Skrypt PF


SKRYPT Z PRAWA FINANSOWEGO

1. Kompleksowość wykładni prawa

Wykładnia prawa podatkowego powinna mieć kompleksowy charakter. Kompleksowość tą można sprowadzić do pewnego logicznego, ściśle ze sobą powiązanego ciągu działań podmiotów dokonujących wykładni, których celem jest ustalenie normy prawnej na podstawie przepisów obowiązujących aktów prawnych. Doktryna, orzecznictwo, niekiedy prawodawca - klasyfikują te ciągi działań, a przede wszystkim ustalają reguły postępowania zmierzające do odkodowania normy prawnej z przepisów zawartych w poszczególnych aktach normatywnych.

Niejednokrotnie samo brzmienie słów, za pomocą których sformułowany został dany przepis, nie wystarcza do ustalenia normy prawnej. Podmiot dokonujący wykładni prawa przechodzi więc w sposób automatyczny z wykładni językowej do wykładni systemowej czy też celowościowej. Wykładnia językowa jest w prawie podatkowym podstawowym, ale nie jedynym rodzajem wykładni niezbędnych do ustalenia treści przepisów tego prawa. Ma ona inny charakter aniżeli wykładnia systemowa i celowościowa. Z jednej strony mamy wykładnię językową - z drugiej zaś wykładnię systemową i celowościową.

Jej treść może być często różna w zależności od tego jak szerokie jest pole interpretacji (którym są źródła prawa w znaczeniu formalnym - akty zawierające obowiązujące przepisy.

Proces stosowania prawa => poprzedzony fazą walidacyjną (ustalenie pola interpretacji)

Wykładnia operatywna => norma będąca podstawą decyzji <=

Dlatego wydaje się, że uzasadnione jest dynamiczne przedstawienie źródeł prawa podatkowego z punktu widzenia źródeł tego prawa, a nie poprzestanie na statycznym ich ujęciu jako źródeł prawa w znaczeniu formalnym .

Ze względów pragmatycznych powinno się poszukiwać przepisów prawnych także poza systemem prawa krajowego => zwłaszcza w prawie unijnym i międzynarodowym. Jak również brać pod uwagę obok przepisów prawnych precedensy faktyczne wynikające z orzeczeń sądów krajowych i ETS, mimo, że nie są źródłami w znaczeniu formalnym

2. Ogólne założenia wykładni

Wykładnia prawa związane jest ściśle z jego źródłami - i powinna być poprzedzona określeniem formalnych źródeł prawa. Stąd wyróżniając to, kto i w jakim celu dokonuje wykładni wyróżniamy 1/ operatywną - dla konkretnej sprawy, 2/ legalną (doktrynalną) - przez naukę. Wykładnia jest zarówno procesem myślowym zmierzającym do przełożenia przepisów aktów prawnych na normy postępowania, jak i wnioskowania oraz operacji myślowych zmierzających do eliminacji kolizji norm. Celem wykładni prawa jest odpowiedź na pytanie jakie normy obowiązują w danym czasie i jaki tworzą porządek prawny. Normy gałęzi prawa stanowią fragment porządku prawnego, więc wykładnia musi brać pod uwagę całe obowiązujące prawo. Koncepcje wykładni łączy się z koniecznością ustalenia sytuacji wykładni (momentu jej wystąpienia): 1/ klasyfikacyjna - sytuacja wykładni nastąpi wówczas gdy przepis jest niejasny (clara non sunt interpretanda), 2/ derywacyjna - każde odczytanie tekstu jest wykładnią. Dokonując wykładni posługujemy się argumentami = dyrektywami interpretacyjnymi - w celu przyjęcia określonego rozumienia normy pr..

Podział dyrektyw

  1. PIERWSZEGO STOPNIA - językowe, systemowe, funkcjonalne (wskazują jak ustalić znaczenie przepisu ze względu na podstawowe konteksty) - odpowiadają im rodzaje wykładni.

  1. DRUGIEGO STOPNIA - (wyznaczają sposób posługiwania się dyrektywami I stopnia poprzez:

- dyrektywy procedury - określające kolejność posługiwania się nimi

- dyrektywy preferencji - ustalające wybór między znaczeniami przepisywanymi interpretowanemu przepisowi w wyniku zastosowania dyr. I stopnia, gdy ich znaczenia są rozbieżne.

W związku z koniecznością realizowania celów wykładni - pewności prawa, jego bezpieczeństwa i elastycznego stosowania, powstaje problem wyboru między ścisłym znaczeniem normy a jej elastycznością, stąd wyróżniamy 2 teorie wykładni prawa:

Statyczna

- zakłada stałość znaczenia przepisów prawa (poszukiwanie woli historycznego prawodawcy)

Dynamiczna

- wykładnia wiąże się z wolą aktualnego prawodawcy, przy uwzględnieniu zmian w rzeczywistości

- sens przepisów ustalany wg współczesnych potrzeb

i stosunków życiowych

PREFERUJE WYKŁADNIĘ JĘZYKOWĄ

PREFERUJE WYKŁADNIĘ FUNKCJONALNĄ

Ma zapewnić pewność prawa i bezpieczeństwo prawne - zasada pewności.

Realizuje zasadę sprawiedliwości - poprzez umiejętne dostosowanie do zmieniających się warunków życia.

Istotna przy wyborze teorii jest kwestia możliwości nadania tekstowi pierwotnego znaczenia, uwzględniając przekształcenia języka, a w efekcie konieczność użycia teorii dynamicznej. Teksty prawa podatkowego

w mniejszym stopniu ulegają zmianom, stąd dynamiczne elementy wykładni odrywają mniejszą rolę (niż np.

w prawie cyw.). Przyjmuje się teorię mieszanej wykładni prawa (elementy statyczne+dynamiczne)

Prawo podatkowe jest prawem ingerencyjnym, które tworzy stosunki społeczne nieistniejące poza nim - normo dawca tworzy „stanowione” (tetyczne) stosunki społeczne, poprzez nałożenie obowiązku świadczenia pieniężnego na rzecz państwa, bez wzajemnego świadczenia. Istotna jest więc zasada miarkowania opodatkowania podatkowoprawnym stanem faktycznym ustaw podatkowych i konieczność wyraźnego oddzielenia stosowania od stanowienia. Te cechy pozwalają na przyjęcie założenia o znacznej roli elementów statycznych, preferowania w jego interpretacji pewności praw i bezpieczeństwa, trzymania się „litery prawa”. Z drugiej strony, prawo podatkowe jest prawem życia codziennego, więc nakazane jest uwzględnić nie tylko moment powstania aktu, ale też elementy dynamiczne. Stosowanie prawa nie może być ograniczone do analizy, musi być oparte na zasadach konstytucyjnych i prawa wspólnotowego (korzystanie z wykładni stwierdzającej = potwierdzanie wyników wykładni językowej poprzez wykładnię systemową i funkcjonalną).

Podstawowe wartości jakie powinno realizować prawo podatkowe to pewność prawa (bezpieczeństwo prawne, jednolite rozumienie i stosowanie, przewidywalność, zaufanie do systemu, przejrzystość) i sprawiedliwość (- równość opodatkowania, zakaz dyskryminacji, obiektywna pewność prawa).

Wykładnia - proces złożony z operacji myślowych zmierzający do:

  1. Przełożenia przepisów aktów prawnych na normy postępowania

  2. Wnioskowania z faktu obowiązywania określonej normy o obowiązywaniu innej

  3. Eliminowania kolizji norm

Założenia wykładni - czyli cele jakie ma realizować wykładnia prawa. Głównym jej założeniem jest dążenie do uzyskania pewności prawa i jego bezpieczeństwa (czyli też sprawiedliwości i przewidywalności) przy jednoczesnym stworzeniu możliwości elastycznego stosowania prawa (związana z nieustannymi zmianami w społ., gosp., prawie).

3. Kompleksowość międzynarodowego prawa podatkowego

Akty prawa międzynarodowego są źródłem prawa. Międzynarodowe prawo podatkowe można zaliczyć do kompleksowej dziedziny prawa. Kompleksowa gałąź prawa oznacza gałąź, w której występują instytucje o złożonym charakterze, których jednoznacznie nie można zaliczyć do jednej gałęzi prawa. W skład tego prawa wchodzą instytucje zaliczane do prawa wewnętrznego danego państwa i prawa międzynarodowego publicznego.

Międzynarodowe prawo podatkowe obejmuje zagadnienia:

  1. podatkowych przywilejów ( ulg ) dyplomatycznych i konsularnych,

  2. pomocy prawnej w dziedzinie opodatkowania,

  3. podatków tworzonych przez organizacje,

  4. umów o zapobieganiu podwójnego opodatkowania.

Regulacja prawa podatkowego międzynarodowego stanowi kompleksową gałąź prawa ponieważ:

  1. mamy tu do czynienia z:

  • instytucji występujących w tej gałęzi prawa nie da się jednoznacznie zakwalifikować do jednej gałęzi prawa ( charakteryzuje je duża złożoność, występuje w co najmniej 2 gałęziach prawa ( np. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OECD )

  • istnieją tutaj instytucje prawne, które funkcjonują w oparciu o regulacje prawa międzynarodowego publicznego i prawa podatkowego krajowego.

    • 4. Wykładnia systemowa

    Wykładnia systemowa to ustalenie miejsca przepisu prawnego w systemie prawnym, a także ustalenie jego znaczenia z punktu widzenia wykładni funkcjonalnej. Polega ona na ustaleniu znaczenia przepisu ze względu na system prawa do którego należy. Stosując tą wykładnię poszukuje się związków znaczeniowych przepisów prawa na dwóch płaszczyznach: zewnętrznej i wewnętrznej.

    Płaszczyzna zewnętrzna - umiejscowienie przepisów prawa w ramach porządku prawnego, do którego należą oraz o dokonanie ich interpretacji z uwzględnieniem systemu prawnego danego kraju (chodzi o hierarchię aktów prawnych: konstytucja, ustawy, podstawowe akty prawne, a także o powiązanie z prawem międzynarodowym ). Zewnętrzna wykładnia systemowa prawa obejmuje także interpretacje tego prawa w powiązaniu z normami prawa należącymi do innej gałęzi ( prawo administracyjne i cywilne ).

    Wewnętrzna wykładnia prawa podatkowego dotyczy powiązania między przepisami tego prawa ( powiązania wewnątrzgałęziowe ). Na system podatkowy składają się dwie grupy aktów prawnych:

    - akty tworzące ogólne prawo podatkowe,

    - akty zawierające konstrukcje określonych rodzajów podatków.

    Jednym z warunków właściwej interpretacji prawa podatkowego jest rozpatrywanie jego przepisów w ich wzajemnym związku ( by można było odkodować normy prawne występujące w szczegółowym prawie podatkowym nie tylko jako świadczenia podatkowego, lecz także w aspekcie obowiązków proceduralnych ).

    Wykładnia systemowa obejmuje swym zakresem cały system prawa podatkowego i dotyczy związków pomiędzy przepisami ogólnego i szczegółowego prawa podatkowego. Obejmuje swym zakresem również systematykę wewnętrzną danego aktu.

    Wykładnia systemowa aktów prawnych regulujących dany podatek dotyczy nie tylko jego konstrukcji, lecz obejmuje przepisy przejściowe i wprowadzające. Istotnym jest by wprowadzane przepisy miały odpowiednie vacatio legis ( by można było dostosować działalność gospodarczą do zmienianego prawa ) i by przepisy nie działały wstecz.

    1. Stałe powiązania strukturalne przepisów w akcie normatywnym

    2. Hierarchia aktów prawnych

    3. Systematyka zewnętrzna - założenie spójności i uporządkowania zbioru norm funkcjonujących w polskim porządku prawnym,

    4. Systematyka wewnętrzna - odnosi się do miejsca przepisu w ramach określonego aktu.

    5. Poszukiwanie związków znaczeniowych przepisów w dwóch płaszczyznach:

    1. Zewnętrznej - w związku ze wstąpieniem Polski do UE i rozszerzeniem polskiego porządku prawnego o prawo unijne, którego postanowienia odnoszą się do również do praw i wolności jednostki oraz szeroko rozumianej problematyki gospodarczej. Istotne znaczenie ma tutaj zasada bezpośredniej skuteczności prawa unijnego. Wykładnia zewnętrzna obejmuje także interpretację prawa podatkowego w powiązaniu z normami prawa należącymi do innych gałęzi.

    2. wewnętrznej - dotyczy powiązań międzygałęziowych. Chodzi o związki znaczeniowe przepisów prawa podatkowego w różnych aktach prawnych, jak też w ramach danego rodzaju aktu prawnego

    5. Wykładnia językowa

    Sensu ustaw podatkowych należy tak daleko poszukiwać, jak to umożliwia jej tekst. Punktem wyjścia wykładni powinien być zatem tekst prawny, poprzez który prawodawca przekazuje adresatom normy postępowania. Wykładania językowa, określana nieraz jako gramatyczna, zmierza do ustalenia przepisu w oparciu o jego znaczenie językowe. W szczególności podmiot dokonujący wykładni posługuje się w tym celu regułami związanymi ze słownictwem, składnią i konstrukcją tekstu prawnego.

    Wykładnia językowa jest nie tylko punktem wyjścia dla wszelkiej wykładni prawa, lecz także zakreśla jej granice w ramach możliwego sensu słów zawartych w tekście prawnym. Nie oznacza to jednak sprowadzanie jej jedynie do analizy tekstu prawnego, tylko według litery prawa. Wręcz odwrotnie. Szukanie możliwego sensu słów zawartych w tekście nakazuje łączenie wykładni językowej z zasadami konstytucyjnymi oraz zasadami prawa wspólnotowego. Wykładnia językowa nie może się więc sprawdzać do szukania sensu poszczególnych wyrazów, lecz powinna szukać rzeczywistego sensu poszczególnych zdań prawnych, co wymaga jej połączenia z analizą celu regulacji prawnej.

    Sprawa się jednak komplikuje w przypadku właśnie prawa wspólnotowego. Przepisy te wyrażane są w wielu językach, które są wszystkie językami autentycznymi. Kontekst językowy prawa wspólnotowego nie może być zatem tak jednoznaczny jak w przypadku prawa krajowego.

    Stosowanie wykładni językowej tekstu ustawy podatkowej można podzielić na dwa etapy :

    1. Przełożenie przepisów na normy

    2. Ustalenie znaczenia poszczególnych słów i zwrotów

    1. 2 etapy wykładni językowej:

    1. Podmioty stosujące prawo dokonują ustalenia obszaru zdarzeń i stanów podlegających opodatkowaniu - głównie podmiotowych i przedmiotowych granic opodatkowania. Powinny ustalić wzorzec zachowania z punktu widzenia zakresu normowania i zakresu zastosowania normy. Istotne jest aby podmiot stosujący prawo odnalazł pewne kluczowe słowa konstruujące podatkowoprawny stan faktyczny np. dochód, przychód, obrót…

    2. Ustalenie znaczenia poszczególnych słów lub zwrotów zawartych w szkicowo zarysowanych normach - chodzi o podatkowe rozumienie tych słów i zwrotów. Ważne:

    1. Wykładnia językowa zakreśla granice interpretacji prawa w ramach możliwego sensu słów zawartych w tekście prawnym. Wykładnia pozajęzykowa służy interpretacji jedynie w granicach zakreślonych przez wykładnię językową, ALE

    2. Już w początkowej fazie wykładni językowej należy ją łączyć z wykładnią pozajęzykową, zwłaszcza systemową, dlatego że proces wykładni jest procesem kompleksowym i dynamicznym zarazem. Ma to istotne znaczenie po wejściu Polski do UE (bo obowiązuje jeszcze dodatkowo system prawa unijnego).

    3. Odejście od sensu językowego przepisu - tylko wyjątkowo. Normy prawne wyprowadzone z przepisów poszczególnych ustaw powinny być w pierwszym rzędzie zgodne z rezultatami wykładni językowej.

    4. Założenie zgodności ustaw z konstytucją i prawem unijnym

    5. Wykładnia rozszerzająca obowiązek podatkowy poza granice zakreślone w ustawie jest niezgodna z zasadą demokratycznego państwa prawnego

    6. Co do wykładni językowej prawa unijnego

    6. Wykładnia celowościowa

    Wykładnia celowościowa jest jednym z rodzajów wykładni funkcjonalnej (ta ostatnia obejmuje argumenty celowościowe, funkcjonalne i aksjologiczne), w szerokim rozumieniu można te pojęcia utożsamiać.

    Często wykładnia przepisów jest przeprowadzana po upływie dłuższego czasu od wejścia w życie ustawy: z tej przyczyny niejednokrotnie literalne znaczenie słów prawodawcy nie pozwala na prawidłowe zrozumienie tekstu. Wykładnia celowościowa służy odnalezieniu obiektywnego celu ustawy. Jej obiektywność polega na poszukiwaniu woli współczesnego ustawodawcy. Zasadniczą rolę odgrywają tu elementy dynamiczne, związane także z samym rozwojem języka. Dotyczy to zwłaszcza przepisów oceniających (np. uzasadniony interes strony czy interes państwa).

    Znaczenie wykładni celowościowej wzrosło po wejściu do Unii. Wpływ na to miał w dużej mierze fakt, że przepisy unijne w dziedzinie prawa podatkowego są wprowadzane najczęściej dyrektywą - czyli aktem wiążącym państwa co do celu, przy swobodzie wyboru metody wdrożenia do systemu krajowego.

