METODY ZABEZPIECZENIA SPOŁ.:

-zabezpieczenie społ. - obejmuje ubezp. społ., zaopatrzenie społ. i pomoc społ.

-ubezp. społ. - system świadczeń zagwarantowanych ustawowo, związanych z pracą, o charakterze roszczeniowym, spełnianych przez wyspecjalizowaną instytucję, pokrywających zdarzenia o charakterze losowym lub zrównane z nimi, których ciężar pokrywa cała zbiorowość osób na nie narażonych

- zaopatrzenie społ. - świadczenia są w 100% finansowane z budżetu, wszelkie stosowane metody oraz mechanizmy, których celem jest zabezpieczenie uznanych społecznie potrzeb.

-pomoc społ.- system urządzeń i świadczeń służących zaspokojeniu usprawiedliwionych potrzeb obywateli, którzy utracili lub doznali ograniczenia zdolności do pracy, albo zostali obciążeni nadmiernie kosztami utrzymania rodziny. Ma w odniesieniu do ubezpieczenia czy zaopatrzenia społecznego charakter uzupełniający.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA UBEZP. SPOŁ.:

1) składka - ustalana jest zgodnie z zasadą solidaryzmu, która polega na tym, że w ubezp. społ. odstąpiono od stosowanej w ubezp. gosp. zasady różnicowania składki od wysokości indywidualnego ryzyka w zamian za stosowaną stawkę ogólną (przeciętną), której wysokość ustalana jest tak, aby w rachunku globalnym zapewnić równowagę pomiędzy składką a wysokością płaconych świadczeń (równowaga między wszystkimi wpłaconymi składkami a wypłaconymi świadczeniami to zasada ekwiwalentności). Zasada solidaryzmu polega na rozłożeniu ciężaru potrzeb wywołanych przez określone zdarzenia losowe (dożycie wieku emerytalnego, niezdolności do pracy z powodu choroby, wypadku) na zbiorowość osób narażonych na ich wystąpienie.

2) budżet państwa -

*dotacja uzupełniająca: dotacja z budżetu państwa przeznaczona m.in. na uzupełnienie niedoboru składek z tytułu przekroczenia 30-krotności podstawy wymiaru osób płacących składki, a także z tytułu niedoboru środków na wypłaty świadczeń.

*dotacja celowa: przeznaczona na: pokrycie wydatków na świadczenia pieniężne inne niż z ubezpieczenia społecznego zlecone Zakładowi do wypłaty na mocy odrębnych przepisów, tj. wypłaty świadczeń dla inwalidów wojennych i wojskowych oraz kombatantów, wypłaty pozostałych świadczeń nie mających charakteru ubezpieczeniowego, m.in. ryczałtów energetycznych, dodatków kombatanckich, dodatków dla żołnierzy-górników, świadczeń pieniężnych dla osób deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez III Rzeszę i ZSRR oraz uzupełnienie części składek na ubezpieczenia społeczne za zatrudnione osoby niepełnosprawne.

ZASADY PODLEGANIA UBEZP. SPOŁ.:

Ubezp emerytalne i rentowe są obowiązkowe dla:

- pracowników pozostających w stosunku pracy

- osób wykonujących pracę nakładczą

- członków rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielczego kółka rolniczego

- osób zatrudnionych na podst. umowy agencyjnej lub umowy zlecenia i współpracujących z nimi

- osób pobierających świadczenie socjalne lub zasiłek socjalny

- osób prowadzących pozarolniczą dział. i współpracujących z nimi

- posłów lub senatorów

- stypendystów sportowych

- skazanych lub tymczasowo aresztowanych (wykonujących odpłatnie pracę)

- bezrobotnych

- bezrobotnych absolwentów pobierających stypendium

- duchownych

- żołnierzy niezawodowych w służbie czynnej

- celników

- osób przebywających na urlopie wychowawczym lub pobierających zasiłek macierzyński

Ubezp. emerytalne i rentowe są dobrowolne dla:

- małżonków pracownika skierowanego do pracy w przeds. dyplomatycznym

- osób sprawujących opiekę nad członkiem rodziny (zasiłek pielęgnacyjny)

- obywateli polskich zatrudnionych za granicą u podmiotów zagr.

- studentów lub uczestników studiów doktoranckich

- alumnów seminariów duchownych, nowicjuszów i juniorystów

- osób kontynuujących ubezp.

Ubezp. emerytalne i rentowe są nieobowiązkowe dla:

- żołnierzy zawodowych

- funkcjonariuszy policji, ABW, BOR, Agencji Wywiadu, straży granicznej, państwowej straży pożarnej i służby więziennej

Dla osób pobierających zasiłek stały lub gwarantowany zasiłek okresowy stosuje się odrębne przepisy.

Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają następujące osoby:

- pracownicy,

- członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

- osoby odbywające służbę zastępczą.

Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają, na swój wniosek, następujące osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi:

- wykonujące pracę nakładczą,

- wykonujące pracę na podstawie umowy-zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące,

- prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące,

- wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

- duchowni.

Zgodnie z art. 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu:

• bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne,

• osoby wykonujące pracę nakładczą,

• żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę,

• osoby przebywające na urlopach wychowawczych, osoby pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,

• osoby pobierające świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osoby pobierające wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie,

• osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,

• osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie art. 7 i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

• osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące, jeżeli wykonują pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy.

ZAKRES PODMIOTOWY I PRZEDMIOTOWY

Katalog podmiotowy i przedmiotowy ubezp. społ. w Polsce obejmuje niemalże wszystkie rodzaje ryzyk socjalnych i prawie wszystkie grupy ludności. Zakres, zarówno przedmiotowy, jak i przedmiotowy reprezentuje średni poziom europejski.

Katalog ryzyk socjalnych objętych ubezp. społ. nie zawiera jednak:

- ryzyka bankructwa pracodawcy

- ryzyka pracodawców związanego z zatrudnieniem pracowników w warunkach szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia

- ryzyka utraty pracy (bezrobocia).

