PRZESTĘPSTWO PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
ZABÓJSTWO
W TYPIE PODSTAWOWYM - art. 148 § 1 kk.
Zbrodnię zabójstwa określa art. 148 § 1 kk. za pomocą formuły "kto zabija człowieka". Sprawcą może być każdy, kto spełnia podmiotowe warunki odpowiedzialności.
Zabójstwo jako zbrodnia, popełnione może być jedynie umyślnie - nie tylko w zamiarze bezpośrednim, ale i ewentualnym. Jest to przestępstwo materialne. Zatem gdy sprawca bezpośrednio zmierzał do spowodowania śmierci, która jednak nie nastąpiła - ponosi odpowiedzialność za usiłowanie zabójstwa.
Warunkiem przedmiotowym odpowiedzialności za dokonane zabójstwo jest związek między zachowaniem się sprawcy a skutkiem śmiertelnym. Jako kryterium śmierci przyjmuje się ustanie czynności mózgu.
Dla bytu zabójstwa w typie podstawowym nie ma znaczenia sposób działania sprawcy i motywy, którymi się kierował, aczkolwiek wpływają one na wymiar kary za popełnione przestępstwo.
ZABÓJSTWO KWALIFIKOWANE
Kodeks karny wskazuje, że zabójstwo kwalifikowane wyróżnia się tym, iż:
jest popełnione ze szczególnym okrucieństwem,
jest popełnione w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem lub rozbojem,
w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,
popełnione jest z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych,
zabicie jednym czynem więcej niż jednej osoby (rzucenie granatem, podłożenie bomby),
uprzednie prawomocne skazanie za zabójstwo
Zabójstwem kwalifikowanym jest również:
ludobójstwo - polegające na eksterminacji grup ludności z powodów rasowych, narodowych lub religijnych (art. 118 § 1),
stosowanie środków masowej zagłady zakazanych przez prawo międzynarodowe (art. 120 kk.)
UPRZYWILEJOWANE TYPY ZABÓJSTWA
Uprzywilejowanym typem zabójstwa jest:
zabójstwo z afektu - popełnione w stanie silnego wzburzenia wywołanego przez okoliczności usprawiedliwiające - art. 148 § 4 kk.,
zabójstwo eutanatyczne - dokonane na wyraźne żądanie pokrzywdzonego i pod wpływem współczucia dla niego - art. 150 kk.. Sprawcami tego przestępstwa są najczęściej lekarze, pielęgniarki, osoby najbliższe.
Od zabójstwa eutanatycznego odróżnia się pomoc do samobójstwa, zaś podżeganie i pomoc do samobójstwa są karalne jako przestępstwa szczególne (art. 151 kk.), gdyż sam zamach samobójstwa nie jest przestępstwem
NIEUMYŚLNE SPOWODOWANIE ŚMIERCI - art. 155 kk.
Nieumyślne spowodowanie śmierci - jest to wynik działania lub zaniechania, które było niezamierzone a związanych z ryzykiem i obowiązkiem przestrzegania reguł ostrożności. Warunkiem odpowiedzialności - oprócz zaistnienia związku przyczynowego - jest również przypisanie sprawcy winy nieumyślnej.
KARALNA ABORCJA
ABORCJA
- jest to pozbawienie życia dziecka nienarodzonego, może ona nastąpić:
wbrew woli kobiety ciężarnej - w wyniku zastosowanie wobec niej przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu - art. 153 kk.,
za zgodą kobiety lub na jej prośbę - wbrew warunkom określonym w art. 4a ustawy z dn. 07.01.1993 r., a także udzielanie pomocy lub nakłanianie kobiety do aborcji wbrew warunkom ustawy - art. 152 kk.
Kara za przestępstwo jest tu surowsza, gdy płód osiągnął zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety będącej w ciąży (art. 152, 153 § 3 kk.).
Zaostrzenie kary może nastąpić, gdy w wyniku przestępnej aborcji spowodowana zostanie śmierć kobiety ciężarnej - art. 154 kk. (wiąże się to z przestępstwem kwalifikowanym).
SPOWODOWANIE USZCZERBKU NA ZDROWIU
Rozmiar karalności zależy w tym przypadku od rozmiarów uszczerbku na zdrowiu i winy sprawcy.
