Formy pracy z lekturą.
Zadaniem lektury jest rozwijanie wrażliwości na piękno języka oraz oddziaływanie wychowawcze poprzez treści książki na myśli, uczucia i postępowanie dziecka. Z tego zadania głównego wynikają zadania szczegółowe:
zainteresowanie dzieci i rozbudzenie zamiłowania do lektury wartościowych książek,
kształcenie wrażliwości estetycznej i moralnej,
przygotowanie przyszłego samodzielnego czytelnika.
Omawianie lektury dziecięcej w klasach I - III ma więc charakter integrujący różne kierunki pracy w zakresie języka ojczystego. Z jednej strony ma realizować cele wychowawcze (czyli zapoznanie dzieci z dorobkiem kultury, kształtowanie postaw społecznych, moralnych, uczuć patriotycznych); z drugiej - rozwijać czynności umysłowe i sprawności językowe. Jednym z zadań nauczyciela jest nauczyć dzieci dokonywania wyboru i przyzwyczajania do obcowania z książką. Ważnym zadaniem jest takie przygotowanie czytelnika, by czytał tekst ze zrozumieniem, by umiał analizować problem, oceniać postępowanie bohaterów i uzasadniać słuszność ich poglądów.
Najistotniejszym kryterium doboru lektury dla dzieci jest dostosowanie jej do możliwości intelektualnych i rozwoju emocjonalnego. Lektura będzie spełniała wszystkie swoje funkcje poznawcze, wychowawcze i estetyczne, jeżeli spełniony zostanie podstawowy postulat - rozumienie czytanego tekstu. Rozumienie utworu literackiego stanowi dla młodego czytelnika trudność której pokonanie wymaga od niego różnych procesów myślowych. Znajomość tych trudności przez nauczyciela pomoże mu przy trafnym doborze lektury, wybraniu odpowiedniej metody pracy z książką i przemyśleniu problemów, z którymi zapozna dziecko.
Praca z lektura powinna mieć zawsze na względzie:
wykorzystywanie treści poznawczych i wychowawczych do realizacji celów kształcenia zawartych w programie nauczania początkowego,
propagowanie czytelnictwa (w szerokim pojęciu), aktywności czytelniczej i kultury czytelniczej przez stosowanie różnorodnych i interesujących form pracy z lekturą.
Dobrze pojęta praca z lekturą daje nauczycielowi możliwości wiązania treści książek z różnymi sytuacjami wychowawczymi na terenie klasy, w życiu codziennym, inspirowania i pogłębiania zainteresowań i potrzeb małych czytelników oraz poszerzania ich horyzontów poznawczych oraz intelektualnych.
W pracy z lekturą można wyodrębnić trzy zakresy działań:
pracę nauczyciela na lekcjach jęz. polskiego,
współdziałanie nauczyciela z bibliotekarzem szkolnym,
współpracę nauczyciela z rodzicami.
W pracy dydaktyczno - wychowawczej na lekcjach występują różne sposoby przekazywania tekstu lektury i wiele form pracy z lekturą.
Przekazywanie tekstu lektury może mieć charakter słowno - oglądowy i odbywać się poprzez opowiadanie, głośne czytanie, ilustrowanie treści lektury przeźroczami, filmem, płytą, nagraniem magnetofonowym, audycją radiową i telewizyjną.
Formy pracy z lekturą mogą polegać na działaniu i współdziałaniu samych uczniów oraz nauczyciela z uczniami. Będą to różnego rodzaju improwizacje, zabawy twórcze, inscenizacje, opowiadania twórcze, swobodne teksty, tworzenie książek tematycznych dotyczących czytanych lektur, prowadzenie dzienników lektur, udział w konkursach i popisach w czytaniu fragmentów lektur, prezentowanie książek przez uczniów, urządzanie kącika książek ze spisu lektur itp.
