Socjotechnika jest próbą praktycznego podejścia do socjologii, traktowana bywa jako dyscyplina odrębna lub jako jedna z możliwych funkcji tej nauki. Przez socjotechnikę rozumie się zespół ogólnych zaleceń dotyczących tego, jak przy uwzględnieniu istniejących ocen społecznych dokonywać świadomie przekształceń po to, aby osiągnąć zamierzone społecznie cele.

Pionierami koncepcji socjotechnik byli myśliciele XX wieku. I tak L.Petrażycki rozwijał idee polityki prawa, to jest nauki węższej niż socjotechnika, zajmującej się tym, w jaki sposób za pomocą środków prawnych dokonywać racjonalnych zmian życia społecznego. Jego myśl rozwijał R.Pound na gruncie amerykańskim. W.Lenin zajmował się socjotechniką rewolucji formułując zalecenia mówiące o tym, jak dokonywać przekształceń w ramach wielkich struktur społecznych. G.Myrdal podejmował problem rozwiązywania konfliktów społecznych przez użycie świadomej wiedzy socjologicznej. On też a później K.Popper rozpowszechniali rozmaite dyrektywy socjotechniczne i przyczynili się do podjęcia analizy i refleksji dotyczących socjotechniki jako takiej. Na gruncie polskim socjotechniką zajmował się St. Ossowski.

Obecnie refleksja socjotechniczna zwraca się ku czterem głównym rejonom życia społecznego: prawo, problematyka władzy, środki masowego oddziaływania i wychowanie.

Problematyka socjotechniczna może dotyczyć małych grup i wielkich struktur.

O ile socjotechniczne oddziaływanie na małe grupy jest stosunkowo łatwo sprawdzalne o tyle skuteczność socjotechnicznego oddziaływania na wielkie struktury jest bardzo złożona.

Można wyróżnić trzy podstawowe sposoby patrzenia na socjotechnikę:

1. z punktu widzenia zaradności zbiorowej, tej, która faktycznie w życiu społecznym funkcjonuje oraz tej , która powinna być stosowana. Wyróżniamy tu zaradność zastaną i zaradność funkcjonalną.

2. z punktu widzenia organizacji życia naukowego w zakresie nauk społecznych uwzględniając zagadnienia dotyczące organizacji badań naukowych ich stosunku do społecznego zapotrzebowania na wyniki analiz, itd.

3. z punktu widzenia klasyfikacji nauk żeby wprowadzić ład w nagromadzone doświadczenia porządkowanie refleksji i badań naukowych.

Te trzy sposoby powodują rozmaite konsekwencje metodologiczne i teoretyczne.

Rozbudowując socjotechnikę brano pod uwagę jej dwa aspekty: teoretyczny i metodologiczny z położeniem akcentu na ten drugi.

Socjotechnika rozwijając się pokonywała rozmaite trudności wynikające z własnych twórczych poszukiwań metodologicznych i merytorycznych oraz z dyskusji, jaką toczy z innymi naukami pokrewnymi w ramach wspólnego zakresu wyznaczonego przez nauki społeczne.

Wyróżniamy socjotechnikę w sensie ściślejszym i w sensie szerszym.

W sensie ściślejszym socjotechnika sprawdza przydatność zaradności zbiorowej nagromadzonej przez doświadczenie społeczne.

W sensie szerszym dostarczać może bogatego arsenału sposobów rozwiązywania zagadnień społecznych nagromadzonych przez doświadczenie historyczno-społeczne.

Można wyróżnić następujące rodzaje wpływów wywieranych na innych:

1. przymus

2. stosunek wyższości, w którym rozkaz bez groźby użycia siły określa

zachowanie drugiej osoby

3. manipulacja, w której wykorzystuje się mechanizmy oddziaływania, nie bez

wyłożenia celów wprost

4. jasne stawianie sprawy z ukazywaniem alternatywnych kierunków działania

5. wzór do naśladowania, gdzie człowiek wywierający wpływ nie jest świadomy

tego, że daje wzór

6. udzielanie porad i wskazówek

7. wymiana, w której jedna osoba modyfikuje sytuację tak, aby wynikało z tego

określone zachowanie się drugiej osoby

Inna systematyzacja oddziaływań to wyróżnienie sprawcy- ten który oddziaływa i wykonawcy-ten na kogo oddziaływanie jest kierowane.