Rozróżnia się:
ciężki uszczerbek na zdrowiu - art. 156 kk.,
średni uszczerbek na zdrowiu - art. 157 § 1 kk,.
lekki uszczerbek na zdrowiu - art. 157 § 1 kk.,
Karalność rozróżnia się też w zależności czy uszczerbek nastąpił z winy umyślnej czy też nieumyślnej. Lekkie oraz średnie uszkodzenia ciała popełnione nieumyślnie ścigane są z oskarżenia prywatnego - art. 157 § 4 kk.
NARAŻENIE ŻYCIA LUB ZDROWIA NA NIEBEZPIECZEŃSTWO
Ogólnym typem przestępstwa jest spowodowanie bezpośredniego niebezpieczeństwa utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w wyniku działania lub zaniechania - art. 160 § 1 kk. Kara jest surowsza, jeśli dotyczy osoby, która ma szczególny obowiązek troszczenia się o osobę narażoną.
Do przestępstw tego typu zalicza się:
bójkę,
pobicie,
narażenie na zakażenie
BÓJKA - jest to starcie między co najmniej trzema osobami, które atakują się wzajemnie.
POBICIE - jest to czynna napaść dwóch lub więcej osób na inną osobę lub osoby, gdy występuje wyraźny podział na napastników i napadających.
NARAŻENIE NA ZAKAŻENIE - dotyczy zakażenia np. wirusem HIV, chorobą weneryczną lub inną realnie zagrażającą życiu.
Karaniu podlega również nakłanianie do zażywania środków odurzających lub psychotropowych oraz udzielanie innej osobie takich środków bez upoważnienia i nie w celu leczniczym.
W przypadku bójki i pobicia odpowiedzialność jest rodzajem odpowiedzialności zbiorowej "za narażenie". Przestępstwo to staje się typem kwalifikowanym, gdy spowoduje następstwo dotyczące:
śmierci lub ciężkim uszczerbku na zdrowiu człowieka,
użycia broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu.
Odpowiedzialność za następstwo opiera się na winie kombinowanej.
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO WOLNOŚCI I NIEKTÓRYM INNYM DOBROM OSOBISTYM
Do przestępstw przeciwko wolności zalicza się:
groźbę karalną - art. 190 § 1 kk,
zmuszanie - art. 191 kk.,
dokonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta - art. 192 kk.,
naruszenie miru domowego - art. 193 kk,
bezprawne pozbawienie wolności - art. 189 kk.
BEZPRAWNE POZBAWIENIE WOLNOŚCI
Nie stanowi przestępstwa pozbawienie wolności na podstawie przepisów prawa. Podmiotem tego przestępstwa może być każdy. Jest to przestępstwo trwałe. Do bytu tego przestępstwa wymagana jest wina umyślna w postaci zamiaru bezpośredniego lub ewentualnego.
Typem kwalifikowanym jest pozbawienie wolności, które trwało dłużej niż 7 dni lub łączyło się ze szczególnym udręczeniem.
GROŹBA KARALNA I ZMUSZANIE
GROŹBA KARALNA - polega na grożeniu popełnienia przestępstwa na szkodę osoby, przeciwko której jest skierowane, albo na szkodę osoby najbliższej.
Do znamion przestępstwa należy wzbudzenie obawy u osoby zagrożonej co do spełnienia groźby. Obawa musi być uzasadniona okolicznościami.
GROŹBA BEZPRAWNA - obejmuje groźbę karalną i groźbę spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego najbliższej osoby (art. 115 § 2 kk.).
Pomoc i groźba bezprawna są znamionami wykonawczymi przestępstwa zmuszania do określonego zachowania się.
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO WOLNOŚCI SEKSUALNEJ I OBYCZAJOWOŚCI
ZGWAŁCENIE I INNE CZYNNOŚCI SEKSUALNE
Przepisy o zgwałceniu obejmują ochroną wszystkie osoby - zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Jest to przestępstwo materialne.
Do znamion zgwałcenia należy stosowanie:
przemocy fizycznej,
groźby bezprawnej,
podstępu
w celu doprowadzenia osoby do czynu seksualnego.
Kodeks karny przewiduje karę surowszą za wymuszenie obcowania płciowego (art. 197 § 1 kk) zaś łagodniejszą za wymuszenie innej czynności seksualnej - art. 197 § 2 kk. (jest to jednak pojecie budzące problemy).