Współdziałanie nauczyciela z bibliotekarzem szkolny w zakresie popularyzowania książek ze spisu lektur szkolnych (i nie tylko) może odnosić się do organizowania wystaw książek wg. tematyki wskazanej przez nauczyciela, sporządzanie klas I - III, eksponowania haseł zachęcających uczniów do czytania, różnych fotogramów itp. Ponadto w bibliotece można prowadzić takie formy pracy z lekturą, jak: prowadzenie lekcji bibliotecznych w związku z opracowana lekturą, imprez okolicznościowych (np. „święto opowiadania”, „godziny ciekawej książki” związanych z Dniami Kultury, Oświaty, Książki i Prasy, spotkania z autorami książek dla dzieci, ilustratorami itp.
Trzeci zakres działań w pracy z lekturą dotyczy współpracy nauczyciela z rodzicami i może obejmować ukazywanie rodzicom różnych sposobów czytania w domu i prowadzenia rozmów na temat przeczytanych książek.
Przedstawię teraz propozycje działań nauczyciela, uczniów i bibliotekarza szkolnego, dotyczących różnych form pracy i lektury.
Słowno - oglądowe formy przekazywania tekstu lektury.
Formą, którą można realizować zawsze i w każdych warunkach, jest opowiadanie i głośne czytanie książek przez nauczyciela. Obie te formy, jeśli są poprawiane wykonane przez nauczyciela, wzbudzają u dzieci duże zainteresowanie i głębokie przeżycia emocjonalne. Pod wpływem słowa wypowiadanego lub czytanego w wyobraźni dziecka powstaje obraz, którego plastyczność i bogactwo zależą od sugestywności, siły i barwy głosu.
Aby zachęcić dzieci do samodzielnego przeczytania lektury w domu, nauczyciel na lekcji poprzez wprowadzenie w tematykę danej książki powinien wywołać potrzebę głębszego zapoznania się z jej treścią. Pomoże tu ekspresyjne czytanie i opowiadanie ciekawego lub pięknego fragmentu, humorystycznego lub przepojonego smutkiem wydarzenia.
Poprzez czytanie i opowiadanie należy wzbudzić u dziecka chęć osobistego kontaktu z lekturą. Nauczyciel, który posiada umiejętność pięknego czytania i opowiadania, ma nieoceniony dar wpływania na dzieci, kierowania ich nastrojami i emocjami.
Program nauczania początkowego nakłada na nauczyciela obowiązek przeczytania z wykazu lektur w całości lub fragmentach co najmniej 3 książek w kl. I, 2 książek w kl. II, 1 książki w kl. III oraz po 3 książki w każdej klasie we fragmentach lub w całości przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela.
Głośne czytanie lektur przez nauczyciela w klasach początkowych jest bardzo ważne. Ponieważ uczeń w kl. I i II ma jeszcze trudności w płynnym i wyrazistym czytaniu, samodzielne czytanie lektur nie zawsze jest dla niego najmilszą czynnością i może doprowadzić do zniechęcenia w obcowaniu z książką. Głośne czytanie nauczyciela w klasie zwalnia dziecko z obowiązku rozszyfrowania znaków graficznych - symboli liter - i rozumienia znaczenia wyrazów, umożliwiając mu skoncentrowanie myśli na ogólnym sensie słuchanego tekstu. Nauczyciel czytając głośno i wzorowo, z właściwym tempem , akcentem intonacją, zmieniając siłę i ton głosu, robiąc pauzy gramatyczne i logiczne, daje uczniom przykład właściwej interpretacji tekstu lektury i sprawia, że dziecko przeżywa ją silniej, niż gdyby czytało samo. Nawet dzieci dość dobrze czytające wolą słuchać czytania nauczyciela, gdyż odpowiednia interpretacja pozwala im lepiej wniknąć w sens, głębiej ocenić postępowanie bohaterów i wyraźniej odczuć piękno języka. Zagadnienie interpretacji jest szczególnie ważne przy czytaniu poezji i utworów wierszowanych. W klasie I i II jest sporo książek lekturowych pisanych wierszem, których zrozumienie zależy od dobrej interpretacji i takie lektury powinny być czytane przez nauczyciela w klasie.
Wzorowe czytanie książki przez nauczyciela ma jeszcze jeden ważny walor - jest czynnikiem dyscyplinującym klasę oraz stanowi przykład czytania dla uczniów, poza tym motywuje do samodzielnego czytania. Niekiedy czytanie można zastąpić nagraniem tekstu literackiego na płycie lub taśmie.