Ubezpieczeniem społ. w Polsce nie są objęte osoby, które tracą pracę, bankrutujący pracodawcy. Ponadto pracodawcy od wypadków przy pracy i chorób zawodowych pracowników. Podmiotowy zakres ubezp. społ. nie obejmuje też osób, które ze względu na różne okoliczności losowe nie mają środków utrzymania, ani szans na uzyskanie takich środków.

FINANSOWANIE UBEZP. SPOŁ.

Struktura Funduszu Ubezp. Społ.

a) emerytalny b) rentowy c) chorobowy d) wypadkowy

↓ ↓ ↓ ↓

Fundusz Fundusz Fundusz

Rezerwy Rezerwowy Rezerwowy

Demograf.

FUNDZUSZ REZERWY DEMOGRAF. - rozpoczął działanie w 2002 r. Ma na celu gromadzenie rezerw finansowych przeznaczonych na uzupełnianie niedoborów funduszu emerytalnego po 2008 r., wynikających z przyczyn demograficznych. FRD to jedyny fundusz ZUS, który dysponuje gotówką i inwestuje swoje środki. Wykorzystanie tych środków może jednak nastąpić nie wcześniej niż 1 stycznia 2009 roku.

Fundusz Rezerwy Demograficznej tworzy się dla ubezpieczeń emerytalnych ze środków pozostających 31 grudnia każdego roku na rachunku funduszu emerytalnego w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS). Środki te pomniejszone zostają o kwotę niezbędną na zapewnienie wypłat świadczeń przypadających na pierwszy miesiąc kolejnego roku.

Inne źródła przychodów FRD to:

-przekazane FRD środki z prywatyzacji mienia Skarbu Państwa,

-środki pochodzące z części składki na ubezpieczenie emerytalne odprowadzanej przez ZUS do FRD.

FUNDUSZE POZAUBEZPIECZENIOWE

-Fundusz Gwarant. Świadczeń Pracown.

-Fundusz Pracy

PRZYCHODY I WYDATKI FUS

Przychody FUS pochodzą:

1) ze składek na ubezpieczenia społeczne, nie podlegających przekazaniu na rzecz otwartych funduszy emerytalnych,

2) skreślony,

3) z wpłat z budżetu państwa oraz z innych instytucji, przekazanych na świadczenia, których wypłatę zlecono Zakładowi, z wyjątkiem świadczeń finansowanych z odrębnych rozdziałów budżetowych oraz wpłat z instytucji zagranicznych,

4) z oprocentowania rachunków bankowych FUS,

5) z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS,

6) ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, wraz z odsetkami,

7) z dodatkowej opłaty, o której mowa w art. 24 ust. 1, i z opłaty prolongacyjnej,

8) z dotacji z budżetu państwa,

9) ze środków FRD, o których mowa w art. 59,

10) z innych tytułów.

Wydatki FUS:

1) wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wypadkowego,

2) wydatki na prewencję rentową,

3) spłaty kredytów i pożyczek wraz z odsetkami, zaciąganych w celu wypłaty świadczeń z FUS,

4) odsetki za nieterminowe wypłaty świadczeń,

5) należności dla płatników składek,

6) wydatki związane z realizacją zadań,

7) odpisy stanowiące przychody Zakładu.

PRZYCHODY I WYDATKI ZUS

Zakład uzyskuje przychody z:

1) odpisów z funduszy,

2) należności z tytułu poniesionych kosztów poboru i dochodzenia składek na:

a) ubezpieczenie zdrowotne od Kas Chorych,

b) Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

c) Fundusz Pracy

- których wysokość określają odrębne przepisy,

3) należności z tytułu poniesionych kosztów poboru i dochodzenia składek na otwarte fundusze emerytalne w wysokości nie wyższej niż 0,8% kwoty przekazanych do otwartych funduszy emerytalnych składek na to ubezpieczenie, z tym że wysokość należności ustala się corocznie w ustawie budżetowej,

4) wpływów z tytułu wykonywania innych zadań zlecanych Zakładowi,

5) dotacji z budżetu państwa,

6) należności z tytułu poniesionych kosztów bieżącej działalności Zakładu związanych z obsługą świadczeń wypłacanych z FUS, podlegających finansowaniu ze środków budżetu państwa,

6a) oprocentowania środków Zakładu na rachunkach bankowych,

Wydatki ZUS:

1) wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń,

2) wydatki na zakup towarów i usług,

3) koszty bieżącej działalności Rady Nadzorczej Zakładu,

4) pozostałe koszty bieżącej działalności Zakładu,

5) wydatki na inwestycje,

6) wydatki na działalność szkoleniową i popularyzatorską w zakresie ubezpieczeń społecznych,

7) koszty obsługi świadczeń finansowanych z FUS, a realizowanych przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,

8) koszty wypłaty świadczeń, w tym realizowanych na mocy umów międzynarodowych.

KONTROLA I NADZÓR

Kontrolę wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek przeprowadzają inspektorzy kontroli Zakładu.

Kontrola może obejmować w szczególności:

1) zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych,

2) prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest Zakład,

3) ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu,

4) prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe,

5) wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów ubezpieczeń społecznych,

6) dokonywanie oględzin składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek.

SKŁADKA NA UBEZP. SPOŁ.

1. Terminy rozliczenia i płacenia składek

Składki na ubezp. społ., zdr., Fundusz Pracy i Gw. Św. Pracown. są rozliczane i opłacane w następujących terminach:

a) do 5 dnia następnego miesiąca - jednostki i zakłady budżetowe

b) do 10 dnia następnego miesiąca - osoby fiz. opłacające składkę za samych siebie

c) do 15 dnia następnego miesiąca - pozostali płatnicy

składka na ubezp. zdrowotne (od 01.01.2007) - 9% podstawy wymiaru

składka na Fundusz Pracy - 2,45% podstawy wymiaru składki na ubezp. emeryt. i rentowe

składka na Fundusz Gwar. Św. Prac. - 0,1%

2. Stopa procentowa składki po operacji tzw. uskładkowienia dochodów pracownika:

Ogółem: min 29, 37%, max 36,09%

a) ubezp. emerytalne 19,52%

-pracownik 9,76% → OFE 7,3%

-pracodawca 9,76%

b) ubezp. rentowe 6%

-pracownik 1,5%

-pracodawca 4,5%

c) ubezp wypadkowe 0,4% - 8,12%

pracodawca

d) ubezp. chorobowe 2,45%

pracownik

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansują w równych częściach pracownicy i pracodawcy. Składkę na ubezpieczenie chorobowe finansują w całości, z własnych środków, pracownicy. Składki na ubezpieczenie wypadkowe, FP i FGŚP finansują w całości, z własnych środków, pracodawcy.