ZGWAŁCENIE KWALIFIKOWANE
Kodeks karny przewiduje w tym przypadku karę surowsza. Jest to przestępstwo popełnione ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą (art. 197 § 3 kk). Za ten typ zgwałcenia może odpowiadać sprawca, który ukończył 15 rok życia.
Kodeks karny przewiduje również karalność za przestępstwa polegające na:
wykorzystaniu seksualnym osoby bezradnej (art. 198 kk) - przestępstwo formalne,
wykorzystaniu stosunku zależności (art. 199 kk.) - przestępstwo materialne.
w celu doprowadzenia innej osoby do obcowania płciowego lub innej czynności seksualnej. Chodzi tu jednak o sytuacje faktycznej zależności, która w istotnym stopniu krępuje podjęcie decyzji woli.
Ściganie ww. przestępstw przeciwko wolności seksualnej następuje na wniosek osoby pokrzywdzonej, o ile stan ofiary nie jest wynikiem trwałych zaburzeń psychicznych - art. 205 kk.
CZYN LUBIEŻNY WOBEC OSOBY PONIŻEJ 15 ROKU ŻYCIA
Kodeks karny przewiduje karalność wobec sprawy czynu polegającego na zetknięciu się sprawcy z ofiarą, które ma na celu zaspokojenie najczęściej zboczonego popędu płciowego lub też wzmożenie pobudliwości seksualnej.
Art. 200 § 1 kk. wskazuje właśnie na fakt karalności sprawcy, który doprowadza małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności.
Odpowiedzialności karnej podlega też utrwalanie treści pornograficznych z udziałem takiej osoby - art. 200 § 2 kk.
KAZIRODZTWO - jest to zbrodnia - popełnione może być tylko umyślnie.
Art. 201 kk. wskazuje na przestępstwo tego typu. Jest to przestępstwo indywidualne - właściwe, gdyż może je popełnić tylko osoba pozostająca z partnerem w związkach krwi lub w stosunku przysposobienia.
Przedmiot ochrony jest tu złożony, chodzi bowiem nie tylko o prawidłowe funkcjonowanie rodziny, panującą obyczajowość w zakresie stosunków seksualnych, ale także o względy eugeniki, czyli interes populacyjny społeczeństwa.
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO CZCI I NIETYKALNOŚCI CIELESNEJ
ZNIESŁAWIENIE I ZNIEWAGA art. 212 - 217 kk.
ZNIESŁAWIENIE - godzi w dobre imię człowieka, w społeczne zaufanie do niego i jego działalności (cześć zewnętrzna).
Zniesławienie może dotyczyć osoby fizycznej, prawnej, instytucji a także grupy osób. Polega ono na pomówieniu dotyczącym postępowania lub właściwości, które mogą spowodować poniżenie podmiotu pomówionego w opinii publicznej, mogą narazić na utratę zaufania, które wymagane jest do zajmowani określonego stanowiska, wykonywania zawodu lub rodzaju działalności.
Pomówienie jest przestępstwem umyślnym, które można popełnić w zamiarze ewentualnym lub bezpośrednim.
KWALIFIKOWANY TYP POMÓWIENIA - jest to upowszechnianie pomówienia za pomocą środków masowego komunikowania - art. 212 § 2 kk.
Odpowiedzialność za pomówienie wyłącza prawdziwość zarzutu. Jeśli zaś zarzuty te podnoszone są publicznie to koniecznie dodatkowo muszą działać w obronie społecznie uzasadnionego interesu (art. 213 § 2 kk.).
W przypadku skazania za zniesławienie, na wiosek osoby pokrzywdzonej sąd może orzec podanie wyroku skazującego do publicznej wiadomości - art. 215 kk.
ZNIEWAGA - polega na ugodzeniu w godność osobistą człowieka (cześć wewnętrzna).
NARUSZENIE NIETYKALNOŚCI OSOBISTEJ - ugodzenie w godność w sposób czynny, o ile nie spowodowało ono uszkodzeń ciała lub rozstroju zdrowia (bowiem wówczas zastosowanie ma przestępstwo przeciwko zdrowiu), np. oblanie wodą, itp.
Ściganie tego rodzaju przestępstw odbywa się z oskarżenia prywatnego (art. 212 § 4, art. 216 § 5, art. 217 § 3 kk.)
