Beata Lew TM B

CHOROBA RAYNAUDA (MORBUS RAYNAUD)

Jest to napadowe zblednięcie, zasinienie, zaczerwienienie oraz drętwienie występujące pod wpływem zimna lub bodźców psychicznych. Przyczyną tych dolegliwości jest skurcz tętnic w częściach dystalnych (palce rąk i nóg, ręce, płatki uszu, koniuszek nosa). Po okresie zblednięcia następuje faza zasinienia. Skurcz tętniczek może trwać od kilku minut do kilku godzin. Potem zsiniałe palce stają się cieplejsze, zaczerwienione i mocno pieką. W chorobie Raynauda zmiany zawsze występują symetrycznie na obu dłoniach.

Przyczyną choroby jest prawdopodobnie nieprawidłowy metabolizm noradrenaliny w obwodowych zakończeniach włókien nerwowych układu współczulnego.

Niedawne badania wskazują, że osoby cierpiące na objaw Raynauda mogą mieć podwójnie zwiększone ryzyko zapadalności na chorobę wieńcową i na udar. Objaw Raynauda może dotyczyć nie tylko palców u rąk czy nóg, ale również koniuszka nosa, płatków usznych, policzków, podbródka czy też kolan. Istnieją doniesienia o płucnym objawie Raynauda.

Choroba występuje 5 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Najczęściej pojawia się pomiędzy 20 a 40 rokiem życia.

W okresie napadu można wyróżnić trzy okresy:

l. Okres, w którym występuje miejscowe omdlenie z towarzyszącą bladością i utratą czucia palców rąk.

2. Okres miejscowej zamartwicy podczas której występuje sine zabarwienie palców.

3. Okres odruchowego rozszerzenia naczyń.

W okresie zblednięcia arteriole, kapilary i małe żyłki są obkurczone. W okresie sinicy arteriole są szersze, część krwi przepływa do kapilarów, które są rozszerzone i wypełnione krwią. W okresie silnego zaczerwienienia przepływ wzmaga się i chociaż kapilary stają się węższe niż w okresie sinicy, widać ich znacznie więcej, ponieważ są wypełnione krwią.

Zblednięcie palców rozpoczyna się od opuszek i postępuje ku podstawom palców i ku dłoniom. Kciuki najczęściej są wolne. W okolicy niedokrwionej chory odczuwa drętwienie, ucisk, pieczenie i ból. Palce stają się zimne i niekiedy pokryte potem. Ruchy są ograniczone. Stan taki utrzymuje się przez okres od kilku minut do 2 godzin i ustępuje samoistnie lub po ogrzaniu kończyny. W okresie ustępowania objawów może pojawić się lekki obrzęk, uczucie mrowienia i pulsujący ból palców.

W wyjątkowych przypadkach, równocześnie z zaburzeniami naczynioruchowymi palców rąk, występują podobne zaburzenia w naczyniach serca, siatkówki, mózgu i narządów jamy brzusznej. Równocześnie z objawami Raynauda występują wtedy: dławica piersiowa, zaburzenia wzrokowe i inne objawy brzuszne.

Często powtarzające się i długo trwające napady wywołują zmiany troficzne w postaci owrzodzeń, zmian w płytkach paznokci (wskutek rozrzedzenia struktury i zmian zanikowych w kościach paznokciowych paliczków), twardziny (skóry palców, nosa, twarzy i tułowia) i zgorzeli (wzdłuż brzegu paznokci i na opuszkach palców).

Przebieg choroby Raynauda może być lekki, średnio ciężki i ciężki. W postaciach lekkich zmiany są łagodne i przeważnie nie dochodzi do zgorzeli. Zmiany stabilizują się na kilka lub kilkadziesiąt lat i często ustępują samoistnie.

W postaciach cięższych napady występują częściej (nawet pod wpływem niewielkiego ochłodzenia lub małej emocji), trwają długo, trudno ustępują, szybko wywołują zmiany troficzne.

W każdym okresie i nasileniu choroba może ustąpić.

Chorobę Raynauda (o podłożu czynnościowym) należy odróżnić od zespołu Raynauda występującego jako objaw w rozmaitych zmianach organicznych tętnic kończyn, w zmianach organicznych w układzie nerwowym jamistość rdzenia zapalenie nerwów obwodowych itp.), w zatruciach (ołowiem, arsenem, talem itp.), w zaburzeniach rozwojowych a także w chorobach zawodowych, którym towarzyszy uszkodzenie aparatu nerwowo - naczyniowego (przewlekłe działanie drgań i zimna na ręce).