Należy pamiętać, że składka na ubezpieczenie chorobowe opłacana jest dobrowolnie. Ponieważ opóźnienie w opłaceniu tej składki powoduje utratę ubezpieczenia, należy bardzo pilnować terminów. Powtórne objęcie ubezpieczeniem możliwe jest po nowym zgłoszeniu do ubezpieczenia chorobowego i nieprzerwanym, sześciomiesięcznym opłacaniu składek w terminie.

Stopy % składek na ubezp. emer., rent i chorobowe są jednakowe dla wszystkich ubezpieczonych bez względu na tytuł ubezp.

Stopy % składek na ubezp. wypadkowe jest różnicowana dla pozostałych płatników składek w granicach określonych ustawą (0,4 - 8,12%) i jej wysokość zależy od poziomu zagrożeń i ich skutków. Jej wysokość ustala ZUS na okresy nie dłuższe niż 3 lata. Od 1 kwietnia 2007 waha się od 0,67 do 3,6%:

1) 50% najwyższej stopy % opłacają płatnicy podlegający wpisowi do rejestru REGON i zgłaszający do ubezp. nie więcej niż 9 pracowników

2) płatnicy, którzy podlegają wpisowi do REGON i zgłaszają do ubezp. co najmniej 10 ubezp. ustalają stopę % składki w wysokości ustalonej dla grupy dział., do której należy płatnik wg PKD

3) ci, którzy nie podlegają wpisowi do REGON - składka obliczana jest jak wyżej

PODSTAWA WYMIARU SKŁADEK NA UBEZP. SPOŁ.

Podstawę wymiaru składek na ubezp. emerytalne i rentowe stanowi przychód ( w rozumieniu przepisów o pod. doch. od osób fiz.) osiągany przez pracowników zatrudnionych w ramach stosunku pracy.

Do skł. na ubezp. emer. i rentowe osób im podlegających zarówno obowiązkowo jak i dobrowolnie wprowadzono tzw. górną granicę podstawy wymiaru tych składek. W danym roku nie może być ona wyższa od kwoty odpowiadającej 30krotności prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagr. w gosp. narodowej określonej w ustawie budż. (Monitor Polski)

Podstawa wymiaru składek na ubezp. emer. i rentowe dla pozostałych grup - folia

Podstawa wymiaru składek na ubezp. chorobowe i wypadkowe jest identyczna jak dla ubezp. emerytalnych i rentowych, z tym że nie stosuje się tego ograniczenia 30krotności.

MODELE FINANSOWANIA UBEZP. EMERYTALNO-RENTOWYCH [KRUS]

Ubezpieczenie emerytalno-rentowe jest finansowane z Funduszu Emerytalno-Rentowego (FER), którego przychody pochodzą głównie ze środków budżetowych państwa i częściowo ze składek czynnych zawodowo rolników, natomiast ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie jest systemem pozabudżetowym, finansowanym z posiadającego osobowość prawną Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników (skrót. Funduszu Składkowego), którego przychody pochodzą wyłącznie ze składek rolników. Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie musi być dostosowane do możliwości samofinansowania się funduszu, zatem prowadzenie działalności gospodarczej dla zapewnienia płynności finansowej i stworzenia gwarancji wypłacania należnych rolnikom świadczeń jednorazowych i krótkoterminowych z ubezpieczenia jest istotnym celem działalności tego podmiotu.

Dotacja z budżetu państwa jako podstawowe źródło przychodów funduszu emerytalno-rentowego wiąże się z charakterystycznymi dla ubezpieczeń społecznych gwarancjami Państwa wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników. Składka na fundusz emerytalno-rentowy jest parametrycznie związana z emeryturą podstawową,  uzależnioną  od przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej (składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe wynosi 30% emerytury podstawowej).

METODY FINANSOWANIA ŚWIADCZEŃ

1) repartycyjna polega na:

* finansowaniu świadczeń z bieżącego oskładkowania

* aktywna zawodowo ludność swoimi składkami finansuje świadczenia aktualnych świadczeniobiorców

* bilansowaniu składek i dochodów w ramach rocznych okresów

2) kapitałowa polega na:

* tworzeniu rezerwy, której środki mogą być lokowane, co zapewnia utrzymywanie wartości tych oszczędności w dł. okresie czasu, a nawet może przynosić nadwyżkę

* w systemie tym obowiązuje zasada odpowiednio dł. okresu trwania ubezp. Okres trwania ubezp. uprawniający do świadczeń określany jest na co najmniej 20 lat

* wysokość składek i świadczeń pozostaje w związku z wysokością zarobków, tzn. grupy lepiej zarabiające płacą proporcjonalnie wyższe składki i mają odpowiednio wyższe świadczenie.

Wady metody kapitałowej:

- system nieodporny na długotrwałą inflację

- jest nieodporna na dekoniunkturę rynków finans.

Zalety metody kapitałowej:

+ odporna na niekorzystne zmiany demogr.

+ odporna na wzrost bezrobocia

+ odporna na spadek produkcji

Wady metody kapitałowej to zalety repartycyjnej i odwrotnie.

Metody te nie są systemami alternatywnymi. Aktualnie dominuje dwutorowe podejście do finansowania emerytur (Francja, Szwecja, Szwajcaria, Finlandia). Istnieje tam emerytura podstawowa zabezpieczana metodą repartycyjną i dodatkowa - kapitałową.

