Makroekonomia 4.11. wykład 4 (dalsza część wykładu 3)
Ad.b. rzeczowe (majątek trwały, produkcyjny -który decyduje o możliwościach wzrostu gospodarczego)
- przyrost majątku zależy od inwestycji netto. Mierzymy go wartościowo i w przeliczeniu na 1 pracownika i jest to tzw. techniczne uzbrojenie pracy.
- efektywność wykorzystania majątku (kapitału) - zależy ona od jakości majątku oraz od stosowanych technik i technologii. Mierzy się ją współczynnikiem efektywności która jest odwrotnością kapitałochłonności.
E=1/k
W skali kraju -> e= PKB/majątek trwały , i informuje jaki PKB otrzymujemy z jednostki majątku.
Kapitałochłonność - informuje ile potrzeba majątku trwałego aby uzyskać przyrost PKB o jednostkę. K=Majątek trwały/PKB
Kapitałochłonność zależy od stosowanych technik i technologii ale także od sposobu wykorzystywania kapitału w tym procesu inwestycyjnego. Istotne jest tutaj tzw. zamrożenie kapitału który im jest większy tym gorszy.
Zamrożony kapitał - to taki który jest użytkowany ale nie przynosi efektów. W skali kraju dodatkowo jeszcze o efektywności decyduje struktura sektorowa i gałęziowa.
Ad.c. naturalne (klimat, jakość gleb, bogactwa mineralne, kraje obrazowe)
Czynniki naturalne mogą ułatwiać i sprzyjać wzrostowi gospodarczemu ale nie są decydujące.
Ad. 4
Wymienione czynniki tradycyjne poza naturalnymi można podzielić na czynniki które decydują o wzroście ekstensywnym i intensywnym.
Wzrost ekstensywny - to taki, w którym dokonuje się poprze zwiększanie czynników produkcji np. pracy ludzkiej i kapitału, ale bez zmiany jakościowej tych czynników.
Czynnikami wzrostu ekstensywnego jest przyrost liczby pracujących i kapitału.
Wzrost intensywny - to taki który dokonuje się poprzez lepsze wykorzystanie posiadanych czynników, tj. poprzez wzrost wydajności pracy i efektywności wykorzystania kapitału.
Ad.3.
O ile w przeszłości o bogactwie ludzi i narodów decydowały warunki naturalne ( w tym jakość gleb) a później kapitał nagromadzony w warunkach rozwoju przemysłu to współcześnie coraz większą rolę odgrywają czynniki jakościowe ( wzrostu intensywnego), postęp techniczny i jakość zasobów ludzkich.
W ramach czynników ludzkich rozróżnia się 2 podstawowe czynniki (pojęcia) :
Kapitał ludzki - są to cechy indywidualnych ludzi, ich mentalność, kwalifikacje, kompetencje, predyspozycje ( zależy to od wykształcenia, doświadczenia)
Kapitał społeczny - umiejętność współpracy z innymi ludźmi.
O poziomie kapitału społecznego decyduje szereg różnych wyznaczników jak: zaufanie, aktywne wchodzenie w organizacje itp.
Wyróżnia się tzw. :
-kapitał społeczny wiążący - który jest oparty głównie na osobistych związkach ( realnych, partyjnych, religijnych) oraz,
-społeczny kapitał pomostowy - który określa relacje ludzi w stosunku do nieznajomych. Prowadzone badania wskazują, że poziom rozwoju gospodarczego jest pozytywnie skorelowany właśnie z rozwojem kapitału społecznego (pomostowego).
Ad.5. Modele wzrostu
W teorii wzrostu która się ciągle rozwija i w której podejmuje się próby ustalenia jakie czynniki i w jaki sposób oddziałują na wzrost gospodarczy , rozróżnia się dwie grupy modeli wzrostu:
Neoklasyczny model wzrostu - wywarł olbrzymi wpływ na nasze podejście do gospodarki w latach 90. Przyjmuje się, że działa tzw. prawo malejącej produktywności krańcowej kapitału, którego działania sprawiają, że bardziej efektywne są inwestycje w krajach ubogich w kapitał bo w krajach bogatych w kapitał ta produktywność systematycznie spada. W związku z tym wnioskuje się, że istnieje naturalna tendencja przepływu kapitału z krajów i ośrodków wysokorozwiniętych do krajów i obszarów słabo rozwiniętych. W ten sposób kraje słabo rozwinięte są zasilane w dodatkowy kapitał i szybciej się rozwijają. Dalej wnioskowano, że istnieje naturalna tendencja do wyrównania się poziomu rozwoju krajów wysoko i słabo rozwiniętych - czyli tendencja do konwergencji ekonomicznej ( wyrównania się )
Endogeniczny model wzrostu -w latach 80 zaczęły się rozwijać nowe modele wzrostu endogenicznego ( wewnętrznego) w którym wskazuję się, że wzrost gospodarczy zależy nie tylko od ilości zaangażowanego kapitału ale od umiejętności jego wykorzystania, od efektywności i umiejętności gospodarowania która zależy od wielu wewnętrznych czynników takich jak:
kapitał ludzki i społeczny,
potencjał innowacyjny,
potencjał absorpcyjny,
struktury wewnętrznej gospodarki.
Wskazuje się w tych modelach, że istotnym czynnikiem wzrostu mogą być tzw. efekty zewnętrzne wynikające z bliskiego sąsiedztwa wielu różnych firm, dziedzin, wiedzy , informacji.
Natomiast tego typy efekty zew. są szczególnie wysokie w ośrodkach ( centrach rozwoju).
Stwierdza się w związku z tym, że nie ma obiektywnej tendencji do przepływu kapitału z krajów wysoko do słabo rozwiniętych.
Odwrotnie kapitał i wykwalifikowane kadry napływają do centrów rozwoju.
Z modeli wzrostu endogenicznego wynikają wnioski odwrotne niż ze starych neoklasycznych modeli wzrostu, a mianowicie występują naturalne tendencje do dywergencji poziomu rozwoju czyli zwiększania się różnic w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i obszarów.
Badania empiryczne wskazują, że w skali świata występują procesy dywergencji ekonomicznej. Stwierdzają one, że występuje jednocześnie zjawisko konwergencji klubowej i dotyczy to krajów o zbliżonym poziomie rozwoju struktury gospodarczej i rozwiązań instytucjonalnych ( kraje UE).
W ramach UE mimo, że obserwuje się procesy konwergencji na poziomie między narodowym to jednocześnie występowały procesy dywergencji regionalnej.
8