    Przy dokonywaniu wykładni celowościowej w związku z przepisami unijnymi bardzo istotne są zasady ogólne prawa wspólnotowego (określone w prawie pierwotnym oraz sformułowane przez ETS).

    Istotna jest interpretacja przepisów UE oparta na zasadzie wykładni jednolitej. Służą temu kierowane do ETS pytania prejudycjalne oraz właśnie - gdy wykładnia językowa nie wystarczy - wykładnia celowościowa oraz systemowa.

    Wykładnia celowościowa nie może być stosowana w oderwaniu od innych rodzajów wykładni. Pojawia się bowiem niebezpieczeństwo zbyt dalekiej swobody podmiotu stosującego prawo w poszukiwaniu celu aktu prawnego. Jest to szczególnie niepożądane w prawie podatkowym, którego sformułowania z założenia powinny być jednoznaczne i pozbawione elementów oceniających i wartościujących, aby uniknąć interpretacji organów podatkowych czy sądu nakierowanej na interes fiskusa. Praktycznie jednak wyeliminowanie elementów cennych nie jest możliwe. Można natomiast określić cel danej normy prawa podatkowego przyporządkowując ją do jednej z trzech grup: norm cel fiskalnego, norm celu społecznego lub norm upraszczających (te ostatnie np. normy zawierające konstrukcje ryczałtowe). Większość norm ustawa podatkowych to normy celu fiskalnego. Wśród norm celu społecznego można wyróżnić takie, które mają służyć ograniczeniu pewnych niekorzystnych zjawisk (np. szczególne obciążenie podatkowe związane ze spożywaniem alkoholu) oraz takie, które dążą do popierania rozwoju pewnych obszarów życia społecznego (przez zmniejszanie dochodów budżetowych ustanawianiem ulg i zwolnień).

    Treść czynności cywilnoprawnych bywa wykorzystywana do obejścia prawa podatkowego. Polega to zwykle na nadużywaniu prawa cywilnego w ten sposób, że stosunki cywilnoprawne kształtuje się nie pod kątem celów gospodarczych czy finansowych, ale jedynie dla uniknięcia opodatkowania. W prawie podatkowym wielu państw przewidziane są rozwiązania mające zapobiegać zjawisku obejścia prawa podatkowego. Tam, gdzie takich przepisów nie ma (np. w USA i UK) zjawisko obejścia eliminuje się w drodze wykładni i stosowania prawa. W szczególności przyjmuje się, że ocena podatkowoprawnych skutków czynności powinna opierać się na ich rzeczywistej treści, a nie formie prawnej (zasada treść ponad formą) - wykładnię taką określa się jako gospodarczy sposób rozpatrywania prawa podatkowego i stanowi ona swoisty rodzaj wykładni celowościowej. Chodzi tutaj o to, by przy interpretacji prawa podatkowego ekonomiczny punkt widzenia oprzeć na sensie i celu ustawy podatkowej, a nie na sensie ekonomicznym wynikającym z samego prowadzenia gospodarki (bo chodzi tu o prawne, a nie ekonomiczne spojrzenie na gospodarkę podmiotu opodatkowanego).

    Wykładnia celowościowa powinna być stosowana w ścisłym związku z wykładnią językową i systemową, co pozwoli uniknąć jednostronnego, fiskalnego spojrzenia na sens norm prawa podatkowego. Dzięki temu zachowane zostaną odpowiednie relacje między statycznymi i dynamicznymi elementami wykładni prawa podatkowego, co wyrażają wzajemne zależności między trzema rodzajami wykładni. Przy stosowaniu wykładni celowościowej niedopuszczalne jest wychodzenie poza te cechy stanu faktycznego, które można określić na podstawie możliwego sensu słów przepisów prawnych.

    7. Teoria statyczna i dynamiczna wykładni prawa

    Teorie statyczne zakładają stałość znaczenia przepisów prawa, poszukując woli historycznego prawodawcy. Preferują wykładnię językową i zakładają że tekst prawny nie zmienia swojego znaczenia w czasie od jego powstania do stosowania (interpretacji). Jest to tzw. wykładnia subiektywna.

    Teorie dynamiczne zakładają, że wykładnia prawa powinna wiązać znaczenie przepisu z wolą aktualnego prawodawcy, przy daleko idącym uwzględnianiu zmieniającej się rzeczywistości (wykładnia obiektywna). Zasadniczą rolę odgrywa w nich wykładnia funkcjonalna, dlatego że współcześnie słusznie zwraca się uwagę na ewolucję znaczenia tekstu prawnego w czasie. Jednakże w prawie podatkowym (i karnym) dynamiczne elementy wykładni odgrywają mniejszą rolę niż w np. prawie cywilnym.

    8. Metody obejścia prawa podatkowego i wykładni celowościowej

    9. Zgodność wykładni z Konstytucją

    10. Analogia w prawie podatkowym

    Analogia - prawnicze rozumowanie oparte na regułach wynikania, fakty podobne do siebie powinny pociągać zbliżone konsekwencje. Możemy wnioskować przez analogię lub
    a contrario (wykluczają się wzajemnie). Analogia traktowana jest jako środek do wypełniania luk, ale też sposób na korygowanie lub modernizowanie prawa. Wyróżniamy analogię legis (stosowanie przepisów do faktów lub zachowań podobnych) i iuris (gdy podstawę wnioskowania wywodzi się z całości systemu, gałęzi). Należy przyjąć możliwość stosowania analogii w prawie podatkowym, ale istnieje zakaz stosowania analogii na niekorzyść podatnika poprzez zwiększenie obowiązków podatkowych (zakaz analogii zaostrzającej)

    1. Analogia legis - przy stosowaniu przepisu do faktów lub zachowań podobnych.

    2. Analogia iuris - jeżeli podstawę wnioskowania wywodzi się z treści całego systemu lub jego gałęzi.

    Pojęcie analogii

    Analogia jest określonym typem prawniczego rozumowania, zmierzającego do przełożenia przepisów prawnych na odpowiadające im normy prawne

    Rozumowanie to może być między innymi oparte na regułach inferencyjnych wskazujących, jakie reguły wnioskowania z faktu obowiązywania w danym systemie jakiejś normy o obowiązywaniu innych norm uznać za wiążące. Może to być wynikanie logiczne, instrumentalne jak też aksjologiczne, budzące najwięcej kontrowersji.

    Pomiot dokonujący wykładni prawa może zastosować albo wnioskowanie przez analogię - argumentum a simili - albo też wnioskowanie a contrario. Są to typy wnioskowania, których rezultaty się wykluczają

    wzajemnie.

    Analogia traktowana jest najczęściej jako środek do wypełniania różnego rodzaju luk w prawie, choć nic tylko. Wykorzystuje się ją bowiem również do „poprawiania", „korygowania", czy też „modernizowania obowiązującego prawa.

    Cele Analogii

    Cele analogii sprowadzane są zazwyczaj do wypełniania luk w prawie. Rozpoznanie tych luk, podobnie jak cały proces stosowania w nim analogii, oparty jest na elementach ocennych. Zakres stosowania analogii nie zależy jednak od przyjętego przez podmiot stosujący prawo systemu wartości, lecz także od specyfiki gałęzi prawa. Nie ulega wątpliwości, że w prawie karnym, administracyjnym należy przyjąć zakaz stosowania analogii na niekorzyść jednostki. Zupełnie inaczej wygląda sprawa w prawie cywilnym, gdzie sięganie do analogii jest zjawiskiem niemal powszechnym.

    Luka w prawie podatkowym

    W prawie podatkowym nie ma jednolitości poglądów co do istnienia w nim luk oraz możliwości ich wypełnienia

    Przy rozróżnieniu luk w prawie podatkowym należy rozróżnić co najmniej trzy sytuacje. Przypadek , gdy ustawodawca celowo nie przeprowadził regulacji pewnych zagadnień pozostawiając je do wypełnienia praktyce-klauzule generalne, niedookreślone pojęcia. ,,Nieświadoma luka ustawowa" - nie wszystkie przejawy życia zostały przewidziane lub też mogły być przewidziane przez prawodawcy w czasie tworzenia ustawy. Od tego obszaru należy oddzielić obszar wolny od opodatkowania. W ustawie podatkowej, zwłaszcza zaś w tych jej unormowaniach, które kształtują podatkowoprawny stan faktyczny, należy szukać granic opodatkowania. Poprzez analogię nie można tworzyć nowych stanów faktycznych podlegających opodatkowaniu. Milczenie ustawodawcy będzie zawsze stanowiło obszar wolny od opodatkowania. Natomiast w przypadku, gdy nieprawidłowości regulacji wewnątrz określonego w ustawie podatkowoprawnego stanu faktycznego uniemożliwia stosowanie prawa, można próbować je usunąć posługując się analogią. Podatkowoprawny stan faktyczny ustaw podatkowych wiąże bowiem podmioty stosujące prawo. Jest to prawnie zamknięty system norm, do których można stosować tylko analogię intra legem. Powiązania prawa podatkowego i cywilnego przemawiają za potrzebą uwzględnienia w jego wykładni także elementów dynamicznych. System prawa podatkowego nie jest bowiem jak system prawa karnego uważany za zupełny i zamknięty. Analogia powinna zatem odgrywać pewną rolę. Dopuszczalność analogii jest przyjmowana dość powszechnie. Przedmiotem kontrowersji są natomiast jej granice. W przypadku gdy nacisk położony w wykładni jest na zasadę sprawiedliwości. Sprawiedliwe prawo podatkowe wymaga stosowania analogii, gdyż powinno być ono oparte na słusznych zasadach i regułach wprowadzonych z obowiązujących przepisów, tak aby potrzeby finansowe państwa były pokrywane zgodnie z zasadą równości i sprawiedliwości. Preferowanie pewności prawa nakazuje zaś ostrożne stosowanie analogii, przy wykluczeniu stosowania analogii zaostrzającej.

    Zakres zastosowania analogii w prawie podatkowym

    Pogląd na zakres zastosowania analogii pozostaje w ostatecznym efekcie rezultatem ocen miejsca i roli prawa w życiu społecznym.

    W przypadku konfliktu pomiędzy pewnością prawa podatkowego a równością opodatkowania pierwszeństwo należy przyznać zasadzie równości. Obowiązki nakładane na podatnika mają wynikać bezpośrednio z ustawy. Zakaz stosowania analogii na niekorzyść podatnika może także stanowić dla prawodawcy swego rodzaju bodziec do tworzenia precyzyjnego, przejrzystego i zrozumiałego prawa podatkowego.

    11. Klauzule generalne i pojęcia niedookreślone w prawie podatkowym

    Klauzula generalna - norma ogólna, świadomie niedoprecyzowana, która ocenę konkretnego stanu faktycznego powierza podmiotowi przestrzegającemu prawo lub organowi stosującemu prawo. Taka swoboda (luz ocenny, luz interpretacyjny) nie jest jednak absolutna, gdyż granice decyzji wytyczone są przez zawarte w przepisach odesłania pozasystemowe. Klauzula generalna zapewnia prawu elastyczność, dając możliwość podejmowania decyzji, powołując się na indywidualną ocenę sytuacji występującej w danym przypadku lub w oparciu o pozaprawne zasady postępowania.

    Prawo podatkowe posługuje się nimi rzadko, gdyż tworzone jest przede wszystkim przez prawodawcę, a nie przez organ sądowy, który w ramach twórczego działania musi wypełniać klauzulę generalną i pojęcia niedookreślone. Wypełnianie klauzul generalnych i pojęć niedookreślonych przez orzecznictwo pozwala na przyjęcie jednolitego ich rozumienia. Z drugiej strony prawodawca w oparciu o trwałą linię orzecznictwa może dokonać sprecyzowania pojęć niedookreślonych. Może też przy jednolitym rozumieniu przez sądy pewnych pojęć odnoszących się do wszystkich lub większości podatków przenieść je ze szczegółowego prawa podatkowego do prawa ogólnego. Pojęcia takie powinny raczej występować właśnie w prawi ogólnym, bo jest ono rzadziej zmienne co zwiększa jego pewność.

    12. Luki w prawie podatkowym

    13. Zakres podmiotowy i przedmiotowy umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

    Podwójne opodatkowanie jest postrzegane jako zjawisko negatywne, prowadzące do ograniczenia rozwoju międzynarodowych stosunków gospodarczych, współpracy naukowej, technicznej, wymiany turystycznej. Dąży się wiec do zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu. W tym celu Polska podpisała wiele umów międzynarodowych o zapobieganiu podwójnego opodatkowania, rezygnując w ten sposób na zasadzie wzajemności częściowo ze swojej suwerenności podatkowej w imię uzyskania określonych korzyści z szeroko rozumianej integracji międzynarodowej. W celu ujednolicenie treści takich umów min. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) wydała w 1992 roku konwencję w tej sprawie.

    Wracając do umów o zapobieganiu podwójnego opodatkowania to należy podkreślić, że mają one pierwszeństwo przed prawem wewnętrznym. Swym zakresem przedmiotowym obejmują podatki od dochodów i majątku, niekiedy przychodów (art. 2 Modelowej Konwencji). Unikanie podwójnego opodatkowania dochodu lub majątku odbywa się zasadniczo w ten sposób, że w oparciu o postanowienia umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania w odniesieniu do niektórych części dochodu lub majątku przyznaje się wyłącznie prawo do opodatkowania jednemu z państw

    Zakresem podmiotowym natomiast objęte są osoby, które mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w jednym lub obu umawiających się państwach (art. 1 Modelowej Konwencji).

    14. Metody unikania podwójnego opodatkowania

    Zjawisko międzynarodowego podwójnego opodatkowania w sensie prawnym jest uznawane za negatywne. Nie budzi wątpliwości, że żaden z podatników nic chce płacić dwa razy podatku od tego samego dochodu. W tym celu stosuje się określone sposoby działań, najczęściej oparte o źródła prawa międzynarodowego. Wykorzystywane są również rozwiązania wypracowane przez ustawodawcę wewnętrznego. Wszystkie te sposoby określa się mianem środków eliminacji podwójnego opodatkowania.

    1. Jednostronne środki eliminacji podwójnego opodatkowania

    Oparte są na przepisach, które znajdują się w prawie wewnętrznym poszczególnych państw, najczęściej w ustawach podatkowych. Na ich podstawie dane państwo jednostronnie rezygnuje z przysługującym mu roszczeń podatkowych w stosunku do podmiotu objętego jego jurysdykcją podatkową.

    Oznacza to, że ustawodawca postanawia odstąpić od realizacji podatku w całości lub w części, niezależnie od tego, czy inne państwo takie rozwiązanie stosuje.

    1. Dwustronne środki eliminacji podwójnego opodatkowania

    To międzynarodowe umowy dwustronne, w których sygnatariusze wspólnie ustalają zasady eliminacji podwójnego opodatkowania. Umowy takie mają podstawowe znaczenie przy eliminowaniu tego zjawiska. Polska obecnie jest związana 81 takimi umowami.

    iększość występujących w praktyce umów opiera się na Modelowej Konwencji OECD w sprawie podatku od dochodu i majątku, opracowanej przez Komitet Spraw Podatkowych tej organizacji.

    W dwustronnych umowach stosowane są głównie dwa mechanizmy usuwania podwójnego opodatkowania. Pierwszy z nich polega na wskazaniu, jaki rodzaj dochodu może być opodatkowany wyłącznie przez dane państwo.

    Drugi sposób umożliwiający eliminowanie podwójnego opodatkowania, występujący w przedmiotowych umowach, polega na przyznaniu uprawnienia do opodatkowania określonego dochodu obu państwom, o ile jest to możliwe na podstawie ich ustawodawstw wewnętrznych, z jednoczesnym obowiązkiem zastosowania w państwie, w którym znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika, określonej metody eliminującej lub ograniczającej zjawisko podwójnego opodatkowania

    1. Wielostronne środki eliminacji podwójnego opodatkowania

    To międzynarodowe umowy wielostronne, w których państwa wspólnie ustalają zasady eliminacji podwójnego opodatkowania. Nie odgrywają one obecnie wielkiej roli i wagi ze względu na trudności w uwzględnieniu różnych, często sprzecznych, partykularnych interesów poszczególnych państw. Polska obecnie nie jest sygnatariuszem żadnej takiej umowy.

    W celu wyeliminowania podwójnego opodatkowania wykorzystuje się w pierwszej kolejności środki dwustronne lub wielostronne, a w przypadku ich braku - środki jednostronne. Zastosowanie każdego z nich wymaga jednak wykorzystania określonego mechanizmu. Zarówno w umowach o eliminacji podwójnego opodatkowania, jak i w przepisach wewnętrznych poszczególnych państw eliminacja podwójnego opodatkowania następuje przy wykorzystaniu jednej z trzech metod:

    1) metoda pełnego wyłączenia,

    2) metoda wyłączenia z progresją,

    3) metoda odliczenia proporcjonalnego (kredytu podatkowego)

    Metoda pełnego wyłączenia, charakterystyczna jest dla ustawodawstwa kontynentalnej Europy. Państwo rezydencji podatnika rezygnuje z roszczenia podatkowego w stosunku do dochodu lub majątku, który podlega opodatkowaniu w drugim państwie (państwie źródła). Dochód lub majątek jest zatem de facto w państwie rezydencji podatnika zwolniony z opodatkowania. Metoda ta występuje w dwóch wersjach. W wersji pełnej oznacza, iż dochód uzyskany przez rezydenta danego państwa w innym państwie (państwo źródła) nie jest w ogóle brany pod uwagę przez państwo rezydencji przy wyliczaniu podatku należnego temu państwu.

