PODEJŚCIA PSYCHOLOGICZNE (Seligman rozdz. III do str. 116)
PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE
A). Id, ego, superego
Procesy regulujące rozwój normalnej osobowości są takie same jak te, które rządzą osobowością nienormalną.
Cechą odróżniającą osobowość normalną od nienormalnej jest sposób podziału energii psychicznej pomiędzy 3 składniki osobowości.
W osobowości normalnej energia psychiczna jest równomiernie wykorzystywana tak w procesach ego, jak i w procesach id i superego.
W osobowości nienormalnej energia jest rozdzielana nierównomiernie, co sprawia, że id lub superego stają się zbyt silne, a procesy ego nie są zdolne do kontrolowania pożądania lub świadomości.
B). Lęk i mechanizmy obronne
Konflikty pomiędzy id, ego i superego powodują rodzaj psychicznego bólu, nazywany przez Freuda lękiem.
Lęk może być świadomy lub nieświadomy, a jego obecność jest zawsze sygnałem występowania konfliktu .
Lęk nasila się, gdy człowiek wskutek konfliktu czuje się przytłoczony, bezradny i niezdolny do działania
Nasilenie doświadczonego leku zależy od przewidywanych konsekwencji dla „ja”
Mechanizmy obronne:
wyparcie
- nieświadome wyrzucanie z pamięci niepożądanych myśli lub zakazanych pragnień
- wypierane są często wspomnienia, które wywołują wstyd, poczucie winy, upokorzenie, czyli wspomnienia afektywne
- wypierane fakty ujawniają się z jeszcze większą siłą, ponieważ nie podlegają racjonalnej kontroli
- wyparcie może być niemal zupełne lub częściowe (niektóre jego aspekty mogą być dostępne świadomości, inne nie)
- dostępne dowody wskazują, że częściowo wyparte konflikty i wspomnienia odgrywają znaczącą rolę w zachowaniach nienormalnych: w dysocjacyjnych zaburzeniach tożsamości człowiek może mieć dwie lub więcej osobowości, które są dla siebie obce; gdy jedna z nich ma przewagę, pozostałe są wypierane
- pogląd, że wspomnienia i doświadczenia mogą być częściowo lub całkowicie wypierane ostatnio napotyka sprzeciwy ze względu na doniesienia o „przywracaniu wypartych wspomnień ” i budowaniu na tej podstawie oskarżeń o molestowanie seksualne, praktyki satanistyczne, a nawet zabójstwa
projekcja
- polega na przypisywaniu innym pewnych uczuć i przeżyć, do których sami się nie przyznajemy i zazwyczaj je wypieramy
- projekcja odgrywa podwójną rolę w zaburzeniach psychicznych :
1. Łagodzi niepokój , umożliwiając przypisywanie wywołujących lęk impulsów innym, a nie sobie
2. Pozwala zrobić coś z własnym gniewem
przemieszczanie
- jest wykorzystywane, gdy człowiek przeredagowuje cel własnych emocji, zastępując prawdziwy ich przedmiot bardziej niewinnym i mniej groźnym
- osoby, które w pracy doświadczają gniewu i zniechęcenia, ale nie mogą na miejscu okazywać swoich uczuć, po powrocie do domu nieświadomie używają strategii przemieszczenia, wyładowując się na niewinnych najbliższych osobach
zaprzeczanie
- o ile wyparcie polega na wymazywaniu faktów wewnętrznych, to zaprzeczanie jest pozbywaniem się faktów zewnętrznych
- występuje przeważnie wtedy, gdy zagrożone jest poczucie bezpieczeństwa lub poczucie miłości
- zaprzeczanie zdarza się często w wypadku niebezpieczeństwa śmierci
sublimacja
- oznacza przeniesienie energii psychicznej z celów społecznie niepożądanych na cele konstruktywne i społecznie pożądane
- ludzie, którzy stosują dojrzałe mechanizmy obronne - sublimację, altruizm, humor, są fizycznie zdrowsi i bardziej odporni na choroby psychiczne
- zaspokojeniu miłości, czy pracy (a właściwie to chyba niezaspokojeniu) mogą towarzyszyć lęki np. nieszczęśliwa miłość
Teoretycy psychoanalizy po Freudzie (neofreudyści):
A). C. Jung
nieświadomość kolektywna (składa się ze śladów pamięciowych doświadczeń minionych pokoleń, a nie tylko ze wspomnień wczesnego dzieciństwa jak sądził Freud)
archetypy- uniwersalne idee, z którymi przychodzimy na świat; tworzą podstawę osobowości i wyjaśniają, dlaczego ludzie czerpią z doświadczeń, starają się rozwijać i doskonalić
Istotą osobowości było dla Junga dążenie do pełni
B). A. Adler
nasze „ja” zmierza do sprawowania władzy i wywierania wpływu, umożliwiając urzeczywistnianie naszego stylu życia, przekraczanie uwarunkowań wyposażenia genetycznego i wpływów środowiskowych
„Ja” stwarza coś nowego, niepowtarzalnego, coś co nie jest całkowicie zdeterminowane przez impulsy biol. lub nacisk środowiskowy
C). K. Horney
lęk podstawowy wyrasta raczej z potrzeb społecznych niż biol.
