1. Pojęcie integracji europejskiej ...2

2. Wymienić i przedstawić główne załoŜenia poznanych koncepcji (pojęcia) integracji .2

3. Scharakteryzować i wskazać główne róŜnice w teoretycznych modelach integracji europejskiej...3

4. Integracja międzynarodowa a integracja europejska .5

5. Zasady rządzące stosunkami wewnątrz unii europejskiej .6

6. Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa .8

7. Geneza integracji europejskiej ...8

8. Koncepcja Stanów Zjednoczonych Europy ...9

9. Deklaracja Schumana i jej wkład dla powstania integracji.10

10. Przyczyny integracji europejskiej (EWWiS, Euratom, WE) .11

11. Główne załoŜenia wynikające z integracji europejskiej 13

12. Scharakteryzować motywy gospodarcze integracji ...13

13. Scharakteryzować motywy polityczne integracji..13

14. Traktat ZałoŜycielski Europejską Wspólnotę Węgla i Stali i jego konsekwencje gospodarcze dla

krajów członkowskich13

15. Etapy integracji wg Balassy ...14

16. Rozwój procesu integracji europejskiej (poszerzanie Unii) ..15

17. Omówić najwaŜniejsze wydarzenia w procesie integracji i ich konsekwencje dla integracji Europy..16

 Układ o fuzji...16

 Jednolity Akt Europejski .16

 Traktat z Maastricht .17

 Traktat Amsterdamski.18

 Traktat Nicejski ...18

 Traktat Konstytucyjny. 19

18. Zasady funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego 19

19. Poszerzenie Unii - 2004r. - wyjaśnić bezprecedensowy charakter poszerzenia...20

20. Etapy ostatnich poszerzeń ..20

21. Kryteria członkostwa w Unii Europejskiej 21

22. Programy w ramach pomocy przedakcesyjnej dla krajów kandydujących ...21

23. ZałoŜenia teoretyczne dla utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej 23

24. Teoria optymalnego obszaru walutowego. 25

25. Proces tworzenia UGiW 26

26. Warunki przystąpienia do unii walutowej. 27

27. Europejska unia walutowa -koszty i korzyści...27

28. Instytucje unii walutowej - Europejski Bank Centralny, Europejski System Banków Centralnych 28

29. Zadania Europejskiego Banku Centralnego ..30

30. Strefa EURO .31

31. Charakterystyka wybranej polityki Unii Europejskiej - cele, instrumenty, zadania .31

~2~

1. Pojęcie integracji europejskiej

Integracja - z łac intergratio - zjawisko scalania, zespalania, łączenia się kilku elementów w całość, fuzja.

Integracja gospodarcza- proces scalania odrębnych organizmów gospodarczych w wyniku którego powstaje

jeden nowy i jednolity (lub zharmonizowany) system.

Wg Belassy - integracja międzynarodowa to proces i stan:

 jak proces-obejmuje zmierzające do zniesienia dyskryminacji między jednostkami gosp. naleŜącymido róŜnych państw

 jako stan- oznacza pewny idealny docelowy układ, którego osiągnięcie oznaczałoby zamknięcieprocesu integracyjnego.

Integracja europejska - określenie stosowane wobec procesu stopniowego integrowania się państwEuropy pod względem gospodarczym, prawnym i politycznym. Jej korzeni doszukiwać się moŜna juŜw epoce staroŜytnej, jednak jej praktyczne przejawy uwidoczniły się dopiero po zakończeniu II wojny światowej, szczególnie po Kongresie Haskim oraz zawarciu Traktatu paryskiego. Obecnie procesy integracyjnew Europie najpełniej realizowane są w ramach Unii Europejskiej, powstałej w 1993 roku na bazieWspólnot Europejskich.

Realizowana współcześnie integracja europejska została oparta na zasadach równości i współpracy jej członków. Ma ona charakter wielopłaszczyznowy - odbywa się ona na róŜnych poziomach (Europa koncentrycznych kręgów).

Najbardziej zaawansowana integracja następuje w ramach Unii Europejskiej, gdzie poprzez instytucje ponadpaństwowe realizowana jest wspólna polityka gospodarcza, społeczna, a poprzez współpracę międzyrządową

- międzynarodowa, bezpieczeństwa, sądownicza i spraw wewnętrznych.

Integracja gospodarcza realizowana jest przez EFTA, CEFTA a takŜe w ramach EOG.

Inną gałęzią integracji europejskiej jest bezpieczeństwo i obronność realizowane w ramach struktur NATO

i KBWE/OBWE.

2. Wymienić i przedstawić głowne załoŜenia poznanych koncepcji (pojęcia) integracji

 koncepcja ekonomiczna- zakłada, Ŝe integracja to łączenie się jednostek gosp.; Mariolin uwaŜa, Ŝe jest to kaŜdy proces, który prowadzi do większego stopnia jedności.

 koncepcja liberalna- utoŜsamia integrację z liberalizacją handlu i płatności między daną grupą państw, reprezentowana przez neoliberałów.

 Rophe-„integrację stanowi stan rzeczy, który umoŜliwia stosunki handlowe równie swobodne i korzystne, jak te, które istnieją wewnątrz gosp. narodowej

 Aaron-„jeśli ruch towarów, kapitałów i ludzi między pewną ilością jednostek ekonomicznych moŜe się dokonywać równie swobodnie jak wewnątrz kaŜdej z tych jednostek, wtedy te jednostki są zintegrowane.

 koncepcja idealistyczna- integracja powinna zmierzać do wytworzenia wszelkiej równości na świecie, pełniejszego udziału poszczególnych krajów we współczesnej cywilizacji, a zatem powinna obejmować czynniki ekonomiczna, polityczne i społeczne. Ogólnie zwolennicy tego podejścia traktują integrację gosp. jako pewien ideał stosunków międzynarodowych lub jako koncepcję społeczno-ustrojową. Cel to uzyskanie optymalnej polityki gosp.

 koncepcja instytucjonalna- międzynarodowa integracja gosp. moŜe odbywać się tylko w formie instytucjonalnej. Guzek- konieczność zaliczenia powiązań instytucjonalnych do istoty integracji wynika w większym stopniu z obserwacji rzeczywistego przebiegu procesów integracyjnych aniŜeli przesłanek czysto teoretycznych.

 koncepcja integracji polityki gospodarczej lub polityki w ogóle - Sannwald- waŜniejsze niŜ ekonomiczne są powiązania polityczne. Jeśli chodzi o egzystencję Europy, integracja jest mniej eko ~3~ nomicznym a za to bardziej politycznym postulatem. MoŜna ułatwić jego realizację przez współpracę gospodarczą, jednak jako cel ostateczny czysta unia jest nie do pomyślenia.

 koncepcja zwolenników teorii powiązań rzeczowych lub rozwoju ośrodków lub strukturalnych procesów ekonomicznych

3. Scharakteryzować i wskazać głowne roŜnice w teoretycznych modelach integracji europejskiej

EUROPA FEDRALNA

 Państwa na zasadzie dobrowolności decydują o ograniczeniu swoich praw suwerennych na rzecz nowo powstałych wspólnych organów

 Integracja istnieje dopóki istnieje wola państw do jej utrzymania i pogłębiania

 Związek i jego części składowe współdziałają ze sobą na zasadzie subsydiarności

„EUROPA OJCZYZN” w ujęciu konfederacyjnym

 Mało spoisty związek samodzielnych państw narodowych

 Pomysłodawcą był Charles de Gaulle, który pragnął integracji na tyle silnej, aby Francja mogła uzyskać narzędzie kontroli nad Europą i na tyle słabej, aby Francja zachowała maksymalnie pełną suwerenność

 Nie ma potrzeby tworzenia ponadnarodowych instytucji

 W 1947 r. Ch. de Gaulle zaproponował zjednoczenie państw europejskich w konfederacji, zachowując ich pełną suwerenność. Konfederacja jako całość miała ponosić odpowiedzialność za wymianę handlową, naukową, kulturalną.

 De Gaulle obawiał się supremacji USA, był przekonany o trwałości geopolitycznych interesów

poszczególnych narodów

 Tylko suwerenne państwa współpracujące za sobą mogą stanowić siłę polityczną

 Przyszłość Europy miała polegać na przezwycięŜeniu porządku jałtańskiego i ustanowieniu granic Europy od Atlantyku aŜ po Ural. Środkiem do tego miał być rozwój wszechstronnych związków między państwami, opartych na współpracy, odpręŜeniu i porozumieniu

 Z rozdrobnionej Europy naleŜy stworzyć trzecią siłę konkurującą z USA i ZSRR

 Interesy polityczne są siłą napędową procesu integracji, czynnik ekonomiczny jest nie mniej

waŜny, ale w hierarchii zajmuje drugą pozycję

FUNKCJONALZM

 Twórcą funkcjonalizmu był David Mitrany

 Funkcjonalizm jest odpowiedzią na poszukiwanie sposobu przeciwdziałania wojnie, konfliktom międzynarodowym

 Mitrany uwaŜał, iŜ naleŜy zbudować międzynarodowe instytucje, które będą sprawować wszystkie funkcje zarezerwowane do tej pory dla państw narodowych

 NaleŜy koncentrować się na konkretnym zadaniu, wykluczyć elementy ideologii

 ZałoŜeniem jest istnienie determinacji gospodarczej, gdyŜ wymiana gospodarcza nie ogranicza się do funkcjonowania w ramach granic jednego państwa

 Mitrany wprowadził pojęcie spill-over (rozlewanie), które zakłada, Ŝe rozwój kolejnych dziedzin gospodarki wymusza zacieśnianie współpracy między państwami, co w konsekwencji ma prowadzić do ściślejszych powiązań politycznych

 Proces spill-over przebiega w dwóch etapach: 1. zmiana postaw społecznych (edukacyjny efekt integracji); 2. zmiana w poglądach politycznych

 Funkcjonaliści uwaŜali, Ŝe międzynarodowe społeczeństwo pokoju moŜe być kształtowane wyłącznie poprzez wspólne działanie, wspólną wymianę handlową, a nie podpisywanie kolejnych traktatów międzynarodowych ~4~

 Wadą tej koncepji było załoŜenia a priori, Ŝe elity polityczne działają racjonalnie, co przekłada się na wybór właściwej drogi rozwoju integracji

NEOFUNKCJONALIZM

 Teoria powstała w połowie lat 50-tych XX wieku, jej twórcą był Ernest Haas a kontynuatorem jego uczeń Leon Lindberg

 Haas uwaŜał, Ŝe społeczeństwo ma charakter heterogeniczny, a podstawą stabilności systemu jest skuteczne rozstrzyganie konfliktów

 Procesy integracyjne to wynik ścierania się interesów politycznych grup nacisku, partii politycznych, związków zawodowych itp.

 Realizacja załoŜonych interesów jest często zaleŜna od umiejętności negocjacyjnych oraz skłonności do zawierania kompromisów, nawiązywania współpracy

 Współpraca nieformalna z czasem poszerza się przyjmując postać zinstytucjonalizowaną

 Neofunkcjonaliści zakładali, Ŝe państwa narodowe będą stopniowo przekazywały swoje uprawnienia na rzecz instytucji ponadnarodowych

 Przewidywano wystąpienia zjawiska spill-over ; polityczny spill-over wcześniej czy później musi zaowocować powstaniem ponadnarodowej wspólnoty politycznej, która byłaby odpowiednikiem państwa narodowego

 Podstawą procesów integracyjnych jest realizacja interesów ekonomicznych

TEORIA KOMUNIKACYJNA

 Twórcą teorii był Karl Deutsch

 Deutsch uwaŜał, Ŝe najwaŜniejszym celem integracji jest tworzenie przestrzeni bezpieczeństwa, wyeliminowanie wojny

 Integracja przebiega na trzech płaszczyznach: 1. międzynarodowo-dyplomatycznej (system kolektywnego podejmowania decyzji), 2. społecznej (powiązania społeczne), 3. poziomie jednostkowym (psychologiczny wymiar toŜsamości)

 Integracja to osiągnięcie poczucia wspólnoty w obrębie danego terytorium, czyli powstanie instytucji i praktyk dostatecznie sprawnych i powszechnych, aby zapewnić w dłuŜszym czasie pokojowy charakter wszelkich zmian dotyczących danej społeczności

 Deutsch podkreślał rolę komunikacji społecznej w procesie integracji; komunikacja ma budować wzajemny szacunek między narodami, wspólnotę wzajemnego interesu i wartości

INTERGOVERNMENTALIZM

 Twórcą koncepcji był Andrew Moravcsik

 Teoria zdobyła największą popularność w latach 90-tych XX wieku

 Jest nazywana liberalną teorią integracji europejskiej

 Moravcsik starał się wyjaśnić przyczyny spowolnienia procesów integracji

 Procesy negocjacyjne między członkami UE i ich ostateczny rezultat są wynikiem zbieŜności interesów państw wiodących w UE oraz pozyskiwania poparcia dla proponowanych rozwiązań w drodze róŜnorodnych kompromisów

 Moravcsik zakłada, Ŝe strony uczestniczące w negocjacjach działają racjonalnie

 Państwa narodowe określają swoje interesy narodowe zgodnie z oczekiwaniami narodowych

grup interesu

 Teoria intergovernmentalizmu była krytykowana za marginalizowanie znaczenia instytucji ponadnarodowych

w procesie negocjacji

TEORIE EKONOMICZNE

 W. Röpke twierdził, iŜ integracja to stan umoŜliwiający prowadzenie stosunków handlowych równie swobodnie i korzystnie jak wewnątrz gospodarki narodowe~5~

 Integracja to proces likwidacji barier w obrocie międzynarodowym towarów, pracy, kapitału i usług w celu stworzenia warunków do niezakłóconego funkcjonowania mechanizmu wolnego rynku. Proces integracji ma charakter ciągły, scalanie elementów kształtujących integrację następuje stopniowo i z róŜnym natęŜeniem

 B. Balassa wyróŜnia pięć etapów integracji:

- Strefa wolnego handlu - zniesienie ograniczeń ilościowych istniejących między uczestnikami. KaŜde państwo zachowuje własną politykę celną w stosunku do państw trzecich

- Unia celna - ustalenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej w stosunku do państw trzecich

- Jednolity rynek - zawiera wszystkie elementy unii celnej. Ustanawia się dodatkowe swobody przepływu siły roboczej, towarów, usług i kapitału. Uczestnicy ustalają wspólną politykę co do zasad konkurencji, subwencjonowania, spraw socjalnych itp.