    Metoda wyłączenia z progresją - zakłada, że dochody wyłączone spod opodatkowania w państwie siedziby, są kumulowane z dochodami podlegającymi w tym państwie opodatkowaniu, w celu ustalania stawki podatkowej od tych dochodów. Sposób postępowania w takiej sytuacji określa art. 27 ust. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którymi, należy zastosować następującą procedurę postępowania:

    1. do dochodów opodatkowanych dodaje się dochód zwolniony od podatku i od sumy oblicza się podatek wg skali podatkowej danego kraju

    2. ustala się stopę procentową tego podatku od tak obliczonej sumy dochodów,

    3. ustaloną stopę procentową stosuje się do dochodu opodatkowanego.

    Jeżeli natomiast podatnik polski, osiąga dochody za granicą, które nie podlegają zwolnieniu z podatku w Polsce, zastosowanie znajdzie metoda proporcjonalnego odliczenia. Z tego rodzaju uregulowaniami prawnymi będziemy mieli do czynienia, gdy umowa w sprawie unikania podwójnego opodatkowania nie zwalnia określonych dochodów z podatku w Polsce, a jednocześnie dochody te podlegają opodatkowaniu w państwie źródła.

    Dochody pochodzące ze źródeł położonych poza terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, łączy się z dochodami osiągniętymi w kraju. Należny podatek, oblicza się od łącznej sumy dochodów, przy czym od tak ustalonego podatku, odlicza się kwotę podatku, zapłaconego w obcym państwie. Odliczenie to nie może przekroczyć tej części podatku obliczonego przed dokonaniem odliczenia, która proporcjonalnie przypada na dochód, uzyskany w innym państwie.

    15. Podwójne opodatkowanie - kwestia ekonomiczna i prawna

    Państwa dążą do opodatkowania wszystkich dochodów podatników, również dochodów osiągniętych za granicą. Jednocześnie państwa nie chcą rezygnować z obciążenia dochodów uzyskiwanych na ich terytorium przez obcokrajowców. Podstawą takiego działania jest założenie, że państwo ma prawo i powinno obciążać podatkiem wszystkie dochody, które są uzyskiwane na jego terytorium bez względu na to, czy należą one do podmiotów krajowych czy zagranicznych

    Państwa, określając zakres swoich roszczeń podatkowych w stosunku do zagranicy, posługują się z reguły dwoma kryteriami, a mianowicie: kryterium podmiotowym podporządkowania jurysdykcji podatkowej, oraz kryterium przedmiotowym. Stosowanie przez poszczególne państwa jednocześnie obu tych kryteriów prowadzi w pewnych okolicznościach do nałożenia na ten sam podmiot podatkowy takich samych lub porównywalnych podatków w dwóch (lub więcej) państwach i za ten sam okres. Owa kolizja jurysdykcji podatkowych różnych państw powoduje powstanie zjawiska międzynarodowego podwójnego opodatkowania.

    W doktrynie prawniczej wyróżnia się międzynarodowe podwójne opodatkowanie w sensie prawnym i w sensie ekonomicznym.

    1).Pojęcie międzynarodowego podwójnego opodatkowania w sensie prawnym wymaga łącznego spełnienia pięciu następujących elementów:

    - nałożenie podatku przez dwa (lub więcej) różne państwa;

    - identyczność podmiotu opodatkowania;

    - identyczność przedmiotu opodatkowania;

    - identyczność okresu opodatkowania;

    - podobieństwo (tożsamość) podatków.

    (W sensie prawnym - to nakładanie się jurysdykcji podatkowej określonych państw, które wynika z faktu że większość z nich stosuje przy opodatkowaniu zarówno zasadę rezydencji (opodatkowanie wszelkich dochodów podmiotów mających miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium danego kraju, niezależnie od tego gdzie dochód powstał) jak i zasadę źródła (czyli opodatkowanie całości dochodów powstałych na terytorium określonego państwa, bez względu na miejsce zamieszkania lub siedziby podmiotu).

    2) Pojęcie międzynarodowego podwójnego opodatkowania w sensie ekonomicznym obejmuje sytuacje, gdy brak jest identyczności podmiotów, lecz ten sam dochód lub majątek jest dwukrotnie obciążony podatkiem. Jeżeli np. spółka płaci podatek od zysków, to jej akcjonariusze są, niezależnie od tego, opodatkowani podatkiem od dywidend, wypłaconych z tychże zysków. Podwójne opodatkowanie ekonomiczne jest równocześnie podwójnym opodatkowaniem formalnym w odróżnieniu od materialnego, które oznacza opodatkowanie jednego przedmiotu podatkowego jednocześnie przez dwie niezależne od siebie jurysdykcje podatkowe. Skala i skutki ekonomiczne tego rodzaju podwójnego opodatkowania są istotne. (W sensie ekonomicznym - jest problemem wewnętrznego prawa podatkowego i oznacza, że ten sam dochód lub majątek należący do różnych podmiotów jest dwukrotnie opodatkowany.)

    16. Podatek a opłata

    Zarówno podatki, jak i opłaty są zaliczane do grupy danin publicznych. Podatki mają jednak zdecydowanie szerszy zakres podmiotowy i przedmiotowy, a także pełnią znaczniejszą rolę społeczną.

    Podstawową cechą odróżniającą opłatę od podatku jest jej odpłatność. Podatek jest świadczeniem pieniężnym na rzecz władzy publicznej, któremu nie odpowiada wzajemne świadczenie tej władzy; opłata jest zaś pobierana w związku ze wzajemnym świadczeniem podmiotu publicznoprawnego (owo wzajemne świadczenie polega na czynnościach urzędowych lub usługach jednostek sektora publicznego).

    Opłata jest daniną pobieraną przez państwo/gminę za usługi o charakterze publicznoprawnym. Może występować jako:

    ten rodzaj opłaty jest bliski podatkowi - występują tu takie elementy jak podmiot, przedmiot, podstawa wymiaru, skala, zwolnienia, ulgi itp., które mogą być kształtowane podobnie jak w podatkach;

    opłata administracyjna różni się jednak od podatku: przede wszystkim tym, że między opłatą a konkretną czynnością urzędową występuje bezpośredni związek (opłata będzie tu stanowić częściowy zwrot nakładów poniesionych przez organy administracji);

    w tym wypadku opłata jest podobna do ceny (stanowiąc odwzajemnienie częściowe / całościowe korzyści otrzymywanej przez zainteresowany podmiot) - ale w odróżnieniu od ceny nie zawsze wyraża w pełni wartość usługi, za którą jest pobierana.

    Podatek charakteryzowany jest zwykle przy użyciu definicji o charakterze opisowym, wskazującej następujące cechy istotne tej daniny publicznej:

    przymusowy charakter

    bezzwrotność - świadczenie podatkowe uiszczone w należnej wysokości, ma charakter definitywny i nie podlega zwrotowi na rzecz płacącego

    nieodpłatność- osoba płacąca podatek nie otrzymuje świadczenia wzajemnego ze strony związku publiczno - prawnego, na rzecz którego podatek został zapłacony

    jednostronność ustalenia- wysokość świadczenia podatkowego wynika z obowiązujących przepisów prawa, nie podlega negocjacjom

    ogólny charakter- podatki nakładane są w drodze wydawania aktów normatywnych o charakterze ogólnym, dotyczącym określonej kategorii podatników

    pieniężny charakter- świadczenia podatkowe realizowane są w postaci pieniężnej

    przewłaszczenie- zapłata podatku powoduje zmianę właściciela środków pieniężnych, które będąc poprzednio własnością podatnika, stają się własnością związku publiczno-prawnego

    Opłata- jest daniną publicznoprawną charakteryzującą się cechami podobnymi jak podatek z tym, że w przeciwieństwie do podatku, opłata jest świadczeniem odpłatnym. Oznacza to, że płacący opłatę powinien otrzymać świadczenie wzajemne, pozostające w związku z wniesioną opłatą i ekwiwalentne tj. tej samej wartości.

    17. Znaczenie prawne podatku

    Legitymacja prawna państwa do żądania ze strony podatnika świadczenia pieniężnego, wynikająca z władztwa państwowego i suwerenności państwa na danym obszarze. Podatek jest świadczeniem pieniężnym o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, nieodpłatnym i ogólnym- pobieranym przez państwo lub samorząd terytorialny(województwo, powiat, gmina-wynikające z ustawy) na podstawie przepisów prawa określających warunki, wysokość i terminy płatności tych świadczeń. Z prawnego punktu widzenia podatek to forma pobierania przez państwo środków ekonomicznych od społeczeństwa. Jest to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne pobierane w sytuacji określonej przez prawo(z chwilą zaistnienia faktu określonego w ustawie). Podatek to zjawisko związane z polityką, gospodarką i prawem. Prawo reguluje w jakich formach podatek będzie pobierany. Podatek jest świadczeniem pieniężnym jednostek na rzecz państwa, któremu nie towarzyszy świadczenie wzajemne. Element przymusowości nie jest zasadniczą cechą podatku(ten aspekt związany jest z politologią). Przymus w prawie jest jego ogólną cechą zapewniającą jego egzekwowanie. Najbardziej istotnym elementem z prawnego punktu widzenia jest element związany z brakiem wzajemnego świadczenia. Poza prawem podatkowym nie ma takiej sytuacji w innych gałęziach prawa. Jest to świadczenie pieniężne nie ekwiwalentne. Z tym wiąże się następna cecha- podatek musi wynikać z ustawy(i co nie jest tam wyrażone dla prawa nie istnieje). Sprawy nie uregulowane nie są luką w prawie, którą zapełnia się przez analogię, lecz obszarem wolnym od opodatkowania. W prawie podatkowym niezbędna jest ścisła interpretacja- tego czego nie znajdujemy w przepisie prawnym nie istnieje. W prawie podatkowym zobowiązanie powstaje z mocy ustawy (wola stron nie ma tutaj znaczenia). Istotną cechą podatku jest powstanie zobowiązania w oparciu o przepisy ustawy.

    18. Prawny i ekonomiczny aspekt opodatkowania

    aspekt ekonomiczny

    W sensie ekonomicznym podatek jest formą przejęcia na rzecz państwa lub związku publicznoprawnego, od podmiotów im podporządkowanych rezultatów ich działalności gospodarczej (części przychodu, dochodu lub majątku tych podmiotów). Świadczenie podatkowe nie wynika ze związków rynkowych pomiędzy państwem a podatnikiem, lecz ma swoje źródło we władztwie podatkowym(przymusowa ofiara materialna). Zakres świadczeń zależy od granic potrzeb publicznych, które należy rozważać w 2 aspektach:

    Forma, tryb i zakres przejęcia dochodów podatkowych nie mogą być arbitralne, gdyż powinny uwzględniać zdolność podatnika do poniesienia ciężaru podatkowego w taki sposób aby zapłata podatku nie niszczyła źródła opodatkowania (funkcjonowanie systemu podatkowego musi respektować rynkowe mechanizmy gospodarcze, pozostając z nimi zbieżne kierunkowo).

    Właściwe działanie podatków jest uzależnione od ich zgodności z zasadami funkcjonowania rynku (np. zasada wolności gospodarczej i konkurencji)

    Podatki powinny automatycznie dostosowywać się do zmiennych w czasie zjawisk gospodarczych (skutek: zapewnienie trwałości pokrycia potrzeb publicznych, stworzenie podmiotom gospodarczym możliwości wydłużania horyzontu czasowego rachunku ekonomicznego).

    Państwo ustalając ciężary podatkowe powinno przestrzegać zasady lojalności, która w skali wydajności podatkowej podatnika nie może prowadzić do degradacji majątkowej podatnika

    Ekonomiczny aspekt podatku wiąże się nie tylko ze zmniejszeniem dochodu bądź majątku podatnika, ale oddziaływuje również na proces gospodarczy (kierunek, umiejscowienie oraz strukturę działalności gospodarczej)

    aspekt prawny

    Zgodnie z normatywną definicją podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej. Nie towarzyszy mu wzajemne świadczenie państwa.

    Istota prawna podatku wyraża się w szczególnej legitymacji prawnej państwa do żądania ze strony podatnika świadczenia pieniężnego. Obowiązek podatnika wynika z ustawy, która niejako zastępuje umowę cywilnoprawną. Stosunek zobowiązaniowy w prawie podatkowym nie jest jednak następstwem woli podmiotu zobowiązania (podatnika), lecz występującego u niego stanu faktycznego (z reguły określonej czynności prawnej lub sytuacji gospodarczej), odpowiadającego hipotezie normy prawnej. Istnieje przy tym znaczna swoboda prawodawcy w wyborze rodzaju zjawisk społecznych, które poddawane są opodatkowaniu. Wierzycielem w tym stosunku zobowiązaniowym jest administracja podatkowa, która występując w imieniu państwa , powinna być nie tyle reprezentantem Skarbu Państwa, co podmiotem realizującym prawo.

    Publicznoprawny charakter podatku oznacza, że prawo do opodatkowania pozostaje wyłącznym atrybutem władzy państwowej.

    Z ideą suwerenności państwa wiąże się idea władztwa podatkowego (prawo państwa do nakładania podatków, wynika z tego także przymusowość podatku).

    Obowiązek podatkowy istnieje bezwarunkowo, bowiem podatek ma charakter jednostronnego aktu prawnego. Władczość ustanawiania podatku jest wyróżnikiem świadczeń podatkowych

    Moc obowiązków podatkowych sięga wszędzie tam gdzie sięga władza państwowa. Państwo realizuje władztwo podatkowe w drodze stanowienia ustaw podatkowych. Czyni to władza ustawodawcza.

    19. Prawna istota podatku

    Legitymacja prawna państwa do żądania ze strony podatnika świadczenia pieniężnego, wynikająca z władztwa państwowego i suwerenności państwa na danym obszarze. Podatek jest świadczeniem pieniężnym o charakterze przymusowym, bez zwrotnym, nieodpłatnym i ogólnym- pobieranym przez państwo lub samorząd terytorialny(województwo, powiat, gmina-wynikające z ustawy) na podstawie przepisów prawa określających warunki, wysokość i terminy płatności tych świadczeń. Z prawnego punktu widzenia podatek to forma pobierania przez państwo środków ekonomicznych od społeczeństwa. Jest to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne pobierane w sytuacji określonej przez prawo(z chwilą zaistnienia faktu określonego w ustawie). Podatek to zjawisko związane z polityką, gospodarką i prawem. Prawo reguluje w jakich formach podatek będzie pobierany. Podatek jest świadczeniem pieniężnym jednostek na rzecz państwa, któremu nie towarzyszy świadczenie wzajemne. Element przymusowości nie jest zasadniczą cechą podatku(ten aspekt związany jest z politologią). Przymus w prawie jest jego ogólną cechą zapewniającą jego egzekwowanie. Najbardziej istotnym elementem z prawnego punktu widzenia jest element związany z brakiem wzajemnego świadczenia. Poza prawem podatkowym nie ma takiej sytuacji w innych gałęziach prawa. Jest to świadczenie pieniężne nie ekwiwalentne. Z tym wiąże się następna cecha- podatek musi wynikać z ustawy(i co nie jest tam wyrażone dla prawa nie istnieje). Sprawy nie uregulowane nie są luką w prawie, którą zapełnia się przez analogię, lecz obszarem wolnym od opodatkowania. W prawie podatkowym niezbędna jest ścisła interpretacja- tego czego nie znajdujemy w przepisie prawnym nie istnieje. W prawie podatkowym zobowiązanie powstaje z mocy ustawy (wola stron nie ma tutaj znaczenia). Istotną cechą podatku jest powstanie zobowiązania w oparciu o przepisy ustawy.