lęk podstawowy sprowadza się do poczucia bezradności i izolacji dziecka w potencjalnym, nieprzyjaznym dla niego świecie
D). H. S. Sullivan
każde wyobrażenie osobowości jest złudzeniem i nie da się go oddzielić od kontekstu społ., w którym osobowość działa
problemy psychiczne wynikają nie tylko z nieprawidłowości rozwoju społ., ale również polegają na niewłaściwych relacjach społ. i dlatego powinny być wraz z nim badane i leczone
E). E. Erikson
stworzył szerszą teorię rozwoju, która podkreśla psychospoł. naturę człowieka oraz wzajemne oddziaływania jednostek i społeczeństwa
Wyróżnił 8 stadiów, w których rozwija się i zmienia osobowość człowieka od wieku dziecięcego przez dorosłość do starości
F). E. Fromm
osobowość jest przede wszystkim społ.
w miarę rozwoju człowiek czuje się coraz bardziej izolowany od innych
izolacja jest bolesna i chociaż wielu ludzi cieszy się ze swojej wolności , próbuje także wyjść z izolacji; mogą to uczynić poprzez miłość i wspólną pracę (sposób konstruktywny) lub przez konformizm i uleganie autorytetom (sposób destrukcyjny)
Współcześni teoretycy psychoanalizy zastanawiają się, co nadaje osobowości jedność:
H. Kohut- trzy aspekty „ja”:
„Ja” pierwotne (core self)
pojawia się między 2 a 6 miesiącem życia, gdy niemowlę uświadamia sobie fizyczną odrębność od opiekuna
jest to „ja” cielesne, dane nam
na ogół ludzie nie uświadamiają sobie „ja” pierwotnego
„Ja” pierwotne daje każdej osobie poczucie odrębności, spójności i tożsamości
dopóki te cechy „ja” pierwotnego są silne, dopóty silna jest osobowość
„Ja” subiektywne (subjective self)
od 7 do 9 mca życia
pobudza rozwój intersubiektywności, czyli poczucia, że możemy współczuć innym ludziom, rozumieć ich zamiary i uczucia
zaburzenia „ja” subiektywnego mogą powodować trudności w odczuwaniu związku z innymi ludźmi oraz w odnoszeniu się do nich lub do samego siebie
poczucie braku kontaktu ze sobą i z innymi może być skutkiem zaburzeń „ja” subiektywnego
„Ja” werbalne (verbal self)
rozwija się pomiędzy 15 a 18 miesiącem życia
rozwija się dzięki użyci symboli i języka
otwiera dla dziecka świat nieskończonej różnorodności i działania
umożliwia szybkie i bezpośrednie porozumienie
ciemną stroną używania języka jest niebezpieczeństwo zniekształcenia tej samej rzeczywistości, którą w innych sytuacjach ten język wzbogaca
Obiekty i rzeczy, których potrzebuje każdy z nas, aby jego osobowość funkcjonowała na optymalnym poziomie, nazywa się obiektami „ja” (selfobjects)
Terapia psychodynamiczna:
krótkoterminowe terapie inspirowane psychoanalizą (konflikty, swobodne skojarzenia, opór; mają wiele wspólnego z metodą klasyczną; umożliwiają wykorzystanie energii psych. do bardziej konstruktywnych celów i znalezienie bardziej konstruktywnych rozwiązań konfliktów; następuje złagodzenie lęku, strategie radzenia sobie stają się coraz dojrzalsze)
Katharsis- odkrycie i przeżycie na nowo wczesnych traumatycznych konfliktów;
Przeniesienie- proces zachodzący podczas terapii psychodynamicznej, w którym klient przenosi emocje, konflikty i oczekiwania pochodzące z różnych źródeł na swojego terapeutę
Terapia psychodynamiczna próbuje nie tylko złagodzić objawy, ale i zmienić osobowość- wszelkie postawy, spostrzeżenia i zachowania, które zostały zniekształcone przez wczesne doświadczenia.