- Unia gospodarczo-walutowa - następuje unifikacja polityk monetarnej i fiskalnej; tworzona jest władza ponadnarodowa, która ma pierwszeństwo decydowania

- Unia totalna - uczestnicy integracji zatracają swój samodzielny byt

EUROPA O WIELU PRĘDKOŚCIACH

 Za twórcę koncepcji uwaŜa się W. Brandta

 Brandt proponuje, aby państwa dąŜyły do wspólnie ustalonych celów, ale w róŜnym tempie

 Warunkiem powodzenia tej koncepcji jest zgoda państw na bezwzględne akceptowanie acquis communnitaire (dorobek wspólnotowy)

 Model ten jest w praktyce stosowany podczas przyjmowania nowych państw do Unii Europejskiej (wprowadzanie okresów przejściowych)

MODEL EUROPY O ZMIENNEJ GEOMETRII

 Inna nazwa - model koncentrycznych kręgów,

 Za twórcę koncepcji uwaŜany jest F. Mitterrand

 ZałoŜeniem jest zróŜnicowanie przestrzenne państw członkowskich i podział na 3 grupy: 1. Państwa tworzące tzw. twarde jądro „hard core”, czyli najbardziej zaawansowane w procesach integracyjnych (członkami tej kategorii są państwa, które wchodzą w skład Euro zone), 2. Państwa naleŜące do strefy peryferii, czyli pozostałe państwa członkowskie, 3. Państwa pozostające w kręgu zewnętrznym, czyli państwa stowarzyszone z UE

 Państwa tworzące twarde jądro integracji powinny pogłębiać więzi integracyjne bez oglądania się na resztę

 Częściowo zaakceptowano taki model przez wprowadzenie instytucji elastyczności na podstawie Traktatu amsterdamskiego

EUROPA À LA CARTE (PICK AND CHOOSE EUROPE)

 Twórcą koncepcji jest R. Dahrendorf,

 Państwa członkowskie mają swobodny wybór polityk, w których chcą uczestniczyć z prawem odrzucenia innych

 Suma powstałych ugrupowań współpracujących w róŜnych dziedzinach ma tworzyć integrację

 Model ten narusza zasadę akceptacji wspólnego dorobku prawnego (acquis); stanowi to zagrożenie dla jedności UE

 Nie ma podstawowego minimum, które kaŜde państwo musi zaakceptować; państwa mają swobodę kreowania nowych form współpracy między sobą

4. Integracja międzynarodowa a integracja europejska

Międzynarodowa integracja gospodarcza jest to proces scalania gospodarek narodowych w wyniku którego powstają nowe organizmy gospodarcze o odmiennych właściwościach. Próby integracji międzynarodowej to nie odkrycie XX wieku, po II Wojnie Światowej rola międzynarodowych organizacji gospodarczych wyraźnie wzrosła. Pełnią one funkcje regulacyjne w ramach gospodarki światowej, ustalają ~6~

pewne wzorce, zalecenia, normy postępowania. Integracja jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym, obejmującym róŜne dziedziny Ŝycia gospodarczego, społecznego, politycznego itp. Integracja powoduje wzrost efektywności gospodarowania co prowadzi do wzrostu dochodu narodowego a to daje moŜliwości unowocześniania gospodarki. Integracja daje moŜliwość krajom, koncentracji nakładów w dziedzinach najbardziej efektywnych oraz daje dostęp do zewnętrznych zasobów produkcyjnych takich jak surowce, których inny kraj nie posiada, czy dostęp do wiedzy czy nowych technologii. Te współdziałania umoŜliwiają likwidację barier narodowych wzrostu gospodarczego.

Integracja międzynarodowa przebiega według następujących etapów. Najprostszym ugrupowaniem tego typu jest strefa wolnego handlu polegająca na zniesieniu ceł i ograniczeń ilościowych. Przykładem takiej organizacji moŜe być EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) CEFTA czy NAFTA.

Kolejną formą integracji jest unia celna gdzie kraje ze strefy wolnego handlu wprowadzają cła dla krajów trzecich z poza unii. Sprzyja ona rozwojowi handlu wewnątrz unii i ograniczeniu handlu z krajami trzecimi. Przykładem tej formy integracji jest np. Pakt Andyjski obejmujący Boliwię, Kolumbię, Ekwador, Peru i Wenezuelę. WyŜszą formą integracji od unii celnej jest wspólny rynek, który oznacza nie tylko zniesienie ceł i nakładanie ich poza unią, ale teŜ musi istnieć swoboda przepływu kapitału i siły roboczej.

Unia walutowa obejmuje poza unią walutowa i wspólnym rynkiem koordynacje polityki walutowej. Unia ekonomiczna posuwa się o krok dalej dodając koordynacje poszczególnych dziedzin z zakresu polityki ekonomicznej, warto jednak dodać, Ŝe nie jest ona nigdy pełna. Unia polityczna prócz wymienionych wyŜej dodaje koordynację polityki zagranicznej i wewnętrznej, co jest bardzo trudne i stanowi ukoronowanie dąŜeń integracyjnych.

Integracja europejska - określenie stosowane wobec procesu stopniowego integrowania się państw Europy pod względem gospodarczym, prawnym i politycznym. Jej korzeni doszukiwać się moŜna juŜ w epoce staroŜytnej, jednak jej praktyczne przejawy uwidoczniły się dopiero po zakończeniu II wojny światowej, szczególnie po Kongresie Haskim oraz zawarciu Traktatu paryskiego. Obecnie procesy integracyjne w Europie najpełniej realizowane są w ramach Unii Europejskiej, powstałej w 1993 roku na bazie Wspólnot Europejskich, gdzie poprzez instytucje ponadpaństwowe realizowana jest wspólna polityka gospodarcza, społeczna, a poprzez współpracę międzyrządową - międzynarodowa, bezpieczeństwa, sądownicza i spraw wewnętrznych.

Integracja gospodarcza realizowana jest przez EFTA, CEFTA a takŜe w ramach EOG.

Inną gałęzią integracji europejskiej jest bezpieczeństwo i obronność realizowane w ramach struktur NATO i KBWE/OBWE.

Integracja europejska wyraŜa się takŜe od lat 90. w rozwoju form integracji regionalnej w Europie

Środkowo-Wschodniej oraz w procesie poszerzania UE o nowe kraje kontynentu.

5. Zasady rządzące stosunkami wewnątrz unii europejskiej

Rozwój idei integracji europejskiej i praktyka funkcjonowania Unii Europejskiej wskazują, Ŝe proces integracji europejskiej realizowany jest w oparciu o reguły podstawowe respektowane przez wszystkie państwa członkowskie. Reguły te rządzą nie tylko stosunkami wewnątrz samej Unii. Ich przestrzeganie stanowi takŜe warunek przyjęcia nowych członków do Wspólnoty. Do reguł tych zaliczyć naleŜy między innymi:

 zasadę pokojowego współistnienia państw i rozwiązywania konfliktów na drodze dyplomatycznej,

 respektowanie zasad demokracji i praw człowieka w wewnętrznych porządkach państw członkowskich,

 zasadę subsydiarności,

 zasadę solidarności.

ZASADA POKOJOWEGO WSPÓŁISTNIENIA PAŃSTW legła u podstaw pierwszej Wspólnoty tworzonej w 1951 roku. Robert Schuman, jeden z twórców koncepcji integracji Europy, juŜ w 1950 roku mówił o Niemczech i Francji, Ŝe "solidarność między tymi dwoma krajami ustanowiona przez połączenie ~7~

produkcji pokaŜe, Ŝe wojna między tymi dwoma krajami stanie się nie tylko nie do pomyślenia, ale materialnie niemoŜliwa". W ten sposób idea pokoju w Europie znalazła swój praktyczny wymiar w ramach kolejno tworzonych Wspólnot. Reguła pokojowego współistnienia wyraŜa się takŜe w mechanizmach decyzyjnych Unii Europejskiej. Kluczowe znaczenie ma tu funkcjonowanie Rady Europejskiej, która jako spotkanie szefów państw i rządów krajów członkowskich, decyzje polityczne wypracowuje na zasadzie jednomyślności wszystkich uczestniczących państw. Warto takŜe zwrócić uwagę, Ŝe sfera bezpieczeństwa europejskiego znalazła wyraz w ustanowieniu II Filaru Unii Europejskiej (Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa). Unia Europejska respektuje prawo państw członkowskich do uczestnictwa w Pakcie Północnoatlantyckim (NATO) uznając de facto tę strukturę za głównego architekta bezpieczeństwa europejskiego.

FUNKCJONOWANIE UE OPARTE JEST O REGUŁY DEMOKRACJI I RESPEKTOWANIA PRAW CZŁOWIEKA.

W oparciu o te zasady funkcjonują instytucje wspólnotowe, respektowania ich Unia wymaga takŜe od państw członkowskich. Art.6 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) stanowi, Ŝe Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz rządów prawa; zasady te są wspólne państwom członkowskim. Ten sam przepis stwierdza, Ŝe Unia Europejska respektuje prawa podstawowe zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i podstawowych wolności. Reguła demokracji w praktyce traktowana jest jako zasada "matka" dla innych zasad o charakterze strukturalnym. Respektowanie reguł demokracji w wewnętrznych porządkach konstytucyjnych państw członkowskich wiąŜe się ściśle z zasadą wolności i polega w praktyce na stosowaniu mechanizmów pięcioprzymiotnikowego prawa wyborczego, istnieniu organów przedstawicielskich, kadencyjności tych organów, szanowaniu praw i wolności jednostki oraz demokratycznych zasad tworzenia prawa.

Na poziomie wspólnotowym zasada demokracji realizowana jest między innymi poprzez istnienie Parlamentu Europejskiego, zwłaszcza od czasu wprowadzenia wyborów bezpośrednich do tego organu. PoniewaŜ jednak zakres kompetencji Parlamentu jest znacznie mniejszy niŜ ma to miejsce w przypadku parlamentów krajowych, ponadto funkcjonują skomplikowane procedury decyzyjne w tym np. system głosów waŜonych w Radzie Unii komentatorzy europejskiego Ŝycia publicznego podkreślają, Ŝe istnieje wciąŜ problem "deficytu demokracji w Unii".

ZASADA SUBSYDIARNOŚCI (pomocniczości) to jedna z zasad ustrojowych Wspólnot Europejskich. Oznacza ona obowiązek podejmowania decyzji na szczeblu moŜliwie najbliŜszym obywatelowi. W przypadku Unii Europejskiej zasadę tę wprowadza Traktat o Unii Europejskiej stanowiący art. 2 TUE, Ŝe cele Unii Europejskiej mają być osiągane z poszanowaniem zasady pomocniczości. Praktyczne znaczenie dla jej realizacji w Unii ma art. 5 TUE wskazujący, Ŝe w dziedzinach które nie podlegają kompetencji wyłącznej Wspólnoty moŜe ona podejmować działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte przez same państwa członkowskie, a mogą ze względu na skutki być lepiej zrealizowane na poziomie Wspólnoty. Zasada pomocniczości jest głównie dyrektywą polityczną i dyrektywą polityki prawa. Dotyczy więc ona zwłaszcza tworzenia prawa w tym głownie w obrębie II i III filaru oraz zawierania i uchwalania umów międzynarodowych tylko w takim zakresie w jakim jest to potrzebne.

ZASADA SOLIDARNOŚCI

Jest ona często utoŜsamiana z zasadą dobra wspólnego. Zasada solidarności opiera się na jedności rodzaju ludzkiego powiązanego róŜnymi zaleŜnościami, które domagają się pełniejszego zespolenia między ludźmi w duchowym braterstwie i miłości. Solidarność zakłada wzajemne zrozumienie i współpracę między jednostkami, ugrupowaniami społecznymi i państwami oraz całą ludzkością, której celem jest światowe dobro wspólne.

Zasada solidarności w warunkach Unii Europejskiej zakłada, Ŝe wartości na jakich opiera się Unia stanowią dobro nadrzędne nad partykularnymi interesami poszczególnych państw. W prawie Unii Europejskiej wyraŜona została w art. 10 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Art. 10 Traktatu zobowiązuje państwa członkowskie UE do podejmowania wszelkich właściwych środków o charakterze ogólnym ~8~

i specjalnym w celu realizacji zobowiązań traktatowych. Państwa mają powstrzymać się od działań mogących zaszkodzić realizacji celów traktatowych. Zasada solidarności rozwinięta została w orzecznictwie ETS. Trybunał uznał, Ŝe państwa członkowskie nie mogą powoływać się na interesy narodowe lub trudności wewnętrzne w celu usprawiedliwienia niewykonania prawa wspólnotowego lub jednostronnego wycofania się z podjętych zobowiązań.

6. Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa

Unia Europejska to typ związku między państwami, organizujący współpracę między krajami członkowskimi oraz między ich mieszkańcami. Zasadniczym celem Unii Europejskiej jest zapewnienie postępu gospodarczego i społecznego oraz ochrona wolności, praw i interesów mieszkańców krajów członkowskich U . Unia Europejska w swojej działalności respektuje toŜsamość narodową państw członkowskich, ich historię i tradycję. Gwarantuje rozwój demokracji, respektowanie praw człowieka, prywatną własność i wolny rynek.

Unia Europejska wypełnia większość cech organizacji międzynarodowej bowiem jest strukturą opartą na podstawie umowy międzynarodowej, dysponuje samodzielnymi organami i ma własne cele w polityce międzynarodowej. Na przeszkodzie w pełnym uznaniu jej za organizację międzynarodową stoi jednak brak wyraźnego określenia jej osobowości prawnej.

Kwestia osobowości prawnej Unii definitywnie rozstrzygnięta została dopiero projekcie Konstytucji UE. Artykuł I-6 projektu Konstytucji w wersji przyjętej przez Konwent UE nie pozostawia w tym zakresie niedomówień stwierdzając: "Unia posiada osobowość prawną".

Powołanie do Ŝycia w 1992 roku Unii Europejskiej moŜliwe było dzięki zapoczątkowaniu i intensywnemu rozwojowi procesu integracji europejskiej po II wojnie światowej. W 1948 roku powołano do Ŝycia Europejską Organizację Współpracy Gospodarczej, której głównym zadaniem była dystrybucja amerykańskiej pomocy przekazywanej krajom europejskim w ramach planu Marshalla. Organizacja ta była pierwszą formą współpracy nowego typu grupującą aŜ 16 państw europejskich. Powojenna idea integracji europejskiej zmaterializowała się takŜe dzięki sprzyjającym okolicznościom politycznym i ekonomicznym.

Zrujnowane działaniami wojennymi gospodarki krajów naszego kontynentu potrzebowały dostaw tanich surowców. W sferze politycznej podstawowy problem stanowiła kwestia pokojowego ułoŜenia relacji pomiędzy dotychczasowymi wrogami. W tej sytuacji na podatny grunt trafiła koncepcja francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana, który 9 maja 1950 roku zaproponował utworzenie międzynarodowej struktury integracyjnej opartej o swobodny handel dwoma podstawowymi surowcami - węglem i stalą. Propozycja Schumana przyjęta została przez Francję, Niemcy, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg co pozwoliło na podpisanie w 1951 roku w ParyŜu traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Dalszy rozwój idei integracyjnej doprowadził sześć lat później do powołania dwóch kolejnych wspólnot - Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Korzyści polityczne i ekonomiczne płynące z członkostwa we Wspólnotach stały się przyczyną, dla której stopniowo do Wspólnot przystępowały kolejne państwa członkowskie: w 1973 roku Wielka Brytania, Irlandia i Dania, w 1981 roku Grecja, w 1986 roku Hiszpania i Portugalia. W roku 1995 Unia Europejska rozszerzyła się przyjmując do swego grona Austrię, Finlandię i Szwecję. Powołanie Unii Europejskiej do Ŝycia poprzedzone było działaniami koncepcyjnymi w sferze politycznej, do których zaliczyć naleŜy głównie tzw. raport Tiendemansa pochodzący z 1975 roku oraz równoległe projekty Parlamentu Europejskiego (projekt Spinellego) i Rady Europejskiej (raport Dooge,a). Ostatecznie Traktat o Unii Europejskiej uzgodniony został podczas spotkania Rady Europejskiej w Maastricht

w grudniu 1991 (traktat wszedł w Ŝycie 1 listopada 1993).

7. Geneza integracji europejskiej

Główna przyczyna integracji: „Nie wzajemne interesy, ale interesy silniejszych.”; nie wzajemna wymiana

międzynarodowa, a gospodarka silniejszych państw.~9~

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE INTEGRACJI:

 chrześcijaństwo - przyjęcie wspólnej religii wyznaczało wspólne wartości; integracja w gospodarkę;

 istnienie naówczas kilkuset małych państewek, które prowadziły między sobą nieustanne wojny;

 ekspansja Imperium Osmańskiego.

Kto głosił idee integracji: teologowie, filozofowie, duchowieństwo.

NAJSTARSZE POSTULATY INTEGRACJI:

 Św. Augustyn - zjednoczona Europa pod egidą PapieŜa; postulaty:

- Państwo i kościół to wspólnoty autonomiczne, ale współpracowałyby ze sobą dla dobra

ogółu społeczeństwa.