    20. Metoda i przedmiot regulacji w prawie podatkowym

    Trudności w zakreśleniu granic poszczególnych gałęzi prawa wynikają przede wszystkim z różnorodności stosunków społecznych podlegających regulacji prawnej, a także ich znacznej zmienności. Biorąc pod uwagę znaczny stopień umowności kryteriów podziału prawa na gałęzie, jak i płynność granic samych obszarów regulacji prawnej zaliczanych do poszczególnych gałęzi prawa rodzi to pytanie o sens takiego podziału, zwłaszcza zaś o jego znaczenie dla praktyki. Dokonując podziału można wskazać elementy wspólne dla całego systemu jak i cechy specyficzne poszczególnych gałęzi. Jest to przydatne przy tworzeniu i stosowaniu prawa. Niekiedy jednak w sytuacji podstawowych przeobrażeń politycznych i gospodarczych może dojść do wydzielenia się z określonej gałęzi prawa nowych gałęzi, które w zasadniczo odmiennych warunkach ustrojowych wskazują na tyle istotne odrębności, że ze względów praktycznych wymagają usamodzielnienia(np.prawo finansowe i wyodrębniające się z niego prawo bankowe) Przez przedmiot regulacji prawnej rozumie się najczęściej rodzaj stosunków społecznych normowanych przez prawo. Stosunki społeczne to, w najszerszym ujęciu, tego rodzaju związki pomiędzy określonymi podmiotami, w których zachowanie jednego z nich oddziaływuje na sprawy drugiego. Prawo podatkowe za swój przedmiot ma stosunki społeczne należące do szeroko rozumianych zjawisk ekonomicznych. Ich źródłem jest władztwo państwowe. Państwo(inny związek publicznoprawny) ma prawo żądania od innego podmiotu świadczenia pieniężnego bez wzajemnego świadczenia ze swojej strony. Stosunki społeczne regulowane prawem podatkowym powstają, istnieją lub też wygasają na tle przesuwania się środków pieniężnych od podmiotu, który je uzyskał w związku z prowadzoną przez siebie działalnością. Będą to zatem stosunki społeczne stanowione (tetyczne). Nie są bowiem naturalne, lecz więzi te powstają z woli prawodawcy. O opodatkowaniu pewnych zjawisk nie decydują te zjawiska same z siebie ze swej istoty. Normy prawa podatkowego regulują stosunki pomiędzy państwem a jednostką związane z nieekwiwalentnym przesuwaniem środków pieniężnych pomiędzy tymi podmiotami. Przesądza to o administracyjnoprawnej metodzie regulacji

    Administracyjnoprawna metoda regulacji

    Prawo podatkowe należy do prawa publicznego, a więc do tej grupy gałęzi prawa, w których dominuje interes społeczny. Metodą regulowania stosunków społecznych w tym prawie jest metoda aministracyjnoprawna, oparta na władztwie i podporządkowaniu. Stosunek zobowiązaniowy charakteryzuje się tu nierównością. Powstanie tego stosunku nie jest następstwem woli podmiotu zobowiązanego, lecz wynikiem wystąpienia u niego stanu faktycznego odpowiadającego hipotezie normy prawnej. Istotną cechą jest możliwość przymusowego realizowania zobowiązania podatkowego.

    Przedmiot i metoda regulacji w prawie podatkowym mają podstawowe znaczenie dla określenia specyfiki prawa podatkowego. Splot przedmiotu oraz metody regulacji, i jakie występują w tym prawie, doprowadziły do wzajemnego przenikania się i przeplatania cech właściwych dla znaczenie różniących się od siebie gałęzi prawa-prawa cywilnego i prawa administracyjnego.

    21. Kumulacja przedmiotowa i podmiotowa w prawie podatkowym

    Są 4 rodzaje kumulacji:

    - kumulacja podmiotowa.

    - kumulacja przedmiotowa

    - kumulacja terytorialna

    - kumulacja czasowa

    Kumulacja podmiotowa to zjawisko polegające na łączeniu podstaw opodatkowania dwóch lub więcej podmiotów, które poza przypadkami, gdy prawo pozwala na takie łączenie, występują oddzielnie. Kumulacja podmiotowa ma swoje podstawy w konstytucyjnej zasadzie ochrony rodziny i małżeństwa wyrażonej w art. 71 Konstytucji .

    Występuje ona w ustawie o PDOF przy:

    Dotyczy to także małżonków, którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych innym niż Polska Państwie Członkowskim lub innym państwie należącym do EOG albo w Konfederacji Szwajcarskiej; także gdy jeden z małżonków podlega w PL nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w w/w krajach.

    Wspólne opodatkowanie polega na tym, że najpierw pomniejszamy osobno dochodów każdego z małżonków o kwoty podlegające odliczeniu (np. składki na ubezpieczenie społeczne), potem sumujemy dochody, a następnie ustalamy podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych ich dochodów. Wspólne opodatkowanie nie obejmuje podatku płaconego w postaci zaliczek.

    Warunki wspólnego opodatkowania:

    - małżonkowie pozostają we wspólnocie majątkowej

    - małżeństwo istniało w trakcie roku podatkowego

    - jeden z małżonków złoży oświadczenie w zeznaniu o wspólnym opodatkowaniu

    Wyłączenie ze wspólnego opodatkowania:

    - gdy jedno z małżonków uzyskał dochody podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych ustawą o ryczałcie ewidencjonowanym lub ustawą o podatku tonażowym

    -gdy jedno z małżonków skorzystało z opodatkowania działalności gospodarczej wg stawki proporcjonalnej- 19 %

    Dotyczy to rodzica lub opiekuna prawnego będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą w stosunku do której orzeczono separację lub małżonek takiej osoby został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

    Zasady są podobne jak przy opodatkowaniu małżonków.

    Kumulacja przedmiotowa - niekorzystna dla podatnika, łączenie dochodów z różnych źródeł można wtedy przekroczyć próg podatkowy.

    Wyjątki od tej zasady: dochody nie podlegają kumulacji, wygrane w konkursach i grach podatek 10%. Nagrody rzeczowe powyżej 1000 zł musze uregulować podatek.

    Świadczenia wypłacone przez funkcjonariuszy mundurowych służb. Fundusze operacyjne z tytułu udzielenia pomocy policji, straży.

    Dochody ustalone na oszacowaniu jako pochodzące z nieznanych źródeł ( 75 %).

    Nie podlegają kumulacji.

    75% gromadzenie oszczędności na każdym indywidualnym koncie emerytalnym.

    Kumulacja terytorialna - art.3. ustawy.

    Kryterium decydujące to miejsce zamieszkania. Podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.

    Kumulacja czasowa - łączy dochody osiągnięte w roku podatkowym. Płatnik potrąca tyle ile wynika z ewidencji.

    22. Obowiązek i zobowiązanie podatkowe

    Zgodnie z art. 4 OrdPU obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach. Natomiast według art. 5 OrdPU zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

    W ustawowej definicji zobowiązania podatkowego za trafne uznać należy połączenie obowiązku podatkowego z zobowiązaniem, z wyraźnym podkreśleniem wzajemnych związków tych pojęć. Zobowiązanie powinno bowiem - jak słusznie przyjmuje prawodawca - wynikać z obowiązku podatkowego, a więc dla powstania zobowiązania niezbędne jest wcześniejsze ustalenie obowiązku podatkowego. Obowiązek podatkowy jest więc normatywnym poprzednikiem zobowiązania - nie wystąpi prawo do ustalenie zobowiązania , jeżeli nie zostanie ustalony wcześniej obowiązek podatkowy.

    Zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej, zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie do uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa, powiatu, województwa bądź też gminy, świadczenia podatkowego. Podstawą analizy zobowiązania podatkowego, jako stosunku prawnego jest więc kategoria obowiązku podatkowego. Pomiędzy obowiązkiem, a zobowiązaniem podatkowym zachodzi ścisła relacja o charakterze poprzednika i skutku. Skoro więc, zobowiązanie podatkowe wynika z obowiązku podatkowego, należy stwierdzić iż jest ono po prostu następstwem obowiązku podatkowego. Jednakże nie każdy obowiązek podatkowy przekształca się w zobowiązanie podatkowe. W przypadku bowiem, gdy podatnik skorzysta ze zwolnienia podatkowego - np. przedmiotowego, podlega obowiązkowi podatkowemu, jednakże ten jego obowiązek podatkowy, nie przekształci się w zobowiązanie podatkowe.

    Zgodnie z art. 217 konstytucji obowiązek podatkowy może być określony wyłącznie przepisami ustaw podatkowych, a więc takich aktów prawnych, które mają rangę normatywną ustaw.

    Zobowiązanie podatkowe w odróżnieniu od obowiązku podatkowego, może być uregulowane przepisami prawa podatkowego, co oznacza iż niektóre elementy tego zobowiązania mogą być uregulowane także przepisami aktów wykonawczych do ustaw.

    Zobowiązanie podatkowe jako stosunek prawny charakteryzuje się 3 elementami:

    1. Podmioty - można je scharakteryzować jako strony tego stosunku, a więc nadzór klasycznego zobowiązania cywilnoprawnego. Można więc użyć tu sformułowań: wierzyciel podatkowy i dłużnik podatkowy. Wierzycielem podatkowym jest Skarb Państwa, który w konkretnym stosunku zobowiązaniowym występuje pod postacią organu podatkowego. Z kolei dłużnikiem podatkowym jest podatnik.

    2. Przedmiot - to zachowanie się poszczególnych podmiotów tego stosunku. Zachowanie się wierzyciela składa się z dwóch części:

    1. Możliwości żądania spełnienia świadczenia,

    2. jednoczesnego obowiązku żądania spełnienia tego świadczenia.

    Z kolei zachowanie się podatnika jako dłużnika podatkowego polega na, z jednej strony obowiązku spełnienia świadczenia podatkowego oraz z jednoczesnej podległości norm kompetencyjnych, wzmacniających powinność spełnienia świadczenia.

    1. Treść - wskazuje normatywną podstawę pozycji prawnej wierzyciela i dłużnika podatkowego. Od strony wierzyciela podatkowego element treści można określić jako uprawnienie, które przybiera zbiorczą nazwę „wierzytelności podatkowej”. Z kolei podstawa normatywna pozycji dłużnika podatkowego, jest określana jako zbiór obowiązków w sensie długu podatkowego.

    23. Zasada państwa prawnego w prawie podatkowym

    Zasada państwa prawnego początkowo pojmowana była w ujęciu formalnym - działanie na podstawie i w granicach prawa. Takie jej rozumowanie powodowało, że nawet państwo totalitarne może być państwem prawnym. Chodzi jednak o materialne rozumienie prawa tzn. o prawo sprawiedliwe oraz realizację zasad sprawiedliwości społecznej. Państwo prawne nie tylko przestrzega prawa i działa w jego granicach ale realizuje również zasady sprawiedliwości społecznej. Idea państwa prawnego ma podstawowe znaczenie dla prawa podatkowego. System norm prawnych w państwie prawnym jest w dużym stopniu wobec celów politycznych państwa, szczególnie zaś gdy chodzi o realizację sprawiedliwości i wolności jednostki. Prawo powinno być tworzone w sposób demokratyczny, zapewniający określony wpływ podatnika na jego kształt. Państwo prawa to także państwo konstytucyjne, co oznacza że konstytucja nie jest tylko aktem prawnym o szczególnej pozycji w państwie, lecz także że zapewnia ona stabilność porządku prawnego, dając społeczeństwu poczucie pewności i bezpieczeństwa. Konstytucja musi tworzyć pewne granice opodatkowania. Zasada państwa prawnego wymaga przede wszystkim utrwalonej praktyki konstytucyjnej.

    W doktrynie prawa podatkowego przyjmuje się, że państwo prawne musi realizować materialną sprawiedliwość podatkową poprzez kształtowanie obciążeń podatkowych z godnie z zasadami równości i powszechności. Musi być uwzględniona sprawiedliwość gospodarcza podatnika, która jest związana z konstytucyjną zasadą ochrony małżeństwa i rodziny. Zasadzie sprawiedliwości bardziej odpowiadają proste i zrozumiałe przepisy podatkowe. Konstrukcje skomplikowane i nadmiernie rozbudowane, powodują nie tylko zaciemnienie przepisów prawnych i brak pewności prawa lecz niejednokrotnie prowadzą do omijania prawa, co jest przeciwne równości opodatkowania. Zasada państwa prawnego wymaga także, aby normy prawne nakładające na obywateli obowiązki podatkowe, były na tyle jasne i zrozumiałe, by ciężar podatkowy stał się możliwy do przewidzenia. Tego wymaga zasada pewności prawa, bezpieczeństwa prawnego oraz zaufania do państwa i stanowionego w nim prawa.

    Zgodnie z art. 2 Konstytucji RP z 1997 roku Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Państwo ma nie tylko obowiązek przestrzegania prawa i działania zgodnego z zasadą legalności, lecz także powinno tworzyć sprawiedliwe prawo. Zasada państwa prawnego była rozważana przez Trybunał Konstytucyjny w odniesieniu do prawa podatkowego przy formułowaniu zasady praworządności i legalności, nie działania prawa wstecz, zaufana obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa, ochrony praw nabytych oraz ochrony własności.

    Ustawa podatkowa powinna w jak najszerszym zakresie regulować podstawowe elementy konstrukcyjne podatku (podmiot, przedmiot, podstawę, stawkę).

    24. Podstawa opodatkowania i stawki

    Podstawa opodatkowania - określana jest najczęściej jako ilościowa lub wartościowa konkretyzacja przedmiotu podatku. Tak ujmować podstawę można tylko w kategoriach jednostkowych i konkretnych, gdy jest ona rozpatrywana jako ustalana w postępowaniu podatkowym. Podstawa opodatkowania jako element konstrukcyjny podatku jest natomiast określeniem abstrakcyjnie ujętego w przepisach stanu faktycznego opodatkowania. Przedmiot podatku zakreśla zewnętrzne granice obszaru zjawisk gospodarczych, objętych opodatkowaniem, zaś podstawa opodatkowania precyzuje ten stan wewnątrz granic zakreślonych przez przedmiot opodatkowania.

    Podstawa opodatkowania należy do najbardziej elastycznego elementu konstrukcji prawnej podatku, tzn. że jej wysokość może być kształtowana przy wykorzystaniu kilku instytucji prawa podatkowego, które w zależności od celów polityki podatkowej mogą zwiększać bądź zmniejszać ciężar podatkowy, tymi instytucjami są:

    - minimum wolne od opodatkowania (minimum egzystencji); jest to pewna część podstawy opodatkowania określana w przepisach prawa, która zostaje wyłączona z opodatkowania,

    - kumulacja podatkowa, instytucja która może przybrać postać kumulacji przedmiotowej, podmiotowej bądź terytorialnej

    - możliwość odliczenia niektórych wydatków z podstawy opodatkowania (jeden z rodzajów ulg podatkowych).

    Stawka podatkowa - to element techniki podatkowej, który ma wymiar techniczno - prawny, umożliwiający wyliczenie należnego podatku. Wyraża stosunek pomiędzy wysokością obciążenia podatkowego, a wielkością podstawy opodatkowania. Zalicza się ją do dyspozycji normy prawej.

    Rodzaje stawek:

    25. Progresywna a proporcjonalna stawka podatkowa

    1. Progresywna - wzrost podstawy = wzrost stawki

    2. Regresywna - wzrost podstawy = stawka maleje

    3. Degresywna - zmniejszenie podstawy = stawka maleje

    Stawka podatkowa - współczynnik określający stosunek wysokości obciążenia podatkowego do wielkości podstawy opodatkowania. Ważne jest, w jaki sposób zachowują się względem siebie te dwa elementy podatku. Stawka podatkowa ma przede wszystkim charakter techniczno - prawny. Stanowi ona swoisty współczynnik, określający wysokość podatku. Wyróżniamy stawki kwotowe, procentowe, mieszane.

    Kwotowe - stałe tzw. proporcjonalne niezmieniające się mimo zmian w podstawie opodatkowania, Procentowe - tzw. ruchome, zmieniające się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania.
    Stawka regresywna maleje w miarę wzrostu stosunku podstawy opodatkowania;
    Stawka progresywna wzrasta w miarę wzrostu podstawy opodatkowania;
    Stawka degresywna w odniesieniu do podstawy opodatkowania poniżej pewnej wartości granicznej jest coraz niższa stawka podatkowa a dla procedury powyżej kwoty ograniczonej stosowane są stawki proporcjonalne (stałe).
    Rozróżnia się skalę liniową (proporcjonalną), przy której należność podatkowa rośnie w tym samym stopniu, co podstawa opodatkowania oraz 3 zmienne skale podstawowe:
    Skala progresywna obejmuje stawki podatkowe, które zwiększają się w miarę wzrostu podstawy opodatkowania, co powoduje szybszy wzrost należności podatkowych niż podstawa opodatkowania. Skala ta wymaga określonego górnego pułapu progresji


    Dwa rodzaje progresji:

    progresja globalna, w której każda stawka podatkowa ze skali progresji jest stworzona dla całej podstawy opodatkowania łącznie,

    progresja ciągła tzn. szczeblowa, zapewnia równomierny niepowodujący skoków wzrost obciążeń podatkowych. Kolejne stawki podatku odnoszą się nie do całej podstawy opodatkowania, lecz tylko do pewnego szczebla skali podatkowej.

    Skala regresywna - stawki podatkowe zmniejszają się w miarę wzrostu podstawy opodatkowania;
    Skala degresywna - stawki podatkowe zmniejszają się w miarę zmniejszania podstawy podatkowej.

    We współczesnych systemach podatkowych z reguły stosowane są stawki proporcjonalne oraz progresywne.

    26. Podmiot i przedmiot podatku

    Art. 217 Konstytucji. Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

    Podmiot podatku. Stanowi element konstrukcyjny podatku ujęty w hipotezie normy prawnej. Jest nim ta jednostka życia społecznego, na którą ustawa nakłada obowiązek podatkowy (podatnik). Są to podmioty oznaczone według zasad właściwych dla:

    Art. 7. § 1.OrdPod. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

    § 2. Ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty niż wymienione w § 1.

    Z punktu widzenia konstrukcji podatku, jego podmiot należy rozpatrywać wyłącznie w kategoriach prawnych. Będzie to zatem taki podmiot, na który przepisy ustawy podatkowej nakładają obowiązek świadczenia podatkowego. Jeżeli jednak podatek rozpatrywany jest w kategoriach ekonomicznych i społecznych, istotnego znaczenia nabiera, kto rzeczywiście ponosi ciężar podatkowy. Nie zawsze bowiem podmiot formalnoprawny określony w ustawie podatkowej jest jednocześnie podmiotem ekonomicznym. W odniesieniu do podmiotu ekonomicznego należy zwrócić uwagę, że może dojść do przesunięcia ciężaru podatkowego przez podmiot obciążony obowiązkiem podatkowym na inną jednostkę życia społecznego. Jest to zjawisko przerzucania podatku → ma to znaczenie z punktu widzenia założonych celów opodatkowania. W przypadku podatków pośrednich (np. VAT) określony w ustawie podmiot podatku jest już z samego założenia podmiotem formalnoprawnym, a podmiotem obciążonym podmiot anonimowy (jest to podatek rzeczowy) - nabywający u podatnika towary lub korzystający z jego usług.