Ocena terapii psychodynamicznej:
Plusy
Teoria psychodynamiczna jest wyczerpującym opisem osobowości.
Pojawienie się koncepcji, że procesy psychiczne stanowiące podstawę zachowań normalnych i nienormalnych są w zasadzie takie same. O normalności bądź nienormalności zachowania decyduje raczej wynik konfliktu i istota obrony.
Opracowanie przez Freuda metody badania procesów psychodynamicznych i leczenia zaburzeń psych. zwanych leczeniem rozmową.
Wyjaśniając, dlaczego ludzie z zaburzeniami psych. zachowują się tak jak się zachowują Freud przywracał ich społeczeństwu.
Psychoanaliza jest prekursorem współczesnych terapii psychodynamicznych.
Minusy
Teoria ta jest trudna do zweryfikowania
Badania wykazują, że poglądy psychodynamiczne często nie mają uzasadnienia
Podkreślając rolę osoby, nie docenia się znaczenia sytuacji
Ogranicza przyczyny pojawienia się danego zachowania (pomija wieloprzyczynowość zachowań)
Rzadko udaje się potwierdzić, że w danym przypadku naprawdę działa określony motyw nieświadomy (jest tylko domniemany przez terapeutę)
Podejścia egzystencjalne i humanistyczne
Teoretycy egzystencjalni podkreślają znaczenie wolności i wyboru
Ludzie muszą wykorzystywać swoją wolność do podejmowania właściwych wyborów na podstawie własnych pragnień i celów
Rozwój następuje wtedy, gdy człowiek bierze na siebie odpowiedzialność za swoje działania i dąży do własnych celów wyznaczonych w drodze swobodnego wyboru
Być odpowiedzialnym to uświadamiać sobie, że tworzymy własne ja, swój los, życie, przeznaczenie i uczucia i gdy nas dosięga również cierpienie
Ogólnymi znakami unikania odpowiedzialności jest posługiwanie się raczej stroną bierną niż czynną, unikanie wypowiedzi w pierwszej osobie oraz przypisywanie przyczyn aktualnych wydarzeń dawnym zjawiskom (np. swojemu pochodzeniu, rodzicom)
Funkcjonują dwa znaczenia woli:
a). wola napominająca (siła woli; przymus zrobienia czegoś)
b). wola nastawiona na cel (przeciwieństwo woli napominającej; jest świadomie wybranym pobudzeniem służącym przyszłości, którą planujemy)
7. Wg. psychologów egzystencjalnych u człowieka dominującym lękiem, z którego rozwija się większość psychopatologii jest lęk przed śmiercią
8. 2 strategie radzenia sobie z lękiem przed śmiercią:
a). uznanie własnej wyjątkowości (przekonanie, że prawa natury stosują się do wszystkich śmiertelników oprócz nas; przekonanie to jest źródłem wielu wartościowych cech charakteru, w skrajnych sytuacjach nieświadoma wiara w swoją wyjątkowość może prowadzić do różnych zaburzeń zachowania)
b). fuzja (przyłączanie się do innych i nie wyróżnianie spośród nich; skoro większość innych ludzi żyje ludzie ci wierzą, że sami też będą żyć)
TERAPIA EGZYSTENCJALNA
Skupia się na rozwijaniu niezależności, woli ukierunkowanej na cel i odpowiedzialności osobistej
Zaburzenia woli mogą pojawiać się z 3 powodów:
ludzie boją się chcieć
ludzie mogą nie wiedzieć czego chcą z obawy przed odrzuceniem
mogą nie wiedzieć czego pragną, ponieważ chcą, aby inni w magiczny sposób odgadywali ich ukryte życzenia i spełniali je
Ocena podejścia:
Trudno ocenić egzystencjalne podejście do osobowości i jej zaburzeń, przede wszystkim dlatego, że jest ono w rzeczywistości zbiorem stanowisk filozoficznych, a nie teorią naukową.
Podejście to polega raczej na przeświadczeniach niż na faktach
Do atrakcyjnych cech tego podejścia należy jego zgodność z potocznymi opiniami o osobowości; podeście to jest odbiciem zdrowego rozsądku