- Kościół pozostaje w funkcji nadrzędnej w stosunku do władzy świeckiej.

 Karol Wielki - król Franków (lata 742-814) - uznawany za ojca wspólnej Europy; ujednolicił prawo, wprowadził jednolitą armię; hasło: „uniwersalne państwo chrześcijańskie”; wprowadził wspólną walutę.

 Otto I i Otto III - cesarze Niemiec (lata 980-1002); głosili ideę odbudowy Cesarstwa Rzymskiego pod zwierzchnictwem Niemiec; narzucili swoje zwierzchnictwo Danii, Polsce, Czechom, a nawet niektórym krajom słowiańskim.

 Dante Algierii (1305 r.) - dzieło: „O Monarchii”, gdzie zawarł koncepcję zjednoczonej Europy na wzór Cesarstwa Rzymskiego, w tym postulacie podkreślał, Ŝe celem integracji narodów jest utrzymanie pokoju; rozdzielenie władzy papieskiej od cesarskiej.

 Pier Dubois (1306 r.) - dzieło: „Odzyskanie Ziemi Świętej”, gdzie przedstawił projekt zintegrowanie konfederacje państw chrześcijańskich pod nazwą Republika Chrześcijańska.

 Jerzy z Podjebradu - król Czech (1462-1464); postulował utworzenie Ligi Pokoju, której celem było utrzymanie pokoju, w skład Ligi miały wejść chrześcijańskie kraje Europy: Bawaria, Burgundia, Czechy, Francja, Polska, Wenecja i Węgry; podkreślał brak udziału PapieŜa w Lidze Pokoju.

PIERWSZE TWORY INTEGRACYJNE W EUROPIE:

 Początek XIX w. działania podejmowane przez Napoleona Bonaparte; zjednoczył kraje od Portugalii do Rosji; integracja miała charakter odgórny - przymusowy.

 1814 r. dominacja Rosji, Austrii i Prus, które utworzyły nowy ład w Europie, tzw. Święte Przymierze; dołączyły się do niego wszystkie kraje Europy poza Anglią, Turcją i Watykanem.

 1815 r. - Związek Niemiecki - weszły w niego 34 państwa niemieckie oraz Austria, Holandia i Wielka Brytania.

 1834 r. - Niemiecki Związek Celny - prekursor współczesnej integracji europejskiej; zniesienie ceł; załoŜony przez 18 państw niemieckich , potem dołączyły Belgia, Austria, Dania i Holandia, a takŜe Francja i Wlk. Brytania; cel - wymiana handlowa, a takŜe rozwój gospodarczy pomiędzy tymi państwami członkowskimi.

 1921 r. - załoŜenie Unii Ekonomicznej Beneluxu.

8. Koncepcja Stanow Zjednoczonych Europy

Po powstaniu Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej bardzo duŜą popularność zaczęły odgrywać koncepcje nawołujące do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy. Pierwszym wyrazicielem takiego zamysłu był George Washington, a kontynuatorem jego myśli między innymi Victor Hugo. Jednak prawdziwy rozwój idei zjednoczonej Europy miał miejsce w XX wieku, kiedy to przez kontynent przetoczyły się dwie obfitujące w straty ludzkie i materialne wojny światowe. Ludzie, widząc postępujące po sobie w krótkich odstępach czasu katastrofy, wywołane niespotykanymi dotąd działaniami wojennymi zakrojonymi na szeroką skalę, doszli do wniosku, Ŝe tylko ścisła współpraca międzynarodowa moŜe uchronić Europę przed podobnymi wydarzeniami w przyszłości. ~10~Wzrastająca wrogość pomiędzy krajami Europy zachodniej a krajami Europy wschodniej (polityczny podział Europy i narastający juŜ wkrótce po zakończeniu wojny konflikt Wschód - Zachód) oraz związane z tym silne poczucie zagroŜenia zachodnioeuropejskich społeczeństw ze strony ZSRR doprowadziły do zintensyfikowania prac nad projektami integracji. Jednocześnie zachodni Europejczycy uświadomili sobie swoją własną słabość gospodarczą i uzaleŜnienie od USA. Trzeba jednak od razu dodać, Ŝe niebagatelne znaczenie miało to, Ŝe tendencje zjednoczeniowe w Europie zachodniej były całkowicie zgodne z intencjami Stanów Zjednoczonych. Na rozpoczęcie integracji wpływ miało teŜ wiele innych, nie mniej waŜnych czynników jak np. chęć odbudowania pozycji mocarstwa przez Francję, a takŜe pragnienie uregulowania stosunków z Niemcami. W słynnym przemówieniu, wygłoszonym 19 września 1946 roku w Zurychu, Winston Churchill zawarł dwie waŜne tezy. Pierwsza, to nagląca potrzeba współpracy Francji i Niemiec, a w drugiej był postulat utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy. Wielką Brytanię widział w tym dziele jedynie jako aktywnego członka i w jego zamyśle miała być łącznikiem pomiędzy zjednoczoną Europą a Stanami Zjednoczonymi Ameryki. Winston Churchil uwaŜał, Ŝe tylko taka forma organizacji zdolna będzie uchronić Europę od wszelkich niebezpieczeństw, a zwłaszcza przed antagonistycznie nastawionym komunizmem rozwijającym się w ZSRR. Twierdził, iŜ tak skonstruowana forma integracji zapewni zacieśnienie wzajemnych relacji francusko-niemieckich i przysłuŜy się rozwojowi gospodarczemu Wielkiej Brytanii. Niestety, brytyjscy konserwatyści źle zrozumieli przesłanie premiera, gdyŜ skupili się jedynie na interesach swojego kraju.

Zbieg wielu czynników sprzyjających budowaniu zjednoczonej Europy był wyjątkowy. Niefortunnie jednak czynniki te sprawiły jednocześnie, Ŝe budowanie zjednoczonej Europy ograniczyło się tylko do jej zachodniej części. Nastąpiło to po wejściu w Ŝycie planu Marshalla w czerwcu 1947 roku.

9. Deklaracja Schumana i jej wkład dla powstania integracji

Deklaracja Schumana została przedstawiona 9 maja 1950 przez francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana, w porozumieniu z Jeanem Monnet. Plan ten zakładał zawiązanie bliskiej współpracy między Francją i RFN w dziedzinie produkcji węgla i stali. Miało to:

 uniemoŜliwić niekontrolowane wykorzystanie tych dwóch surowców w celach militarnych,

 przyczynić się do szybszej odbudowy ze zniszczeń wojennych.

Celem planu było równieŜ:

 dąŜenie do podniesienia poziomu Ŝycia w obu krajach,

 łatwiejszy eksport surowców,

 a w dalszej perspektywie - ściślejsza współpraca gospodarcza.

Kontrolę nad tymi dwoma sektorami gospodarki miała sprawować wspólna komisja.

Zasady wynikające z przyjęcia planu:

 Europa nie powstanie od razu ale poprzez konkretne realizacje.

 Trzeba najpierw wprowadzić „ rzeczywistą solidarność.

 Odwieczna wrogość między Niemcami a Francją musi zostać wyeliminowana: propozycja musi dotyczyć przede wszystkim tych dwóch krajów, ale otwarta jest na wszystkie inne narody europejskie, które podzielają jej cele.

 Pierwsze działania muszą dotyczyć kwestii ograniczonej, ale decydującej - niemiecko francuskiej produkcji węgla i stali, która musi zostać umieszczona pod wspólną NajwyŜszą Władzą.

 Połączenie tych interesów ekonomicznych przyczyni się do podniesienia poziomu Ŝycia i utworzenia wspólnoty gospodarczej.

 Postanowienia NajwyŜszej Władzy będą wiąŜące dla krajów, które do niej przystąpią.

 Będzie ona złoŜona z niezaleŜnych osobistości na bazie parytetu.

 Jej decyzje będą miały charakter wykonawczy.

Choć pod względem gospodarczym koncepcja obejmowała niewielki obszar, jej polityczne konsekwencje były znaczące. Mianowicie:~11~

 Inicjatywę poza Francją i Niemcami poparły jeszcze Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy.

 20.06.1950 r. - jako efekt inicjatywy ministra w ParyŜu rozpoczęła się konferencja przedstawicieli wyŜej wymienionych państw, które 18.04.1951 r. podpisały traktat powołujący Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. 10.08.1952 r. Wspólnota ta weszła w Ŝycie.

 W 1957 roku na mocy Traktatu Rzymskiego powołano Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Euratom.

10. Przyczyny integracji europejskiej (EWWiS, Euratom, WE)

Uwarunkowania polityczne:

 Chęć zmniejszenia wpływów USA w Europie oraz doprowadzenie do odbudowy gospodarczej państw zachodnioeuropejskich - W wyniku zniszczeń po II wojnie światowej kraje zachodnioeuropejskie bardzo zadłuŜyły się w USA i ich bilans handlowy z tym krajem był stale ujemny. USA natomiast pomimo tego, Ŝe uczestniczyły w II wojnie światowej rozbudowały swój potencjał gospodarczy i podjęły ekspansję gospodarczą w skali globalnej. Przede wszystkim na rynki zachodnioeuropejskie. Spowodowało to utracenie dotychczasowej pozycji gospodarczej państw zachodnioeuropejskich na rzecz USA.

 Obawa przed ZSRR i komunizmem - Podział Europy na II części (wschodnią i zachodnią) spowodował zerwanie tradycyjnych więzów gospodarczych między państwami europejskimi, co teŜ odbudowę gospodarczą. Obawiano się ZSRR, który podjął ekspansję na kraje Europy środkowej i wschodniej. Obawiano się, Ŝe strefa wpływów ZSRR przesunie się bardziej na Zachód i państwa Europy zachodniej równieŜ staną się „marionetkami” Moskwy.

 Obawa przed odrodzeniem się potęgi gospodarczej Niemiec - Obawiano się (szczególnie Francja) odbudowy gospodarczej RFN poprzez przyjęcie jej do NATO a przez to zniesienie sankcji jakie nałoŜono na to państwo po zakończeniu II wojny światowej.

Uwarunkowania ekonomiczne:

 Świadomość korzyści, jakie moŜna osiągnąć z zacieśnienia współpracy gospodarczej -

Przyczyny ekonomiczne integracji w rezultacie sprowadzają się do wykorzystania korzyści skali produkcji, specjalizacji i przewagi komparatywnej róŜnych części kontynentu. Europejska Wspólnota Węgla i Stali Za oficjalny początek historii Wspólnot Europejskich uwaŜa się deklarację rządu francuskiego wygłoszonej przez Roberta Schumana 9 maja 1950 roku. Przedstawił on plan dotyczący zjednoczenia europejskich producentów węgla i stali. Oparty był na projektach ponadnarodowych ugrupowań dla poszczególnych dziedzin gospdarki narodowej państw zachodnioeuropejskich. Realizacja projektu miała zapewnić RFN równouprawnienie z innym państwami - stronami tego planu w zakresie podstawowych surowców - węgla i stali, przy jednoczesnym poddaniu kontroli wykonywanej przez organ niezaleŜny od instrukcji poszczególnych państw, a zatem równieŜ RFN.

Rokowania w sprawie utworzenia EWWiS zakończyły się podpisaniem Układu 18 kwietnia 1951 r. w ParyŜu przez 6 państw (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy), a wszedł w Ŝycie 25.07.1952 r. Został zawarty na lat 50. Do głównych celów EWWiS zalicza się : przyczynianie się do szybkiego i zrównowaŜonego rozwoju gospodarczego, zwiększania zatrudnienia i podnoszenia stopy Ŝyciowej poprzez :

 utworzenie wspólnego rynku surowców i produktów przemysłu węglowego i stalowego państw uczestniczących,

 nadzorowanie tego rynku i korygowanie nieprawidłowości występujących w trakcie jego funkcjonowania. EWWiS miała być pierwszą organizacją ponadnarodową.~12~

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)

Kolejnym krokiem do pogłębienia integracji w Europie było utworzenie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. W połowie lat pięćdziesiątych zapanował w Europie kryzys energetyczny spowodowany zmianami technologicznymi w przemyśle i rozwojem motoryzacji. Zaczęto rozwaŜać zwrócenie się w kierunku innego nośnika energii - w kierunku energii atomowej. Chciano ja wykorzystywać w celach pokojowych jak często podkreślano. Przeciwko utworzeniu Euratomu wystąpiła ostro Wielka Brytania. Obawiała się ona, Ŝe fakt ten zmniejszy jej wpływy w Europie zachodniej i przyniesie szkodę interesom monopoli brytyjskich na kontynencie. W miejsce Euratomu postulowała ona utworzenie organizacji międzynarodowej o charakterze koordynacyjnym, a otwartej dla wszystkich państw Europy zachodniej. Projekt ten został skrytykowany.

Traktat w sprawie Euratomu został podpisany 25 marca 1957 roku w Rzymie jednocześnie z Traktatem powołującym do Ŝycia Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG). W Ŝycie wszedł 1.01.1958 r. po ratyfikowaniu go przez wszystkich sygnatariuszy, został zawarty na czas nieograniczony. Celem Euratomu miało być stwarzanie warunków do powstawania i szybkiego rozwoju przemysłów atomowych w krajach Wspólnoty przez:

 rozwijanie badań w dziedzinie atomistyki i rozpowszechnianie ich wyników;

 ustalanie jednolitych norm bezpieczeństwa i kontrolę ich przestrzegania;

 czuwanie nad prawidłowym zaopatrzeniem wszystkich Wspólnoty uŜytkowników w minerały i paliwa jądrowe;

 wykonywanie przyznanego wspólnocie prawa własności w stosunku materiałów rozszczepialnych

 stworzenie wspólnego rynku materiałów i urządzeń wyspecjalizowanych, ułatwianie i popieranie

rozwoju inwestycji jądrowych i inne działania.

Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG - dziś Wspólnota Europejska)

Utworzeniem wspólnego rynku przez państwa wchodzące w skład EWWiS były najbardziej zainteresowane kraje Beneluksu, z tego względu, Ŝe między nimi od 1947 roku istniała unia celna. Państwa te zapragnęły wejść na inne rynki europejskie, wiedząc z doświadczenia, Ŝe przyczynia się to do lepszej wymiany handlowej oraz zwiększa rozwój gospodarczy. Stworzyły więc swego rodzaju lobbing na rzecz utworzenia wspólnego rynku.

Traktat ustanawiający EWG jak wspomniano wyŜej został podpisany jednocześnie z Traktatem powołującym do Ŝycia EURATOM 25.03.1957 r. w Rzymie przez ministrów spraw zagranicznych, a ze strony Luksemburga, i Włoch, równieŜ prze szefów tych państw. W Ŝycie wszedł 1.01.1958 r. Został zawarty na czas nieograniczony

Celem EWG było przyczynianie się do harmonijnego rozwoju gospodarczego, stałego i zrównoważonego wzrost gospodarczego, większej stabilności, szybszego wzrostu poziomu Ŝycia i ściślejszych związków między państwami członkowskim poprzez :

 rozwijanie integracji gospodarczej, tj. utworzenie unii celnej i wspólnego rynku, ustanowienie wspólnej polityki handlowej, rolnej i transportowej;

 ochronę wolnej konkurencji;

 stworzenie mechanizmów koordynacji polityk gospodarczych państw;

 ujednolicenie ustawodawstwa państw członkowskich w zakresie niezbędnym do właściwego funkcjonowania wspólnego rynku;

 utworzenie Europejskiego Funduszu Socjalnego, mającego na celu wzrost zatrudnienia i podnoszenie poziomu Ŝycia;

 utworzenie Europejskiego Banku Inwestycyjnego, który ma dostarczać środki finansowe państwom członkowskim;

 stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich w celu zwiększenia wymiany handlowej oraz stymulowania rozwoju gospodarczego i społecznego.~13~

11. Głowne załoŜenia wynikające z integracji europejskiej

ZałoŜenia integracji europejskiej

 uzyskania wysokiego stopnia zgodności prawa poszczególnych państw członkowskich z prawem UE;

 liberalizacji polityki handlowej;

 swobodnego przepływu ludzi, kapitału,towarów i usług;

 ujednolicenia mechanizmów rynkowych;

 ujednolicenia systemów bankowych.