Drugim sposobem przybliżania dzieciom lektury jest opowiadanie nauczyciela. Dobre, żywe opowiadanie sprawia dzieciom dużą przyjemność. Sztuka opowiadania jest pracą twórczą. Opowiadać, to znaczy razem ze słuchaczem przeżywać wydarzenia, razem z nim cieszyć się ze zdarzeń radosnych i martwić się zmartwieniami bohaterów. Przy takim opowiadaniu nawiązuje się ścisła więź między nauczycielem a dziećmi. Dziecko wtedy wyczuwa, że nauczyciel nie jest tylko biernym „opowiadaczem”, ale naprawdę uczestniczy w opowiadanych wydarzeniach.
Nauczyciel znając treść książki wybierze do opowiadania takie fragmenty, które nadają się do twórczego przetworzenia, do oddania treści „swoimi słowami”. Powinny to być fragmenty z takich lektur, które zawierają wyraźną akcję, jasne wątki, konkretne wydarzenia, które można udramatyzować.
Tej pracy twórczej nie można ująć w jakieś „ramki”, nie można nakreślić jej wzorów, decyduje tu bowiem indywidualność nauczyciela, który zmuszony jest w trakcie opowiadania kierować się intuicją, uczuciami, reagować na zachowanie uczniów. Opowiadając fragment lektury nauczyciel musi wyczuć moment, w którym powinien przetrwać, zakończyć tę czynność dydaktyczną.
Stosując metody słowne w zaznajamianiu dzieci z lekturą nauczyciel powinien od czasu do czasu wzbogacić je środkami audiowizualnymi. Niektóre lektury są sfilmowane , a film jest dużą atrakcją dla dzieci. Wspólne obejrzenie filmu ułatwi nauczycielowi dyskusję nad nim, spowoduje, że dzieci przygotowane poprzez film chętniej sięgną po książkę.
Płyta z recytacjami w wykonaniu aktorów dobrze zastąpi nauczyciela w zapoznaniu dzieci z utworami poetyckimi. Sporo pozycji lekturowych jest przedstawionych w postaci audycji radiowych i telewizyjnych np. wiersze Brzechwy.
Dzieci z niecierpliwości oczekują takich audycji, które inspirują je do twórczych wypowiedzi słownych i plastycznych, do pisania listów do autorów książek itp.
Nauczyciel musi pamiętać, że żaden przekaz techniczny nigdy nie może go w pełni wyręczyć. Zbyt częste wykorzystywanie taśm, płyt itp. Szybko znudzi się dzieciom.
Przystępując do pracy z lektura należy wytworzyć między dziećmi i książką pewną więź emocjonalną. Pomoże w tym np. przybliżenie postaci autora książki, w tym celu należy przygotować różne materiały - portret pisarza, różne fotografie, dostępne pamiątki, różne wydania książek itp.
Przybliżyć postać żyjącego pisarza mogą odpowiedzi autora na listy pisane przez dzieci i zamieszczane często w pisemkach dziecięcych. Dzieci poznają wówczas nie tylko treść takiej korespondencji, ale także charakter pisma i podpis pisarza, gdyż najczęściej jest to odpowiedź odręczna.
Można urządzić także wystawkę książek danego pisarza, a jeśli zabraknie jakiegoś tytułu, można sporządzić listę napisanych przez niego książek i powiesić ją w „kąciku książki”, na macie obok gazetki literackiej lub w innym dostępnym miejscu. Najlepszym sposobem poznania autora lektury byłby osobisty kontakt dzieci z nim. Pisarze często przyjmują zaproszenia dzieci i odwiedzają je w szkołach. Kontakt taki może nastąpić również podczas wycieczki uczniów do miejscowości, w której mieszka dany autor. Dzieci mogą nawiązać też kontakt pisemny z autorem, wówczas wspólnie napisany na lekcji list wysyłają do redakcji pisma dziecięcego lub do wydawnictwa. Tak pokazana postać pisarza jest wtedy bliska dzieciom, żyje w ich umysłach i sercach, a treść książki przemawia do dzieci głębią wydarzeń, siła przekonywania, nastrojem.