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO BEZPIECZEŃSTWU W KOMUNIKACJI
KATASTROFA KOMUNIKACYJNA - zgodnie z wytycznymi Sądu Najwyższego z 1975 r. jest to wydarzenie zakłócające w sposób nagły i groźny ruch lądowy - sprowadzające konkretne, rozległe i dotkliwe skutki obejmujące większą liczbę osób albo mienie w wielkich rozmiarach.
Kwalifikacja zdarzenia jako katastrofy opiera się przede wszystkim na powszechności zagrożenia. Odpowiedzialności podlega zarówno umyślne (art. 173 § 1 kk.), jak i nieumyślne jej spowodowanie (art. 173 § 2 kk) a także sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy (art. 174 kk.)
Odpowiedzialności podlega również przygotowanie do przestępstwa katastrofy komunikacyjnej (art. 174 § 1 kk.).
WYPADEK KOMUNIKACYJNY - zdarzenie powodujące śmierć lub obrażenia ciała indywidualnie określonej osoby lub osób, albo szkody w mieniu, przy czym skutki te nie mają charakteru powszechnego - na podstawie wytycznych SN z dnia 28.02.1975 r.
TYP PODSTAWOWY - to spowodowanie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia na okres przekraczający 7 dni - art. 177 § 1 kk.
TYP KWALIFIKOWANY - spowodowanie śmierci innej osoby albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu - art. 177 § 2 kk. Do znamion wypadku komunikacyjnego należy naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu, które może być umyślne lub nieumyślne (skutki muszą być jedynie winą nieumyślną).
Spowodowanie wypadku komunikacyjnego jest występkiem nieumyślnym, którego podmiotem może być jedynie uczestnik ruchu. Kara za spowodowanie wypadku lub katastrofy jest surowsza (tj. orzekana do górnej granicy zwiększonej o połowę) w przypadku, gdy osoba, która jest spowodowała była w stanie nietrzeźwości albo zbiegła z miejsca zdarzenia.
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO MIENIU I OBROTOWI GOSPODARCZEMU
Ochrona mienia, tj. własności i inne prawa majątkowe, należy do tradycyjnych zadań prawa karnego. Najbardziej klasycznym przestępstwem przeciwko własności jest KRADZIEŻ, która polega na zaborze cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia - art. 278 § 1 kk.
ZABÓR - to wyjęcie rzeczy spod władztwa dotychczasowego jej posiadacza w zamierza postąpienia z nią jak z własną.
KRADZIEŻ - jest więc przestępstwem kierunkowym, które może zostać popełnione jedynie w bezpośrednim zamiarze przywłaszczenia (z winy umyślnej ukierunkowanej - dolus directus coloratus).
Jeżeli jednak zabór nie wiąże się z przywłaszczeniem, lecz samowolnym użyciem, to wówczas sprawca dopuszcza się jedynie wykroczenia, chyba że chodzi o pojazd mechaniczny - wówczas jest to przestępstwo - art. 289 § 1 kk. Dotyczy to też kradzieży energii elektrycznej lub innej albo karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego (art. 278 § 5 kk.).
TYP UPRZYWILEJOWANY - to kradzież stanowiąca wypadek mniejszej wagi - art. 278 § 3 kk. - tj. mała wartość przedmiotu zaboru oraz okoliczności zasługujące na uwzględnienie.
Kradzież rzeczy do wartości 250 zł jest wykroczeniem - art. 119 kodeksu wykroczeń - nie dot. to kradzieży programu komputerowego, energii elektrycznej, karty do bankomatu oraz gdy przedmiotem zaboru jest broń, amunicja, materiały wybuchowe, albo gdy kradzież została dokonana z użyciem przemocy lub groźby.
Jeśli kradzież została popełniona na szkodę osoby najbliższej to ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego (nie dotyczy to programu komputerowego) - art. 278 § 4, 5 kk.
TYP KWALIFIKOWANY
Typy kwalifikowane kradzieży to:
zabór rzeczy znacznej wartości lub stanowiącej dobro o szczególnym znaczeniu dla kultury ( art. 294 § 1, 2 kk.), tj. wartość przekracza 200 - krotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia),
kradzież z włamaniem - art. 279 § 1 kk. - zachodzi, gdy sprawca zabiera cudzą rzecz w celu przywłaszczenia w następstwie usunięcia przeszkody materialnej, która to jest częścią konstrukcji zamkniętego pomieszczenia.