12. Scharakteryzować motywy gospodarcze integracji

Gospodarcze motywy integracji:

1) przezwycięŜanie wewnętrznych barier rozwoju gosp. (granic administracyjnych, róŜnych systemów, róŜnych polityk i ich instrumentów);

2) utrzymanie wysokiego stabilnego wzrostu gosp. w poszczególnych krajach (poprzez eliminowanie lub niedopuszczanie pewnych zjawisk, które mogą zakłócić tą stabilność);

3) pobudzanie konkurencji w gospodarce poszczególnych krajów m.in. poprzez ułatwienia w przepływie towarów, kapitałów, w podejmowaniu działalności gosp. w dowolnym kraju w obrębie danej integracji;

4) zwiększenie zdolności dostosowawczych poszczególnych gosp. narodowych do zmian zachodzących w gosp. Światowej;

5) zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju gospodarczo - społecznego poszczególnych krajów, regionów:

 poprzez politykę regionalną

 poprzez róŜne fundusze kierowane do krajów.

13. Scharakteryzować motywy polityczne integracji

Polityczne motywy integracji

1) wspólne rozwiązanie problemów gospodarczych, społecznych, politycznych, łagodzenia napięć, hamowanie i zapobieganie napięciom, konfliktom;

2) dąŜenie do wzrostu znaczenia danego ugrupowania integracyjnego poszczególnych krajów członkowskich na arenie międzynarodowej.

14. Traktat ZałoŜycielski Europejską Wspolnotę Węgla i Stali i jego konsekwencje gospodarcze dla krajow członkowskich

Europejska Wspólnota Węgla i Stali powstała na podstawie traktatu paryskiego, podpisanego przez kraje Beneluksu, Francję, Niemcy Zachodnie i Włochy 18 kwietnia 1951 roku. Traktat o powstaniu Wspólnoty Węgla i Stali nazywany jest jednym z traktatów załoŜycielskich. Jej powstanie związane było głównie z osobą Jeana Monneta oraz Roberta Schumana. Jean Monnet dla potrzeb własnej wizji integracji europejskiej, zaproponował w kwietniu 1951 roku metodę sektorową. Zakładała ona stopniową integrację, tak rozszerzaną, aby płynnie doprowadzić do zjednoczenia Europy. Projekt ten został przesłany do R. Schumanna, który jako ówczesny minister spraw zagranicznych Francji, wprowadził go w Ŝycie.

Powołanie do Ŝycia EWWiS miało znaczenie przełomowe dla dalszych procesów integracji zachodnioeuropejskiej. Za sprawą jej utworzenia przełamano wielowiekową nieufność między Niemcami i Francuzami, stworzono wstępną płaszczyznę współpracy gospodarczej dla zachowania pokoju, stworzono mechanizm dający się przełoŜyć na inne sektory gospodarcze. Organizacja ta powstała z załoŜenia na 50 lat. Wraz z dniem 23 lipca 2002 roku, traktat o EWWiS wygasł i organizacja przestała istnieć. Na mocy traktatu nicejskiego aktywa finansowe EWWiS, jako Fundusz Badań Węgla i Stali, zostały przekazane do zarządzania Komisji Europejskiej.

~14~Według Traktatu Paryskiego, do głównych zadań Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali naleŜy racjonalizacja produkcji oraz dystrybucji w ramach wspólnego rynku węgla, stali i Ŝelaza. Składający się z preambuły i 100 artykułów Traktat Paryski określił podstawowe zasady współpracy między państwami członkowskimi, które opierają się na czterech zakazach:

 nakładania ceł eksportowych i importowych, opłat o podobnym charakterze lub ograniczeń ilościowych w obrocie węglem i stalą;

 stosowania środków lub praktyk dyskryminujących niektórych producentów, nabywców lub konsumentów;

 przyznawania subwencji lub innych form pomocy państwowej;

 stosowania praktyk restrykcyjnych dotyczących podziału lub eksploatacji rynków.

Traktat ustanowił ponadpaństwową strukturę organizacyjną Wspólnoty. Jej organami odtąd były:

 Wysoka Władza - organ egzekucyjny;

 Specjalna Rada Ministrów - organ odpowiedzialny za harmonizację działań Wysokiej Władzy i rządów państw członkowskich;

 Wspólne Zgromadzenie, w skład którego wchodziło 78 członków, sprawujących kontrolę polityczną Wspólnoty;

 Trybunał Sprawiedliwości zapewniający poszanowanie i zastosowanie Traktatu oraz przepisów wykonawczych.

Cele:

 utworzenie wspólnego rynku węgla, stali, rudy Ŝelaza i złomu,

 rozwój gospodarczy w oparciu o wspólny rynek,

 racjonalna produkcja i podział produktów przemysłu węglowego i stalowego

 zapewnienie państwom EWWiS regularnych dostaw węgla i stali,

 stworzenie jednakowych warunków dostępu do tych produktów,

 kontrola cen .

Połączenie istotnych dla obronności sektorów węgla i stali miało przyczynić się do umocnienia pokoju (poprzez powiązanie siecią zaleŜności przemysłów Francji i RFN)

Traktat paryski był pierwszym formalnym krokiem integracji europejskiej. Traktat paryski był wynikiem realizacji Planu Schumana - ówczesnego ministra spraw zagranicznych Francji.

15. Etapy integracji wg Balassy

Bela Balassa definiując zjawisko integracji gospodarczej, wyraźnie akcentuje, iŜ naleŜy je traktować równocześnie jako pewien stan rzeczy i jako proces.

Integracja traktowana jako proces- obejmuje przedsięwzięcia zmierzające do zniesienia dyskryminacji między jednostkami gospodarczymi naleŜącymi do róŜnych państw. Występuje wówczas gdy granice ekonomiczne między krajami członkowskimi są stopniowo eliminowane. Wydzielone jednostki stapiają się w jedną całość. To proces obejmujący odpowiednie zmiany w strukturze ekonomicznej danej grupy krajów w kierunku wytworzenia się jednolitej struktury ekonomicznej i w oparciu o nią organizmu gospodarczego jednolitego.

Integracja traktowana jako stan- oznacza pewien idealny docelowy układ, którego osiągnięcie oznaczałoby zamknięcie procesu integracyjnego. występuje wówczas jeŜeli narodowe składniki większej gospodarki nie są juŜ dłuŜej oddzielone przez granice ekonomiczne. Funkcjonują jako całość. Wówczas mówimy o integracji statycznej. Kiedy proces integracji przejdzie wszystkie etapy i osiągnie swój cel.

B. Balassa wyróŜnia pięć etapów integracji

 strefę wolnego handlu,

 unię celną,

 wspólny rynek,

 unię gospodarczą (ekonomiczną) oraz

 pełną integrację gospodarczą.

~15~W strefie wolnego handlu zniesione są cła (i ograniczenia ilościowe) istniejące uprzednio pomiędzy jednoczącymi się krajami, z tym wszakŜe, iŜ kaŜdy z tych krajów zachowuje swą własną politykę celną w stosunku do krajów nie naleŜących do strefy.

Utworzenie unii celnej pociąga za sobą - poza zniesieniem dyskryminacji odnośnie wymiany towarowej dokonującej się w ramach unii - ustalenie wspólnej (jednakowej) polityki celnej dotyczącej krajów nie będących członkami unii.

Jeszcze wyŜszy stopień integracji gospodarczej osiąga się w przypadku wspólnego rynku, w ramach którego znosi się restrykcje nie tylko w odniesieniu do wymiany towarowej, ale takŜe w odniesieniu do transferu czynników produkcji (przepływ kapitału, przepływ pracowników).

Unia gospodarcza, w odróŜnieniu od wspólnego rynku, łączy zniesienie ograniczeń dotyczących wymiany towarowej i transferu czynników produkcji, z pewnymi formami harmonizacji narodowej polityki ekonomicznej w zamiarze zniesienia tych przejawów dyskryminacji, które mogły wynikać z róŜnic charakteryzujących tę politykę.

Wreszcie całkowita integracja gospodarcza zakłada unifikację polityki monetarnej, fiskalnej, socjalnej i antykryzysowej oraz przewiduje utworzenie władzy ponadrządowej, której decyzje miałyby charakter wiąŜący dla krajów członkowskich.

Klasyfikacja etapów integracji gospodarczej zastosowana przez B. Balassę jest dość rozpowszechniona i wykorzystywana w badaniach procesów integracyjnych. W samej rzeczy model ten, dzięki swej przejrzystości, jest bardzo przydatny analitycznie, przy właściwym jednakŜe jego interpretowaniu i uŜytkowaniu. Nie moŜe być traktowany mechanicznie i tylko niejako „kalendarzowo”. Poszczególne etapy procesu integracyjnego następują po sobie, ale takŜe nakładają się na siebie. Ponadto, realizowane procesy integracyjne oddziaływają na siebie, uzupełniają się wzajemnie i stają się czynnikiem sprawczym kolejnych, nowych zjawisk i uwarunkowań.

16. Rozwoj procesu integracji europejskiej (poszerzanie Unii)

1951 - 18 kwietnia powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali na mocy Traktatu Paryskiego, podpisanego na 50 lat (termin upłynął 23 lipca 2002 r.). Celem tej organizacji było istnienie wspólnego rynku surowców i produktów przemysłu węglowego i stalowego państw członkowskich: Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, Niemiec i Włoch.

1952- 23 lipca Członkami załoŜycielami wszystkich trzech Wspólnot było sześć państw zachodnioeuropejskich: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy.

1957 - 25 marca powstały: Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM) oraz Europejska Wspólnota Gospodarcza, na mocy Traktatu Rzymskiego; traktat został zawarty na czas nieograniczony; głównym celem EURATOMU było pokojowe wykorzystanie energii jądrowej. EWG zmieniło nazwę na Wspólnotę Europejską.

1973 - pierwsze rozszerzenie - 1 stycznia wszedł w Ŝycie traktat o przystąpieniu do UE nowych członków: Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii. Norwegowie wypowiadają się w referendum przeciw przyłączeniu ich kraju do UE.

1981-1stycznia- drugie rozszerzenie. Wejście Grecji w 1981 r. zapoczątkowało tzw. rozszerzenia śródziemnomorskie lub południowe.

1986- 1 stycznia- trzecie rozszerzenie

Kolejnymi krajami z tzw. rozszerzenia śródziemnomorskiego lub południowego były Hiszpania i Portugalia. Wspólnie z Grecją miały podobne doświadczenia - m.in. niedawne rządy dyktatorskie oraz poziom rozwoju gospodarczego znacznie odbiegający od średniego krajów Wspólnoty.~16~

1995-1 stycznia (Czwarte rozszerzenie)

Austria, Finlandia i Szwecja przystąpiły juŜ do Unii Europejskiej, powstałej na mocy Traktatu o Unii Europejskiej podpisanego 7 lutego 1992 r. w Maastricht w Holandii. Fakt dołączenia nowych członków odzwierciedlał radykalną zmianę polityki kaŜdego z nich.

2004 - 1 maja (Piąte rozszerzenie cz. I)

Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry

2007 - 1 stycznia (Piąte rozszerzenie cz. II)

Bułgaria i Rumunia

2010 -1 stycznia Rozszerzenie niepełne - do UE przystąpią Bonaire, Saba i Sint Eustatius- to karaibskie wyspy, które zostaną włączone do Holandii i staną się częścią UE

17. Omowić najwaŜniejsze wydarzenia w procesie integracji i ich konsekwencje dla integracji Europy

 Układ o fuzji

Układ podpisany 8 kwietnia 1965 roku, w myśl którego ujednoliceniu uległy instytucje Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.

 Na mocy układu powstała wspólna Rada Ministrów i wspólna Komisja Europejska.

 Wcześniej, na mocy umowy, która weszła w Ŝycie l stycznia 1958 roku doszło do połączenia Zgromadzeń Parlamentarnych oraz Trybunałów Sprawiedliwości, w wyniku czego powstało Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne (przekształcone w 1962 roku w Parlament Europejski) oraz Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.

 Na mocy umowy powołano równieŜ wspólny Komitet Ekonomiczno-Społeczny. JednakŜe dopiero Układ o Fuzji spowodował, Ŝe odrębne instytucjonalnie

 Wspólnoty zyskały spójność instytucjonalną oraz wspólny budŜet.

Układ o fuzji wszedł w Ŝycie l lipca 1967 roku i od tego czasu moŜna mówić o Wspólnotach Europejskich jako jednej instytucji. Wcześniej państwa członkowskie funkcjonowały najczęściej pod nazwą EWG lub dwóch pozostałych Wspólnot (EWWiS, Euratom). Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht), który wszedł w Ŝycie l listopada 1993 roku, stworzył Unię Europejską z trójfilarową strukturą. Wspólnoty Europejskie stanowią Filar I Unii Europejskiej.

 Jednolity Akt Europejski

17.02.1886 rok - W Luksemburgu został podpisany Jednolity Akt Europejski.

01.07.1987 rok - PODPISANIE JEDNOLITEGO AKTU EUROPEJSKIEGO w Luksemburgu przez 9 krajów (później 12).

JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI:

 Podstawy prawne europejskiej współpracy politycznej,

 Rada Europejska odchodzi od wyłącznego stosowania zasady jednomyślności,

 Utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego od 1992 roku,

 Poszerzanie legislacyjnych uprawnień Parlamentu Europejskiego

Jednolity rynek wewnętrzny (obszar bez granic wewnętrznych) opera się na czterech podstawowych filarach:

 Swoboda przepływu towarów,

 Swoboda przepływu osób,

 Swoboda przepływu usług,

 Swoboda przepływu kapitału.~17~

Cele działania rynku wewnętrznego:

 Cele zewnętrzne - wzmocnienie konkurencyjności Unii Europejskiej,

 Cele wewnętrzne - swobodny przepływ towarów, osób usług i kapitału.

17.02.1986 rok - swoboda przepływu towarów:

 Nie ma granic,

 Nie ma ceł,

 Jednolite standardy (normy, certyfikaty) dotyczące produktów,

 Dotyczy wszystkich towarów,

 Harmonizacja podatków.

Swoboda przepływu osób:

 Prawo do pracy,

 Prawo do Ŝycia,

 Prawo do osiedlania się,

 Prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych w którymkolwiek kraju na terenie Unii Europejskiej bez względu na przynaleŜność państwową. RównieŜ jednakowe prawa w dziedzinach edukacji, ochrony zdrowia.

Swoboda przepływu usług:

 Prawo do zakupu usług zagranicznych,

 Prawo do sprzedaŜy usług w kraju własnym i innym członkowskim.

Swoboda przepływu kapitału - prawo do samodzielnych transakcji finansowych nie związanych z przepływem towaru, usług i osób.

 Traktat z Maastricht

TRAKTAT Z MAASTRICHT (07.02.1992 rok) - o utworzeniu Unii Europejskiej, wszedł w Ŝycie w 1993 roku.

Główne postanowienia Traktatu z Maastricht:

 Stworzenie podstaw prawnych dla unii gospodarczej i walutowej,

 Zmiana nazwy Europejska Wspólnota Gospodarcza na Wspólnoty Europejskie, w wyniku:

- Ustanowienie obywatelstwa europejskiego,

- Współpraca w dziedzinie edukacji i kultury;

 Ustanowienie Unii Europejskiej opartej na trzech filarach,

 Wzmocnienie uprawnień Parlamentu Europejskiego,

 Kryteria konwergencji.