Autora lektury mogą przybliżyć także audycje radiowe i telewizyjne.
Twórcze działanie uczniów podczas pracy z lekturą.
Improwizowanie tekstów lektury.
Po przeczytaniu i rozmowie na temat danej lektury dzieci samodzielnie lub wspólnie z nauczycielem przygotowują improwizowaną inscenizację - zabawę. Improwizowane improwizacje polegają na samodzielnym lub z pomocą nauczyciela przedstawieniu przez uczniów wybranych fragmentów lub całych (niewielkich) pozycji lekturowych. Różnica między inscenizacja a improwizacja polega na tym, że w improwizacji uczniowie mają swobodę w zakresie operowania materiałem słownym. Tekst zawarty w książce jest tylko tworzywem - materiałem, który uczniowie przedstawiają „swoimi słowami” zgodnie z własnym odczuciem. Improwizować można wybrane wydarzenia, najciekawsze sytuacje, najważniejsze, najbardziej humorystyczne wywołujące największe przeżycia epizody.
Taki sposób pracy z lekturą może być realizowany w najbardziej skromnych warunkach, nie wymaga bowiem żadnych zabiegów w zakresie pamięciowego opanowania tekstu ani przygotowania specjalnych dekoracji czy też organizowania widowni.
Improwizacja, jako sposób pracy z lekturą, ma wiele wartości kształcąco - wychowawczych, pozwala bowiem na twórcze wyrażenie myśli i własnych doświadczeń, twórczą „grę” wyobraźni, kształcenie precyzji słowa i płynności mówienia oraz na rozwijanie umiejętności reagowania przez dzieci na różnorodne i zmienne sytuacje.
Inscenizacja na podstawie lektury
Inscenizacja taka ułatwia integracje wszystkich zajęć i treści programowych różnych przedmiotów nauczania, a szczególnie artystycznych, co sprawia, że pełniejsze staje się wychowanie poprzez sztukę. Inscenizacja tekstu jest doskonałym ćwiczeniem o charakterze twórczym i ekspresyjnym. Próba stworzenia scenariusza na podstawie tekstu lektury, obmyślenie rekwizytów rozbudzają twórczą wyobraźnię uczniów i zaspokajają potrzebę twórczej ekspresji. Najważniejszą rzeczą w inscenizacji jest pobudzenie wyobraźni dzieci. Inscenizacja przygotowuje dzieci do lepszego odbioru treści książki i głębokiego jej rozumienia. Inscenizacja jest jedną z metod analizy tekstu lektury. Inscenizacja daje możliwość wprowadzenia w sposób naturalny śpiewu, muzyki i szeroko pojętego ruchu jako tła ekspresji słownej. Za pomocą inscenizacji możemy rozwiązać wiele problemów wychowawczych. Wykorzystując różne sytuacje zaistniałe na terenie klasy i porównując je z podobnymi w lekturze nauczyciel wdraża uczniów do obiektywnego patrzenia na te sytuacje i do obiektywnej ich oceny. Inscenizację na podstawie lektury można przeprowadzić w trakcie jej czytania lub po przeczytaniu, w zależności od tego, jaką funkcję ma ona spełnić - ilustracyjną, podsumowującą czy uogólniającą dany problem.
Zainscenizowana sytuacja zdarza się często dzieciom podczas przerw. Biorąc ją za przykład, nauczyciel może rozwiązać wiele podobnych problemów zdarzających się w rzeczywistości. Dzieci wypowiadając się na temat inscenizacji przedyskutują takie sprawy, jak: zgodne zabawy, koleżeńskość, intencje i motywy postępowania. Pytanie, które na końcu stawia narrator zmusza dzieci do głębszej analizy przeżyć i stanów psychicznych bohaterki, do wyszukania w treści uzasadnień dla jej postępowania i porównania przedstawionych w lekturze sytuacji z konkretnymi wydarzeniami w klasie, zachęca do oceny postępowania bohaterów książkowych i postępowania określonych koleżanek i kolegów.
