. Krasicki J.: „ Święta miłości kochanej ojczyzny”
. Jasiński J.: „ Wiersz do narodu”
.Konopnicka M.: „przysięga”
. Konopnicka M.: „Polonez Kościuszki”
. Gaszyński K.: „Czarna sukienka”
.Słowacki J.: „ Poema Piasta Dantyszka”
. Gorecki A.: „Jeszcze pieśń”
Anna Szczepanik
Nauczyciel mianowany
Szkoła Podstawowa Nr 98
SCENARIUSZ UROCZYSTOŚCI Z OKAZJI ŚWIĘTA ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI
UCZEŃ I
11 listopada 1918 roku - ta data zajmuje w naszej świadomości szczególne miejsce. Po 123 latach niewoli Polska odzyskała niepodległość. Przywiązanie do Tej, co nie zginęła, pozwoliło nam wychodzić z najtrudniejszych opresji, stawiać czoło poważnym problemom naszej egzystencji narodowej.
Niech przedstawione tu teksty i melodie pomogą nam zrozumieć proces kształtowania się naszej państwowości.
NARRATOR
Rok 1772 zapisał się tragicznie w naszej historii. Nastąpił wtedy I rozbiór Polski. Prusy, Austria i Rosja dokonały podziału części ziem polskich. Wkrótce potem pisał Ignacy Krasicki:
UCZEŃ II
„Święta miłość kochanej ojczyzny,
Czują cię tylko umysły poczciwe!
Dla ciebie zjadłe smakują trucizny,
Dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe,
Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny,
Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe,
Byle cię można wspomóc, byle wspierać,
Nie żal żyć w nędzy, nie żal umierać.”
NARRATOR
Potem przyszedł drugi i trzeci rozbiór i całkowita utrata
niepodległości. Polska zniknęła z mapy Europy.
Nie zginęli jednak Polacy, którzy przez ponad 100 lat będą walczyć o niepodległość swojej ojczyzny.
CHÓR
Pieśń: „ Dalej bracie do bułata…”
UCZEŃ III
„ Narodzie, niegdyś wielki, dziś w smutnej kolei,
Wyzuty z siły, bogactw, sławy i nadziei.
Narodzie! Czas nie ufać w zaręczenia,
W tobie samym jest zakład zguby lub zbawienia!
Nie dbaj na to, żeś w ciężkie kajdany się dostał,
Gdzie lud rzekł: „ Chcę być wolnym- zawsze wolnym został!”
NARRATOR
Polacy nigdy nie pogodzili się z rozbiorami. Zawsze wysoko cenili wolność i swobody narodowe. Dlatego już w 1794 roku wybuchło powstanie przeciwko zaborom pod wodzą Tadeusza Kościuszki.
UCZEŃ IV
„ Na krakowskim rynku,
Wszystkie dzwony biją,
Cisną się mieszczany
Z wyciągniętą szyją.
Na krakowskim rynku
Tam ludu gromada,
Tadeusz Kościuszko
Dziś przysięgę składa.”
NARRATOR
„ Poszedł nasz Kościuszko przez ten polski kraj,
A ty mu, szablico, poloneza graj!
Poszedł nasz Kościuszko na boje, na trud,
A z nim wierne serca, wierny polski lud!”
Niestety, powstanie pod wodzą Kościuszki upadło, ale dało początek kolejnym próbom. W noc listopadową 1830 roku ruszyli młodzi kadeci pod wodzą Piotra Wysokiego na Belweder. Był to początek powstania listopadowego.
CHÓR
Pieśń: „Krakowiak kosynierów”
NARRATOR
Rok 1830 na nowo rozpalił nadzieje Polaków. Doszło do wojny z armią carską. Nastąpiły wielkie bitwy: Olszynka Grochowska, Stoczek, Dębie Wielkie…
Jednak przewagi polskiej, wywalczonej przez doskonałe wojsko, nie wykorzystali politycy i dowódcy naszej armii.
UCZEŃ V(recytacja przy akompaniamencie „ Warszawianki”)
„Grzmią pod Stoczkiem armaty,
Błyszczą białe rabaty,
A Dwernicki na przedzie
Na Moskala sam jedzie.
Chodźwa trzepać Moskala,
Bo dziś Polska powstała!
Niech nam Polska nie kala,
Hej, zabierzwa mu działa!”