ŚWIADCZENIA EMERYTALNO-RENTOWE Z I FILARU

Rodzaj ubezp.	Świadczenia
Ubezp. emeryt.	Emerytury
Ubezp. rentowe	Renta z tyt. niezdolności do pracy Renta rodzinna Renta szkoleniowa Zasiłek pogrzebowy Dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej Dodatek pielęgnacyjny Koszty prewencji rentowej
Ubezp. chorobowe ( w razie choroby i macierzyństwa)	Zasiłek chorobowy Świadczenie rehabilitacyjne Zasiłek wyrównawczy Zasiłek opiekuńczy Zasiłek macierzyński
Ubezp. wypadkowe z tyt. wypadków przy pracy i chorób zawodowych	Zasiłek chorobowy Świadczenie rehabilitacyjne Zasiłek wyrównawczy Renta z tyt. niezdolności do pracy Renta szkoleniowa Renta rodzinna Renta socjalna Jednorazowe odszkod. dla ubezp. Jednorazowe odszkod. dla członków rodziny Dodatki do rent: dla sieroty zupełnej i pielęgnacyjny

Świadczenia rodzinne:

1) zasiłek rodzinny

2) dodatki do zasiłku rodzinnego z tyt.:

a) urodzenia dziecka

b) opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego

c) samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek ustawowego upływu czasu jego pobierania

d) samotnego wychowywania dziecka

e) kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego

f) rozp. roku szkolnego

g) podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania

Prawo do dodatku przysługuje pod warunkiem przysługiwania prawa do zasiłku rodzinnego

Świadczenia opiekuńcze:

1) zasiłek pielęgnacyjny

2) dodatek pielęgnacyjny

SYSTEM EMERYTALNY

Trzy filary polskiego systemu emerytalnego:

I filar	II filar	III filar
obowiązkowy	obowiązkowy	dobrowolny
Zreformowany ZUS	OFE zarządzane przez pryw. instytucje	Zbiorowe formy oszczędzania: pracownicze fundusze emeryt., umowa o przekazywania składek do funduszu inwestycyjnego, tow. ubezp. wzajemn., zakłady ubezp. + indywidualne konta emeryt.
repartycyjny	kapitałowy	kapitałowy
konta indywidual.	konta indywidual.	konta indywidual.
gwar. państwowa	nadzór państ. KNF	nadzór państ. KNF

SYSTEM ZDEFINIOWANEJ SKŁADKI - wielkość emerytury jest prostą pochodną zgromadzonych składek (im wyższa składka, tym wyższa emerytura)

SYSTEM ZDEFINIOWANEGO ŚWIADCZENIA - wysokość emerytury ustalana jest ustawowo, w Polsce zależy od liczby lat składkowych i nieskładkowych oraz od wysokości wynagrodzenia.

EMERYTURY

Ustawa o emeryturach i rentach z funduszu ubezp. społ. wyróżnia 3 gr. ubezp. (wiekowe):

1) osoby urodzone przed 01.01.1949r.

2) osoby urodzone po 31.12.1948r.

3) osoby urodzone po 31.12.1948 a przed 01.01.1969r. → przepisy szczegółowe

OSOBY URODZONE PRZED 01.01.1949.

Okresy składkowe i nieskładkowe

Przy ustalaniu prawa do emerytury określa się tzw. okresy składkowe i nieskładkowe. Okresy nieskł. uwzgl. się w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 okresów skł.

Podstawa wymiaru emerytury i renty

Stanowi ją przeciętna podstawa wymiaru składek na ubezp. emerytalne i rentowe lub ubezp. społ. z kolejnych 10 lat przypadających na 20letni okres poprzedzający wniosek o emeryturę.

Na wniosek zainteresowanego podstawę wymiaru emerytury można obliczyć na podstawie 20 dowolnych lat wybranych z całego okresu ubezp.

W celu obliczenia podstawy wymiaru należy:

1) obliczyć sumę kwot podstaw wymiaru składek w okresie każdego roku z wybranych 10 lat

2) obliczyć stosunek tych kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagr. ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wyrażony w %

3) obliczyć śr. arytmetyczną tych % = WWPW (wskaźnik wysokości podstawy wymiaru) → nie może być wyższy od 250%

4) pomnożyć przez kwotę bazową równą 100% przeciętnego wynagr. pomniejszonego o potrącone od wynagrodzenia składki, ustala się ją corocznie i obowiązuje od 01.03. każdego roku.

Od 1 marca 2008 r. kwota bazowa wynosi 2275,37 zł.

Najniższa wysokość emerytury od 1 marca 2008 r. wynosi 636,29 zł.

Kryteria:

K - 60 (wiek), 20 (wymóg posiadania co najmniej tylu okresów skł. i nieskł.)

M - 65 (wiek), 25 ( = ׀ =. )

Odstępstwa:

- emerytury w niepełnym wymiarze - nie są objęte gwarancją minimalnego świadczenia emerytalnego

K - 60, 15

M - 65, 20

- emerytury wcześniejsze

K - 55, 30 albo 55, 20 +całk. niezdolność do pracy

M - 60, 25 + całk. niezdolność do pracy

- na szczeg. warunkach lub w szczególnym charakterze

K - 55, 20 (15 lat zatr. w szczeg. war. lub szczeg. charakterze)

M - 60, 25 (15 = ׀ =. )

- emerytury bez względu na wiek

Emerytura wynosi (1+2+3):

1) 24 % * kwota bazowa (100% przeciętnego wynagr. pomniejszone o potrącone od ubezp. składki, ustalana jest corocznie i obowiązuje od 1 marca danego roku) → cześć socjalna emerytury

2) 1,3 % * podstawa wymiaru * pełna liczba lat skł.

3) 0,7 % * podstawa wymiaru * pełna liczba lat nieskł.

Emeryturę na nowych zasadach mogą uzyskać osoby ur. przed 01.01.49 jeżeli spełnią 2 warunki:

- będą kontynuować ubezp. emerytalne do osiągnięcia pełnego wieku emerytalnego

- wystąpią z wnioskiem o przyznanie emerytury po 31 grudnia 2008r.