Do inscenizacji trzeba wybrać dzieci, które potrafią „wczuć się” w rolę i zidentyfikować z postacią, którą maja zagrać. Każdą inscenizację lektury można powtarzać kilkakrotnie, aby dać dzieciom możność „wyżycia się” i mieć materiał do porównania różnych interpretacji. Na podstawie inscenizacji nauczyciel zrealizuje wiele ćwiczeń z działów: czytanie i omawianie tekstów, ćwiczenia w mówieniu i pisania, ćwiczenia słownikowo - frazeologiczne i syntaktyczne.
Zabawy twórcze na podstawie lektury
Teksty lektur mogą być źródłem pomysłów do zabaw twórczych. Taka forma zabawowa jest szczególnie lubiana przez uczniów klasy I i II. Nauczyciel przygotowując do czytania i opowiadania lektury zaakceptuje wydarzenia, gdzie wartko toczy się akcja. Wywoła to zrozumiałe zaciekawienie uczniów i stanie się inspiracją do zabawy np. w strażaków (na podstawie lektury „Jak Wojtek został strażakiem”). Dzieci bawiąc się w mniejszych grupach kształcą i doskonalą swoją spostrzegawczość oraz twórcza wyobraźnię, a także nabywają sprawności w bardziej precyzyjnym wyrażaniu myśli w mowie.
Temat zaczerpnięty z lektury dzieci wzbogacą twórczymi pomysłami, dobierając drobne, ale niespotykane rekwizyty, wprowadzają własne, oryginalne zwroty i powiedzenia oraz charakterystyczne wyrażenia wzięte z tekstu lektury. Ponieważ lektura, z której zaczerpniemy temat do zabawy, jest tylko pretekstem, tłem rozwijanej twórczo akcji, cała zabawa zawiera z psychologicznego punktu widzenia elementy pełnego aktu twórczego i samorzutnej aktywności. Jeśli zaprezentowana lektura „chwyci”, dzieci będą jej tematykę wzbogacać o nowe wątki, nowe wydarzenia, komponując dalszą jej fabułę. Wyrazem zainteresowania zabawą będzie czas trwania zajęć i liczebność zespołu biorącego udział w zabawie. Każde dziecko powinno być „kimś” lub „czymś” w takiej tworzonej na podstawie lektury zabawie.
Opowiadania twórcze dotyczące lektury
Program języka polskiego w klasie II w dziale ćwiczeń w czytaniu i opracowywaniu tekstów zaleca układanie opowiadań twórczych np. dotyczących dalszych losów bohaterów, zaś w klasie III układanie opowiadań twórczych związanych z treścią utworu np. dalszych losów bohatera, komponowanie początku i zakończenia na podstawie fragmentu utworu lub ilustracji.
Praca nad lekturą daje uczniom możliwość szerszej wymiany myśli, przedstawiania swoich poglądów na tematy poruszane w książce, uczy dostrzegania i rozumienia motywów działania bohaterów. Taka wymiana zdań między dziećmi ma duże znaczenie - uczy je bowiem nie tylko myśleć, ale i słuchać tego, jak widzą sprawy inni. Zdobyte tą drogą doświadczenia intelektualne są podstawą indywidualnych rozważań nad problemami poruszanymi w lekturze. Jedną z form wyrażających uczniów do wypowiedzi opartych na konkretnych treściach, ale wzbogaconych własnymi wyobrażeniami i fantazją, są opowiadania twórcze. Opowiadania takie , opierając się na strukturze opowiadania, daje uczniom całkowitą swobodę w komponowaniu fabuły, rozwijaniu akcji, ustalaniu ciągłości wydarzeń i snuciu domysłów, będących następstwem przyczyn i skutków. W opowiadaniach na podstawie lektury fantazja miesza się z rzeczywistością. Nie ma tu żadnych przedziałów czasowych. Dziecko wplata w wymyśloną fabułę akcenty współczesnego życia a w losach bohatera często przedstawia swoje marzenia i tęsknoty. W każdej takiej wypowiedzi dziecko wiele mówi o sobie, o swoich wrażeniach i odczuciach, o własnych przemyśleniach.