CHÓR
Pieśń „Jeszcze jeden mazur dzisiaj”
NARRATOR
Zryw listopadowy zakończył się klęską Polaków. Okrutny nowy władca „Królestwa”- Paskiewicz - pokazał, jak teraz będzie się karać, wywozić na Syberię i prześladować za pomoc w powstaniu.
UCZEŃ VI
„Schowaj, matko suknie moje,
Perły, wieńce z róż:
Jasne szaty, świętne stroje-
To nie dla mnie już.
Niegdyś jam stroje, róże lubiła,
Gdy nam nadziei wytrysnął zdrój,
Lecz gdy do grobu Polska zstąpiła,
Jeden mi tylko pozostał strój:
Czarna sukienka!
Narodowe nucąc śpiewki,
Widząc szczęścia świt,
Kiedym szyła chorągiewki
Do ułańskich dzid-
Wtenczas mnie kryła szata godowa,
Lecz gdy śród bitwy brat zginął mój,
Kulą przeszyty w polach Grochowa-
Jeden mi tylko przystoi stój:
- Czarna sukienka!”
CHÓR
Pieśń : „ Charał”
UCZEŃ VII
„Kto pałasz kocha i ojczyznę kocha,
Choćby się palił dla nie przez dwa wieki
I gdzieś jak żuraw odleciał daleki,
I gdzieś przez sto lat widniał od rozpaczy;
To jak swą szablę i swój kraj zobaczy,
To jak usłyszy, że krzyczą do broni,
Przed Panem Bogiem się tylko ukłoni,
A potem ludziom odpowie na hasło,
Że miecz nie ściemniał i serce nie zgasło.”
NARRATOR
Postępująca rusyfikacja, prześladowanie patriotów i bezwzględne tępienie wszelkich przejawów polskości spowodowały, że Polacy zdecydowali się na kolejny zryw zbrojny.
UCZEŃ VIII (recytacja przy akompaniamencie „ Marsza Strzelców z 1863”)
„ Hej strzelcy wraz,
nad nami orzeł biały,
A przeciw nam
śmiertelny stoi wróg.
Niech z naszych strzelb
piorunne zagrzmią strzały,
A lotem kul kieruje Bóg.”
NARRATOR
W roku 1863 wybuchło największe z polskich powstań narodowych - styczniowe. Rozpoczęto trwającą blisko półtora roku walkę partyzancką z wrogiem, walkę zawziętą. Przez szeregi powstańczej armii przewinęło się blisko 200 tysięcy osób, wśród nich patriota i dyktator powstania - Romuald Traugutt.
UCZEŃ IX
„ Biała z czerwonym - powiewaj nad nami
Znaku ojczysty, leć przed Polakami.
„Miej czyste myśli!”- biały kolor znaczy,
„Nieś krew za wolność!”- czerwony tłumaczy.”
CHÓR
Pieśń „ Rozłączenie”
UCZEŃ X
„ Lecą liście z drzewa
Co wyrosło wolne;
Znad mogiły śpiewa
Jakieś ptasze polne:
Nie było- nie było
Polsko, dobra tobie!
Wszystko się przyśniło
A twe dzieci w grobie.
Popalone miasta,
Spustoszone sioła,
A w polu niewiasta
Zawodzi dokoła.
Wszyscy poszli z domu,
Wzięli z sobą kosy,
Robić nie ma komu,
Giną w polu kłosy.”
NARRATOR
Powstanie upadło. Zabito w ponurej warszawskiej Cytadeli jego bohaterskich przywódców. Wyrzucono z domów i majątków rodziny szlacheckie tych, którzy walczyli lub wspomagali walczących. Ruszyły na Sybir kolumny zesłańców w kajdanach.
Po upadku powstania styczniowego trzeba było czekać pół wieku na kolejną możliwość podjęcia walki o niepodległość.
UCZEŃ XI
Recytacja wiersza „ O wrześni” przy dźwiękach „Roty' M. Konopnickiej.
„Tam od Gniezna i od Warty
Biją głosy w świat otwarty,
Biją głosy, ziemia jęczy:
Prusak dzieci polskie męczy!
Za ten pacierz w własnej mowie,
Co ją zdali nam ojcowie,
Co go nas uczyły matki
-Prusak męczy polskie dziatki!
Wstał na gnieździe orzeł biały,
Pióra mu się w blask rozwiały…
Gdzieś do Boga z skargą leci…
-Prusak męczy polskie dzieci!