    Nie ma podmiotu podatku bez przedmiotu podatku. Wyjątek: spadek nieobjęty.

    Zakres podmiotowy podatku determinowany jest wyraźnie przez jego zakres przedmiotowy. Opodatkowane są bowiem te podmioty, z którymi można związać określoną sytuację faktyczną lub prawną rodzącą obowiązek podatkowy - podmioty posiadające majątek, czy też uzyskujące przychód, dochód albo dokonujące obrotu gospodarczego.

    Przedmiot opodatkowania. Określany jest często w ustawach nie tylko w kategoriach zachowań podmiotów podlegających opodatkowaniu, lecz także w ujęciu niejako fizycznym. Ustawodawca używa tu pewnego skrótu myślowego, traktując przedmiot jako dochód, przychód lub majątek w ich sensie fizycznym, a nie osiąganie dochodu, obrotu czy też majątku. W każdym razie w procesie stosowania prawa podatkowego należy mieć na uwadze to dwoiste rozumienie przedmiotu.

    Podmiot podatkowy stanowi element konstrukcyjny podatku ujęty w hipotezie normy prawnej. Jest nim ta jednostka życia społecznego, na którą ustawa nakłada obowiązek podatkowy. Mogą to być podmioty oznaczone według zasad właściwych dla innych gałęzi prawa lub też specjalne ich kategorie występujące tylko w prawie podatkowym (np. osoby prawne - zaczerpnięte z pr. cywilnego | swoista dla prawa podatkowego kategoria podmiotów - podatkowe grupy kapitałowe). Teksty ustaw podatkowych rzadziej posługują się terminem podmiot podatku, częściej określa się zakres podmiotowy w sposób opisowy. Z punktu widzenia konstrukcji podatku, podmiot należy rozpatrywać w kategoriach prawnych. Będzie to zatem taki podmiot, na który przepisy ustawy podatkowej nakładają obowiązek świadczenia podatkowego. Jeżeli jednak podatek rozpatrywany jest w kategoriach ekonomicznych i społecznych, istotnego znaczenia nabiera kto rzeczywiście ponosi ciężar podatkowy, czyli kto jest podmiotem ekonomicznym podatku. Zakres podmiotowy podatku determinowany jest wyraźnie przez jego zakres przedmiotowy. Opodatkowane są bowiem te podmioty, z którymi można wiązać określoną sytuację faktyczną lub prawną rodzącą obowiązek podatkowy.

    Przedmiot podatku to pewne zjawisko faktyczne lub prawne, z którego wystąpieniem powstaje obowiązek podatkowy. Przedmiot określany jest często w ustawach nie tylko w kategoriach zachowań podmiotów podlegających opodatkowaniu, lecz także w ujęciu niejako fizycznym. Ustawodawca używa tu pewnego skrótu myślowego, traktując przedmiot jako dochód, przychód lub majątek w ich sensie fizycznym, a nie osiąganie przychodu, obrotu itd. Należy mieć na uwadze niejako dwoiste rozumienie przedmiotu, z którym można się spotkać w niektórych konstrukcjach prawnych - określone zachowanie się podmiotu, a ponadto obiekt tego zachowania. Z przedmiotem opodatkowania należy łączyć nie tylko podmiot opodatkowania, lecz także podstawę opodatkowania.

    27. Podatki majątkowe

    Opodatkowanie koncentruje się wokół majątku. Podlega mu bowiem przyrost czystego majątku, objęty podatkami typu dochodowego, uzyskanie ,,surowego" majątku obciążane podatkami przychodowymi, samo posiadanie majątku(,,zakrzepła substancja majątkowa" i wreszcie wydatkowanie majątku obciążone podatkami konsumpcyjnymi. O rodzaju podatku decyduje wybór techniki opodatkowania. Podatki obciążające posiadanie majątku należą zasadniczo do tzw. podatków powinnych. Wysokość obciążenia podatkowego ma tu bowiem z reguły charakter stały, niezależny od kształtowania się przyszłych zdarzeń faktycznych i prawnych. Często podatki są jednak konstrukcjami, w których występują elementy podatku przychodowego i majątkowego a nawet dochodowego. Np. podatek od nieruchomości może bowiem uzależnić albo od samego posiadania, podczas gdy przy niektórych nieruchomościach opodatkowanie zależne może być od przychodów(np. wartość czynszowa).Zakwalifikowanie danego podatku do kategorii przychodowych czy majątkowych ma zatem charakter umowny. Podatek rolny mimo, iż jest tradycyjnie traktowany jako podatek przychodowy, to w sytuacji gdy przychód szacunkowy znacząco odbiega od rzeczywistych przychodów podatnika, to staje się on wtedy podatkiem od posiadania nieruchomości rolnej. Spostrzeżenie to można odnieść także do podatku leśnego. Podatek od nieruchomości zaliczany jest z reguły do podatków majątkowych. Jego konstrukcja prawna nawiązuje jednak często do potencjalnych możliwości ich uzyskania. Różnicuje się bowiem ciężar w zależności od wykorzystania nieruchomości( budynki mieszkalne, budynki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, pozostałe budynki).Typowym podatkiem typu majątkowego jest natomiast podatek od spadków i darowizn, w którym nie ma żadnych elementów związanych z konstrukcją podatków przychodowych.

    28. Podatki obrotowe

    1. Obrót dobrami pomiędzy podmiotami gospodarczymi

    2. Obrót finansowy

    3. Obrót prawny

    1. Ogólny powszechny podatek obrotowy.

    2. Specjalne podatki obrotowe obciążające określone dobra:

    1. Akcyza

    2. Monopole finansowe

    3. Podatki od dóbr luksusowych

    1. Podatki obrotowe od przenoszenia wartości majątkowych. Np. od czynności cywilnoprawnych

    2. Podatki obciążające specjalne rodzaje obrotów:

    1. Od obrotu giełdowego

    2. Od totalizatora

    3. Od loterii

    1. Obciążające określone formy przenoszenia wartości majątkowych, np. podatek od weksli

    Definicja: Jest to podatek od konsumpcji krajowej obciążający spożycie produktu społecznego wytworzonego w danym czasie.

    1. Wielofazowy podatek obrotowy brutto

    2. Wielofazowy podatek obrotowy netto

    3. Jednofazowy podatek obrotowy pobierany w postaci podatku scalonego na określonym szczeblu obrotu.

    Wielofazowe podatki pobierane są w każdej fazie wytworzenia i wymiany. Opodatkowaniu podlega obrót realizowany w każdej z tych faz, podstawą obliczania należności podatkowych jest wartość sprzedaży.

    - wielofazowy podatek brutto—pobierany od pełnej wartości sprzedaży

    - wielofazowy podatek netto - pobierany od wartości dodanej na określonym szczeblu rozwoju.

    II. Wielofazowy podatek brutto

    Jego cechą jest kumulatywność. Dochodzi do pobrania podatku od podatku, lawina podatkowa lub kaskadowe narastanie podatku. \

    III. Wielofazowy podatek netto,

    Na każdym szczeblu obrotu obciążeniu podlega jedynie wartość dodana na tym szczeblu(podatek od wartości dodanej).

    IV. Podatek jednofazowy

    Ogólny podatek obrotowy pobierany od wartości brutto ale tylko w jednej fazie obrotu. (podatek jednokrotny).

    Należność obliczana jest jako różnica między podatkiem ustalonym od całości obrotu a podatkiem zapłaconym w poprzednich jego fazach.

    1. Oblicza się kwotę podatku od pełnej wartości obrotu określonej fazy

    2. Obliczenie podatku zapłaconego w poprzedniej fazie.

    3. Obliczenie różnicy między nimi.

    Jest to mechanizm „opodatkowanie - odliczenie” lub metoda fakturowania. Jego ostateczna wielkość kształtuje się dopiero gdy produkt dociera do konsumenta, który ponosi rzeczywisty ciężar opodatkowania.

    Generalnie zasadą jest opodatkowanie towarów i usług w miejscu ich konsumpcji a wiec w kraju importera.

    29. Podatki dochodowe

    Powstał w XVIIIw. W Anglii, stanowiąc źródło pokrywania potrzeb finansowych państwa. Idealny podatek wyraża się w teorii - nie może być jednocześnie zbyt uciążliwy dla podatnika, nie może szkodzić produkcji i obciążać w sposób sprawiedliwy uzyskany dochód - stąd też postulat jego bezpośredniości. Rozróżniamy różne typy podatków np. ze względu na pojęcie dochodu (Kosikowski) - a) celularny - poszczególne źródła przychodów przypisywane są do kilku grup, w których dochody są opodatkowane wg stawek proporcjonalnych (Anglia), b) globalny - podstawa opodatkowania to suma wszystkich dochodów (Prusy). Inny podział (Mastalski)- a) typ romański - części dochodu ujmowano w cedułach podatkowych i opoadkowane były stawką progresywną lub proporcjonalną,
    a następnie ustało się dochód ogólny i opodatkowało stawką progresywną; b) t. germański - podatek od dochodu ogólnego, stawka progresywna; c) t. brytyjskiego pod. doch. - tak jak przy pod. cedularnym. Cechy P.D.:

    - bezpośredniość (związany z doch. płynnym a nie wydatkowym)

    - prototyp pod. osobowego - osobista zdolność świadczenia, wykorzystywany w celach społecznych (Mastalski), opodatkowanie doch. globalnego,

    - indywidualizacja opodatkowania (realizacja zas. sprawiedliwości podatkowej)

    - konstrukcja uniwersalna (opodatkowanie os.fiz. i os.pr.)

    - jasny i przejrzysty - z niskimi kosztami wymiaru i poboru

    - oderwanie dochodów ekonomicznych od dochodów w rozumieniu prawa podatkowego (teoria źródeł - węższe ujęcie źródeł dochodu podat. i teoria czystego przyrostu majątkowego -szersze rozumienie),

    PODMIOT - PDOF: os.fiz. (uwaga - kumulacja podmiotowa to odstępstwo od zas. odrębnego opodatkowania), spółki niebędące os.pr. (cywilna, jawna, partnerska, komandytowa, kom. -akcyjna); PDOP: os.pr. i sp. kapitałowe w organizacji, jedn. organizacyjne niemające osobowości prawnej, podatk. grupa kapitałowa. Zwolnienia podmiotowe występują tylko w PDOP.

    OBOWIĄZEK PODATKOWY - 1/ ograniczony - os.fiz. nie ma miejsca zamieszkania

    w RP, a opodatk. podlegają dochody uzyskane ze źródeł krajowych, 2/ nieograniczony - jeżeli os.fiz. ma miejsce zamieszkania w RP to opodatk. całości dochodów jest niezależnie od położenia źródła ich uzyskania (m. zamieszkania - centrum interesów osobistych lub gospodarczych lub przebywa w RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym/os.pr.: siedziba lub zarząd ) - uwaga - umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (z metodą wyłączenia lub zaliczenia)

    PRZEDMIOT OPODATKOWANIA - stan faktyczny i prawny z którym ustawa wiąże obowiązek podatkowy (zakres przedmiotowy + wyłączenia i zwolnienia przedmiotowe); PDOF - wszelkie dochody osiągane przez os.fiz., z wyjątkim tych, które ustawodawca wyraźnie zwalnia od podatku (np. zwolnienia przedm., lub te które na podst. O.P. zaniechano poboru podatku). ŹRÓDŁA przychodów - katalog otwarty, przychody - ujęte na zasadzie kasy = przychód uzyskany realnie, pozostawiony do jego dyspozycji i wyjątkowo na zas. memoriału = opodatkowanie kwot należnych choćby nie zostały faktycznie otrzymane (art.14 pdof). KOSZTY uzyskania przychodu - nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym (dochód/strata), ujęcie pozyt-negat, koszt „prawny” dochodowy a nie ekonomiczny (art. 22+23 pdof). Odpisy amortyzacyjne - art. 22a-22o.

    PDOP - dochód bez względu na rodzaj źródła przychodów, lub wyjątkowo przychód. ŹRÓDŁA przychodu - brak wskazania; Przychody ujęte pozyt-negat (art.12 pdop), zas. memoriału. KOSZTY -def. negat-pozyt ( art. 15+16 pdop), koszt ekonomiczny (art.15); nie jest potrzebna więź bezpośredniego związku kosztu z przychodem - ale całość musi mieć odzwierciedlenie w ewidencji rachunkowej, pełnej ewidencji księgowej (potrącanie kosztów w roku podatkowym lub w dacie ich poniesienia - art. 15 ust.4 i art. 15 ust. 4d). Odpisy amortyzacyjne - 15 ust 6 + art. 16a-16m.

    ZWOLNIENIA PRZEDMIOTOWE - w obydwóch regulacjach enumeratywnie wymienione (m.in. świadczenia socjalne, z odszkodowań, zadośćuczynień, bhp, diety, z określonych rodzajów sprzedaży przy PDOF; związane z działalnością gospodarczą, użytecznością publiczną w PDOP).

    PODSTAWA OPODATKOWANIA - dochód skorygowany o określone odliczenia.

    PDOF - art. 26 - odliczenia na cele wyższej użyteczności publicznej oraz związane

    z szeroko rozumianą ochroną zdrowia i rehabilitacją osób niepełnosprawnych.

    PDOP - odliczenia mają charakter ulg podatkowych - wydatki na cele użyteczności publicznej i inne cele społeczne (tak jak w pdof). Nie ma minimum wolnego od opodatk.

    STAWKA

    PDOF

    Skala podatkowa 18%, 32% (progresywna, zgodna z taryfą podatkową)

    stawki ryczałtowe (wyjątek od skali)

    - w PDOF (przychód/dochód - proporcjonalna)

    - w u. o zryczałtowanym podatku dochodowym

    - pod. liniowy z dział.gosp. - 19%

    - w u. o podatku tonażowym

    Stawka sankcyjna 75%

    PDOP

    Zasada: Stawka 19%

    Inne - art. 19, 21, 22 - np. sanacyjna 50%, prawa autorskie 20%

    OBLICZANIE I POBÓR PODATKU

    - zasada otwartego stanu faktycznego („podatek roczny”) - opodatk. dochodu osiągniętego

    w roku podatkowym, kształtowane zjawiskami faktycznymi i prawnymi mającymi miejsce

    w rocznym przedziale czasowym,

    - obowiązek powstaje na początku roku podatk, zobowiązanie na jego końcu,

    - zaliczkowość - na poczet przyszłego podatku (zobowiązanie z tytułu zaliczek)

    PDOF - technika naliczania należności:

    PDOP - technika naliczania należności:

    samoobliczanie,

    obliczanie podatku przez płatnika, lub

    wymiar podatkowy

    + deklaracje/zaznania

    Samoobliczanie (zarówno zaliczki jak i podatek roczny)

    + deklaracje/zeznania

    RYCZAŁT - 1/ od przychodów ewidencjonowanych, 2/ karta podatkowa, 3/ zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych, 4/ podatek tonażowy

    Jako instytucja prawa materialnego - dotyczy elementów konstrukcyjnych, a jako instytucja materialna - jako forma poboru.

    - zawsze odstępstwo od zasady skali, na zasadzie wyboru/oświadczenia

    - uproszczenie (podstawa, stawka, ulgi, odliczenia)

    - obniżenie wysokości podatku lub odciążenie od prowadzenia pełnej dokumentacji

    - zaliczki miesięczne, kwartalne

    - opodatkowuje działalność gospodarczą

    Podatek dochodowy-jest prototypem podatku osobistego-podatku uwzględniającego osobistą zdolność świadczenia podmiotów nim obciążonych. Najbardziej istotne cechy podatku dochodowego ujawniają się przy opodatkowaniu osób fizycznych. Jest to podatek w najszerszym zakresie realizujący zasadę sprawiedliwości opodatkowania. Przejawem tego jest równość opodatkowania oparta na tak ukształtowanej zasadzie zdolności świadczenia, aby wszystkie osoby fizyczne-powszechność podmiotowa-płaciły podatek od całości dysponowanych dochodów-powszechność przedmiotowa.