PRZYWŁASZCZENIE RZECZY - art. 284 kk - dokonane bez zaboru. Występuje tu sytuacja, gdy sprawca jest prawnie w posiadaniu rzeczy i postanawia ją przywłaszczyć (np. kasjer przewożący gotówkę z banku do kasy).
TYP KWALIFIKOWANY PRZYWŁASZCZENIA - to sprzeniewierzenie - polega na przywłaszczeniu rzeczy powierzonej (oddanej na przechowanie).
ROZBÓJ, KRADZIEŻ ROZBÓJNICZA, WYMUSZENIE ROZBÓJNICZE
ROZBÓJ - art. 280 § 1 kk. - polega na zaborze mienia z użyciem przemocy fizycznej, groźby albo z doprowadzeniem człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności.
TYP KWALIFIKOWANY ROZBOJU - jest to rozbój z użyciem broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, działanie wspólnie z inną osobą - art. 280 § 2 kk.
Rozbój kwalifikowany jest zbrodnią zagrożoną karą pozbawienia wolności od lat 3 do 15.
KRADZIEŻ ROZBÓJNICZA - istnieje, gdy sam zabór dokonany został bez zastosowania przemocy, ale już samo utrzymanie się w posiadaniu zabranej rzeczy następuje z jej użyciem lub użyciem groźby, doprowadzeniem człowieka do nieprzytomności lub bezbronności - art. 281 kk.
WYMUSZENIE ROZBÓJNICZE - polega na zmuszeniu innej osoby czy to przemocą, czy to groźbą do rozporządzenia mieniem według woli sprawcy, np. zmuszenie do zmiany zapisu w testamencie, do zaprzestania działalności gospodarczej - art. 282 kk.
OSZUSTWO
OSZUSTWO - art. 286 § 1 kk. - polega na wprowadzeniu w błąd pokrzywdzonego lub wykorzystaniu jego niezdolności do należytego rozumienia znaczenia przedsiębranej czynności i w konsekwencji tego doprowadzenie go w ten sposób do rozporządzenia jego własnym lub cudzym mieniem w sposób niekorzystny w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Jest to przestępstwo materialne - dokonanie następuje z chwilą rozporządzenia mieniem.
TYP SZCZEGÓLNY OSZUSTWA
OSZUSTWO GOSPODARCZE, które polega na przedkładaniu fałszywych lub stwierdzających nieprawdę dokumentów, nierzetelnych oświadczeniach, które mają na celu pozyskanie pożyczki, kredytu, dotacji, subwencji lub zamówienia publicznego - art. 297 § 1 kk.
Jest to przestępstwo formalne, gdyż do jego dokonania nie jest konieczne spowodowanie skutku w postaci realizacje wymienionych świadczeń.
Obok sprawcy karalności podlega też pracownik, który decyduje o dotacjach, zamówieniach publicznych, subwencji, który wbrew swoim obowiązkom służbowym nie powiadomił o powstaniu okoliczności mających wpływ na wstrzymanie lub ograniczenie wysokości wymienionych świadczeń - art. 297 § 2 kk.
KLAUZULA NIEKARALNOŚCI - art. 297 § 3 - podlega jej sprawca, który dobrowolnie, przed wszczęciem postępowania karnego zrezygnował z przyjęcia zamówienia publicznego, przyznanych mu świadczeń albo zaspokoił roszczenie pokrzywdzonego.
OSZUSTWO UBEZPIECZENIOWE - art. 298 § 1 kk. - polega ono na celowym spowodowaniu zdarzenia będącego podstawą do wypłaty odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczeniowej, np. pożaru, kradzieży.
SZALBIERSTWO - jest to wyłudzenie płatnego świadczenia bez zamiaru uiszczenia za nie należności. Polega ono karalności wg kodeksu wykroczeń, za wyjątkiem wyłudzenia noclegu, uchylania się od zapłaty za zamówione dzieło - które to karalne są według kodeksu karnego, jak za oszustwo - z art. 286 kk.
PASERSTWO - polega ono na nabyciu lub pomocy z zbywaniu rzeczy pochodzącej z czynu zabronionego, albo na przyjęciu lub pomocy w ukryciu takiej rzeczy - związane z osiągnięciem korzyści majątkowej.
