nowego Sejmu, a także w wypadku wyrażenia wotum nieufności lub nieuchwalenia wotum zaufania oraz własnej rezygnacji (w tym przypadku, i tylko w tym, prezydent może odmówić przyjęcia dymisji), zdymisjonowany rząd rządzi dalej, do czasu powołania nowego
w wypadku dymisji RM, dymisję w ciągu 3 miesięcy składają też sekretarze, podsekretarze, wojewodowie i wicewojewodowie, o jej przyjęciu decyduje nowy premier w czasie 3 miesięcy od powołania rządu (ustawa o RM, art. 38)
Ustawa o stanie klęski żywiołowej:
Przyczyny wprowadzenia - katastrofy naturalne, awarie techniczne, atak terrorystyczny (art. 3)
Kto wprowadza - RM (z własnej inicjatywy lub na wniosek wojewody) przez rozporządzenie, w którym określa przyczyny, obszar, czas trwania i niezbędne ograniczenia praw i wolności (art. 5)
Termin - w rozporządzeniu nie dłużej niż 30 dni, przedłużenie na czas oznaczony w kolejnym rozporządzeniu za zgodą Sejmu (art. 6)
Kto walczy - wójt (w gminie), starosta (w powiecie), wojewoda (w województwie), MSW lub inny właściwy minister (jeśli stan wprowadzono w więcej niż 1 województwie) (art. 8)