Choroba Raynaud

Chorobą Raynaud nazywamy napadowe skurcze tętnic palców oraz dłoni i stóp. Stan skurczowy naczyń występuje symetrycznie na obu kończynach, trwa krótko (ok. 15 - 30 minut) i prowadzi do niedokrwienia tkanek.(napady mogą trwać od kilku do kilkudziesięciu minut). Czynnikiem wyzwalającym jest zimno lub uraz mechaniczny.

Mianem choroby Raynaud określa się wyłącznie przypadki z typowymi napadami skurczu naczyń, w których nie można dokładnym badaniem klinicznym wykryć towarzyszących chorób ani czynników usposabiających do zaburzeń krążenia obwodowego.

Natomiast pod pojęciem objawu Raynaud rozumiemy napadowy, nie zawsze symetryczny skurcz naczyń palców dłoni będący skutkiem chorób na przykład sklerodermii, urazów związanych z pracą zawodową, ucisku szyjnego odcinka rdzenia kręgowego lub schorzeń naczyń.

Etiologia i patogeneza
Przyczyny i mechanizm choroby nie są całkowcie poznane. W powstawaniu choroby odgrywają rolę czynniki dziedziczne, hormonalne, emocjonalne, i zwiększona wrażliwość na zimno.

Grupy ryzyka
Szczególnie narażone na zachorowanie są kobiety, zwykle po ukończeniu 40 roku życia. Warto napisać o obciążeniu genetycznym.

Objawy
Podczas napadu początkowo stwierdza się zblednięcie, oziębienie, zdrętwienie i ograniczenie ruchomości palców. W następnej fazie palce ulegają zasinieniu, a przy ustępowaniu napadu występuje przekrwienie powodujące zmianę barwy na żywoczerwoną. W okresie powrotu ukrwienia może pojawić się niewielki obrzęk oraz pulsujący, piekący ból i miejscowe podniesienie temperatury ciała. Powyższe zmiany występują zawsze symetrycznie (kciuk zwykle bywa oszczędzony).

Po często nawracających napadach skurczu naczyń mogą się pojawić w miarę upływu lat na opuszkach palców lub w okolicy paznokci płytkie, drobne ubytki (jest to skutek martwicy skóry, rozwijającej się w wyniku powtarzających się incydentów niedokrwienia).

Rozpoznanie
W różnicowaniu należy uwzględnić wszelkie stany patologiczne, które prowadzą do objawu Raynaud. Typowy objaw Raynaud występuje w twardzinie skórnej (scleroderma) i niekiedy są trudności w ustaleniu czy stany skurczowe naczyń są początkowym objawem choroby Raynaud czy też twardziny. Może też pojawiać się wskutek urazów wywołanych pracą zawodową narażającą ręce na wibrację, jak u ludzi pracujących młotem pneumatycznym. Podobne stany spotyka się u maszynistek, pianistek. Inne stany przebiegające z uciskiem rdzenia kręgowego - również dają objaw Raynaud.

W różnicowaniu należy również uwzględnić zespoły chorobowe prowadzące do mechanicznego ucisku tętnicy podobojczykowej lub splotu barkowego, jak dodatkowe żebro szyjne, zespół mięśnia pochyłego przedniego. Podobne objawy mogą też być efektem spania z uniesionymi ramionami.

Objaw Raynaud może być częścią obrazu klinicznego miażdżycy zarostowej tętnic kończyn, choroby Buergera, zatrucia ergotaminą (sporyszem) oraz chorób neurologicznych. Może też powstawać u osób, w których osoczu znajdują się tzw. zimne aglutyniny lub krioglobuliny.

Przebieg i rokowanie
Jeśli nie doszło do zmian organicznych, to można uzyskać całkowite wyleczenie. Wystąpienie zmian troficznych obciąża rokowanie. W objawie Raynaud rokowanie zależy od choroby podstawowej.

Leczenie
Podaje się leki rozszerzające naczynia np. Sadamin, Bametan, pochodne kwasu nikotynowego. W przypadkach bardzo opornych można rozważyć leczenie chirurgiczne.

Profilaktyka
Należy chronić kończyny od działania zimna przez odpowiedni ubiór - rękawiczki, ciepłe skarpetki, unikać emocji, zaprzestać palenia tytoniu, zapobiegać urazom i mikrourazom dłoni.