Zbudziły się prochy Piasta,
Wstał król , berło mu urasta,
Skroń w koronie jasnej świecie,
Bronić idzie polskie dzieci…
Zwołujcie mi moje rady
Niechaj śpieszą do gromady!
Zwołujcie mi moich kmieci…
- Prusak męczy polskie dzieci”.
NARRATOR
Wybuchła I wojna światowa, oczekiwana przez Polaków od dawna. Pięć mocarstw europejskich gotowało swój oręż do walki, a wśród nich zaborcy Polski: Rosja, Austria, Prusy.
Sierpień 1914 roku stał się wstępem do straszliwego kataklizmu, wstrząsnął światem. Polsce jednak przyniósł niepodległość, okupionych krwią wielu rodaków wcielonych do armii rosyjskiej, pruskiej lub austriackiej.
CHÓR
Pieśń „ Wojenko, wojenko”
UCZEŃ XII
Recytacja wiersza „Ułan”, w tle melodia pieśni „ Ułani, ułani, malowane dzieci”.
„Rży koniczek mój bułany,
Puśćcie, czas już czas!
Matko, ojcze mój kochany,
Żegnam, żegnam was!
Z dala słyszę trąb hałasy
Dobosz w trąbę grzmi:
Rzucam, rzucam słodkie czasy,
Błogosławcie mi!
Hej luzaku, konia podaj!
No, nie płaczcie już!
Raczej, matko męstwa dodaj,
Krzyżyk na mnie włóż!
Cóżby życie warte było,
Gdybym gnuśnie zgasł?
Dosyć, dosyć się marzyło,
Teraz nie ten czas?
Słyszeliście? Grzmią armaty,
Rozpoczął się bój!
Żegnaj łąko, drzewa, chaty,
Dalej koniu mój!
Więc koniku mój bułany
Ruszaj, czas już czas
Matko, ojcze mój kochany,
Żegnam, żegnam was”.
NARRATOR
Społeczeństwo polskie, przeżywające w czasie I wojny olbrzymie tragedie, podzielone zostaje między dwa wojujące obozy i zmuszone do bratobójczej walki. Polak wcielony do armii austriackiej strzela do Polaka w armii rosyjskiej.
Z trzech zaborów brat idzie na brata, brat bratu ostrzem bagnetu w serce mierzy i na cel bierze.
UCZEŃ XIII
„ Rozdzielili nas mój bracie,
zły los i trzyma straż-
w dwóch wrogich sobie szańcach
patrzymy śmierci w twarz,
W okopach pełnych jęku,
wsłuchani w armat huk,
stoimy na wprost siebie-
ja- wróg twój, ty- mój wróg!
Los płacze, ziemia płacze,
świat cały w ogniu drży…
W dwóch wrogich sobie szańcach
Stoimy- ja i ty.”
CHÓR
Pieśń: „ Rozkwitają pąki białych róż”
NARRATOR
Józef Piłsudski był zdania, że Polacy, jeżeli chcą odzyskać niepodległość, muszą mieć własną siłę zbrojną. Utworzył więc w Galicji formacje paramilitarne: „ Strzelec” i „Drużyny Strzeleckie”, które miały być zaczątkiem przyszłego wojska.
CHÓR
Pieśń: „ Maszerują strzelcy” - I zwrotka
UCZEŃ XIV
„Synkowie moi, poszedłem w bój,
jako wasz dziadek a ojciec mój,
jak ojca ojciec i ojca dziad,
co z Legionami przemierzył świat,
szukając drogi przez krwi i blizny
do naszej wolnej Ojczyzny!
Synkowie moi, da nam to Bóg,
że spadną wreszcie kajdany z nóg,
i nim wy męskich dojdziecie sił,
jawą się stanie, co dziadek śnił;
szczęściem zakwitnie krwią wieków żyzny
łan naszej wolnej Ojczyzny!”.
CHÓR
Pieśń: „ Maszerują strzelcy”- II zwrotka
NARRATOR
6 sierpnia 1914 roku- wczesnym rankiem- z rozkazu Józefa Piłsudskiego wyszła z
Krakowa w stronę zaboru rosyjskiego Pierwsza Kompania Kadrowa, stanowiąca w zamyśle jej twórcy straż przednią powstającego wojska polskiego.