Swobodne teksty na podstawie lektury
Freinetowska technika swobodnych tekstów jest kolejną formą pracy z tekstem lektury, uwzględniająca w szerokim zakresie twórczą aktywność intelektualną uczniów klas początkowych. Tekst lektury może podsunąć temat swobodnego tekstu. Swobodny tekst to nie wypracowanie na dowolny temat. Celestyn freinet określał tym terminem szczególną formę ekspresji słownej, umożliwiającą dzieciom własną, twórczą wypowiedź. W swobodnym tekście dziecko nie musi kierować się z góry ułożonym planem wypowiedzi, nie jest skrępowane obawą oceny negatywnej, bo w każdej wypowiedzi nauczyciel - przyjaciel dziecka dostrzeże jakieś wartości: językowe, stylu, ciekawą myśl, chociaż może być ona wypowiedziana nieporadnie. Lektura i związane z nią odczucia i przeżycia mogą stać się źródłem pomysłów do tematu takich tekstów. Teksty tworzone przez uczniów nie są oceniane odrębnie. Koleżanki o koledzy oraz nauczyciel wyrażają jedynie swoją opinię o tych tekstach. Dotyczy ona treści i formy tekstu, słownictwa, frazeologii i wyrażonych doznań i przeżyć. Uczniowie wybierają najładniejsze i najciekawsze ich zdaniem teksty, które następnie są powielane, zamieszczane w gazetce szkolnej (klasowej) i prezentowane uczniom innych klas podczas różnych okazji, a także rodzicom. Wszystkie teksty są przeglądane przez nauczyciela i poprawiane indywidualnie przez uczniów. Z tych tekstów każde z dzieci tworzy własną ilustrowaną „książeczkę”. Uczniowie wymieniają się nimi, czytają w domu rodzicom i rodzinie. Książeczki gromadzone są także w zbiorach klasowej biblioteczki.
Prowadzenie dzienniczków lektur
Dzienniczki są atrakcyjną forma pracy z książkami lekturowymi. Nauczyciel powinien tak zachęcić dzieci do ich prowadzenia, aby stałe się one potrzebą i wynikały z aktywności czytelniczej. Dobrze jest gromadzić wzorowo prowadzone dzienniczki, urządzać ich wystawę. Jest to najlepsza zachęta do popularyzacji tej formy pracy. Dzienniczki mogą być dla nauczyciela pewną formą kontroli czytelnictwa uczniów, a dla samych dzieci pomocą w utrwaleniu wiadomości o przeczytanych książkach, ich autorach, ilustracjach. Podczas sporządzania notatek następuje jakby bezpośredni kontakt z bohaterem, wyrabia się wrażliwość na piękno języka, przeżywa jeszcze raz przedstawione obrazy literackie. Odczytywane po pewnym czasie dzienniczki pozwalają inaczej spojrzeć na książkę, przychodzą na zdawałoby się już zapomniane zdarzenia, uwypuklają inne cechy bohatera i dają uczucie przyjemności z ponownego obcowania z tekstem.
Nauczyciel powinien przemyśleć, co i jak będą dzieci utrwalały z przeczytanych lektur, aby z jednej strony zaspokoić ich potrzeby czytelnicze, a z drugiej aby zrealizować program nauczania w zakresie wiedzy o książce (w klasie I są to wiadomości dotyczące autora, tytułu, książki oraz ilustratora; w klasie II - wiadomości o twórcach literatury dla dzieci; w klasie II - o karcie tytułowej, metryczce książki). Sposoby prowadzenia dzienniczków zależą od inwencji nauczyciela i pomysłów samych dzieci. Muszą jednak znaleźć się w nich podstawowe informacje dotyczące książki, wg. wymogów programu. Pozostałe „upiększenia” należy traktować dowolnie i pozostawić swobodę dzieciom. Jeśli nauczyciel i uczniowie przyjmą dzienniczki jak jedną z form pracy z lekturą , to z tego wyboru będą wynikały konsekwencje zarówno dla nauczyciela, jak i dla uczniów. Dla nauczyciela będzie to obowiązek systematycznego kontrolowania dzienniczków, a dla uczniów - starannego ich prowadzenia. Dobrze jest także zainteresować rodziców prowadzonymi przez uczniów dzienniczkami lektur.