OSOBY URODZONE PO 31.12.1948.

Kryteria:

K - 60

M - 65

Dla osób zatr. w szczególnych warunkach lub szczeg. charakterze ustalono tzw. emerytury pomostowe, które będą finansowane ze składki oprowadzanej przez pracodawców zatrudniających przy trudnych war. i w szczeg. charakterze.

Podstawa wymiaru emerytury

Stanowi ją zwaloryzowana kwota składek zgromadzona na koncie ubezpieczonego oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego.

Waloryzacja składek polega na przemnożeniu składek ubezp. przez wskaźnik waloryzacji.

Dla osób ur. po 31.12.1948r. wprowadzono tzw. kapitał początkowy. Jest to hipotetyczna emerytura policzona 01.01.1999r. Kapitał początkowy jest ewidencjonowany na koncie ubezp. W celu obliczenia kapitału pocz. należy:

a) udokumentować okresy składkowe i nieskł. (1/3)

b) obliczyć hipotetyczna emeryturę w dniu 01.01.99 r.

Aby ją wyznaczyć należy:

- obliczyć część socjalną tej emerytury: 24 % * kwota bazowa

(kwota bazowa = 100% przeciętnego wynagr. obowiązującego w II kwartale /98 r)

Część socjalną należy pomnożyć przez współczynnik p:

Współczynnik p nie może być wyższy niż 100%.

- pomnożyć 1,3 % * podstawa wymiaru * liczba lat skł.

- pomnożyć 0,7 % * podstawa wymiaru * liczba lat nieskł.

Kapitał początkowy stanowi równowartość hipotetycznej emerytury ustalanej na 01.01.1999 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia (dla osób w wieku 62 lata równa się 109 m-cy).

KP = [ (24% *KB) *p + (1,3% *PW*LS) + (0,7% *PW*LNS)] * śr. dalsze trwanie życia

Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podstawy wymiaru emerytury przez dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego.

Średnie dalsze trwanie życia jest ustalane wspólnie dla kobiet i mężczyzn. Prezes GUS ogłasza corocznie w terminie do 31 marca tablice trwania życia.

Osoby urodzone po 31.12.1948, jeżeli nie przystąpiły do OFE, a ponadto jeśli zgłoszą wniosek do 2009 to emerytura wynosi: 80% emerytury policzonej wg starych zasad i 20% wg nowych, jeżeli wniosek złożą do 2010, to: 70% wg nowych i 30% wg starych zasad, jeśli do końca 2013r.: 20% i 80%.

RENTY Z TYT. NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Od 1997r. (ustawa z czerwca `96r.) pojęcie inwalidztwa zastąpiono niezdolnością do pracy.

Rzecznictwo- lekarz/rzecznik ZUS

Za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Za częściowo niezdolną do pracy uważa się osobę, która utraciła - w znacznym stopniu - zdolność do pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji.

W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Renta z tyt. niezdolności do pracy przysługuje ubezp., który łącznie spełni następujące warunki:

- jest niezdolny do pracy

- ma wymagane okresy składkowe i nieskł.

- niezdolność do pracy powstała w określonych ustawą okresach składkowych (okres zatrudnienia, okres ubezpieczenia) i nieskładkowych (np. w okresie pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Wymóg posiadania okresów skł. i nieskł. uznaje się za spełniony, jeśli ubezpieczony posiada:

- 1 rok tego okresu, jeżeli niezdolnośc do pracy powstała przed 20 rokiem życia

- 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat,

- 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat,

- 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat,

- 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Renta dla osób całk. niezdolnych do pracy wynosi (1+2+3+4):

1) 24% * kwota bazowa

2) 1,3% * podstawa wymiaru * LS

3) 0,7% * podstawa wymiaru * LNS

4) 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów skł. i nieskł. przypadających od dnia złożenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat

Renta dla osób z tyt. częściowej niezdolności do pracy wynosi 75% renty z tyt. całk. niezd. do pracy.

Wysokość najniższych rent z tytułu całkowitej i częściowej niezdolności od 1 marca 2008 r.:

♦ renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 636,29 zł

♦ renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy wynosi 489,44 zł.

Renta szkoleniowa - jeśli ubezpieczony spełni warunki wymagane do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy i uzyska orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, może otrzymać rentę szkoleniową. Renta przyznawana jest na okres 6 miesięcy. Na wniosek starosty istnieje możliwość przedłużenia tego okresu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego o dalsze 30 miesięcy.

Okres 6 miesięcy może ulec skróceniu, jeśli przed upływem tego okresu starosta zawiadomi organ rentowy o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu lub o tym, że osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu.

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Uprawnieni do renty rodzinnej:

dzieci, wnuki i rodzeństwo, wdowa, wdowiec, rodzice

Renta rodzinna wynosi:

♦ dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu

♦ dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu

♦ dla trzech i więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która w razie konieczności dzielona jest w równych częściach między uprawnionych.

Jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest sierota zupełna, przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych.

Od 1 marca 2008 r. najniższa renta rodzinna wynosi 636,29 zł, a dodatek dla sieroty zupełnej 306,65 zł.

Renta socjalna - na podstawie ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. nr 135, poz. 1268 z póżn. zm.) od 1 października 2003 r. organem przyznającym i wypłacającym renty socjalne jest właściwa jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W szczególnych przypadkach renta ta jest wypłacana także przez inne organy emerytalno-rentowe, np. KRUS.

ŚWIADCZENIA PRZYZNAWANE W SZCZEGÓLNYM TRYBIE (EMERYTURY I RENTY)

1. Prezes Rady Ministrów przyznaje emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej niż w ustawie.

2. Ubezpieczonym, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych do otrzymywania emerytury lub renty i nie mogą podjąć pracy ze względu na całk. niezd. do pracy lub wiek prezes ZUS w drodze wyjątku może przyznać świadczenia nieprzekraczające wysokości świadczeń okr. w ustawie.

3. Źródłem finansowania tych świadczeń jest budżet państwa.