I Filar Unii Europejskiej - dziedziny uregulowane Traktatami, Euratomem i Wspólnotą Europejską.

II Filar Unii Europejskiej - to wspólna polityka zagraniczna.

III Filar Unii Europejskiej - współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych.

Traktat Z Maastricht:

 Nie przewidział daleko idących zmian politycznych,

 Uporządkowano jedynie i określono symbole Unii, którymi są waluta euro, flaga, hymn, paszport europejski i Dzień Europy (9 maja).

Zapoczątkowano jednolity rynek europejski (01.01.1993 rok).

Polska składa wniosek o przyjęcie do Unii Europejskiej (08.04.1994 rok).

~18~Rozszerzenie Unii Europejskiej (01.01.1995 rok) - dołączają Austria, Finlandia i Szwecja

 Traktat Amsterdamski

02.10.1997 ROK - TRAKTAT AMSTERDAMSKI - wszedł w Ŝycie 01.06.1999 roku:

 MoŜliwość nakładania sankcji na państwa Unii Europejskiej łamiące zasady demokracji, prawa człowieka oraz prawa wspólnotowe,

 Walka z bezrobociem jako nadrzędny cel traktatowy,

 Uprawnienia dla Rady Unii Europejskiej w zakresie zwalczania dyskryminacji,

 Doprecyzowanie zasad wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

 Wzrost roli Parlamentu Europejskiego w procedurach współdecydowania

Do celów priorytetowych zaliczono:

 Wspieranie zatrudnienia oraz zagwarantowanie obywatelom ich podstawowych praw

 Usuniecie pozostałych przeszkód w przepływie osób oraz wzmocnienie ich bezpieczeństwa

 Zapewnienie UE właściwego miejsca na arenie międzynarodowej

 Usprawnienie struktury instytucjonalnej Unii w perspektywie jej rozszerzenia.

Konsekwencje gospodarcze:

 Ustanowiono obywatelstwo UE wprowadzając prawa i obowiązki dla jej obywatela.

 Na mocy traktatu włączono dorobek prawny porozumienia z Schengen, którego celem jest znoszenie kontroli granicznych

 Pełniejsze zaspokojenie potrzeb w dziedzienie ochrony środowiska, zdrowia publicznego i praw konsumenckich

 Traktat Nicejski

Przywódcy 15-stki zdecydowali, Ŝe z jego wejściem w Ŝycie Unia Europejska będzie gotowa przyjąć nowych członków.

Traktat ustanawiający konstytucję dla Europy Rzym 29.10.2004 rok - do końca 2006 roku Traktat zatwierdziło 18 państw członkowskich (Austria, Belgia, Cypr, Estonia, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy, Bułgaria i Rumunia).

Proces ratyfikacji traktatu w państwach członkowskich został zakłócony, gdy 29.05.2005 roku Francja, a 01.06 Niderlandy odrzuciły w referendum ten dokument

25.03.1957 ROK - konsekwencje gospodarcze:

 Stały i równomierny rozwój państw członkowskich,

 Umacnianie stabilności gospodarczej,

 Zacieśnianie stosunków między państwami Wspólnoty,

 Harmonijny rozwój działalności gospodarczej,

 Szybsze podnoszenie poziomu Ŝycia.

Wspólnoty zmierzają do:

 Znoszenia ceł i ograniczeń ilościowych,

 Przyjęcia wspólnej polityki w dziedzinie transportu,

 Usuwanie wszelkich przeszkód w swobodnym przepływie osób, usług i kapitału,

 Przyjęcia wspólnej polityki w dziedzinie rolnictwa,

 Ustanowienie wspólnej taryfy Celnej i wspólnej polityki handlowej.

~19~ Traktat Konstytucyjny

Traktat konstytucyjny 19-20 czerwca 2003 przedłoŜono projekt traktatu. Projekt ten był następnie

przedmiotem dyskusji podczas konferencji międzyrządowej, która rozpoczęła prace 4.09.2003r.

Konsekwencje:

 Powstanie jednej organizacji międzynarodowej

 Ujednoliceniu ulega system instytucjonalny, mechanizm decyzyjny, instrumenty prawne w przyszłej Unii

 Umocnienie roli parlamentu europejskiego

 Uzgodniono zmniejszenie liczby członków Komisji europejskiej w stosunku do liczby państw członkowskich oraz ich rotacje na zasadzie równości

 Umocnienie parlamentów narodowych w procesie integracji europejskiej (w monitorowaniu przestrzegania zasady subsydiarności)

18. Zasady funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego

Wspólny rynek UE- to porozumienie, w którym kraje członkowskie znoszą w stosunkach wzajemnych ograniczenia w obrocie dobrami i usługami, prowadzą wspólną politykę handlową wobec krajów trzecich oraz wprowadzają nieskrępowany ruch czynników produkcji (pracy i kapitału) wewnątrz ugrupowania.

Swobodny przepływ towarów

Swobodny przepływ towarów oznacza, Ŝe na danym obszarze istnieje swoboda obrotu (eksportu i importu) towarami. Nie istnieją kontrole graniczne, ograniczenia ilościowe i jakościowe w przepływie towarów, a towar, który został wprowadzony legalnie na teren któregoś z państw członkowskich Wspólnot, moŜe być sprzedawany na terytorium kaŜdego innego państwa UE.

Swobodny przepływ usług

Usługi są to świadczenia najczęściej odpłatne, obejmujące działalność o charakterze przemysłowym i handlowym, działalność rzemieślnicza oraz wykonywanie wolnych zawodów. Do obszaru usług według klasyfikacji prawa wspólnotowego nie są zaliczane usługi transportowe (ze względu na swa specyfikę są one objęte odmienna regulacja w Traktacie . obszar polityki transportowej) oraz usługi bankowe i ubezpieczeniowe, które związane są z przepływem kapitału. Swoboda przepływu usług oznacza moŜliwość zakładania przedsiębiorstw na terenie innego państwa członkowskiego i prowadzenia działalności gospodarczej na zasadach tzw. samozatrudnienia.

Swobodny przepływ kapitału

Zasada ta dotyczy samodzielnych transakcji finansowych, które nie maja bezpośrednich związków z przemieszczaniem się ludzi, towarów czy usług. Swoboda ta oznacza moŜliwość transferu zysków z jednego kraju członkowskiego UE do drugiego oraz prawo inwestowania i nabywania wszelkich walorów rzeczowych i finansowych za granica bez Ŝadnych przeszkód.

Swobodny przepływ osób

Zgodnie z ta zasada wszyscy obywatele Unii Europejskiej maja prawo do przemieszczania się bez konieczności posiadania wiz i zezwoleń, osiedlania się, podejmowania działalności gospodarczej i pracy w dowolnym kraju Wspólnoty.

Realizacja swobody przepływu osób wymaga określonych gwarancji. Odnoszą się one do:

 praw wyborczych,

 dostępu do rynku pracy,

 uznawania dyplomów i kwalifikacji zawodowych,

 koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Istotną kwestię stanowi koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego, która zakłada równe traktowanie obywateli państw członkowskich UE w dostępie do świadczeń, wynikających z krajowych systemów zabezpieczenia społecznego (emerytury, zasiłki).~20~

19. Poszerzenie Unii - 2004r. - wyjaśnić bezprecedensowy charakter poszerzenia

W 2004 r. Unia Europejska powiększyła się o 10 nowych państw: Cypr, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Czechy, Słowacja, Słowenia i Węgry. Rozszerzenie to miało bezprecedensowy charakter nie tylko ze względu na liczbę państw wstępujących do Unii, ale takŜe istotne róŜnice społeczne-gospodarcze dzielące „stare” i „nowe” państwa członkowskie. Podejmując decyzję o przyjęciu Unia Europejska nie tylko zwiększyła swoją powierzchnię i populację, ale równieŜ przypieczętowała koniec podziałów politycznych pomiędzy Wschodem a Zachodem. Piąte rozszerzenie Unii jest bezprecedensowym wyzwaniem politycznym, gospodarczym i społecznym, zapewniającym Unii niezwykły potencjał dalszego jej wzmacniania i rozwoju oraz coraz ściślejsze więzy między państwami i narodami Europy. Unia dzięki temu moŜe wspierać handel i działalność gospodarczą oraz nadawać nowe tempo wzrostu i integracji gospodarki europejskiej jako całości. Przystąpienie nowych państw członkowskich wzmocniło znaczenie i wpływ UE na arenie międzynarodowej.

20. Etapy ostatnich poszerzeń

Wszystkie kraje ostatnich poszerzeń musiały przejść etapy umoŜliwiające przystąpienie do Unii Europejskiej. Najpierw kraje te podpisały tzw. układy europejskie, czyli układy o stowarzyszeniu, które miały na celu przygotowanie ich do pełnego członkostwa. W latach siedemdziesiątych podpisały je Malta i Cypr. Z państw Europy Środkowej i Wschodniej jako pierwsze podpisały Polska i Węgry (1991r.). Układy europejskie dotyc yły współpracy układających się stron w niemal wszystkich kwestiach Ŝycia gospodarczego i społecznego. Określały zewnętrzne zobowiązania państw aspirujących do członkostwa i wywołały konieczność dokonania przez nic istotnych przeobraŜeń w ich systemach prawnych, polityce gospodarczej i rozwiązaniach dotyczących kwestii społecznych. Układy europejskie, będące podstawowym instrumentem prawnym regulującym stosunki między Unią Europejską i krajami stowarzyszonymi, miały na celu stopniowe tworzenie przestrzeni wolnego handlu między nimi. Kolejnym krokiem w kierunku uczestnictwa we Wspólnocie było złoŜenie wniosku o członkostwo. W roku 1990 podanie takie złoŜyły Malta i Cypr. Z państw europy Środkowej i Wschodniej najwcześniej zrobiły to Węgry (1994r.). Najpóźniej z podaniem wystąpiły Czechy oraz Słowenia (1996). Polska złożyła wniosek o członkostwo w kwietniu 1994 r.

Ostatecznym warunkiem przystąpienia krajów stowarzyszonych do UE było spełnienie ekonomicznych i politycznych wymagań określonych w 1993 r. podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Kopenhadze, zwanych dalej kryteriami kopenhaskimi. Kryteria te były następujące:

 kryterium polityczne: stabilność instytucji gwarantujących demokrację, praworządność, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie mniejszości i ich ochrona;

 kryterium ekonomiczne: sprawność gospodarki rynkowych oraz zdolność do stawiania czoła presji konkurencji i zmierzania się z siłami rynkowymi na obszarze Unii;

 kryterium przyjęcia dorobku prawnego: zdolność do sprostania obowiązkom wynikającym z członkostwa, zwłaszcza z przyjęcia celów unii politycznej, ekonomicznej i walutowej. W 1994 r. Rada Europejska na posiedzeniu w Essen sformułowała Strategię Przedprzystąpieniową (tzw. Strategię Europejską). Powstała ona, by pomóc krajom kandydującym w przygotowywaniu się do przyszłej akcesji przez jak najszersze przyjmowanie ustawodawstwa wspólnotowego. Strategia ta opierała się na trzech podstawowych elementach:

 wprowadzeniu w Ŝycie układów europejskich,

 programie pomocy finansowej PHARE, ISPA, SAPARD

 dialogu strukturalnym, czyli wspólnej dyskusji nad problemami krajów członkowskich i kandydujących.

W 1995 r. na posiedzeniu Rady UE w Madrycie stwierdzono, Ŝe członkostwo wymaga od kraju kandydującego stworzenia odpowiednich warunków integracyjnych przez odpowiednie dostosowanie struktur administracyjnych. Głównym celem było skuteczne wdraŜanie ustawodawstwa krajowego dostosowanego do prawa wspólnotowego. w 1998 r. rozpoczęły się negocjacje przystąpieniowe z Czechami, Polską, Słowenią, Węgrami i Cyprem. Aby usprawnić proces negocjacji wyróŜniono 31 rozdziałów obejmujących wszystkie dziedziny~21~

funkcjonowania UE. Przygotowano program Partnerstwo dla Członkostwa, który określał najważniejsze narzędzia wzmocnienia strategii przystąpienia państw do Unii.

Istotnym dokumentem dotyczącym przygotowań państw stowarzyszonych do członkostwa w UE była Strategia rozszerzenia, czyli kolejny raport Komisji Europejskiej o postępach krajów kandydujących. W dniu 16 kwietnia 2003 r. w Atenach 10 państw podpisało Traktat o przystąpieniu do Unii Europejskiej. Traktat ten jest krótką, wielostronną umową międzynarodową, która wymagania ratyfikowania, czyli przyjęcia traktatu. W tym samym roku przeprowadzono we wszystkich krajach, z wyjątkiem Cypru, przeprowadzono referendum w sprawie poparcia dla akcesji do UE.

21. Kryteria członkostwa w Unii Europejskiej

Kryteria kopenhaskie - kryteria, których spełnienie umoŜliwia państwu europejskiemu ubieganie się o członkostwo w Unii Europejskiej. Szczyt Rady Europejskiej w Kopenhadze, który miał miejsce 21- 22 czerwca 1993 roku, określił następujące kryteria:

1) osiągnięcie przez kraj kandydujący stabilności instytucji gwarantujących demokrację, rządy prawa, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości;

2) funkcjonowanie gospodarki rynkowej;

3) istnienie potencjału mogącego sprostać konkurencji i siłom rynkowym Unii;

4) zdolność do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa, włączając wypełnianie celów Unii Politycznej, Gospodarczej i Walutowej;

5) kryterium niezaleŜne - przyjęcie państwa nie zahamuje integracji europejskiej.

Stosuje się równieŜ podział kryteriów na trzy grupy:

 kryteria polityczne - które obejmują wymóg istnienia demokratycznego państwa prawa oraz poszanowanie praw człowieka i mniejszości narodowych. Jest to tzw. pierwsze kryterium kopenhaskie, które do czasu wejścia w Ŝycie Traktatu Amsterdamskiego nie posiadało mocy prawnie wiąŜącej. TA dokonał jego uwspólnotowienia, wprowadzając do art. 49 TUE, określającego warunki nabycia członkostwa, bezpośrednie nawiązanie do art. 6 ust. 1 TUE (Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla Państw Członkowskich)

 kryteria gospodarcze( ekonomiczne) - które obejmują wymóg istnienia funkcjonującej gospodarki rynkowej oraz zdolność sprostania konkurencji i presji sił rynkowych wewnątrz Unii.

 wolicjonalne kryteria nabycia członkostwa - wola oraz zdolność kandydata do przyjęcia oraz wykonywania zobowiązań członkowskich, jak równieŜ celów Unii Politycznej, Gospodarczej i Walutowej. Podstawowym miernikiem tej zdolności jest dostosowanie prawa krajowego do dorobku wspólnotowego (acquis communautaire); nazywane takŜe kryterium przyjęcia dorobku prawnego (zdolność do podjęcia obowiązków wynikających z członkostwa, zwłaszcza z przyjęcia celów unii politycznej, ekonomicznej i walutowej)

22. Programy w ramach pomocy przedakcesyjnej dla krajow kandydujących

Programy przedakcesyjne - ich najwaŜniejszym zadaniem jest przygotowanie Polski do członkostwa w UE oraz pomoc w wyrównaniu róŜnic gospodarczych. W Polsce funkcjonują trzy fundusze przedakcesyjne:

PHARE to największy program finansowej pomocy bezzwrotnej Unii Europejskiej dla państw Europy Środkowej i Wschodniej. Obecnie z pomocy tego funduszu korzysta 10 państw kandydujących (Polska, Węgry, Republika Czeska, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Rumunia, Bułgaria, Słowenia) oraz trzy państwa nie kandydujące (Albania, Macedonia, Bośnia i Hercegowina). Największym beneficjentem programu jest Polska (roczna alokacja 398 mln euro). Końcowa wysokość środków przypadających na nasz kraj jest corocznie ustalana w drodze uzgodnień z Komisją Europejską. Środki z programu Phare wspierają zarówno działania jednostek samorządu terytorialnego, jak i przedsiębiorstw (MŚP) i organizacji pozarządowych.~22~

Jest to program zainicjowany przez Komisję Europejską w 1989 roku na rzecz wsparcia państwa Europy Środkowej w dąŜeniach do rozwoju i wstąpienia do Unii. Od 1999 roku program ten stał się głównym programem przygotowującym państwa do wstąpienia w struktury Unii. W programie tym działania skupiły się głównie na dostosowaniu wszelkiej infrastruktury i administracji do prawa unijnego oraz na zmniejszeniu dystansu Polski do pozostałych państw wysoko rozwiniętych. Jeśli spojrzeć sektorowo na dystrybucję środków z tego programu to były one skierowane głównie do średnich i małych przedsiębiorstw.