Wykonawca może realizować wzór zachowania podsuwany mu przez sprawce na zasadzie trzech zasadniczych procedur:

1. Naśladowanie

2. Przekonywanie

3. Manipulowanie

Oddziaływanie socjotechniczne może się posługiwać zachętą do naśladowania, przekonywaniem, i manipulacją jako swymi środkami. Sposoby te mogą być używane oddzielnie lub łącznie, z większym lub mniejszym stopniem uświadomienia. Mogą być użyte w celach uznawanych za dobre i dla celów uznawanych za złe. Podsumowując można stwierdzić ze socjotechnika jest nauką praktyczną, która używa powyższych sposobów zmierzając do ukształtowania wyznaczonego wzoru osobowości, całościowego lub częściowego, tak, aby następnie nowo powstałe wzory zachowania działając realizowały z góry zamierzone skutki.

Nauki teoretyczne zajmują się opisywaniem i wyjaśnianiem świata, natomiast nauki praktyczne jego przekształcaniem.

Wśród nauk praktycznych centralne miejsce zajmuje prakseologia jako nauka o skutecznym działaniu. Socjotechnika jest zastosowaniem prakseologii do nauk społecznych.

Socjotechnika może być wykorzystywana do celów moralnie ocenianych jako „dobre” lub” złe”.

Przykładem dobrego zastosowania jest wychowywanie dzieci, zwalczanie patologii społecznych czy resocjalizacja.

Socjotechnika używana jest również do celów budzących dezaprobatę. Np. przez sekty.

Ukazywanie stosowania technik socjometrycznych do celów złych demaskuje te cele oraz dostarcza wiedzy jak skutecznie działać na rzecz celów aprobowanych.

Socjotechnika jest, więc nacelowana na zwalczanie tego, co zostało określone jako społeczne zło jej działanie, więc nie jest możliwe bez przyjęcia pewnej siatki wartości każdego społeczeństwa.

Rozwój socjotechniki jest symptomem wzrostu potrzeby społecznie racjonalnego zarządzania oraz wymogiem wzrastającej dojrzałości metodologicznej nauk w ogóle.

W ogólnych rozważaniach na temat socjotechnik możemy wyróżnić jej 3 modele:

1. klasyczną koncepcje socjotechniki - polega na zestawieniu i dobieraniu rozmaitych prawidłowości ogólnych z zakresu socjologii i nauk pokrewnych po to aby przekładać je na język odpowiednich dyrektyw praktycznych.

2. kliniczną koncepcje socjotechniki - zainteresowana jest nie tylko w przedłożeniu opracowanego zespołu dyrektyw praktycznych, ale również uważa za swoje zadanie taką swoistą kooperację z tymi, do których są dyrektywy skierowane, aby na drodze perswazji dyrektywy te przez nich zostały zaakceptowane, zrealizowane.

3. eksperymentalno - interwencyjną koncepcje socjotechniki - uważa za swe zadanie samoistną interwencje w stosunku do rozmaitych grup społecznych, instytucji, organizacji itd., ze wskazaniem na potrzebę działania socjotechnicznego wraz z wykazaniem strat i korzyści które z tego działania by wynikały, oraz pokazaniem, jakie oceny o charakterze zasadniczym zostaną w działanie zaangażowane.

Możemy wyróżnić także 2 strategie:

1. emancypacyjną- gdzie podmioty stwarzają warunki, których celem jest pokazanie przedmiotom możliwości swobodnego działania(wyzwalających ludzi z ograniczeń) Budowanie spontaniczności i aktywności

2. manipulacyjną -gdzie podmioty stojące nad zbiorowościami bądź podmioty zewnętrzne poprzez narzucenie określonego systemu bodźców starają się wyzwolić reakcje przystosowawcze mające zmienić zbiorowość w określonym kierunku.

Elementy składowe socjotechniki to:

1. systemy oddziaływania podmiotów sterujących na przedmioty sterowane gdzie

może zachodzić relacja liniowa, liniowa pośrednia i nieliniowa pośrednia.

2. reguły socjotechniczne-dyrektywy socjotechniczne:

warunek wystarczający aby osiągnąć cel wystarczy?

warunek konieczny ale nie wystarczający: aby osiągnąć cel trzeba?

warunek zwiększenia prawdopodobieństwa: aby osiągnąć cel dobrze jest?

3. środki działania podmiotu sterującego

oddziaływanie na emocje lub uczucia

oddziaływanie na umysł i intelekt

4. zmiany społeczne w przedmiotach działania

wywołują one zmiany w zachowaniach i postawach.

Możemy wyróżnić także socjotechniczne modele zbiorowości:

1. Model systemowo funkcjonalny- ujmuje zbiorowość jako zrównoważony system (każdy element ma określone miejsce) zakłada że zbiorowości zbudowane są z jednostek biernych nastawionych przystosowawczo

2. Model procesowo - podmiotowy- ujmuje społeczeństwo jako system ciągłych zmian zbiorowości zbudowane są z aktywnych jednostek.

---