WALORYZACJA EMERYTUR I RENT

Emerytury i renty podlegają okresowej waloryzacji od 1 marca roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, w którym wskaźnik cen towarów i usług kosumpc. wynosi co najmniej 105%.

Waloryzacja polega na przemnożeniu kwoty świadczeń oraz podstaw ich wymiaru przez wskaźnik waloryzacji.

Jeżeli przez okres 2 lat wskaźnik nie osiągnął co najmniej 105%, przeprowadza się waloryzację od marca następnego roku.

Przeliczenie:

Emerytury i renty przysługujące na podstawie ustawy, które zostały obliczone od kwoty bazowej stanowiącej mniej niż 100% przeciętnego wynagrodzenia, podlegają przeliczeniu.
Przeliczenie emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy polega na ponownym obliczeniu świadczenia od określonej kwoty bazowej. Przeliczenie renty rodzinnej polega na ponownym jej obliczeniu jako odpowiedniego procentu świadczenia (przeliczonego), które przysługiwałoby zmarłemu.

Dla świadczeń przysługujących emerytom i rencistom urodzonym przed 1 stycznia 1930 r. podwyżka świadczeń została już zrealizowana i kwotę bazową podwyższono.

ZBIEG PRAWA DO ŚWIADCZEŃ Z 2 LUB WIĘCEJ TYTUŁÓW

W Polsce generalnie obowiązuje zasada 1 emerytury lub 1 renty.

Wyjątki:

- zbieg prawa do emerytury oraz renty z tyt. wypadków przy pracy

- zbieg prawa do emerytury oraz renty inwalidy wojennego i wojskowego

Wówczas wypłaca się emeryturę + ½ renty lub ½ emerytury + renta

ZAWIESZANIE LUB ZMNIEJSZANIE ŚWIADCZEŃ EMERYTALNO-RENTOWYCH

Prawo do emerytury lub renty z tyt. niezd. do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest 1 osoba ulega

- zawieszeniu, gdy przeciętny dochód świadczeniobiorcy przekracza 130% przeciętnego wynagrodzenia

- zmniejszeniu, gdy przychód świadczeniobiorcy jest wyższy niż 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale nie wyższy niż 130%. Zmniejszeniu ulega o kwotę przekroczenia, ale nie większą niż:

a) 24% kwoty bazowej dla emerytur i rent z tyt. całk. niezd. do pracy

b) 18% kwoty bazowej dla renty z tyt. częściowej niezd. do pracy

c) 20,4% kwoty bazowej dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest 1 osoba.

Do emerytów, którzy przeszli na emeryturę w wieku ustawowym (K-60, M-65) nie stosuje się powyższych przepisów.

ZASIŁEK CHOROBOWY

Ubezp. nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie okresu wyczekiwania. Okres ten jest zróżnicowany w zależności od charakteru ubezpieczenia. Osoba podlegająca ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo ma prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Osoba podlegająca temu ubezpieczeniu dobrowolnie, prawo do zasiłku nabywa po upływie 180 dni nieprzerwanego ubezpieczenia. Do okresu ubezpieczenia zalicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa w ubezpieczeniu nie przekracza 30 dni albo jest spowodowana urlopem wychowawczym, bezpłatnym lub odbywaniem czynnej służby wojskowej.

Bez okresu wyczekiwania zasiłek chorobowy przysługuje:

• absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,

• ubezpieczonym, których niezdolność do pracy spowodowana została chorobą zawodową, wypadkiem w pracy (zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego) albo wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy (zasiłek z ubezpieczenia chorobowego),

• ubezpieczonym obowiązkowo, którzy legitymują się co najmniej 10-letnim okresem obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,

• posłom i senatorom, którzy przystąpią do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

Zasiłek chorobowy przysługuje także po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

• nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego albo

• nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Zasiłek chorobowy przysługuje przez 182 dni, a w przypadku gruźlicy przez 270 dni.

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego przysługuje objętym ubezpieczeniem chorobowym:

• pracownikom - od 34. dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym,

• osobom wykonującym pracę nakładczą - od 34. dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym,

• członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

• osobom wykonującym pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobom z nimi współpracującym,

• osobom prowadzącym pozarolniczą działalność oraz osobom z nimi współpracującym,

• osobom wykonującym odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

• duchownym,

• osobom odbywającym służbę zastępczą - od 34. dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym.

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego - z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub choroba zawodową przysługuje osobom podlegającym ubezpieczeniu wypadkowemu:

• pracownikom - od pierwszego dnia niezdolności do pracy, nawet jeżeli pracownik nie wykorzystał jeszcze okresu 33 dni, za który zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie art. 92 Kodeksu pracy,

• członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

• osobom wykonującym pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osobom z nimi współpracującym, jeżeli praca jest przez te osoby wykonywana w siedzibie lub w miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy,

• osobom prowadzącym pozarolniczą działalność oraz osobom z nimi współpracującym, jeśli w dniu wypadku przy pracy lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej nie występuje zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł,

• osobom wykonującym odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

• duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenie zasiłek przysługuje, jeśli w dniu wypadku przy pracy lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej nie występuje zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł,

• posłom i senatorom pobierającym uposażenie - jedynie w przypadku niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia wypadkowego,

• osobom pobierającym stypendia sportowe - jedynie w przypadku niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia wypadkowego,

• słuchaczom Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, pobierającym stypendia - jedynie w przypadku niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia,

• absolwentom pobierającym stypendium w okresie odbywania szkolenia lub stażu, na które zostali skierowani przez powiatowy urząd pracy - jedynie w przypadku niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia wypadkowego,

• osobom odbywającym służbę zastępczą,

• funkcjonariuszom Służby Celnej.

W razie stwierdzenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przewyższającą 6,60 zł zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego należny:

• osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym oraz

• duchownym, będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenie

nie przysługuje do czasu spłaty całości zadłużenia. Jeżeli spłata całości zadłużenia nastąpi w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku albo odpowiednio od dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, ubezpieczonemu przysługuje zasiłek za cały okres orzeczonej niezdolności do pracy. W przypadku uregulowania przez ubezpieczonego całości zadłużenia po upływie 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku od dnia spłaty całości zadłużenia. Prawo do zasiłku za okres przed tą datą ulega przedawnieniu.

Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy.

Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przysługującego z ubezpieczenia chorobowego przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne.

Dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy podstawa wymiaru nie może być niższa od odpowiedniej do stażu pracy kwoty minimalnego wynagrodzenia, po odliczeniu:

• kwoty odpowiadającej 18,71% tego wynagrodzenia jeżeli zasiłek przysługuje pracownikowi za okres do 30 czerwca 2007 r.,

• kwoty odpowiadającej 15,71% tego wynagrodzenia, jeżeli zasiłek przysługuje pracownikowi za okres od 1 lipca 2007 r. do 31 grudnia 2007 r.,

• po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia jeżeli zasiłek przysługuje pracownikowi za okres po dniu 31 grudnia 2007 r.

Wysokość zasiłku chorobowego wynosi 80% wynagrodzenia lub przychodu stanowiącego podstawę jego wymiaru.

Zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru.

Jeżeli przyczyną niezdolności do pracy jest wypadek przy pracy, w drodze do pracy lub z pracy albo choroba zawodowa lub też przypada na okres ciąży, a także jeżeli niezdolność do pracy powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów albo zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów - zasiłek chorobowy przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru (także za okres pobytu w szpitalu).

ŚWIADCZENIA Z TYTUŁU WYPADKÓW PRZY PRACY I CHORÓB ZAWODOWYCH

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu jeżeli wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Świadczenia nie przysługują również ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Regulacja ta nie dotyczy członków rodziny ubezpieczonego, którzy w takich przypadkach zachowują prawo do świadczeń określonych w ustawie wypadkowej.

Osobom:

• prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,

• duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia

oraz członkom ich rodzin powyższe świadczenia nie przysługują w razie występowania w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł - do czasu spłaty całości zadłużenia.

Prawo do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, jednorazowego odszkodowania i świadczeń na pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie tych świadczeń z tytułu choroby zawodowej.

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia,

• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Urazem, zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 13 ustawy, jest uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego.

Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktowany jest wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie podróży służbowej, w okolicznościach innych niż określone wyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,

• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,

• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu.

ZASADA RYZYKA WZMOŻONEGO LUB ABSOLUTNEGO - zasada odpowiedzialności, ryzyko wzmożone w stosunku do ryzyka wg Art.435 KC, różni się tym od ryzyka zwykłego, że pracodawca nie może uwolnić się od odpowiedzialności za wypadek przy pracy, tzn.:

1) Pracodawca nie może powołać się na siłę wyższą w stosunku do pracowników, np. odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy otrzyma kierowca autobusu przysypanego śniegiem.

2) pracodawca nie uwolni się od odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez osobę trzecią, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

3) Pracodawca nie uwolni się od odpowiedzialności, gdy wypadek nastąpił z winy poszkodowanego. Pracodawca może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli udowodni, że:

- poszkodowany umyślnie lub przez rażące niedbalstwo naruszył przepisy o ochronie życia

lub zdrowia , np. nie założenie kasku, okularów ochronnych ( gdy to było wyłączną

przyczyną wypadku ),

- pracownik w czasie wypadku był w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków

odurzających i stan ten przyczynił się w istotny sposób się do powstania wypadku.

ZASADA RYZYKA WZMOŻONEGO (ABSOLUTNEGO)- Zgodnie z nim świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadku, było udowodnione naruszenie przez niego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, a także gdy ubezpieczony, który, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

SYSTEM ZDEFINIOWANEGO ŚWIADCZENIA - System emerytalny, w którym wysokość otrzymywanego świadczenia emerytalnego nie jest powiązana bezpośrednio z wysokością wpłaconych do systemu składek, ale jest określona w przepisach. Według takich zasad funkcjonował polski system emerytalny przed wprowadzeniem reformy. Wg nich nadal otrzymują emerytury osoby urodzone przed 1 stycznia 1949r.

SYSTEM ZDEFINIOWANEJ SKŁADKI - System emerytalny, w którym wysokość otrzymywanego świadczenia uzależniona jest od wysokości wnoszonej do systemu składki i poziomu stopy zwrotu z inwestycji. Każdy ubezpieczony finansuje własną emeryturę, której wysokość ma ścisły związek z wysokością środków włożonych do systemu w postaci składek.

OFE są tworzone, zarządzane i reprezentowane w stosunkach z osobami trzecimi przez powszechne towarzystwa emerytalne (PTE). Otwarte fundusze emerytalne są jednak odrębnymi podmiotami posiadającymi osobowość prawną; nie posiadają natomiast zdolności upadłościowej tzn. nie mogą ogłosić bankructwa, gdyż dysponują majątkiem odrębnym od majątku towarzystwa. Przedmiotem działalności funduszy jest gromadzenie i inwestowanie środków zebranych na indywidualnych kontach członków OFE z przeznaczeniem na świadczenie emerytalne. Podobnie jak PTE otwarte fundusze emerytalne podlegają nadzorowi państwa sprawowanemu przez Komisję Nadzoru Finansowego.

W przypadku połączenia towarzystw lub nabycia towarzystwa przez inne PTE, fundusz ulega likwidacji. Nie oznacza to jednak likwidacji indywidualnych kont członków funduszu - ich środki przenoszone są innego OFE.

Przystąpienie do wybranego OFE jest obowiązkowe dla osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu urodzonych po dniu 31 grudnia 1968 roku. Ubezpieczony może dokonać zmiany funduszu przenosząc zgromadzony dotąd kapitał do innego wybranego przez siebie funduszu emerytalnego - dotychczasowy fundusz nie może ograniczać jego prawa do zmiany.

Indywidualne Konta Emerytalne - IKE

Forma gromadzenia oszczędności w wybranej, jednej z 4 instytucji: funduszu inwestycyjnym, domu maklerskim, zakładzie ubezpieczeń lub banku. Oszczędności gromadzone w IKE są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych pod warunkiem, że oszczędzający będzie gromadził środki na jednym koncie. Wpłaty dokonywane na IKE nie mogą przekroczyć półtorakrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na danych rok. Regulacje dotyczące IKE w życie weszły 1 września 2004 roku.