Pieniądze te miały rozwijać je głównie poprzez wsparcie szkoleń i doradztwo. Inne cele ma natomiast Fundusz Dotacji Inwestycyjnych. Fundusz ten wspiera przedsiębiorstwa w zakresie zakupu, unowocześniania sprzętu w tym sprzętu informatycznego i oprogramowania. Program pomocowy PHARE to kilka niezaleŜnych programów, które maja za zadanie:

 Systemy Zarządzania Jakością. Program wspiera wszelkie działania zmierzające do podniesienia jakości w zakresie produktów, oferowanych usług, uzyskiwania zaświadczeń i certyfikatów dla procesów produkcji, wyrobów, maszyn i urządzeń, usług, surowców, aparatury i personelu. Program zwracał nawet 60% kosztów netto.

 Innowacje i Nowe Technologie. Program mający przy pomocy organizacji szkoleń i organizacji doradztwa wspierać te przedsiębiorstwa, które swój rozwój rozumieją poprzez wdraŜanie nowych technologii i rozwiązań innowacyjnych. W ramach pomocy zostanie przeprowadzony audyt technologiczny i opracowanie procesu wdraŜającego. Program zwraca do 60% kosztów netto.

 Zarządzanie Przedsiębiorstwem. Ten program to głównie doradztwo. Doradztwo to obejmuje: badanie rynków i ich poszukiwanie, zarządzanie firmą, kierowanie zasobami ludzkimi, szkolenia pracownicza, kontrola i zarządzanie finansami firmy, sterowanie systemami jakości i technologiami.

 Działania Eksportowe. Środki z tego programu skierowane są do eksporterów lub firm mających w planie rozpoczęcie eksportu swoich produktów. Środki finansowe moŜna uzyskać na: uczestnictwo w targach handlowych, wydawanie folderów promocyjnych, badanie potencjalnych rynków zbytu oraz wspieranie poszukiwania klientów i partnerów handlowych.

SAPARD to program, który finansuje (do 50% poniesionych kosztów) inwestycje w rolnictwie i przemyśle spoŜywczym. Z programu SAPARD mogą korzystać gminy (drogi, oczyszczalnie ścieków), rolnicy (modernizacja gospodarstw rolnych), przedsiębiorstwa (dostosowanie produkcji Ŝywności do norm UE, tworzenie nowych miejsc pracy). Zbieraniem projektów do SAPARD oraz ich rozliczaniem zajmuje się Agencja Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa, która działa za pomocą regionalnych oddziałów, utworzonych w kaŜdym województwie (Regionalne oddziały ARiMR).

Program ten jest skierowany do przyszłych członków UE. Powstał on w oparciu o Narodowy Program Przygotowania do Członkowstwa. Jest to Program Operacyjny, który ma dostosować rolnictwo i obszary wiejskie przyszłego członka. W ramach tego przygotowania do członkostwa dąŜy się do: wypracowania i wprowadzenia w Ŝycie całościowej polityki rolnej i rozwoju obszarów wiejskich, dostosowania prawa przyszłego członka, dostosowania struktur weterynaryjnych, zmiany w pewnych sektorach gospodarki Ŝywnościowej takich jak mleczarstwo, przetwórstwo owocowo-warzywne i produkcja mięsna, rozwój ekologicznych aspektów państwowych i podstawy pod Wspólną Politykę Rolną Unii Europejskiej. Państwo Polskie przyjęło zasadę zgodności celów rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa z celami polityki rolnej Unii Europejskiej oraz wytycznymi Narodowych Programów Przygotowawczych do Członkowstwa. Ich realizacja w kraju odbywała się ze środków finansowych własnych oraz ze wsparcia finansowego Unii. Wobec ogromu problemów polskiej wsi postawiono na formułowanie celów odnośnie najbardziej potrzebujących działów rolnictwa i obszarów wiejskich. Środki z Unii są bardzo waŜne gdyŜ pozwalają w szybszym czasie osiągnąć wymienione cele, pozwalają przygotować struktury administracji do nowych zadań i podejmowania nowych decyzji. Dlatego wsparcie unijne poszło w dwóch głównych kierunkach:

 wprowadzanie acquis communautaire (jest to całość ustawodawstwa Wspólnoty Europejskiej, są to teŜ wszelkie traktaty załoŜycielskie i akcesyjne. Jest to prawo pierwotne a na jego podstawie wydawane są akty przez organy Unii czyli prawo wtórne. Obowiązkiem nowego członka jest~23~

włączenie acquis communautaire do swojego systemu prawnego) dla Wspólnej Polityki Rolnej i polityk toŜsamych;

 rozwiązywania głównych problemów zmian rolnictwa i obszarów wiejskich przyszłych członków; Dla wdroŜenia dwóch wyŜej wymienionych kierunków realizacji wymieniono główne cele SAPARD:

 zwiększenie atrakcyjności i konkurencyjności polskiego rolnictwa i przemysłu rolnospoŜywczego

 dostosowaniu produkcji rolnej i przetwórstwa płodów do wymagań Wspólnego Rynku w zakresie jakości, higieny i warunków sanitarnych

 rozwój całej infrastruktury technicznej na wsi i stwarzanie moŜliwości do podejmowania działalności pozarolniczej na obszarach wiejskich.

ISPA to program wspierający inwestycje w zakresie ochrony środowiska oraz transportu. Dofinansowuje projekty na tyle duŜe, by ich realizacja wywarła znaczący wpływ na rozwój gospodarczy. W związku z tym przyjęto, Ŝe koszt jednego przedsięwzięcia nie moŜe być niŜszy niŜ 5 mln euro. Propozycje finansowania przedsięwzięć transportowych z ISPA składa: w sektorze drogowym - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad , a w sektorze kolejowym - PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. W dziedzinie ochrony środowiska projekty przedstawiają samorządy lub związki samorządowe. Ten program przedakcesyjny to wsparcie krajów kandydujących w zakresie wielkich inwestycji komunikacyjnych i w zakresie ochrony środowiska. ISPA to głównie:

 Dostosowanie państw do prawa unijnego o ochronie środowiska i przedsięwzięcia z tym związane. DąŜy się tu równieŜ do przygotowanie w zakresie "Partnerstwa dla Członkostwa".

 Poprawa systemów komunikacyjnych w skali kraju (poprawa jakości dróg) oraz włączenie tego systemu w większy funkcjonujący na terenie Unii.

ISPA ma takŜe duŜe znaczenie dla największych miast. Pomaga rozwiązać ich problemy poprzez współfinansowanie

takich działań jak: gospodarka wodno-ściekowa i problem utylizacji odpadów stałych. Działania priorytetowe tego programu to:

 Oczyszczanie ścieków komunalnych i zaopatrywanie w wodę (chodzi to zarówno o wody juŜ przeznaczonej do spoŜycia ale równieŜ poprawa jakości rzek)

 Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery

 Wprowadzenie segregacji śmieci i racjonalne nimi gospodarowanie

 Zabezpieczenie gleby przed erozja i ochrona terenów przed powodziami.

W momencie wejścia Polski w struktury Unii Europejskiej program ten zakończył swoje funkcjonowanie

na jej terytorium. W momencie naszego akcesu jego funkcjonowanie ma miejsce na terytorium czterech państw. Są to kraje obecnie kandydujące do wstąpienia w struktury Unii: Bułgaria, Turcja, Rumunia i Chorwacja. Obecnie w Polsce funkcje programu ISPA przejął Program Spójności. Ma on bardzo podobne zasady funkcjonowania.

23. ZałoŜenia teoretyczne dla utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej

Unia Gospodarcza i Walutowa jest obszarem o wspólnej walucie, funkcjonującym w ramach wspólnego rynku Unii Europejskiej, gdzie obowiązują zasady swobodnego przepływu osób, towarów, usług oraz kapitału. Unia Gospodarcza i Walutowa tworzy podstawy wzrostu gospodarczego i stabilności. Unia Gospodarcza i Walutowa jest przykładem pełnej unii walutowej, czyli etapu integracji gospodarczej polegającego na nieodwołalnym wzajemnym usztywnieniu kursów walut uczestniczących państw lub w bardziej zaawansowanej formie na rezygnacji przez nie z emisji i stosowania własnej waluty na rzecz wspólnej waluty całego ugrupowania integracyjnego. Posunięcie takie powoduje równieŜ konieczność rezygnacji z prowadzenia własnej polityki pienięŜnej przez kaŜdy z zainteresowanych krajów. Kompetencje w zakresie polityki pienięŜnej przekazane zostają wówczas jedneu ośrodkowi. W przypadku UgiW centrum decyzyjnym jest Europejski Bank Centralny.

~24~a) Trzy etapy budowy unii gospodarczej i walutowej

I. Pierwszy etap rozpoczęto 1 lipca 1990 r. i zakładał on:

 całkowitą swobodę kapitału w ramach UE (zniesienie kontroli wymiany walutowej);

 zwiększenie środków przekazywanych w celu zlikwidowania róŜnic pomiędzy poszczególnymi regionami Europy (fundusze strukturalne);

 zbliŜenie gospodarek poprzez wielostronną obserwację polityki gospodarczej poszczególnych państw członkowskich

 zacieśnienie współpracy między Bankami Centralnymi

 swoboda w stosowaniu ECU (poprzednik euro)

 poprawa zbieŜności gospodarek

II. Drugi etap rozpoczął się 1 stycznia 1994 r. Zakładał on:

 powstanie Europejskiego Instytutu Walutowego (EIW) we Frankfurcie. W EIM zasiadali prezesi banków centralnych poszczególnych krajów UE;

 niezaleŜność narodowych banków centralnych;

 zasady ograniczające deficyt budŜetów krajowych.

 Zakaz kredytowania sektora publicznego przez Bank Centralny

 Zwiększenie koordynacji polityki pienięŜnej

 Zwiększenie zbieŜności gospodarczej

 Prace przygotowawcze do trzeciego etapu

Do podstawowych zadań EIW naleŜało:

 zacieśnianie współpracy banków centralnych w zakresie koordynacji polityki pienięŜnej,

 przeprowadzenie niezbędnych przygotowań do ustanowienia Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC), prowadzenia jednolitej polityki pienięŜnej i utworzenia wspólnej waluty na trzecim etapie.

III. Trzeci etap rozpoczął się 1 stycznia 1999 r. Zakłada on:

 Nieodwołalne ustalenie kursów wymiany walut narodowych na euro

 Wprowadzenie euro

 Prowadzenie wspólnej polityki pienięŜnej przez Europejski System Banków Centralnych

 Wejście w Ŝycie wewnątrzunijnego mechanizmu kursowego ERM II

 Wejście w Ŝycie Paktu Stabilności i Wzrostu Pierwszego stycznia 1999 r. jedenaście krajów przyjęło walutę euro, która tym samym stała się wspólną walutą Od tego momentu Europejski Bank Centralny przejął obowiązki Europejskiego Instytutu Monetarnego i to on jest odpowiedzialny za politykę pienięŜną, która jest określana i realizowana właśnie w euro. Z dniem wejścia do strefy euro banki centralne tych krajów automatycznie stały się częścią Eurosystemu.

b) Kryteria konwergencji

Aby przejść do trzeciego etapu budowy unii gospodarczo-walutowej, kaŜde państwo UE musi spełnić pięć kryteriów konwergencji. Kryteria te to:

 stabilność cen: stopa inflacji nie moŜe przekroczyć 1,5% średniej stopy inflacji trzech państw członkowskich z najniŜszą inflacją;

 stopy procentowe: stopa oprocentowania długoterminowego nie moŜe róŜnić się o więcej niŜ 2% od średniej stopy oprocentowania trzech państw, w których jest ona najniŜsza;

 deficyt: deficyt budŜetowy w poszczególnych krajach nie moŜe przekraczać 3% PKB;

 dług publiczny: nie moŜe przekroczyć 60% PKB;

 stabilność kursów wymiany: przez ostatnie dwa lata przed przystąpieniem do unii walutowej kursy wymiany muszą mieścić się w określonym marginesie wahań.

~25~c) Pakt stabilności i wzrostu

W czerwcu 1997 r. Rada Europejska przyjęła pakt na rzecz stabilności i wzrostu. Pakt ten stanowił trwałe zobowiązanie do zachowania stabilności budŜetowej. UmoŜliwiał równieŜ nałoŜenie kar na kraj, którego deficyt budŜetowy przekroczyłby poziom 3%. Ostatecznie uznano jednak, Ŝe postanowienia paktu są zbyt restrykcyjne i został on zmieniony w marcu 2005 r.

24. Teoria optymalnego obszaru walutowego

Teoria optymalnych obszarów walutowych (zapoczątkowana przez R. Mundell'a w 1961 r) Według Mundella optymalność obszaru walutowego to zdolność do stabilizacji zarówno poziomu cen, jak i zatrudnienia. Przyłączenie się danego kraju do unii walutowej - a więc rezygnacja ze stosowania zmiennego kursu walutowego jako instrumentu przywracania równowagi gospodarczej - jest dal takiego kraju korzystne jeśli są spełnione określone warunki (warunki te dotyczą istnienia mechanizmów pozwalających na samoczynne likwidowanie stanów równowagi w gospodarce bez uŜycia kursu walutowego):

 elastyczność cen i płac oraz mobilność czynników produkcji, przede wszystkim siły roboczej

 otwartość gospodarki (znaczący udział handlu zagranicznego w produkcie krajowym)

 stopień sektorowej róŜnorodności produkcji eksportowej

 konwergencja (spójność) gospodarek

 podobieństwo celów i instrumentów polityki gospodarczej (pienięŜnej i fiskalnej)

 zbieŜność cykli koniukturalnych i skutków zewnętrznych zakłóceń („szoków”) ekonomicznych

 stopień zintegrowania rynków dóbr

KORZYŚĆI Z UNII WALUTOWEJ

 redukcja kosztów transakcyjnych - ponoszonych przez przedsiębiorstwa i osoby prywatne przy wymianie walut i zabezpieczaniu się przed ryzykiem kursowym (hedging) oraz obniżenie kosztów informacyjnych związanych z porównywaniem cen w róŜnych walutach, prognozowaniem kursów walutowych ich przeliczaniem i księgowaniem

 poprawa efektywności lokowania kapitału i bezpieczeństwa inwestycji - dzięki ograniczeniu rzepływów spekulacyjnych

 zwiększenie dostępności kapitału - przez stworzenie większego jednolitego rynku finansowego w ramach ugrupowania integracyjnego

 zwiększenie przejrzystości cen - dzięki stosowaniu wspólnej waluty do denominacji cen ułatwione jest porównywanie cen podobnych lub takich samych dóbr i usług w róŜnych krajach

 zwiększenie stabilności cen - na skutek zmniejszenia się presji inflacyjnej wynikającej z wliczania przez przedsiębiorstwa premii za ryzyko kursowe w ceny produktów i usług

 wzmocnienie znaczenia obszaru integracyjnego i jego waluty na rynkach finansowych

 poprawa wiarygodności władz monetarnych - wspólny bank centralny (jako jednostka niezaleŜna od narodowych władz monetarnych oraz od politycznych wpływów rządów krajów członkowskich) posiada większy kredyt zaufania rynków finansowych i przypisuje mu się bardziej racjonalne postępowanie w zakresie formułowania i realizowania zadań polityki pienięŜnej; większa wiarygodność władz monetarnych przekłada się na niŜsze premie za ryzyko i większą dostępność kapitału