POPLECZNICTWO - to jedynie chęć udzielenia pomocy sprawcy w uniknięciu odpowiedzialności karnej - art. 239 kk.
PASERSTWO - może być:
umyślne,
nieumyślne - co stanowi typ uprzywilejowany.
KWALIFIKOWANYM TYPEM PASERSTWA jest paserstwo popełnione w stosunku do rzeczy znacznej wartości (art. 294 § 1 kk.) lub czynienie z niego stałego źródła dochodu (jest to tzw. paserstwo zawodowe - art. 65 kk.)
NADUŻYCIE ZAUFANIA W SPRAWACH GOSPODARCZYCH
Na mocy art. 296 § 1 kk. odpowiedzialności karnej podlega też nadużycie zaufania przy prowadzeniu działalności gospodarczej lub spraw majątkowych na rzecz innego podmiotu poprzez wyrządzenie mu znacznej szkody majątkowej (tj. przekraczającej 200-ktorną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia).
Odpowiedzialność podlega zaostrzeniu, gdy sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy wyrządził szkodę w wielkich rozmiarach - art. 296 § 2, 3 kk.
Złagodzenie kary następuje zaś, gdy do szkody doszło w wyniku zarzucalnej nieumyślności. Jeżeli zaś sprawca dobrowolnie i w całości naprawił wyrządzoną szkodę przed wszczęciem postępowania to może on na mocy art. 296 §5 kk. uniknąć karalności.
PRZESTĘPSTWA FUNKCJONARIUSZY PUBLICZNYCH ORAZ PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO FUNKCJONARIUSZOM I INSTYTUCJOM PUBLICZNYM
Przestępstwa te dzieli się na dwie grupy:
przestępstwa funkcjonariuszy publicznych (zwane urzędniczymi),
przestępstwa skierowane przeciwko działalności instytucji publicznych i reprezentujących je funkcjonariuszy.
FUNKCJONARIUSZ PUBLICZNY - ustawodawca w art. 115 § 13 kk. Wymienia osoby zaliczane do tej kategorii. Są nimi m.in. Prezydent, posłowie na Sejm, Senatorzy, radni, sędziowie, ławnicy, prokuratorzy, notariusze, komornicy, zawodowi kuratorzy sądowi, pracownicy administracji rządowej, organów państwowych lub jednostek samorządu terytorialnego (z wyłączeniem osób pełniących czynności usługowe - sekretarki, obsługa techniczna), osoby zajmujące kierownicze stanowiska w innej instytucji państwowej, pracownik organów kontroli państwowej, samorządowej i terytorialnej, funkcjonariusz Policji, UOP, Straży Granicznej, Służby Więziennej, osoby uprawnione (w rozumieniu KPA) do wydawania decyzji administracyjnej oraz osoby pełniące czynną służbę wojskową.
NADUŻYCIE UPRAWNIEŃ - polega na działaniu na szkodę interesu publicznego lub prywatnego przez przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków związanych z pełnioną funkcją - art. 231 § 3 kk.
TYP KWALIFIKOWANY - jeśli ma na celu osiągnięcie korzyści majątkowej lub osobistej.
TYP UPRZYWILEJOWANY - gdy był objęte nieumyślnością.
TYPEM SZCZEGÓLNYM NADUŻYCIA UPRAWNIEŃ jest wymuszanie zeznań, od osoby przesłuchiwanej, poprzez zastosowanie wobec niej przemocy lub groźby a także znęcanie się nad tą osobą.
SPRZEDAJNOŚĆ, PRZEKUPSTWO I PŁATNA PROTEKCJA
SPRZEDAJNOŚĆ (zwana łapownictwem biernym) polega na żądaniu, przyjmowaniu korzyści majątkowych lub osobistych a także obietnic w związku z pełnioną funkcją - art. 228 § 1 kk. Dotyczy ona osoby pełniącej funkcje publiczną. Warunkiem odpowiedzialności jest istnienie powiązań miedzy korzyściami lub obietnicą a pełnioną funkcją.
TYP KWALIFIKOWANY SPRZEDAJNOŚCI FUNKCJONARIUSZA PUBL. to uzależnienie czynności służbowej od otrzymanej korzyści, przyjęcie jej za naruszenie przepisów prawa, przyjęcie jej w znacznej wartości - art. 228 § 3 - 5 kk.