    Zdolność świadczenia w przypadku osób prawnych ma nieco inny wymiar. Zdolność ekonomiczna odgrywa u osób prawnych naczelną zasadę, zgodnie z którą opodatkowanie nie może prowadzić do ograniczenia wydajności źródeł podatkowych. Nie uwzględnia się elementów osobistych, rodzinnych. Wspólne cechy podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych to m.in. są to podatki bezpośrednie, związane z dochodem płynnym powstającym w określonym czasie, nie zaś z dochodem wydatkowanym. Generalnie można przyjąć, że podatek dochodowy obejmuje określone wpływy osiągnięte przez dany podmiot w pewnym czasie, pomniejszone o koszty uzyskania. Ważne dla tego podatku jest określenie dochodu. Pojęcie dochodu powinno być takie jakie przyjmuje ustawodawca, a więc nie może być pojęciem zewnętrznym. Podatek dochodowy jest podatkiem miarowym-dopasowanym do sytuacji ekonomicznej i społecznej podatnika. Jest to podatek rzeczywisty-uzależniony od wyników działalności gospodarczej podatnika. Podatek dochodowy zajmuje szczególne miejsce we współczesnych systemach podatkowych. Stanowi on bowiem formę ostatecznego opodatkowania określonych podmiotów co powoduje, że jego konstrukcje decydują o stopniu realizacji celów gospodarczych i społecznych opodatkowania. Podatek dochodowy jako podatek osobisty może być szeroko wykorzystywany do realizacji społecznych celów opodatkowania .Ścisły związek podatku dochodowego z procesami społecznymi i gospodarczymi rodzi niejednokrotnie pokusę realizacji poprzez jego konstrukcję różnorodnych celów opodatkowania, co może prowadzić do zakłócenia przebiegu naturalnych procesów ekonomicznych. Nadużywanie ulg, zwolnień podatkowych może być także sprzeczne z zasadami równości i sprawiedliwości podatkowej. Umiar w tej sferze jest niezbędny, gdyż zasadniczym celem pozostaje w ostateczności cel fiskalny.

    30. Podatki pośrednie i bezpośrednie

    Podziału podatków dokonuje się ze względu na kryteria związane z:

    1. 1.wymiarem i poborem podatków

    2.przerzucalnością podatków

    3.zdolnością świadczenia podatkowego.

    II. Podział związany z wymiarem i poborem podatków.

    Wymiar i pobór podatków pośrednich dotyczy podmiotu, który w rzeczywistości nie ponosi ciężaru podatkowego. W przypadku podatków bezpośrednich ciężar podatkowy spoczywa na podmiocie, który jest określany przez ustawodawcę jako obciążony obowiązkiem podatkowym.

    W związku z tym wyróżniamy:

    Przy opodatkowaniu bezpośrednim podmiot ekonomiczny i prawny są tożsame, przy podatku pośrednim podmioty te są różne.

    III. Podział związany z przerzucalnością podatków:

    Polega na przerzuceniu przez podatnika ciężaru podatkowego na inny podmiot. Podatki bezpośrednie i pośrednie rozróżniamy tu ze względu na zamiar ustawodawcy.

    Podatek pośredni- mamy z nim do czynienia wtedy gdy zamiarem ustawodawcy jest, aby podmiot anonimowy z punktu widzenia prawnego ponosił ciężar opodatkowania. Podmiot w rozumieniu formalnoprawnym nie będzie zgodnie z wolą ustawodawcy podmiotem w znaczeniu materialno prawnym czyli ponoszącym ciężar opodatkowania.

    IV. Podział związany ze zdolnością świadczenia:

    Zdolność świadczenia- to zdolność do zapłacenia podatku.

    Przy podatku pośrednim nie ma praktycznej możliwości ustalenia przy tym opodatkowaniu indywidualnej zdolności świadczenia mierzonej uzyskiwanym przez podatnika dochodem lub posiadanym majątkiem.

    Ze zdolnością świadczenia związane są podstawowe zasady opodatkowania tj. zasada sprawiedliwości i równości opodatkowania. Najlepiej urzeczywistnione są przy podatkach bezpośrednich, natomiast podatki pośrednie będąc podatkami rzeczowymi nie sprzyjają urzeczywistnieniu tych zasad.

    31. Technika podatkowa

    Technika podatkowa pełni służebną rolę w stosunku do celów opodatkowania. Zakres techniki podatkowej obejmuje:

    -technikę tworzenia elementów konstrukcyjnych podatku,

    -inne prawne organizacyjne i administracyjne środki służące do urzeczywistnienia roszczenia podatkowego.

    Technika podatkowa powinna być oparta na ogólnych regułach prawnych (zwłaszcza wynikających z zasady państwa prawnego). Potrzeba odpowiedniego sformułowania stanu faktycznego → przy masowości zjawisk objętych opodatkowaniem → dochodzi często do posługiwania się schematyzacją → po to by możliwe było ujęcie ich w formach właściwych dla prawa.

    Coraz większego znaczenia nabiera współcześnie procedura legislacyjna stosowana przy tworzeniu prawa podatkowego, jako element techniki podatkowej. Trudniejszą kwestią techniki podatkowej jest też dobór odpowiedniego języka prawnego. Chodzi o to aby podmiot, do którego adresowany jest przepis prawny, mógł go zrozumieć, czyli przypisać słowom tekstu prawnego znaczenie zgodne z zamiarem normodawcy. Wynika to z tego, że prawo podatkowe powołuje do życia stosunki społeczne, które swoje istnienie zawdzięczają tylko normom prawnym. Ustawy podatkowe muszą więc posługiwać się precyzyjnymi sformułowaniami.

    Podstawowe znaczenie dla szczegółowego prawa podatkowego ma technika podatkowa, za pomocą której tworzone są określone podatki a zwłaszcza formułowany jest podatkowo prawny stan faktyczny. Przepisy powinny wyraźnie ustalać kto płaci podatek, jakie zjawiska życia społecznego podlegają opodatkowaniu, w jakiej wysokości ma być płacony oraz kiedy i w jaki sposób powinno nastąpić przesunięcie środków pieniężnych od podatnika na rzecz państwa. Podstawowe znaczenie z punktu widzenia konstrukcji prawnej podatku ma jego podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania, stawka podatkowa, a także ulgi i zwolnienia podatkowe. Decydują one o podatkowoprawnym stanie faktycznym poszczególnych ustaw.

    Realizacja spełnianych przez podatki funkcji wymaga działalności praktycznej, wyrażającej się w ustaleniu obowiązku podatkowego, wymiarze podatku, jego ściągnięciu itd. Te działania określa się mianem technika podatkowa.


    Elementami techniki podatkowej są:
    1. podmiot opodatkowania
    2. przedmiot podatku
    3. podstawa opodatkowania
    4. stawka podatkowa
    5. skala podatkowa
    6. zwolnienia, ulgi i zwyżki podatkowe.

    W postępowaniu podatkowym wyróżnić można trzy techniki ustalania należności podatkowych:

    - wymiar podatkowy,

    - obliczanie należności podatkowych,

    - samoobliczanie podatkowe.

    WYMIAR - jest techniką zakładającą najpełniejsze postępowanie podatkowe, wzorowane na postępowaniu administracyjnym. Rozstrzygnięcie sprawy podatkowej następuje w każdym przypadku w drodze wymiaru, jako decyzji administracyjnej (decyzji podatkowej) rozstrzygającej sprawę podatkową w pierwszej instancji. Decyzja ta ma charakter konstytutywny, a zobowiązanie podatkowe powstaje z chwilą doręczenia decyzji ustalającej jego wysokość.

    W przypadku, gdy dla przekształcenia obowiązku podatkowego w zobowiązanie niezbędny jest wymiar podatkowy, powinien być on dokonany w odpowiednim czasie. Niespełnienie tego warunku powoduje, że organ podatkowy traci prawo - w wyniku przedawnienia - do ustalenia zobowiązania podatkowego podmiotu, który podlegał obowiązkowi podatkowemu. Przedawnienie prawa do wymiaru rodzi ten skutek, że nie powstaje wierzytelność podatkowa i odpowiadający jej dług, co oznacza, że organ podatkowy nie ma prawa do żądania określonego zachowania ze strony podatnika.

    Według art. 68 par. 1 OrdPU zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 21 par.1 pkt 2 OrdPU - a więc zobowiązanie z wymiaru - nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Okres przedawnienia przedłużony jest do 5 lat, gdy podatnik nie złoży deklaracji w przewidzianym prawem terminie, a także gdy w złożonej deklaracji nie ujawni wszystkich danych niezbędnych do ustalenia zobowiązania podatkowego. Bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony, jeżeli wydanie decyzji uzależnione jest od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Trwa od do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniła się, nie dłużej jednak niż 2 lata. W przypadku przedawnienia prawa do wymiaru roczną kwotą podatku staje się suma zaliczek, która nie powinna jednak przekraczać sumy wymaganych rocznych zobowiązań podatkowych, które by ustalono, gdyby nie nastąpiło przedawnienie prawa do wymiaru.

    OBLICZANIE NALEŻNOŚCI PODATKOWYCH - organy podatkowe mogą wydawać decyzję także wówczas, gdy stosuje się technikę obliczania podatku przez płatnika lub podatnika. Ma to miejsce wtedy, gdy Ordynacja podatkowa przewiduje powstanie zobowiązania na skutek zaistnienia okoliczności, z którymi prawo łączy jego powstanie (art. 21 par. 1 pkt 1).W sytuacji zatem, gdy płatnik lub podatnik nie dokonują obliczenia podatku lub też uczynią to w sposób niewłaściwy, organ podatkowy wydaje decyzję podatkową o charakterze deklaratoryjnym. Będzie to więc wymiar kontrolny, jako szczególny etap powstawania podatkowego opartego na technice obliczania należności podatkowych przez płatnika lub samo obliczania podatkowego. Technika postępowania podatkowego z udziałem podatnika i płatnika jako podmiotów, na których ciąży obowiązek obliczania należności podatkowych, dominuje obecnie w polskim systemie podatkowym. Płatnikiem jest osoba zobowiązana do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i do wpłacenia go na właściwy rachunek (art. 8 OrdPU).

    SAMOOBLICZANIE PODATKOWE - obowiązek obliczenia podatku i odprowadzenia go na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego może ciążyć na podatniku. Mamy wtedy do czynienia z techniką samoobliczania podatkowego. Podatnik ustala, czy i w jakim zakresie podlega obowiązkowi podatkowemu, oblicza wysokość zobowiązania podatkowego i dokonuje wpłaty podatku na rzecz Skarbu Państwa (jednostki samorządu terytorialnego). Dokonując samoobliczania, podatnik przedstawia także organom podatkowym wymagane przez prawo dane, które mają uzasadnić prawidłowość obliczenia i służą organom podatkowym do kontroli.

    Samoobliczanie podatkowe zapewnia szybki dopływ środków pieniężnych do budżetu. Technika ta opiera się na najdalej idącym udziale podatnika w postępowaniu podatkowym. Obarczanie podatnika obowiązkiem ustalania należności podatkowych wiąże się niejednokrotnie z ponoszeniem przez niego znacznych kosztów, a przede wszystkim stwarza duże ryzyko wynikające z konsekwencji ewentualnego nieprawidłowego obliczenia obciążających go podatków.

    32. Technika postępowania podatkowego

    Technika postępowania podatkowego oznacza ogół prawnie określonych metod zmierzających do uskutecznienia roszczenia podatkowego państwa-jest to postępowanie. W postępowaniu podatkowym wyróżnić można 3 zasadnicze techniki ustalania należności podatkowych:

    * wymiar podatkowy

    * obliczanie należności podatkowych

    * samoobliczanie podatkowe

    Model klasyczny - zawsze wymiar, zobowiązanie powstaje z mocy decyzji organu podatkowego:

    faza wstępna : rejestracja podatkowa, zbieranie informacji, prowadzenie akt

    postępowanie wymiarowe : cel- rozstrzygnięcie sprawy podatkowej

    Wymiar podatkowy - to najpełniejsze postępowanie podatkowe, wzorowane na klasycznym postępowaniu administracyjnym. Rozstrzygnięcie sprawy podatkowej następuje w każdym przypadku w drodze wymiaru, jako decyzji administracyjnej(decyzji podatkowej) rozstrzygającej sprawę podatkową w pierwszej instancji. Decyzja ta ma charakter konstytutywny, a zobowiązanie powstaje w dniu doręczenia decyzji ustalającej jego wysokość.

    Wymiar kontrolny ma miejsce wówczas, gdy podatnik lub płatnik nie wywiązują się z obowiązków proceduralnych. Organy podatkowe mogą wydawać decyzję wówczas, gdy stosuje się technikę obliczania podatku przez płatnika lub podatnika. W sytuacji zatem, gdy płatnik lub podatnik nie dokonują obliczenia podatku lub czynią to w sposób niewłaściwy- organ podatkowy wydaje decyzję podatkową. Ma ona charakter deklaratoryjny(stwierdza fakt uprzedniego powstania obowiązku podatkowego). Będzie to więc wymiar kontrolny.

    Przy stosowaniu techniki samoobliczania podatnik ustala sam, czy i w jakim zakresie podlega obowiązkowi podatkowemu, oblicza wysokość zobowiązania podatkowego i dokonuje wpłaty podatku + kontrola podatkowa(nie zawsze, jeżeli wystąpi to wówczas następuje wszczęcie postępowania). Dokonując samoobliczenia podatnik musi przedstawić organom podatkowym wymagane przez prawo dane, które mają uzasadnić prawidłowość obliczenia i służą organom podatkowym do kontroli.

    33. Następstwo prawne w prawie podatkowym

    Polega na przejściu z jednego podmiotu na drugi określonych praw i obowiązków. W prawie podatkowym mamy do czynienia z pochodnym nabyciem praw, kiedy to następca prawny nabywa prawa i obowiązki przysługujące jego poprzednikowi prawnemu. Jest to nabycie translatywne, dotyczy praw poprzednio już istniejących. Mamy tu także do czynienia z następstwem prawnym pod tytułem ogólnym (sukcesja uniwersalna), kiedy to mocą jednego zdarzenia prawnego dochodzi do nabycia całego lub części majątku, a nabywca wchodzi zarówno w prawa jak i obowiązki swego poprzednika prawnego. Sukcesja prawna w prawie podatkowym występuje przy przejmowaniu przez określone podmioty praw i obowiązków w dziedzinie zobowiązań podatkowych. Dotyczy głównie przejmowania obowiązków podatnika (niekiedy płatnika i inkasenta) związanych z wykonywaniem zobowiązań podatkowych, kiedy to następca prawny wchodzi w więzi prawne swego poprzednika jako dłużnika podatkowego, z czym wiążę się odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe tego dłużnika. Czasami sukcesja daje możliwość kształtowania przez następcę prawnego treści stosunku zobowiązaniowego poprzednika prawnego poprzez wykorzystywanie jego uprawnień do odwoływania się od decyzji organu podatkowego lub tez skierowania sprawy podatkowej na drogę postępowania sądowego.

    Regulacja praw i obowiązków następców prawnych zawarta jest w przepisach Ordynacji podatkowej będących lex generalis w stosunku do regulacji ustaw zawierających konstrukcje poszczególnych podatków (lex specialis).

    Elementem sukcesji jest odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe poprzednika. Ma ona charakter pośredni pomiędzy odp. podatnika, płatnika i inkasenta (podmiotów mających pływ na ukształtowanie i realizację zob. podatkowych) a odp. osób trzecich związaną w zasadzie tylko z samym wykonywaniem zob. podatkowych. Bowiem źródłem powstania tej odpowiedzialności są czynności leżące poza sferą prawa podatkowego- głównie w prawie cywilnym i handlowym.

    Odpowiedzialność związana z sukcesją ma miejsce w przypadku

    -przekształcania i łączenia osób prawnych (powstała osoba wstępuje we wszelkie pr. i o. każdej z łączących się osób lub spółek; problem „restrukturyzacji” spółek kapitałowych i osobowych uregulowany został KSH i tak spółka przejmująca lub nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie pr. i o. spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki)

    -przejęcia majątku osoby prawnej przez inną osobę prawną

    -komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych

    -przejmowania przez spadkobierców przewidzianych w prawie podatkowym majątkowych

    praw i obowiązków spadkodawcy, a także praw niemajątkowych przysługujących spadkodawcy związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą na rachunek spadkobierców (odp. spadkobierców za zobowiązania podatkowe oparta jest na przepisach KC o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz odp. za długi spadkowe, a kształtowana jest przez konstytutywną decyzję podatkową organu podatkowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy; zapisobierca odpowiada do wartości otrzymanego zapisu).

    Sukcesja prawna w dziedzinie opodatkowania związana jest z odpowiedzialnością następców prawnych podatnika za jego zobowiązania podatkowe. Ma to miejsce przy przejmowaniu podatkowych praw i obowiązków w przypadku

    Przepisy ordynacji podatkowej stanowią w tym zakresie lex generalis wobec unormowania tej problematyki w ustawach zawierających konstrukcje poszczególnych podatków .

    Osoba prawna związana (powstała) w wyniku łączenia się osób prawnych, osobowych spółek handlowych oraz osobowych i kapitałowych spółek handlowych wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki każdej z łączących się spółek. (art. 93 ordynacja)

    Dotyczy to także osoby prawnej łączącej się przez przejęcie innej osoby prawnej lub osobowej spółki handlowej

    Osoba prawna zawiązana\ powstała w wyniku przekształcenia innej osoby prawnej lub spółki mniemającej osobowości prawnej, wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształconej osoby lub spółki.

    (zasady te stosuje się także w przypadku przekształcenia i łączenia się komunalnych zakładów budżetowych (art. 93b) oraz podziału osób prawnych jeżeli majątek powstały z podziału stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa

    Skutki prawno podatkowe następstwa prawnego w spółkach kapitałowych i osobowych związane są z cywilnoprawną regulacją całokształtu zagadnień dotyczących tych spółek.

    Spółka przejmująca (inkorporacja) albo spółka nowo zawiązana (fuzja) wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki.

    Zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej ( art. 97 ) spadkobiercy przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy, a gdy na podstawie przepisów prawa podatkowego spadkodawcy przysługiwały prawa nie majątkowe, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą przechodzą one na spadkobierców, pod warunkiem jej prowadzenia na ich rachunek.

    Odpowiedzialność spadkobierców za zobowiązania podatkowe oparta jest na przepisach kodeksu cywilnego o przejęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Rozciąga się ona także na

    1. podatki pobrane lecz niewpłacone przez spadkodawcę będącego płatnikiem lub inkasentem

    2. odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych

    3. niezwrócone przez spadkodawcę zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług oraz ich oprocentowanie

    4. opłatę prolongacyjną

    5. koszty postępowania egzekucyjnego

    odpowiedzialność spadkobierców za zobowiązania podatkowe kształtowana jest konstytutywną decyzją organu podatkowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy

    ustalone przez organ podatkowy zobowiązanie podatkowe spadkobiercy powinno być zrealizowane w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji podatkowej.

    Odpowiedzialność obejmuje także zapisobiercę który odpowiada do wartości zapisanego majątku.

    34. Ustalanie i pobór podatku VAT

    Podatek od towarów i usług, jak każdy podatek od wartości dodanej funkcjonuje w oparciu o mechanizm „opodatkowanie-odliczenie”. Zgodnie z art. 86.1 w zakresie w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżania kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika. Zasadniczą rolę w funkcjonowaniu mechanizmu „opodatkowanie-odliczenie” odgrywają dokumenty, w oparciu o które można stwierdzić nabycie towaru lub korzystanie z usługi, a także sprzedaż towaru i świadczenie usługi, jak i wreszcie dokonanie odprawy celnej. Podatnicy VAT są obowiązani przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne. Natomiast podatnicy zwolnieni z tego podatku ze względów podmiotowych lub przedmiotowych mogą złożyć zgłoszenie rejestracyjne. Podatnik, który zamierza realizować wewnątrzwspólnotową dostawę lub nabycie, przed dokonaniem pierwszej czynności obowiązany jest zawiadomić o tym naczelnika urzędu skarbowego, który rejestruje go jako podatnika VAT UE. Podatnik zarejestrowany otrzymuje numer identyfikacji podatkowej (NIP), który zobowiązany jest umieszczać na fakturach i ofertach. Oprócz obowiązku rejestracyjnego, na podatnikach ciąży obowiązek składania w urzędzie skarbowym deklaracji podatkowych, w których obliczają zobowiązania podatkowe lub kwotę zwrotu różnicy podatku albo kwotę zwrotu podatku naliczonego. Podatnicy są obowiązani do obliczania i wpłacania podatku za okresy miesięczne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy (mali podatnicy i podatnicy VAT UE - kwartalnie). W gruncie rzeczy więc miesięczne (kwartalne) obliczanie podatku sprowadza się do konfrontacji dwóch rodzajów faktur występujących u podmiotu gospodarczego w danym miesiącu - faktur otrzymywanych przez podatnika oraz wystawianych przez niego. Organy podatkowe (naczelnik US lub organ kontroli skarbowej) przyjmują deklarację, chyba że określą ją w innej wysokości. W podatku VAT stosowana jest zatem technika samoobliczania podatkowego. W przypadku nieprawidłowego wykazania kwoty podatku w zgłoszeniu celnym - naczelnik urzędu celnego wydaje decyzję określającą podatek w prawidłowej wysokości.

    Jeśli podatnik nie dokona obniżenia kwoty podatku należnego w przepisanym czasie, ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego w deklaracji podatkowej za następny okres rozliczeniowy. Korekta deklaracji podatkowej może nastąpić najpóźniej w ciągu 5 lat licząc od początku roku w którym wystąpiło prawo do obniżenia podatku.

    W razie stwierdzenia, że podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę zobowiązania podatkowego niższą od kwoty należnej, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej określa wysokość tego zobowiązania w prawidłowej wysokości oraz ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30 % kwoty zaniżenia tego zobowiązania. W razie stwierdzenia, że podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego wyższą od kwoty należnej, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej określa kwotę zwrotu w prawidłowej wysokości oraz ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30 % kwoty zawyżenia. Sankcje te stosuje się także w przypadku gdy podatnik wykazał w deklaracji podatkowej i otrzymał kwotę zwrotu różnicy podatku lub kwotę zwrotu podatku naliczonego, a powinien wykazać kwotę zobowiązania podatkowego podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego lub nie złożył deklaracji podatkowej oraz nie wpłacił kwoty zobowiązania podatkowego. Podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w formie indywidualnych gospodarstw rolnych są obowiązani prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących. Podatnicy naruszający ten obowiązek tracą prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę stanowiącą równowartość 30 % kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług.

    Podstawowym elementem konstrukcji prawnej podatku VAT jest instytucja zwrotu podatku, a więc swego rodzaju kredytu udzielonego przez podatnika Skarbowi Państwa. W przypadku gdy kwota podatku naliczonego w okresie rozliczeniowym jest wyższa od kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę podatku za następne okresy lub do zwrotu różnicy na rachunek bankowy. Wskazane sytuacje rodzące po stronie podatnika prawo do zwrotu podatku kształtują także charakter tego zwrotu. Może to być bowiem zwrot pośredni lub bezpośredni. Pierwszy polega na obniżeniu o kwotę nadwyżki (podatku naliczonego nad należnym) podatku należnego w następnych okresach rozliczeniowych. Przy zwrocie bezpośrednim organ podatkowy ma obowiązek dokonania wpłaty kwoty nadwyżki podatku na rachunek bankowy podatnika w terminie 60 dni od złożenia rozliczenia.

    35. Elementy podmiotowe i przedmiotowe podatku VAT

    Zakres podmiotowy

    Podatkowi od towarów i usług podlegają podmioty, które wykonują zawodowo czynności podlegające opodatkowaniu. Zasada ta została wyrażona w przepisach art. 15 ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z art. 15 ust. 1. Ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą (określoną w ust. 2 tego art.) bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

    Za podatnika podatku od towarów i usług, zgodnie postanowieniami VI Dyrektywy, można jednak uznać tylko podmiot, który wykonując czynności podlegające opodatkowaniu, występuje w charakterze podatnika. Innymi słowy - podatkoprawny stan faktyczny w tym podatku uzależniony jest nie tylko od objęcia określonych czynności faktycznych lub prawnych zakresem tego podatku, lecz także od związku pomiędzy tym stanem a podmiotem, który go realizuje.

    Podmiotem tego podatku są także podmioty, które nie mają cech określonych w art. 15, jeżeli dokonują wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu, w przypadku gdy okoliczności nie wskazują na zamiar wykonywania tej czynności w sposób częstotliwy (art. 16).

    Kolejnym odstępstwem od reguły art. 15 jest opodatkowanie podmiotów, na których ciąży obowiązek uiszczenia cła.

    Podatnikami mogą być również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, nieposiadające na terytorium RP siedziby, stałego miejsca prowadzenia działalności lub stałego miejsca zamieszkania. Podatnicy Ci mają obowiązek zarejestrowania się jako podatnicy czynni VAT, a także obowiązek ustanowienia przedstawiciela podatkowego (wyłącznie podmiot posiadający na terenie RP siedzibę luz stałe miejsce zamieszkania).

    Oprócz podatników i przedstawicieli podatkowych wyróżniamy także płatników VAT (np. komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjnej).

    Zakres podmiotowy kształtowany jest także poprzez zwolnienia (mają głównie charakter przedmiotowy). Zwolnienia unormowane są przede wszystkim w rozdziale 2 [(art. 43-44) oraz w rozdziale 3 (art. 45-82)]. Przykładem zwolnień o charakterze przedmiotowym jest sytuacja, w której podatnik nie przekroczy granicy obrotu określonego przez prawo, a także gdy podatnik rozpoczyna wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu w trakcie roku podatkowego i przewiduje, że wartość sprzedaży nie przekroczy kwoty określonej przez prawo.

    Zwolnienia o charakterze podmiotowym dotyczą organów administracji publicznej, urzędów administracji publicznej w zakresie realizowanych zadań, dla realizacji których zostały one powołane (z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych).

    Zakres przedmiotowy

    Przedmiotem opodatkowania nazywamy sytuację faktyczną lub prawną, której wystąpienie u danego podmiotu rodzi obowiązek podatkowy. Regułę stanowi łączenie opodatkowania z wszelkimi postaciami ruchu (obrotu) towarów lub świadczenia usług.

    Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega:

    Odpłatną dostawą towarów na terytorium kraju jest przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Odpłatną dostawą jest również:

    Odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju to każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.

    Będzie to m.in.:

    Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem jest to nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium innego państwa członkowskiego niż państwo wysyłki. Będzie to m. in. :

    Wewnątrzwspólnotową dostawą towarów jest wywóz towarów z terytorium kraju na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju, poprzez wykonanie takich czynności jak :

    Przez import towarów - rozumie się przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju.

    Przez eksport towarów - rozumie się potwierdzony przez urząd celny określony w przepisach celnych wywóz towarów z terytorium kraju poza terytorium Wspólnoty.

    Szczególne rodzaje przedmiotu opodatkowania:

    Zakres przedmiotowy podatku od towarów i usług kształtowany jest ostatecznie przez zwolnienia przedmiotowe. Problematyka ta ukształtowana została w dwóch rozdziałach Działu VIII. Zwolnienie podatkowe w przypadku podatku od wartości dodanej jest z reguły dla podatnika mniej korzystne niż sytuacja, gdy wykonywane przez niego czynności podlegają opodatkowaniu. Przy zwolnieniu bowiem podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczania lub zwrotu podatku naliczonego przy zakupie towarów luz usług służących wykonywaniu czynności zwolnionych. W efekcie podmiot zwolniony traktowany jest jak konsument towarów i usług, a więc ponosi ciężar podatku. Zwolnienie z prawem do odliczenia transakcji wewnątrzkrajowych przybiera formę opodatkowania z zastosowaniem stawki 0 %.

    Zwolnieniu od podatku zgodnie z art. 43 ustawy, podlegają usługi wymienione w załączniku Nr 4 do ustawy „wykaz usług zwolnionych z podatku”. Są to w szczególności usługi świadczone przez pocztę państwową, usługi pośrednictwa finansowego, usługi w zakresie wynajmowania lub dzierżawienia nieruchomości o charakterze mieszkalnym na własny rachunek, usługi naukowo-badawcze, usługi w zakresie edukacji, usługi w zakresie administracji publicznej, obrony narodowej, ochrony zdrowia i opieki społecznej, usługi związane z kulturą.

    Nie podlegają opodatkowaniu:

    - dostawa produktów rolnych pochodzących z własnej produkcji rolniczej, dokonywana przez rolnika ryczałtowego;

    - sprzedaż, a także dostawa towarów używanych, pod warunkiem jednak iż w stosunku do tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego;

    - niektóre czynności związane z obiektami budowlanymi i gruntami;

    - dostawa obiektów budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyjątkiem obiektów i ich części, które mają być zasiedlone lub zamieszkane po raz pierwszy;

    - Używane budynki i budowle lub ich części, będące przedmiotem umowy najmu, dzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze;

    - czynności wykonywane na rzecz członków spółdzielni, za które są pobierane opłaty.

    Ponadto Ustawa o p.o.t.i u. wyklucza z kategorii przedmiotu opodatkowania:

    36. Podatek VAT jako szczególna forma podatku obrotowego

    W podatku od towarów i usług podmiot podatku - podmiot prawny - nie jest podmiotem ekonomicznym ponoszącym ciężar opodatkowania, zważywszy że podatek przerzucany jest na nabywców zbywanych przez niego towarów i usług. Można zatem przyjąć, że podatek ten jest nie tylko powszechnym podatkiem konsumpcyjnym, lecz także podatkiem neutralnym cenowo w okresie, gdy towar znajduje się w obrocie. Faktyczne obciążenie nastąpi bowiem dopiero wówczas, kiedy towar po ostatniej fazie obrotu trafi do konsumenta, a więc zostanie wyłączony z obrotu.

    Podatek VAT jako powszechny podatek konsumpcyjny obciąża w zasadzie jednakowo wszystkie dobra, co powoduje że konsument nie ma w praktyce wyboru między towarami i usługami podlegającymi temu podatkowi a nieobciążonymi nim. Podatek ten jest więc w zasadzie neutralny z punktu widzenia mechanizmu konkurencji rynkowej.

    W podatku od towarów i usług podstawowego znaczenia nabiera pełne i bieżące ewidencjonowanie obrotów zarówno u dostawcy towaru jak i u jego odbiorcy. System obliczania i poboru tego podatku tworzy swoisty mechanizm samorynkowej kontroli. Odliczanie od podatku należnego podatku naliczonego w poprzedniej fazie obrotu powoduje, że odbiorca towaru jest zainteresowany wykazaniem przez swego dostawcę pełnej wysokości podatku, gdyż ta wysokość może zostać odliczona. Mechanizm tej kontroli przestaje jednak działać w momencie, gdy towar zostaje wyłączony z obrotu i przechodzi do ostatecznego konsumenta. Dla zachowania takiej kontroli podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych, mają obowiązek instalowania kas rejestrujących. Kontrola realizowana przez odliczanie i pobór podatku od towarów i usług ma z znacznym stopniu charakter kontroli automatycznej, zaś jej zakres wykracza poza sam podatek obrotowy.

    Podatek od towarów i usług stanowi wstępne opodatkowanie działalności gospodarczej. Poprzez konstrukcję tego podatku prawodawca sięga bowiem do przychodu uzyskiwanego w danym okresie, niezależnie od tego, czy w ostatecznym efekcie przyniesie on podatnikowi dochód czy też stratę.

    Podatek ten skonstruowany jest bez uwzględniania całokształtu okoliczności faktycznych i prawnych związanych z podmiotem, na który prawo nakłada obowiązek podatkowy. Nie uwzględnia on w szczególności zdolności płatniczej podatnika. Jest to zatem podatek rzeczowy o charakterze pośrednim, którego zasadniczym celem jest dostarczenie dochodów budżetowych, a w jego konstrukcji prawodawca koncentruję się na samym źródle opodatkowania. Podatek od towarów i usług jest podatkiem „rynkowym” oraz „fiskalnym” (służącym w pierwszym rzędzie pokrywaniu potrzeb finansowych państwa).

    37. Podmiot i przedmiot podatku dochodowego od osób fizycznych

    Podatnikami podatku dochodowego są osoby fizyczne. Ani Ordynacja podatkowa, ani inne ustawy podatkowe czy też przepisy prawa podatkowego nie definiują pojęcia „osoba fizyczna”. Dlatego też w zdefiniowaniu tej nazwy należy kierować się wykładnią systemową, a w szczególności postanowieniami art. 8 k.c., iż osobą fizyczną jest każdy człowiek od chwili narodzenia aż do śmierci.