Jednostka rozrachunkowa

Umowne jednostki na które przeliczane są środki przekazywane do otwartego funduszu emerytalnego - składki oraz wypłaty transferowe.

Zmiana wartości jednostek obrazuje zmianę wartości aktywów funduszu wynikających z zysku lub ze straty z podejmowanych inwestycji. Porównując wartości jednostek rozrachunkowych w pewnym okresie czasu otrzymujemy stopę zwrotu funduszu, która pokazuje opłacalność poczynionych przez fundusz inwestycji. Im wyższa wartość jednostki rozrachunkowej, tym wyższą stopę zwrotu osiągnął dany fundusz i tym większy przyrost środków pochodzących z inwestycji funduszu na rachunkach jego członków.

I filar

...systemu emerytalnego, czyli Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), który administruje Funduszem Ubezpieczeń Społecznych (FUS). Ten element systemu emerytalnego jest państwowy. Oszczędności w I filarze nie są inwestowane - są przeznaczane na bieżące wypłaty z ZUSu, natomiast składki są ewidencjonowane na indywidualnych kontach, co będzie wykorzystane w procesie obliczania przyszłej emerytury. Nie jest możliwe dziedziczenie zgromadzonych składek. Do I filaru trafiają środki w wysokości 12,22% podstawy składki.

II filar

...systemu emerytalnego stanowią otwarte fundusze emerytalne, które są zarządzane przez prywatne podmioty - powszechne towarzystwa emerytalne. Oszczędzanie w II filarze podobnie, jak w I filarze jest obowiązkowe (dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r.), ale można wybrać dowolny fundusz spośród działających na rynku. Można także zmienić fundusz na inny. Istotną różnicą w stosunku do I filaru jest fakt, że środki w tym filarze są inwestowane, a zgromadzone środki są dziedziczone. Działalność funduszy emerytalnych jest szczegółowo uregulowana i poddana państwowemu nadzorowi. Do II filaru trafiają środki w wysokości 7,3% podstawy składki. Powstały w ten sposób kapitał gromadzony jest na indywidualnym koncie w OFE. Alokowana część składki inwestowana jest w różne instrumenty rynku finansowego, np. obligacje, akcje itp. Dzięki temu można liczyć na pomnażanie gromadzonego kapitału. Inwestowaniem zajmują się specjaliści z Powszechnych Towarzystw Emerytalnych, które zarządzają Otwartymi Funduszami Emerytalnymi. W celu zapewnienia bezpieczeństwa inwestycji określono dokładnie maksymalny poziom zaangażowania funduszy w poszczególne inwestycje. Ponadto kontrolę nad funduszami sprawuje instytucja państwowa o nazwie Urząd Nadzoru nad Funduszami (UNFE).
Wielkość udziałów uczestnika w aktywach funduszu odzwierciedla jednostka uczestnictwa.

III filar

dobrowolne (nieobowiązkowe) formy dodatkowego oszczędzania na przyszłą emeryturę. Na III filar składają się pracownicze programy emerytalne (PPE) oraz indywidualne konta emerytalne (IKE). W niektórych ujęciach do III filaru zaliczane są także wszelkie inne formy długoterminowego oszczędzania z przeznaczaniem na przyszłą emeryturą.

Dobrowolnym zabezpieczeniem życia po zakończeniu pracy może być emerytalne ubezpieczenie na życie, np. z funduszem inwestycyjnym, pracowniczy program emerytalny, grupowe ubezpieczenie na życie, czy oszczędności gromadzone i inwestowane przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych. Choć z założenia III filar jest dobrowolny, powinni o nim pomyśleć praktycznie wszyscy, którzy po przejściu w stan spoczynku chcą zachować poziom życia.

FINANSOWANIE SKŁADEK

Składki na ubezpieczenie emerytalne: finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek.

Składki na ubezpieczenie rentowe: finansują z własnych środków, w wysokości 1,5% podstawy wymiaru ubezpieczeni i w wysokości 4,5% podstawy wymiaru płatnicy składek.

Składki na ubezpieczenie chorobowe: finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni.

Składki na ubezpieczenie wypadkowe: finansują w całości, z własnych środków, płatnicy składek.

MINIMALNA WYMAGANA STOPA ZWROTU - jest to stopa zwrotu niższa o 50% od średniej ważonej stopy zwrotu wszystkich OFE w danym okresie lub niższa o 4 punkty procentowe od tej średniej, w zależności od tego, która z tych wielkości jest niższa. Jeżeli któryś z funduszy nie osiągnie minimalnej stopy zwrotu w danym okresie obliczeniowym (okres ten obejmuje ostatnie 36 miesięcy poprzedzające dzień wyliczenia) PTE zarządzające danym OFE zobowiązane jest do dokonania dopłaty do rachunków członkowskich ze środków zgromadzonych na rachunku rezerwowym w wysokości różnicy między osiągniętą, a minimalną stopą zwrotu.

Wartość ta wyliczana jest przez KNF za okres ostatnich 36 miesięcy dwa razy w roku - na koniec marca i września, a ogłaszana jest na początku kwietnia i października.

Wyznaczanie:

*Średnia ważona stopa zwrotu - jest to stopa zwrotu wszystkich funduszy emerytalnych ważona średnią wielkością aktywów każdego funduszu z początku i końca okresu rozliczeniowego (okres rozliczeniowy to ostatnie 36 miesiecy).

*Minimalna wymagana stopa zwrotu - jest wyliczana ze średniej ważonej stopy zwrotu w następujący sposób:

-jeżeli średnia stopa zwrotu jest wyższa niż 8% wtedy minimalna stopa zwrotu wynosi jej połowę,

-w przypadku, gdy średnia ważona stopa zwrotu jest niższa niż 8% wtedy minimalna stopa zwrotu jest niższa od średniej ważonej stopy zwrotu o 4 punkty procentowe.

1

---