PRZEKUPSTWO - dotyczy osoby udzielającej korzyści, zwane jest również łapownictwem czynnym. Nie jest tu istotne (w typie podstawowym) kto był inicjatorem udzielenia korzyści. Może ono jednak zostać uznane jako wypadek mniejszej wagi na mocy art. 229 § 2 kk. o ile korzyści zażądał funkcjonariusz publiczny.
TYPEM KWALIFIKOWANYM jest tu udzielenie korzyści funkcjonariuszowi publicznemu za naruszenie obowiązków służbowych lub też udzielenie jej w znacznej wartości - art. 229 § 3 kk.
PŁATNA PROTEKCJA - polega ona na podjęciu się pośrednictwa w załatwieniu sprawy w instytucji państwowej, bądź samorządowej w zamian za uzyskanie korzyści majątkowej lub obietnicy jej otrzymania - art. 230 kk.
Sposobem przestępnego działania jest powoływanie się na wpływy w takiej instytucji albo wywoływanie przekonania innych osób o posiadaniu takich wpływów.
CZYNNA NAPAŚĆ, ZNIEWAŻENIE I WYMUSZENIE CZYNNOŚCI
CZYNNA NAPAŚĆ - popełniona co najmniej trzy osoby działających w porozumieniu lub z użyciem broni, noża albo innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu, środka obezwładniającego stanowi zaostrzoną odpowiedzialność - art. 223 kk.
Art. 222 § 1 kk. przewiduje zwykłą odpowiedzialność za naruszenie nietykalności funkcjonariusza publicznego lub osoby mu przybranej.
Nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet odstąpienie od jej wymierzenia sprawcy za naruszenie nietykalności cielesnej może nastąpić, gdy zostało ono sprowokowane niewłaściwym zachowaniem się funkcjonariusza art. 222 § 2 kk.
Ochronę w wyżej wymienionych przepisów objęte są jednak tylko czynne napaści popełnione w związku lub podczas pełnienia obowiązków służbowych przez funkcjonariusza.
ZNIEWAŻENIE - karalności podlega publiczne znieważenie konstytucyjnego organu RP zgodnie z art. 226 kk. oraz cześć i godność funkcjonariusza publicznego.
WYMUSZENIE CZYNNOŚCI - zgodnie z art. 224 § 1 kk. przestępstwem godzącym w realizacji funkcji publicznych stanowi użycie przemocy lub bezprawnej groźby w celu wywarcia wpływu na czynności urzędowe organu administracyjnego rządowego lub samorządowego. W § 2 tego artykułu określono, iż przestępstwem jest też używanie ww. środków by zmusić funkcjonariusza publicznego lub osoby mu przybranej do przedsięwzięcia lub zaniechania prawnej czynności służbowej - dotyczy to jednak czynnego oporu. polegającego na przemocy lub groźbie skierowanej wobec funkcjonariusza.
PRZYWŁASZCZENIE FUNKCJI - zgodnie z art. 227 kk polega ono na podawaniu się za funkcjonariusza lub wykorzystanie błędnego przeświadczenia o tym innej osoby i wykonywanie czynności związanych z tą funkcją. Warunkiem odpowiedzialności nie są tu motywy tego przestępstwa.
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ
ZAMACH STANU - ART. 127 § 1 kk. - spisek antypaństwowy - polega on na podjęciu w porozumieniu z innymi osobami działań zmierzających do pozbawienia RP niepodległości, oderwania części obszaru lub zmiany przemocą jej konstytucyjnego ustroju.
Sprawcą może być tu zarówno obywatel polski jak i cudzoziemiec. Warunkiem odpowiedzialności jest działanie we wskazanym celu. Jest to zbrodnia, przy czym karalne jest też podjecie czynności przygotowawczych.
ZAMACH NA PREZYDENTA RP (art. 134 kk) LUB INNY KONSTYTUCYJNY ORGAN (art. 128 § 1 kk) - przestępstwa te zaliczane są do przestępstw antypaństwowych.
Przestępstwa antypaństwowe skierowane są też przeciwko międzynarodowym stosunkom - zamach na głowę innego państwa, jego przedstawicieli dyplomatycznych i konsularnych oraz zamach na symbole (art. 136, 137 kk.). Warunkiem penalizacji jest zapewnienie wzajemności - art. 138 kk.
SZPIEGOSTWO - art. 130 § 1 kk.