Choroba Raynauda, w odróżnieniu od zespołu Raynauda, charakteryzuje się tym, że:

- napady kurczu naczyń są wywołane oziębieniem lub stanami emocjonalnymi

- zmiany występują symetrycznie

- palce, poza napadami, nie są zmienione lub występuje tylko powierzchowna martwica

- nie można wykryć zmian uznanych za pierwotne.

Stosowane zabiegi

Bezwzględnie należy chronić kończyny przed działaniem zimna. W tych przypadkach, w których napady są związane z menstruacją lub menopauzą, należy stosować odpowiednie leczenie hormonalne.

W leczeniu stosuje się leki rozszerzające naczynia oraz zmniejszające napięcie układu współczulnego.

W niektórych przypadkach wykonuje się sympatektomię szyjną (wycięcie górnych zwojów szyjnych) w celu zmniejszenia napięcia naczynioruchowego w kończynach górnych.

Zabiegi fizykalne stosuje się tylko między napadami, a ich celem jest:

- zmniejszenie napięcia ścian naczyń tętniczych

- poprawa ukrwienia kończyn

- działanie przeciwbólowe

- poprawa trofiki tkanek, .

- usunięcie przyczyn sprzyjających powstawaniu choroby.

Fizykoterapia

W zakresie fizykoterapii stosuje się: promieniowanie nadfioletowe (co 3 do 4 dni), galwanizację (m.in. kołnierz galwaniczny wg Szczerbaka), kąpiele czterokomorowe, jonoforezę (histaminową, jodową, magnezową, wapniową), prądy diadynamiczne, prądy interferencyjne, diatermię krótkofalową, terapuls, ultradźwięki, kąpiele o temp. stopniowanej, kąpiele o temperaturze zmiennej, masaż wibracyjny (aquavibron), masaż wirowy, masaż podwodny, kąpiele lecznicze (kwasowęglowe, siarczkowo - siarkowodorowe), peloidoterapię (zawijania, okłady i kąpiele z pasty lub papki borowinowej).

Masaż

Podobnie jak inne zabiegi, wykonujemy tylko w okresie międzynapadowym.

Możemy wyróżnić dwa sposoby postępowania. .

I sposób - klasyczny - polega na wykonywaniu masażu grzbietu i kręgosłupa ze szczególnym. uwzględnieniem odcinka szyjnego. W masażu wykorzystujemy techniki rozluźniające (głaskania, delikatne rozcierania, ugniatanie podłużne, uciski jednoczesne). Po około 3 zabiegach dołączamy klasyczne opracowanie kończyn górnych stosując: głaskania, delikatne rozcierania, ugniatanie podłużne, uciski jednoczesne. Głaskania można wykonywać zarówno dosercowo, jak i odsercowo. Należy również doprowadzić do poprawy krążenia w okolicy nosa i uszu.

Jeżeli palce objęte są procesem martwiczym, masaż rozpoczynamy od śródręcza.

II sposób - segmentarny - jak w chorobach naczyń obwodowych kończyn górnych").

Kinezy terapia

Ćwiczenia powinny być prowadzone w pozycji leżącej lub stojącej celem uniknięcia napięć mięśni kończyn dolnych.

Stosuje się:

- Ćwiczenia czynne w stawach barkowych, łokciowych i nadgarstkowych (20 - 30 powtórzeń rozłożonych na cały dzień).

- Ćwiczenia ręki i palców (zaciskanie palców w pięści i szerokie odwodzenie z wyprostem palców).

- Ćwiczenia ułożeniowe kończyn górnych wg ćwiczeń Bürgera. Rozpoczynamy w pozycji leżenia tyłem na wąskiej kozetce.

Pacjent unosi ręce w górę na odpowiedni okres czasu, następnie opuszcza je w dół (poza łóżko), po czym układa na łóżku, czyli w ułożeniu poziomym. Cykl takich ćwiczeń należy powtarzać 3 do 4 razy dziennie.

- Ćwiczenia ogólnousprawniąjące.

- Gry i zabawy ruchowe uwzględniające ruchy kończyn górnych.

- Terapię zajęciową (robótki ręczne).

---