KOSZTY UNII WALUTOWEJ

 utrata moŜliwości wykorzystania kursu walutowego jako instrumentu polityki gospodarczej - pozwalającego na szybką reakcję na zakłócenia (szoki) ekonomiczne

 utrata symbolu suwerenności - dla pewnej części społeczeństwa kaŜdego kraju narodowa waluta jest elementem tradycji oraz symbolem suwerenności i toŜsamości

 utrata autonomii polityki pienięŜnej - przekazanie wspólnemu bankowi centralnemu pełni kompetencji w zakresie programowania i realizacji polityki pienięŜnej sprawia, Ŝe pojedynczy~26~

kraj członkowski nie moŜe samodzielnie stosować narzędzi polityki pienięŜnej do łagodzenia skutków cyklu koniunkturalnego (produkt krajowy, bezrobocie)

 ograniczenie autonomii polityki fiskalnej - polityka pienięŜna prowadzona przez wspólny bank centralny musi być spójna z polityka fiskalną stosowaną indywidualnie przez poszczególne rządy narodowe; muszą one zatem w ramach ustalonego mechanizmu koordynować swoje posunięcia, co w pewnym stopniu ogranicza ich swobodę w tej dziedzinie

 pogłębienie stanów nierównowagi ekonomicznej w skali regionalnej - ograniczenie swobody prowadzenia polityki gospogarczej ( pienięŜenej i fiskalnej) sprawia Ŝe rządy narodowe mają mniejsze moŜliwości róŜnicowania polityki względem poszczególnych regionów własnego kraju, niezbędnego w sytuacji znacznych rozbieŜności w poziomie rozwoju gospodarczego i sytuacji rynkowej; zwiększenie mobilności kapitału powoduje ponadto niebezpieczeństwo jego przepływania do regionów wyŜej rozwiniętych zamiast do słabiej rozwiniętych

 utrata wpływów z emisji pieniądza - kaŜdy kraj emitujący własną walutę uzyskuje z tego przychody zwane senioratem rezygnacja z emisji własnej waluty pozbawia dane państwo tego przychodu, który przysługuje odtąd wspólnemu bankowi centralnemu

 koszty konwersji - są to jednorazowe koszty operacyjne związane z przestwaieniem całej gospodarki na nową walutę, ponoszone przede wszystkim przez administrację publiczną, banki i inne przedsiębiorstwa.

25. Proces tworzenia UGiW

Proces budowy UGW podzielono na trzy etapy. Celem pierwszego etapu, trwającego od 1 lipca 1990 r. do 31 grudnia 1993 r., było przyjęcie i wprowadzenie w Ŝycie postanowień traktowanych o UGW oraz zniesienie wciąŜ istniejących barier w swobodnym przepływie kapitału i usług (głównie chodziło o liberalizację usług bankowych i ubezpieczeniowych, a takŜe obrotu papierami wartościowymi). Trwający od końca 1998 r. drugi etap słuŜył wzmocnieniu instytucji potrzebnych do realizacji UGW. Szczególną wagę przywiązywano do profesjonalnego funkcjonowania powołanego w 1993 r. Europejskiego

Instytutu Walutowego - EIW (European Monetary Instytute). Instytut ten stanowił zaląŜek przyszłego Europejskiego Banku Centralnego - EBC (European Central Bank). Od momentu powstania koncentrował się on na poprawie koordynacji polityki pienięŜnej państw członkowskich UE, jak równieŜ prowadził prace organizacyjne, które miały stworzyć warunki do funkcjonowania Europejskiego SystemuBanków Centralnych - ESBC (European System of Central Banks), a w późniejszym czasie - do emisji banknotów i monet wspólnego pieniądza euro. W drugim etapie została ostatecznie zniesiona kontrola wymienialności walut i płatności transgranicznych, a banki centralne stały się (do końca tego etapu) całkowicie niezaleŜne od rządów w swoich działaniach statutowych.

Drugi etap decydował takŜe o liczbie państw członkowskich UE przechodzących do trzeciego etapu UGW bez derogacji, tj. o członkostwie w obszarze wspólnej waluty (tzw. strefie euro). Warunkiem zakwalifikowania się było spełnienie przez dane państwo nominalnych kryteriów konwergencji (zbieŜności) zdefiniowanych w art. 121 TWE i uszczegółowionych w Protokole od tego traktatu. Kryteria odnosiły się do stabilności cenowej, długoterminowych stóp procentowych, kursu walutowego, a takŜe do poziomu deficytu budŜetowego i długu publicznego. Na początku maja 1998 r. jedenaście państw członkowskich UE zostało zakwalifikowanych do obszaru wspólnej waluty (strefy euro), tj.: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy. Formalnych wymogów nie spełniły wówczas Szwecja oraz Grecja. Ta ostatnia dwa lata później została dwunastym członkiem strefy euro (od 1 stycznia 2001 r.). Dania i Wielka Brytania wynegocjowały natomiast traktatowe prawo wyboru (tzw. klauzulę opt-out) i dobrowolnie zrezygnowały z przyjęcia wspólnej waluty.

Od 1 stycznia 1990 r., wraz z utworzeniem strefy euro oraz wprowadzeniem wspólnej waluty euro, rozpoczął się trzeci etap UGW. Kursy konwersji jedenastu walut narodowych na euro zostały zamrożone w dniu 31 grudnia 1998 r. Następnego dnia następca ECU zaczął funkcjonować jako samodzielna i pełnoprawna jednostka walutowa strefy euro. Do końca 2001 r. wspólna waluta obowiązywała tylko w obrocie bezgotówkowym, banknoty i monety walut narodowych zaś - chociaŜ w sensie ekonomicznym straciły od tego momentu swoją niezaleŜność - wciąŜ pozostawały legalnym środkiem płatniczym. Po ~27~wszechna i masowa wymiana banknotów i walut narodowych na euro nastąpiła w ciągu pierwszych dwóch miesięcy 2002 r. i zakończyła się sukcesem . Od 1. marca 2002 r. euro, a wyłączne prawo do emisji wspólnej waluty ma Eurosystem składający się z Europejskiego Banku Centralnego oraz banków centralnych państw strefy euro.

26. Warunki przystąpienia do unii walutowej

Główne warunki przystąpienia do Unii Gospodarczej i Walutowej były przedmiotem ustaleń II etapu dochodzenia do Unii Gospodarczej i Walutowej, który rozpoczął się 1 stycznia 1994 r.

Chodzi tutaj o tzw. kryteria konwergencji, które obejmowały wymogi:

 stopa inflacji nie mogła przekraczać o 1,5 punktu procentowego przeciętnej stopy inflacji trzech państw o najniŜszej inflacji,

 roczny deficyt budŜetowy nie mógł przekraczać 3% PKB,

 ogólne zadłuŜenie państwa nie mogło przekraczać 60% PKB,

 długoterminowe nominalne stopy procentowe nie mogły przekraczać PKB o więcej niŜ 2 punkty procentowe tych, jakie są w trzech krajach członkowskich o najlepszych wynikach,

 uczestnictwo waluty danego kraju w mechanizmie kursowym Europejskiego Systemu Walutowego prze okres co najmniej 2 lat, bez dokonywania dewaluacji tej waluty wobec waluty innego kraju członkowskiego systemu Spełnienie tych kryteriów umoŜliwia więc funkcjonowanie Unii Gospodarczej i Walutowej oraz instytucji z nią związanych, w szczególności Europejskiego Banku Centralnego. Uczestnictwo w Unii Gospodarczej i Walutowej jest prawem i obowiązkiem kaŜdego z krajów członkowskich UE. Jest ono jednak uzaleŜnione od spełnienia powyŜszych kryteriów ekonomicznych, które gwarantuje gotowość kraju do udziału w unii walutowej. Wyznaczenie kryteriów konwergencji ogranicza liczbę krajów UGW do najsilniejszych gospodarczo partnerów, co gwarantuje, Ŝe euro jest walutą o mocnej i stabilnej pozycji na rynkach międzynarodowych. Kraje słabsze gospodarczo (np. Grecja), nie byłyby w stanie przystąpić do unii bez koniecznych reform, gdyŜ wiąŜe się to z utratą władzy w kwestii polityki monetarnej. Specjalne grupy eksperckie, które na zamówienie rządu Szwecji opracowały analizę przystąpienia tego kraju do UGW ostrzegały, Ŝe wejście do unii w nieodpowiednim momencie mogłoby zachwiać całą równowagą gospodarczą państwa. Unia Gospodarcza i Walutowa chcąc konkurować np. z potencjałem gospodarczym Stanów Zjednoczonych musiała przyjąć ostre kryteria. W przeciwnym razie asymetria rozwoju poszczególnych państw nie pozwoliłaby na utworzenie sprawnego systemu walutowego państw kontynentu.

27. Europejska unia walutowa -koszty i korzyści

KORZYŚCI :

 eliminacja ryzyka kursowego i obniŜenie ryzyka makroekonomicznego - obniŜenie stóp procentowych pozwoli zwiększyć inwestycje i PKB

 eliminacja kosztów transakcyjnych - szacowane na 0,1-0,2% PKB.

 eliminacja wahań kursowych - stabilizacja warunków sprzyja kreacji handlu.

 eliminacja ryzyka przeprowadzanej dewaluacji przez pojedyncze kraje

 przejrzystość cen zaostrza konkurencję ale to z kolei wprowadza negatywne skutki dla małych firm nie będących wstanie sprostać tej konkurencji

 niŜsze stopy procentowe dzięki niŜszej inflacji, eliminacja premii za ryzyko kursowe oraz zaostrzenie konkurencji na rynku finansowym

 zakotwiczenie stabilności w Europie na bazie wiarygodnej polityki pienięŜnej EBC oraz dyscypliny budŜetowej

 sprawniejszy i tańszy obrót płatniczy

 korzyści jakie daje posiadanie waluty międzynarodowej ( większa stabilność, mniejsze moŜliwośc

spekulacji, łatwiejsze pozyskanie kapitału na rynkach zagranicznych )~28~

 niŜsze koszty utraconych korzyści utrzymania rezerw walutowych ( poziom który wystarcza na pokrycie półrocznego importu w dewizach)

 łatwiejsze zarządzanie kwestiami walutowymi w skali globalnej , zwłaszcza w razie globalnych kryzysów

 większe poczucie toŜsamości europejskiej

 umocnienie europejskiej integracji

 przezwycięŜenie zastoju w reformach strukturalnych w Europie- reforma rynku pracy, finansó publicznych

 większe i bardziej płynne rynki finansowe

 szansa na ograniczenie uzaleŜnienia od wahań dolara ( ale i innych walut międzynarodowych jak np. jena japońskiego ) a tym samym od sytuacji gospodarczej i politycznej USA

KOSZTY:

 utrata części narodowej suwerenności

 brak moŜliwości dewaluacji waluty przez dany kraj dla złagodzenia skutków wstrząsów asortymentowych

 brak moŜliwości wykorzystania ekspansywnej polityki pienięŜnej do przejściowego ograniczenia bezrobocia w kraju

 wzrost cen na skutek ukrytych podwyŜek

 wyŜsze niebezpieczeństwo upadłości firm i zwiększenia bezrobocia na skutek zaostrzonej konkurencji

na rynku wewnętrznym

 dyskryminacja przedsiębiorstw z krajów o wyŜszych stawkach podatkowych ( pośredni i dochodowy)

 groźba wzrostu presji na wzrost płac bez uwzględnienia regionalnych róŜnic w wydajności pracy

 wewnętrzne osłabienie Unii Europejskiej na skutek ciągłego pozostawania poza strefą euro trzech krajów „ 15 „ Dania, Szwecja, W. Brytania i nowe państwa UE

 niebezpieczeństwo spowolnienia tempa rozwoju gospodarczego i trudności z wejściem gospodarki europejskiej na ścieŜkę dynamicznego wzrostu na skutek tak restrykcyjnie pilnowanej dyscypliny finansów publicznych

 większa odpowiedzialność krajów strefy euro na arenie międzynarodowej

 koszty wprowadzenia i przestawienia się na euro

28. Instytucje unii walutowej - Europejski Bank Centralny, Europejski System Bankow Centralnych

Europejski Bank Centralny:

 EBC powstał 1 czerwca 1998 r. Jego siedzibą jest Frankfurt nad Menem (Niemcy)

 to bank centralny Unii Europejskiej, a takŜe bank emisyjny w odniesieniu do waluty euro, przyjętej przez 16 krajów Unii.

 jest bankiem centralnym Unii Europejskiej i w tym charakterze odpowiada za nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii, zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej, funkcjonowanie systemów płatniczych, zapobieganie fałszerstwom banknotów, współpracę z innymi organami w zakresie regulacji rynków finansowych.

 przy realizacji tych zadań EBC posługuje się ESBC, grupującym EBC oraz 27 banków centralnych krajów Unii Europejskiej (w tym NBP).

 EBC jest bankiem emitującym wspólną walutę euro i prowadzącym politykę monetarną w Strefie euro, m.in. poprzez ustalanie podstawowych bankowych stóp procentowych oraz operacje rynku otwartego. W tym zakresie EBC jest wspierany przez 16 banków centralnych krajów UE, które przyjęły walutę euro - tworzą one ściślej współpracującą grupę w ramach ESBC, zwaną Eurosystemem.~29~

 w celach realizacji celów polityki pienięŜnej EBC, wraz z narodowymi bankami centralnymi, stosuje instrumenty które dzielą się na rezerwę obowiązkową, operacje otwartego rynku oraz kredyt i depozyt na koniec dnia (standing facilities).

 EBC jest niezaleŜny w zakresie prowadzonej przez siebie polityki monetarnej na czterech płaszczyznach:

- NiezaleŜność polityczna

- NiezaleŜność personalna

- NiezaleŜność finansowa

- NiezaleŜność funkcjonalna

 Władza EBC jest sprawowana przez 3 organy:

- Rada Prezesów jest naczelnym organem władzy. W jej skład wchodzi 22 członków, z czego 6 jest członkami Zarządu EBC, a 16 to prezesi banków centralnych krajów UE, które przyjęły euro. Obowiązkami Rady jest uchwalanie wytycznych i podejmowanie decyzji niezbędnych do wykonywania zadań powerzonych Eurosystemowi. W gestii tego organu leŜy teŜ ustalanie polityki pienięŜnej Strefy euro oraz podejmowanie decyzji w sprawach pienięŜnych, w sprawach stóp procentowych i w sprawach wielkości rezerw w Eurosystemie.

- Zarząd - 6 członków (prezes, wice-prezes , 4 członków zarządu) Zarząd jest organem wykonawczym, zajmuje się administrowaniem i organizacją pracy EBC. Realizuje politykę pienięŜną Strefy euro.

- Rada Ogólna skupia w sobie prezesa i wiceprezesa EBC oraz 27 prezesów banków centralnych państw członkowskich UE (Strefa euro i kraje spoza jej obszaru). Rada Ogólna wspomaga działania EBC w zakresie doradztwa i koordynacji oraz pomaga w przygotowywaniu dalszego rozszerzania strefy euro.

 Strategia polityki pienięŜnej EBC

- kontrola tempa wzrostu podaŜy pieniądza

- wieloaspektowe analizy perspektyw rozwoju cen i zagroŜeń stabilności cen na obszarze całej strefy euro

W Polsce realizowana jest polityka inflacyjna, a EBC - strategia kontroli podaŜy pieniądza.