CHÓR
Pieśń: „ Pierwsza kadrowa”
(Wchodzi uczeń z datą 1918, specjalnie wyeksponowaną. W tym czasie słychać melodię refrenu pieśni „ My Pierwsza brygada”)
NARRATOR
Rok 1918- wielka radość. Koniec wojny, a 11 listopada Polska odzyskuje niepodległość. Ostatnie walki to powstanie wielkopolskie
UCZEŃ XV
„ Naprzód, poznański pułku pierwszy!
Błyszczący pałasz ściśnij w pięść!
Idź przez grad kul na bój najgorszy,
Poznańskiej ziemi wolność nieść,
Pierzchnie przed nami Niemców rój,
Wszak my za wolność idziemy w bój!
I dopomoże ojców Bóg,
Wroga za Polski wygnać próg!
Dalej, kto Polak, chwytaj za broń!
Dalej, kto Polak, na koń, na koń!”
NARRATOR
I w końcu przyszła Polska, wywalczona z trudem krwią ochotników, krwią kilku pokoleń. Tych, którzy święcie wierzyli, że jeszcze nie zginęła. Wnukowie powstańców z 1863 roku wypełnili ich patriotyczny testament: wywalczyli wolną Polskę.
UCZEŃ XVI
„ Polsko, nie jesteś ty już niewolnicą!
Łańcuch twych kajdan stał się tym łańcuchem,
Na którym z lochu, co był twą strażnicą
Lat sto, swym własnym dźwignęłaś się duchem.
Żadne cię miana nad to nie zaszczycą,
Co być nie mogło przez wiek twą ozdobą!
Polsko, nie jesteś ty już niewolnicą!
Lecz czymś największym, czym być można! Sobą”.
CHÓR śpiewa
„ My pierwsza Brygada,
Strzelecka gromada,
Na stos rzuciliśmy nasz życia los,
na stos, na stos.”
UCZEŃ XVII
(recytacja strof pieśni „ My Pierwsza Brygada” przy dźwiękach melodii refrenu)
„ Legiony- to żołnierska nuta,
Legiony- to ofiarny stos,
Legiony- to rycerska buta,
Legiony- to straceńców los”.
CHÓR (śpiewa refren „ My, Pierwsza Brygada”)
UCZEŃ XVII: ( j.w.)
„ Mówili, żeśmy stumanieni,
Nie wierząc nam, że chcieć -to móc,
Lecz trwaliśmy osamotnieni,
A z nami był nasz drogi Wódz!”
Wszyscy: ( śpiewają refren) „ My, Pierwsza Brygada…”
(Wszyscy rozstępują się ponownie, następuje cisza, cichnie fortepian)
UCZEŃ XVIII
„ Bez tej miłości można żyć.
Mieć serce suche jak orzeszek,
malutki los naparstkiem pić
z dala od zgryzot i pocieszeń,
na własną miarę znać nadzieję,
w mroku kryjówkę sobie uwić
o blasku próchna mówić „ dnieje”
o blasku słońca nic nie mówić.
(…..)
Ziemio ojczysta, ziemio jasna,
nie będę powalonym drzewem.
Codziennie mocniej w ciebie wrastam
radością, smutkiem, dumą, gniewem.
Nie będę jak zerwana nić.
Odrzucam pustobrzmiące słowa.
Można nie kochać cię -i żyć,
ale nie można owocować.
( Wszyscy wychodzą na scenę i śpiewają „ Rotę”.)
. Krasicki J.: „ Święta miłości kochanej ojczyzny”
. Jasiński J.: „ Wiersz do narodu”
.Konopnicka M.: „przysięga”
. Konopnicka M.: „Polonez Kościuszki”
. Gaszyński K.: „Czarna sukienka”
.Słowacki J.: „ Poema Piasta Dantyszka”
. Gorecki A.: „Jeszcze pieśń”
. Pol W.: „Śpiew z mogiły”
. Konopnicka M.: „ O Wrześni”
. Gaszyński K.: „ Ułan”
. Słoński E.: „Ta, co nie zginęła”
. Żuławski J.: „ Do moich synów”
. Staff L.: „Polsko, nie jesteś ty już niewolnicą”
. Szymborska W.: „ Gawęda o miłości ziemi ojczystej”.
Narracja historyczna na podstawie:
Russocki St.: „ Tysiącletnia Polska”
Kobyliński Sz.: „ Dzieje Polski”
Opracowała: Anna Szczepanik
nauczyciel mianowany
Szkoła Podstawowa Nr 98