Dzienniczki warte są propagowania, ponieważ wypowiedzi słowne na temat książki, wybrane i przepisane urywki, wykonane rysunki, a także wydzieranki i wycinanki są odzwierciedlaniem bezpośredniego, spontanicznego odbioru książki. Świadczą one o własnym sposobie odczuwania i interpretowania treści książki, staja się jedną z dróg rozwijania samodzielnego myślenia.
Prezentowanie przez dzieci książek z lektury
Dobra i przemyślana prezentacja książki jest także jednym ze sposobów zaciekawienia uczniów jej treścią. Prezentacji może dokonać nauczyciel. Najlepiej jednak, gdy zrobią to sami uczniowie. Styl i język dzieci jest swoisty, zawiera wiele naturalnych i charakterystycznych zwrotów, a często wypowiedzi uczniów są bardziej przekonywujące niż słowa nauczyciela. Do prezentowania książek uczniowie mogą zgłaszać się sami. Nieśmiałych, niechętnie występujących przed klasą, zachęcić może sam nauczyciel, który zawsze musi pamiętać o dobrym przygotowaniu ich do prezentacji książki, aby wystąpienie zakończyło się sukcesem. Wychowawca może podsunąć sposób zaprezentowania książki np. zebrać informacje, pięknie przeczytać wybrany fragment lektury, pokazać i opowiedzieć fragment filmu lub przedstawienia telewizyjnego będącego adaptacją danej książki itp.
Tworzenie książek tematycznych
Uczniowie będą kształcić swoje myślenie analityczno - uogólniające, kiedy po przeczytaniu lektur wykonają książeczki tematyczne. Na lekcjach podsumowujących tematykę książek lekturowych nauczyciel wspólnie z uczniami sformułuje hasła - problemy występujące w książkach itp. Na takich lekcjach o charakterze podsumowującym uczniowie wdrażają się do dokonywania analiz literackich, porównań, uogólnień i wyciągają wnioski dotyczące bohaterów i ich czynów, a także przez analogię - stawiając siebie w podobnych sytuacjach - rozważają własne postępowanie.
Praca nad tworzeniem książeczki tematycznej może dotyczyć całej klasy i wówczas wszyscy uczniowie pracują nad tym samym zagadnieniem lub można zorganizować ją w zespołach opracowujących poszczególne zagadnienia.
Zawartość takich książeczek to przede wszystkim wybrane przez uczniów z lektury wiążące się tematycznie fragmenty. Uczniowie komponują do nich własny komentarz, wykonują ilustracje, dokonują samodzielnych ocen wydarzeń i postaci.
Książeczki to uproszczona forma katalogów rzeczowych. Uczniowie mogą korzystać z nich przy poszukiwaniu materiałów o danej tematyce.
Praca uczniów nad taką książeczką ma duże walory, ponieważ wdraża ich do samodzielnego i twórczego myślenia, rozbudza wyobraźnię i kształci wszystkie procesy myśleniowe oraz usprawnia mowę ustną i pisaną przy zachowaniu podstawowego kryterium, jakim jest własna samorzutna aktywność.
Gry dydaktyczne związane z lekturą
W celu utrwalenia znajomości nazwisk autorów i tytułów lektur można stosować gry literackie, np. gra w „Czarnego Puchatka”. Gra polega na dobieraniu parami nazwisk autorów i tytułów książek lekturowych
rebusy literackie,
wykreślanki, zgadywanki, polegające na odszukaniu ukrytych w zdaniach nazwisk autorów i tytułów,
konkursy,
domino lekturowe
rysunek bohatera książki |
autor i tytuł innej książki
|
zgaduj - zgadule,
zagadki np. Co to za księżniczka?
Na wystawie bywa
Wagoniki na okładce -
To ... (LOKOMOTYWA)
Urządzenie kącika książki lekturowej
Na taki kącik należy wyznaczyć stałe miejsce w klasie. Zasoby kącika rosną w miarę pracy nad daną lekturą. Na początku umieszczamy w nim portret autora książki i prezentujemy sama książkę. W miarę zaawansowania pracy kącik jest wzbogacany różnymi pracami dziecięcymi. Wykonanie takiej pracy daje dzieciom satysfakcję.
1