Próba losowa - podstawowe pojęcia
Statystycy dzielą populacje na:
(a) skończone,
(b) nieskończone.
„Pojęcie populacji generalnej (zbiorowości statystycznej) utożsamia się zazwyczaj ze zbiorem pewnych rzeczywistych elementów różniących się wartością badanej cechy. Tak rozumiana populacja generalna jest zwykle skończona” (Greń, 1987, s. 96). Np. dzieci, dorośli, pacjenci, uczniowie, studenci, mieszkańcy określonego regionu, osoby o wyróżnionych poglądach, postawach, cechach osobowości itp.
Populacja nieskończona: „zbiór nieskończony możliwych powtórzeń pewnego eksperymentu, w którym obserwuje się wartości pewnych zmiennych” (ibidem).
Można wyróżnić: co najmniej cztery podstawowe podziały schematów losowania próby:
(a) losowanie niezależne versus
losowanie zależne.
Losowanie zależne, zwane też losowaniem bezzwrotnym czy losowaniem bez zwracania polega na tym, że raz wylosowany element populacji nie jest do niej zwracany. W badaniach psychologicznych stosujemy ten właśnie wariant losowania.
Losowanie niezależne, zwane też losowaniem zwrotnym czy losowaniem ze zwracaniem polega na tym, że każdy wylosowany z populacji element jest do niej zwracany.
Tym wariantem losowania posługujemy się w przypadku populacji nieskończonych.
(b) losowanie indywidualne versus losowanie zespołowe (grupowe).
Losowanie indywidualne odnosi się do populacji obejmującej pojedyncze, nie pogrupowane elementy, np. pojedyncze osoby.
Losowanie zespołowe wymaga pogrupowania jednostek danej populacji w grupy (np. taka grupą może być klasa szkolna czy mieszkańcy budynku). Zatem jednostką losowania jest, w określony sposób zdefiniowana, grupa. Operatem losowania zaś będzie ponumerowany wykaz grup, na które podzielona jest populacja, np. ponumerowany wykaz wszystkich klas szkolnych szkół podstawowych, gminy czy miasta.
(c) losowanie jednostopniowe versus wielostopniowe.
Tu próbę tworzą elementy populacji bezpośrednio z niej wylosowane.
Z kolei losowanie wielostopniowe zakłada kilka etapów (co najmniej dwa) losowania.
(d) losowanie nieograniczone versus
losowanie ograniczone.
Losowanie nieograniczone odbywa się bezpośrednio z całej populacji (ma charakter jednostopniowy).
Losowanie ograniczone polega na tym, że próbę kompletujemy na podstawie odrębnych losowań elementów z poszczególnych jej części, na które została uprzednio podzielona.
Próby losowe dzielimy na proste
i złożone
Próby proste ze skończonych populacji uzyskuje się z wykorzystaniem do tego celu losowania:
(1) indywidualnego,
(2) nieograniczonego,
(3) niezależnego (ze zwracaniem elementów do populacji po każdym akcie losowania).
próby złożone ze skończonych populacji uzyskuje się z wykorzystaniem bardziej zaawansowanych schematów losowania (np. złożonych, zależnych).
W badaniach społecznych mamy najczęściej do czynienia z populacjami skończonymi, a próby z nich losowane są na ogół próbami złożonymi (uzyskanymi z posłużenia się schematami losowań bezzwrotnych i wielostopniowych).
© Jerzy Brzeziński (2008), Wykłady z metodologii... Blok 4
1