Kodeks karny przewiduje typ podstawowy tego przestępstwa oraz dwa typy kwalifikowane i dwa uprzywilejowane.
TYP PODSTAWOWY SZPIEGOSTWA - polega na braniu udziału w działalności obcego wywiadu przeciwko RP, czyli uczestnictwo w jego strukturach (jako agent, informator).
TYP KWALIFIKOWANY SZPIEGOSTWA - zalicza się tu:
przekazywanie przez osobę, która działa w obcym wywiadzie lub na jego rzecz wiadomości, które ze względu na swój charakter interesują obcy wywiad i które mogą zostać użyte na szkodę RP,
organizowanie lub kierowanie działalnością obcego wywiadu (art. 130 § 2 i 4 kk.),
TYP UPRZYWILEJOWANY zawarty jest w art. 130 § 3 kk.
zbieranie lub przechowywanie wiadomości albo włączenie się do sieci komputerowej w celu ich uzyskania,
podjęcie działalności na rzecz obcego wywiadu przeciwko RP, nawet jeśli do realizacji tego zamiaru nie doszło - szpiegostwa.
SZPIEGOSTWO - jest przestępstwem umyślnym. Warunkiem odpowiedzialności jest świadomość sprawcy, że uczestniczy w strukturach obcego wywiadu albo że przekazuje wiadomości mogące spowodować ich użycie przez obcy wywiad, a co za tym idzie godzenie się z tym.
USIŁOWANIE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA POLEGAJĄCEGO NA:
zamachu stanu,
zamachu na Prezydenta,
zamachu na inny konstytucyjny organ,
szpiegostwie
nie podlega karze, jeśli sprawca zaniecha dalszej działalności i ujawni organowi ścigającemu za dane przestępstwo wszystkie istotne okoliczności popełnionego czynu (art. 131 § 1 kk.)
NIE PODLEGA RÓWNIEŻ KARZE samo przestępstwo polegające na:
przygotowaniu przestępstwa usunięcia konstytucyjnego organu RP,
nadużyciu zaufania w stosunkach z zagranicą,
gromadzeniu i przekazywaniu informacji obcemu wywiadowi lub zgłaszaniu mu gotowości działania na jego rzecz przeciwko RP
o ile sprawca dobrowolnie zaniechał dalszej działalności i podjął starania zmierzające zapobieżeniu zamierzonego czynu zabronionego.
Do przestępstw przeciwko RP zalicza się również:
usługi wywiadowcze RP, które wprowadzają w błąd polski organ państwowy przez dostarczenie fałszywych dokumentów, wiadomości - art. 132 kk.,
czynna napaść i publiczne znieważenie Prezydenta - art. 135 kk.
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO POKOJOWI I LUDZKOŚCI
Do przestępstw przeciwko pokojowi zalicza się WSZCZĘCIE ORAZ PROWADZENIE WOJNY NAPASTNICZEJ - art. 117 kk. Jest to zbrodnia, którą popełnić może zarówno obywatel polski jak i cudzoziemiec.
Odpowiedzialności karnej podlega również przygotowanie do popełnienia tego czynu zabronionego (art. 117 § 2 kk) oraz publiczne nawoływanie do wszczęcia wojny napastniczej (art. 117 § 3 kk.)
Przestępstwem przeciwko ludzkości jest natomiast działanie w celu wyniszczenia w całości lub w części grupy narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub grupy o określonym światopoglądzie i w tym celu dopuszcza się zabójstwa albo powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu osoby należącej do takiej grupy - art. 118 § 1 kk. Jest to typ podstawowy przestępstwa i jest to zbrodnia, popełniona tylko umyślnie.
TYP KWALIFIKOWANY zawarty jest w art. 118 § 2 kk. Zalicza się tu:
stwarzanie warunków życia grożących biologicznym wyniszczeniem,
stosowanie środków mające służyć do wstrzymania urodzeń w obrębie danej grupy
przymusowe odbieranie dzieci osobom należącym do wskazanych grup.
Odpowiedzialności karnej podlega też sprawca, który czyni przygotowania do wskazanego przestępstwa.
Odpowiedzialności karnej podlega również osoba, która stosuje przemoc lub groźbę bezprawną wobec grupy osób lub poszczególnej osoby z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub z powodu jej bezwyznaniowości. Karze podlega też nawoływanie do popełnienia tego przestępstwa. - art. 119 kk.