Europejski System Banków Centralnych:

 rozpoczął swą działalność 1-01-1999 r., z chwilą rozpoczęcia unii walutowej, czyli wprowadzenia euro do obiegu bezgotówkowego, z tym dniem kraje strefy euro przekazały swe kompetencje w zakresie polityki pienięŜnej na szczebel ponadnarodowy - EBC, utraciły one więc instrumenty pienięŜne oddziaływania na gospodarkę

 System ten ma następujące elementy:

- Eurosystem który składa się z EBC i banków centralnych tych krajów Unii Europejskiej (UE), które przyjęły euro. Krajami tymi są obecnie Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Portugalia, Hiszpania, Słowenia oraz Malta, Cypr (od 1.01.2008 r.) i Słowacja (od 01.01.2009).

- Europejski System Banków Centralnych, który tworzą (EBC) i narodowe banki centralne wszystkich krajów członkowskich UE. Powołany został 1 czerwca 1998 roku i skupia takŜe banki centralne tych państw, które nie przyjęły Euro. Są nimi Dania, Szwecja, Wielka Brytania, Polska, Czechy, Węgry, Litwa, Łotwa i Estonia oraz ostatnio włączone w struktury Bułgaria i Rumunia. Mogą one w ramach ESBC prowadzić własną politykę pienięŜną, ale są wyłączone z procesu decyzyjnego.

 Organami decyzyjnymi ESBC są organy EBC tj. Rada Prezesów i Rada Ogólna. EBC sporządza takŜe sprawozdania z działalności ESBC i przedstawia je Parlamentowi Europejskiemu, Radzie Unii Europejskiej, Komisji Europejskiej i Radzie Europejskiej.

 Głównym celem ESBC jest utrzymanie stabilności cen (czyli kontrola inflacji w granicach 0- 2 %).

 Podstawowe zadania Systemu:~30~

- określenie i realizacja polityki pienięŜnej w ramach strefy euro;

- dokonywanie operacji walutowych zgodnie z zasadami wspólnej polityki pienięŜnej;

- przechowywanie i zarządzanie oficjalnymi rezerwami dewizowymi państw naleŜących do strefy euro;

- prowadzenie polityki emisyjnej w odniesieniu do euro;

 Zadania dodatkowe:

- gromadzenie danych i informacji statystycznych przy pomocy NBC i innych instytucji;

- działalność analityczno-badawcza;

- działalność nadzorcza;

- działalność przetwórcza (udzielanie rozporządzeń, decyzji, zaleceń, instrukcji);

- pełnienie funkcji doradczych;

- współpraca na forum międzynarodowym.

- zapewnienie niezawodnego i szybkiego systemu rozliczeń pienięŜnych oraz płatności.

 O ile nie narusza celu podstawowego, ESBC ma moŜliwość wspierania ogólnej polityki gospodarczej Wspólnoty, co ma prowadzić do wzrostu gospodarczego, zwalczania bezrobocia, popierania polityki regionalnej, ekspansji eksportowej, restrukturyzacji oraz unowocześniania

gospodarki.

29. Zadania Europejskiego Banku Centralnego

Europejski Bank Centralny (EBC) powstał w 1998 r. Jego siedzibą jest Frankfurt nad Menem (Niemcy). Jego rolą jest zarządzanie euro - wspólną walutą UE - oraz chronienie stabilności cen, które dotyczą bezpośrednio ponad dwóch trzecich obywateli UE, uŜywających euro. EBC odpowiada równieŜ za kształtowanie i wdraŜanie polityki pienięŜnej w strefie euro. Jednym z głównych zadań EBC jest zapewnienie stabilności cen w obszarze euro, aby siła nabywcza euro nie osłabła wskutek inflacji.W perspektywie średnioterminowej EBC dąŜy do utrzymania rocznego wzrostu cen dóbr konsumenckich nieznacznie poniŜej 2%.Czyni to na dwa sposoby:

 po pierwsze poprzez kontrolowanie podaŜy pieniądza. Nadmierna podaŜ pieniądza w stosunku do podaŜy towarów i usług prowadzi bowiem do inflacji.

 po drugie poprzez monitorowanie tendencji cen i ocenę ryzyka, jakie niosą one dla stabilności cen w strefie euro.

Kontrola podaŜy pieniądza polega między innymi na ustalaniu stóp procentowych obowiązujących w całej strefie euro. Jest to prawdopodobnie najbardziej znany rodzaj działania Banku. Zadania ESBC i Eurosystemu są określone w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską. Wyszczególnia je Statut Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) i Europejskiego Banku Centralnego (EBC), stanowiący załącznik do Traktatu w formie protokołu. Tekst Traktatu mówi o „ESBC", a nie o „Eurosystemie", poniewaŜ tworzono go przy załoŜeniu, Ŝe euro przyjmą wszystkie państwa członkowskie UE. Do tego czasu zadania te będzie pełnić Eurosystem.

Cele

 „Głównym celem ESBC jest utrzymanie stabilności cen."

 Ponadto: „Bez uszczerbku dla celu stabilności cen, ESBC wspiera ogólne polityki gospodarcze we Wspólnocie, mając na względzie przyczynianie się do osiągnięcia celów Wspólnoty ustanowionych w artykule 2." (Traktat artykuł 105 ustęp 1) Cele, które stawia przed sobą Unia (artykuł 2 Traktatu o Unii Europejskiej), to wysoki poziom zatrudnienia oraz osiągnięcie zrównowaŜonego i bezinflacyjnego wzrostu.

Podstawowe zadania

Zgodnie z Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską (artykuł 105 ustęp 2) do podstawowych zadań naleŜą:

 definiowanie i realizacja polityki pienięŜnej strefy euro;

 przeprowadzanie operacji walutowych;~31~

 utrzymywanie oficjalnych rezerw dewizowych państw strefy euro i zarządzanie nimi (zarządzanie portfelem);

 wspieranie sprawnego działania systemów płatniczych.

Dalsze zadania

 Banknoty: EBC ma wyłączne prawo wydawania zgody na emisję banknotów na obszarze euro.

 Statystyka: EBC, we współpracy z krajowymi bankami centralnymi, zbiera od władz krajowych lub bezpośrednio od podmiotów gospodarczych informacje statystyczne niezbędne do

wykonywania swoich zadań.

 Stabilność finansowa i nadzór finansowy: Eurosystem przyczynia się do sprawnego prowadzenia polityki realizowanej przez właściwe władze, odnoszącej się do nadzoru ostroŜnościowego nad instytucjami kredytowymi oraz stabilności systemu finansowego.

 Współpraca międzynarodowa i europejska: EBC utrzymuje robocze kontakty z odpowiednimi zewnętrznymi instytucjami, organami i forami, zarówno unijnymi jak i międzynarodowymi, jeŜeli współpraca ta jest związana z zadaniami powierzonymi Eurosystemowi.

30. Strefa EURO

Strefa euro - strefa państw, których walutą jest euro. Waluta ta została 1 stycznia 1999 roku wprowadzona w formie bezgotówkowej, a 1 stycznia 2002 roku w formie gotówkowej w następujących krajach członkowskich UE: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Włochy.

Późniejsi członkowie strefy euro:

 Grecja-1 stycznia 2001 r. wprowadzono euro w formie bezgotówkowej, a 1 stycznia 2002 r. w formie gotówkowej,

 Słowenia- 1 stycznia 2007 r.,

 Cypr- 1 stycznia 2008 r.,

 Malta- 1 stycznia 2008 r.,

 Słowacja- 1 stycznia 2009 r.

Państwa kandydujące do strefy euro:

Litwa, Estonia, Polska (1 stycznia 2012 r.), Bułgaria, Łotwa, Rumunia, Węgry, Czechy.

31. Charakterystyka wybranej polityki Unii Europejskiej - cele, instrumenty, zadania

Komisja Wspólnot Unii Europejskiej przyjęła następującą definicję pojęcia polityki handlowej: są to wszystkie środki regulujące handel zagraniczny z krajami trzecimi. Rada Ministrów sformułowała tezę, iŜ polityka handlowa obejmuje wszystkie środki, których celem jest wywarcie wpływu na strumienie handlu zagranicznego. Według Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości pojęcie wspólnej polityki handlowej obejmuje te same treści, co narodowa polityka handlowa.

Instrumenty polityki handlowej:

W handlu międzynarodowym UE stosuje róŜnego rodzaju środki handlowe regulujące obrót towarowy pomiędzy krajami członkowskimi a krajami trzecimi. Są to przede wszystkim:

 środki taryfowe, do których naleŜy Unijna Taryfa Celna, określająca konwencyjne stawki celne, zawieszenia w całości lub części poboru ceł oraz inne środki taryfowe (kontyngenty taryfowe, plafony taryfowe), których istota sprowadza się do moŜliwości importu po niŜszych stawkach celnych niŜ wynikające z unijnej taryfy celnej;

 środki pozataryfowe takie jak: nadzór importu lub eksportu, kontyngent ilościowy lub zakaz importu lub eksportu (nie wiąŜą się one z modyfikacją naleŜności celnych);~32~

 środki ochronne, wynikające z przeprowadzonych przez Komisję Europejską postępowań ochronnych, do których zalicza się: środki antydumpingowe, środki antysubsydyjne oraz środki ochronne przed nadmiernym przywozem

 Europejskie instrumenty ochrony handlu w kontekście zmian w gospodarce światowej.

Polityka rolna

Wspólna polityka rolna - wszystkie przedsięwzięcia dotyczące sektora rolnego, podejmowane przez Wspólnotę Europejską w celu wypełnienia postanowień zapisanych w Traktatach Rzymskich. Obejmuje: rolnictwo, leśnictwo, uprawę winorośli oraz ogrodnictwo. Jest to pierwsza wspólna polityka WE. Wspólny rynek oznacza, Ŝe zostają zniesione ograniczenia w handlu produktami gleby, lasu i morza wewnątrz WE. Obowiązuje zakaz stosowania barier taryfowych ceł i parataryfowych (np. subwencje) utrudniających swobodny przepływ towarów rolnych pomiędzy krajami członkowskimi, przy zachowaniu obowiązku spełnienia wybranych norm w zakresie bezpieczeństwa Ŝywnościowego (bariery pozataryfowe). Funkcjonują wspólne ceny, stałe kursy walutowe w obrotach towarami rolnymi, nastąpiła harmonizacja przepisów administracyjnych, fitosanitarnych, weterynaryjnych i ochrony zdrowia. Częścią składową WPR jest Polityka Strukturalna.

Cele:

 zwiększenie wydajności rolnictwa poprzez popieranie postępu technicznego i racjonalny rozwój czynników produkcji;

 zapewnienie odpowiedniego poziomu Ŝycia ludności wiejskiej, w szczególności poprzez podniesienie indywidualnego dochodu osób zatrudnionych w rolnictwie;

 stabilizacja rynku;

 zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia;

 zapewnienie odpowiednich cen przy dostawach dla konsumentów.

Osiągnięciu celów WPR słuŜą cztery instrumenty:

 wspólna organizacja rynków rolnych,

 wspieranie kształcenia zawodowego, prac badawczych i upowszechnianie wiedzy rolniczej oraz zwiększenie spoŜycia niektórych produktów rolnych, niewiedzy rolniczej oraz zwiększenie spożycia niektórych produktów rolnych

 kontrola przestrzegania zasad konkurencji

 polityka strukturalna w zakresie rolnictwa

Instrumenty interwencyjne:

 ceny rolne - są podstawowym instrumentem polityki rynkowej. Stosowanie regulacji za pomocą systemu cen zapewnia stabilizację rynków oraz wyŜszą cenę produktów w porównaniu do cen na rynkach światowych. Rodzaje cen:

- cena rynku światowego

- cena docelowa (orientacyjna) - ustalana przez Radę UE na poszczególne produkty objęte wspólną organizacją rynku z uwzględnieniem koniunktury na rynku, tendencji w produkcji i konsumpcji oraz oczekiwań producentów.

- cena minimalna rynku wewnętrznego (podstawowa; wycofania z rynku) - jest to cena, przy której sprzedaŜ produktu jest na granicy opłacalności

- cena interwencyjna - ustala się ją jednorazowo na początku roku handlowego; cena za jaką krajowe organy interwencyjne gwarantują odbiór produktów w sytuacji, gdy ich cena rynkowa spadnie poniŜej ceny minimalnej, ma zapobiegać destabilizacji sytuacji na danym rynku branŜowym, gwarantuje producentom minimalny poziom opłacalności.

- Cena wejścia - jej celem jest zapobieganie napływania towarów z państw trzecich tańszych niŜ towary wytwarzane w UE. RóŜnicę pomiędzy ceną wejścia a niŜszą od niej ceną rynku światowego pobiera się na granicy i odprowadza do budŜetu unijnego.~33~

 Ograniczenia ilościowe - słuŜą zmniejszeniu poziomu produkcji rolnej i zapewnieniu stabilizacji rynków.

 Środki ochrony rynków wewnętrznych - słuŜą ochronie przed konkurencją towarów przywożonych na obszar Wspólnoty. NaleŜą do nich:

- Opłaty wyrównawcze - nakładane na towary importowane, których cena na rynku światowym jest niŜsza od ceny obowiązującej w państwach UE; chronić ma strukturę cen na określonym wspólnotowym rynku branŜowym

- Klauzule zabezpieczające - ograniczenia lub zawieszenia przywozu wprowadzane w przypadku szczególnego zagroŜenia ze strony jednego lub kilku państw trzecich; mają charakter jednostronny i słuŜą okresowemu zawieszeniu lub ograniczeniu importu

- Certyfikat - instrument umoŜliwiający posługiwanie się klauzulą zabezpieczającą; zaświadczenie tego typu musi mieć kaŜdy importer i eksporter działający na terenie Wspólnoty;

- Cła - nakładane na towary rolne przywoŜone na wspólnotowy obszar celny stanowią od 5 do 25% ceny w zaleŜności od stopnia przetworzenia produktu,

- Refundacje eksportowe - zwane teŜ dopłatami eksportowymi, wypłacane po wyeksportowaniu określonych towarów rolnych; mają na celu wzmocnienie konkurencyjności towarów unijnych na rynkach światowych oraz wspieranie eksportu produktów, których podaŜ na rynkach wspólnoty przekracza popyt,

- Opłaty eksportowe - nakładane na towary, których popyt przewyŜsza podaŜ na rynku unijnym w celu ograniczenia ich eksportu

- Licencje eksportowo - importowe - słuŜą administrowaniu transakcji handlowych, a jednocześnie limitowaniu importu i kontroli eksportu oraz ścisłemu limitowaniu podaŜy i stałej kontroli sytuacji na rynku

- Kontyngenty (kwoty) - określają ilość towarów, jakie mogą być przywiezione w określonym czasie na obszar Wspólnoty,

- Decyzje sanitarne - rosnące wymagania sanitarno - weterynaryjne przy imporcie produktów rolnych do krajów Wspólnoty stanowić mogą w poszczególnych wypadkach instrument ochrony rynku wspólnotowego przed importem z krajów trzecich.

Polityka społeczna

Polityka społeczna Unii Europejskiej (ang. Social Policy) - polityka, której głównym celem jest wyrównywanie i polepszanie warunków Ŝycia i pracy obywateli Unii Europejskiej.

Istotnym elementem polityki społecznej Unii Europejskiej jest fakt nie ingerowania w wewnętrzne kompetencje państw członkowskich, lecz koordynacja ich polityki społecznej poprzez przyjmowanie wspólnych regulacji w zakresie koniecznym dla rynku wewnętrznego.

Instrumenty Polityki Społecznej:

 polityczno-koordynacyjne - wspólnotowe programy działań społecznych; otwarta metoda koordynacji,

 prawne - rozporządzenia; dyrektywy; decyzje; zalecenia i opainie,

 finansowe - Europejski Fundusz Społeczny.

1

---