    Zagadnieniem spornym mogą być kryteria, według których powstaje obowiązek podatkowy określonej osoby fizycznej, a mianowicie czy dotyczy on tylko dochodu uzyskiwanego w kraju, czy także dochodu pochodzącego z zagranicy. Rozstrzygnięcia prawne w tym zakresie mogą brać pod uwagę przynależność gospodarczą podatnika, tj. miejsce jego zamieszkania lub główną siedzibę przedsiębiorstwa, przynależność polityczną opodatkowanego (obywatelstwo), miejsce konsumowania dochodu lub miejsce rzeczywistego położenia źródeł przychodów. Sprawa wyboru kryteriów komplikuje się wobec tego, że tymi samymi kryteriami mogą kierować się ustawodawcy różnych państw, co może prowadzić do wielokrotnego opodatkowania tego samego dochodu danej osoby fizycznej. Zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu dochodów osób fizycznych służyć mają przede wszystkim zawierane w tym celu bilateralne umowy w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu. Podmiotowość w polskim podatku dochodowym od osób fizycznych oparta została przede wszystkim na tzw. zasadzie rezydencji, czyli uzależniono ją od miejsca zamieszkania osoby fizycznej i związano z tzw. nieograniczonym obowiązkiem podatkowym. Osoba posiadająca miejsce zamieszkania na terytorium RP objęta jest z reguły opodatkowaniem od całości swych dochodów krajowych i zagranicznych, bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Od 1 stycznia 2007 r. miejsce zamieszkania dla celów tego podatku ustalane jest w oparciu o dwie przesłanki: posiadania na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (tzw. ośrodek interesów życiowych) lub pobyt w Polsce ponad 183 dni. Polskie organy podatkowe w trybie art. 306n o.p. mają możliwość na wniosek podatnika wydawania tzw. certyfikatu rezydencji, zaświadczenia o miejscu zamieszkania. W przypadku braku przesłanek do przyporządkowania obowiązku podatkowego kryteriom rezydencji stosuje się przyporządkowanie według zasady źródła, tj. według miejsca osiągania dochodów, i konstrukcję tzw. ograniczonego obowiązku podatkowego. Podatnikami podatku dochodowego mogą być zatem i osoby fizyczne niemające miejsca zamieszkania na obszarze Polski, ale tutaj osiągające dochody. Dotyczy to w szczególności dochodów otrzymywanych z tytułu szeroko rozumianego wynagrodzenia za pracę, z tytułu działalności wykonywanej osobiście oraz działalności gospodarczej prowadzonej na terenie Polski; przychodów z tytułu nieruchomości położonej na terenie Polski .W obowiązujących rozwiązaniach polskich zerwano z koncepcją opodatkowania ogniska domowego (kumulacją dochodów podatników) i przyjęto generalną zasadę odrębnego opodatkowania małżonków. Możliwe jest jednak łączne opodatkowanie małżonków za pośrednictwem tzw. ilorazu małżeńskiego, o ile zostaną spełnione łącznie następujące warunki: pozostawanie przez cały rok kalendarzowy w związku małżeńskim; pozostawanie we wspólności majątkowej małżeńskiej; wspólne złożenie wniosku o łączne opodatkowanie; żaden z małżonków (ani osoba samotnie wychowująca dzieci) nie korzysta jednocześnie z opodatkowania na zasadach określonych w ustawie z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (z wyjątkami dotyczącymi dochodów z najmu opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym) czy ustawy z 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym ; niekorzystanie z opodatkowania pozarolniczej działalności gospodarczej 19% stawką podatkową. Od 1 stycznia 2005 r. zliberalizowane zostały poprzednie restrykcyjne warunki wspólnego rozliczania się małżonków . Wniosek o łączne opodatkowanie małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność ustawowa, może być także złożony przez tylko jednego podatnika, gdy zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego albo gdy pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego. Poprzednio śmierć małżonka przed złożeniem wspólnego zeznania uniemożliwiała łączne opodatkowanie małżonków, nawet jeżeli zostały spełnione pozostałe materialnoprawne warunki . Dla możliwości wspólnego rozliczenia się z podatku dochodowego nie ma natomiast znaczenia fakt, że małżonkowie mieszkają oddzielnie i podlegają z uwagi na swe miejsce zamieszkania właściwości różnych organów podatkowych. W sytuacji oddzielnego zamieszkiwania małżonków właściwy miejscowo jest organ podatkowy wskazany przez nich we wspólnym rocznym zeznaniu podatkowym . Z możliwości łącznego opodatkowania dochodów nie mogą natomiast korzystać osoby pozostające w konkubinacie, gdyż nie są ani małżonkami, ani nie istnieje między nimi wspólność majątkowa. Od 1993 r. konstrukcja łącznego opodatkowania ma zastosowanie także do osób samotnie wychowujących dzieci. Kumulacja dochodów małżonków (osób samotnie wychowujących dzieci) polega na sumowaniu dochodów małżonków, doliczeniu ewentualnych dochodów małoletnich dzieci, a następnie podzieleniu sumy dochodów na połowę. Podatek jest obliczany od tej połowy dochodów i mnożony przez dwa oraz ustalany na imię obojga małżonków. W wyniku tej operacji małżonkowie stają się jednym dłużnikiem podatkowym, obowiązanym do uiszczenia podatku należnego od łącznych dochodów. Łączne opodatkowanie małżonków jest formą preferencji rodzinnych i jest korzystne dla tych małżeństw, gdy jedno z nich nie uzyskuje w ogóle dochodu lub dochody obojga małżonków różnią się znacznie. Ta metoda łącznego opodatkowania zarówno małżonków, jak i osób samotnie wychowujących dzieci, nie uwzględnia jednak liczby osób pozostających na utrzymaniu podatnika. W specjalny sposób zostały potraktowane na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych spółki niemające osobowości prawnej. Spółki tego typu stanowią tzw. pośrednie podmioty podatkowe, które co prawda wypracowują dochód, ale nie ciąży na nich obowiązek podatkowy. Z treści art. 8 ustawy oraz z orzecznictwa sądowego wynika, iż podatnikami tego podatku nie są spółki niemające osobowości prawnej, lecz osoby fizyczne będące udziałowcami. Przy ustalaniu dochodu z działalności gospodarczej spółki osobowej oraz jej wspólników można wyróżnić dwie fazy: w pierwszej ustala się przychód, koszty i wydatki niestanowiące kosztów spółki, bazując na swego rodzaju fikcji, iż to właśnie spółka jest podatnikiem od zrealizowanego przez nią dochodu; w fazie drugiej ustala się dochód wspólnika z udziału w spółce, bazując już na dwóch domniemaniach, iż dochód (strata) wspólnika jest proporcjonalna do jego udziału w spółce, a w przypadku braku ustaleń odnośnie do udziałów, iż udziały wspólników są równe.

    Zakres przedmiotowy

    W art. 9 ustawy przedmiot opodatkowania podatku dochodowego od osób fizycznych został zdefiniowany jako wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21 (chodzi w tym przepisie o tzw. liczne zwolnienia przedmiotowe) i art. 52, 52a i 52c (zwolnienia na podstawie przepisów przejściowych i końcowych) oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Przedmiotem opodatkowania są zatem wszelkie dochody rozumiane jako nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania w danym roku podatkowym, z wyjątkiem wyraźnie zwolnionych od opodatkowania. Z powyższych określeń wynika, iż prawodawca przy określaniu zakresu przedmiotowego podatku dochodowego od osób fizycznych eksponuje z jednej strony źródła przychodów rozumiane jako wpływy brutto, z drugiej natomiast strony koszty pozyskania owych przychodów. W przepisie tej ustawy ma swoje tetyczne umocowanie zasada powszechności opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych w aspekcie przedmiotowym, gdyż ustawodawca używa zwrotu „wszelkie dochody”. Konstrukcja podatku globalnego w tym przypadku polega na tym, że gdy osoba fizyczna osiąga dochody z dwóch lub więcej źródeł, przedmiotem opodatkowania staje się suma dochodów ze wszystkich źródeł przychodów podatnika, uzyskana przez niego w całym roku podatkowym. Zasadą tego podatku jest zatem łączenie dochodów podatnika z różnych źródeł przychodów np. z tytułu wykonywanej pracy czy najmu. Zasada łączenia dochodów w polskim podatku dochodowym ma jednak szereg wyjątków przewidzianych w m.in. w art. 24 ust. 3, art. 28-30 , art. 30a-30c, art. 44 ust. 7e-7f u.p.d.o.f. (np. dochodu ze sprzedaży nieruchomości nie łączy się z dochodami z innych źródeł; dotyczy to także dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach albo dywidend). Wyłączenie niektórych dochodów (przychodów) z ogólnego dochodu danej osoby fizycznej nie oznacza, iż nie podlegają one opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Dochody ze źródeł przychodów niewliczanych do dochodu ogólnego są co do zasady opodatkowane oddzielnie, w formie najczęściej podatku ryczałtowego i w terminach niezależnych od terminu zapłaty podatku od sumy dochodów podatnika (czyli najpóźniej do 30 kwietnia roku następnego po roku podatkowym).

    Od 1 stycznia 2004 r. wszyscy przedsiębiorcy mają wybór metody opodatkowania: albo wyodrębnić dochód z działalności gospodarczej od innych źródeł przychodów i płacić od tak wyodrębnionego dochodu cząstkowego podatek liniowy (proporcjonalny) według 19% stawki podatkowej, albo skumulować dochód z działalności gospodarczej z innymi źródłami przychodów i być opodatkowanym od tak ujętego dochodu globalnego według progresywnej skali podatkowej z uwzględnieniem jednak wszystkich przypisanych podatkowi dochodowemu ulg podatkowych.

    Przeciwieństwem dochodu jest strata ze źródła przychodu, gdy koszty uzyskania przychodu przekraczają sumę przychodów. Strata podlega odliczeniu (z wyjątkiem straty powstałej z tytułu odpłatnego zbycia rzeczy i praw majątkowych oraz przychodów, z których dochody są wolne od podatku dochodowego) od dochodu osiągniętego w następnych 5 latach podatkowych z tego samego źródła, które przyniosło stratę. Likwidacja źródła przychodu przynoszącego stratę oznacza zatem, iż brak możliwości potrącenia straty od dochodu z innego źródła.

    Wyliczone w art. 10 u.p.d.o.f. źródła przychodów polskiego podatku dochodowego od osób fizycznych oscylują między dwoma głównymi i możliwymi źródłami osiągania dochodu, a mianowicie pracą i majątkiem. Różność tych dochodów dotyczy nie tylko samego źródła, ale i ich natury. Rozróżnienie dwóch zasadniczych źródeł dochodu nie ma jednakże charakteru dychotomicznego podziału, gdyż czerpanie dochodu tylko i wyłącznie z pracy jest zupełnie wyjątkowe. W mniejszym lub większym stopniu dochód pochodzący z własnej pracy uzależniony jest od majątku posiadanego przez osobę fizyczną (np. ubrania czy samochodu pracownika, warsztatu chałupnika czy rzemieślnika, wkładu rzeczowego członka spółdzielni, gabinetu lekarza wykonującego prywatną praktykę). Również niezbyt częste są przypadki czerpania dochodu wyłącznie z majątku osoby fizycznej, bez jakiegokolwiek udziału pracy własnej, polegającej np. na administrowaniu posiadanymi kapitałami pieniężnymi czy prawami majątkowymi.

    Rozróżnianie z grubsza źródeł przychodów pochodzących głównie z pracy albo głównie z majątku związane jest z różnym ich traktowaniem przez pracodawcę. Przychody (dochody) płynące z pracy związane są bezpośrednio z samym człowiekiem, jego życiem i narażone są na ryzyko, jakie za sobą niesie życie. Majątek natomiast znajduje się na końcu cyklu produkcyjnego i z reguły jest nienaruszalny, dochody zaś stałe i regularne. Dochody z pracy i dochody z majątku z reguły reprezentują też inną zdolność płatniczą. Powoduje to, że w wielu przypadkach dochody z pracy są opodatkowane w sposób mniej dotkliwy dla podatnika.

    Polska ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiuje przedmiotu opodatkowania tylko za pomocą abstrakcyjnego pojęcia dochodu, lecz w art. 10 ust. 1 ustawy wylicza w sposób przykładowy katalog dochodów z dziewięciu źródeł przychodów, których suma tworzy w zasadzie dochód globalny, podlegający opodatkowaniu. Źródłami przychodu, z których dochód podlega opodatkowaniu, są zatem :

    1) stosunek służbowy, stosunek pracy , w tym również spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura i renta;

    2) działalność wykonywana osobiście (np. z tytułu osobistego wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło albo wykonywania czynności na podstawie kontraktu menedżerskiego, wynagrodzenia biegłych oraz inkasentów należności publicznoprawnych, a także wynagrodzenie otrzymywane przez członków organów osób prawnych oraz osób wykonujących czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich );

    3) pozarolnicza działalność gospodarcza, w tym również wykonywanie wolnego zawodu, o ile nie jest to działalność wykonywana osobiście;

    4) działy specjalne produkcji rolnej (np. uprawy szklarniowe roślin i warzyw w większych rozmiarach, uprawa grzybów i grzybni, hodowla drobiu i zwierząt futerkowych, prowadzenie pasiek) ;

    5) nieruchomości lub ich części (także odstąpionych bezpłatnie w całości lub w części do używania innym osobom);

    6) najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze (np. leasing), w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej;

    7) kapitały pieniężne i prawa majątkowe (za przychody z kapitałów pieniężnych ustawodawca nakazuje uważać m.in. odsetki od pożyczek, wkładów oszczędnościowych i środków na rachunkach wartościowych, dywidendy czy przychody z tytułu udziału w dochodach funduszy powierniczych oraz przychody z odpłatnego przeniesienia tytułu własności udziałów w spółkach, akcji oraz innych papierów wartościowych; natomiast za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych, w tym również z odpłatnego ich zbycia);

    8) odpłatne zbycie: nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości; spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz wynikającego z przydziału spółdzielni mieszkaniowej prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym; prawa wieczystego użytkowania gruntów; innych rzeczy - jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonywaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w okresach 5 lat albo pół roku od ich nabycia;

    9) inne źródła (za przychody z innych źródeł ustawa w szczególności uważa kwoty wypłacanych przez zakład pracy lub organ rentowy zasiłków chorobowych, wyrównawczych, macierzyńskich, opiekuńczych oraz świadczeń rehabilitacyjnych; alimenty, z wyjątkiem alimentów na dzieci , stypendia, dotacje, nagrody oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach).

    Z powyższego wyliczenia wynika zatem, iż polski ustawodawca, określając przedmiot opodatkowania, nie kierował się ani klasyczną teorią źródeł (chociażby z tego względu, iż opodatkowaniu podlegają także jednorazowe dochody z tytułu sprzedaży lub zamiany rzeczy i praw majątkowych), ani teorią czystego przyrostu majątkowego (np. art. 21 ustawy przewiduje zwolnienie od opodatkowania szeregu przychodów). Taki sposób określania przedmiotu opodatkowania może rodzić wątpliwości, czy dochody z takiej lub innej działalności ludzkiej będą podlegały opodatkowaniu, szczególnie tam, gdzie wyliczenia ustawodawcy są poprzedzone określeniem „w szczególności”.

    38. Pobór i ustalanie w podatku dochodowym od osób fizycznych

    W przypadku podatku dochodowego obowiązek podatkowy powstaje na początku roku podatkowego, zaś zobowiązanie podatkowego na jego końcu. Dopiero po upływie roku można ustalić podstawę opodatkowania i zastosować do niej stawkę podatkową.

    Prawodawca nie może jednak poprzestać na obciążaniu podatnika dopiero po upływie roku podatkowego ze względu na konieczność bieżącego zasilania budżetu, dlatego obciążany jest on w ciągu rokiem obowiązku płacenia zaliczek na poczet przyszłego podatku. Podstawą ustalenia zaliczek może być dochód osiągnięty za okres objęty obowiązkiem płacenia zaliczek albo też wysokość podatku obliczona za poprzedni okres podatkowy (np. 1/12 podatku ustalonego w poprzednim roku podatkowym). Powstanie zobowiązania z tytułu zaliczek wcale nie przesądza powstania zobowiązania z tytułu podatku, gdyż na w skali rocznej podmiot może wykazać ostatecznie stratę. Ustalenie zobowiązań podatkowych z tytułu zaliczek obciąża zwykle podatnika lub płatnika. Mamy tu więc do czynienia z techniką samoobliczania podatkowego albo obliczania podatku przez płatnika.

    Jeśli chodzi o obliczanie należności podatkowych przez płatników w podatku dochodowym od os. fizycznych to PDOFizU przewiduje szeroki krąg podmiotów obciążanych obowiązkiem płatników. Podstawowe znaczenie mają płatnicy określani jako „zakłady pracy”. Istotną rolę jako płatnicy odgrywają także organy rentowe. Pozostali płatnicy to np. rolnicze spółdzielnie produkcyjne, jednostki organizacyjne uczelni. Wymienione grupy mają obowiązek obliczenia i wpłacana zaliczek na podatek dochodowy. Określając wielkość zaliczek zaliczki, płatnik powinien brać pod uwagę zdarzenia, jakie kształtują podatkowoprawny stan faktyczny w okresie nie tylko objętym zaliczką. Zgodnie z art. 32 zaliczki od stycznia do grudnia pobiera się w 19% skali podatkowej, do miesiąca włącznie, w którym dochód podatnika uzyskany u płatnika od początku roku przekroczy kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali (potem według skali drugiego stopnia -30%, aż wreszcie odpowiednio według trzeciego szczebla - 40%).

    Płatnicy obciążani są zwykle także obowiązkiem obliczania, potrącania i odprowadzania rocznego podatku dochodowego. Płatnicy pobierają i obliczają również zryczałtowane podatki dochodowe.

    Natomiast, w przypadku samoobliczania podatku, zaliczki na podatek ustalane są także przez samych podatników. Jeżeli podatnicy, którym potrąca się zaliczki przez płatników, osiągają inne dochody, od których płatnicy nie mają obowiązku obliczania zaliczek na podatek, obowiązani są wpłacać zaliczki na podatek należny od tych dochodów. Zaliczki z dochodów uzyskiwanych z działów specjalnych produkcji rolnej, ustalane są i pobierane w formie tak zwanego ryczałtu umownego. Technika samoobliczania podatkowego stosowana jest także przy ustalaniu wysokości podatku dochodowego. Podatnicy mają obowiązek do 30 kwietnia następnego roku podatkowego, złożenia urzędom skarbowym zeznania podatkowego oraz wpłacenia w tym terminie różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu wynikającego z zeznania a sumą zaliczek za dany rok, w tym również zaliczek pobranych przez płatników. Podatek wynikający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok, chyba że urząd skarbowy wyda decyzję, w które określi inną wysokość podatku.

    Obowiązek składania zeznania podatkowego oraz dokonywania samoobliczenia nie dotyczy podatników, których roczne należności podatkowe obliczane są przez płatników. Zeznania podatkowe nie obejmują oczywiście dochodów, od których podatek ustala się w formie ryczałtu.

    39. Ogólne zasady ryczałt

    Niektóre przychody osiągane przez osoby fizyczne mogą być opodatkowane bądź to na zasadach ogólnych bądź w formie zryczałtowanego podatku dochodowego. Chodzi tutaj o osoby fizyczne:

    - prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą,

    - osiągające przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej,

    - będące osobami duchownymi.

    Osoby fizyczne osiągające przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej mogą opłacać zryczałtowany podatek dochodowy w formie:

    - ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,

    - karty podatkowej.

    Osoby fizyczne osiągające przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej mogą opłacać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Osoby duchowne, prawnie uznanych wyznań, opłacają zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych. Wpływy z podatku dochodowego opłacanego w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych oraz zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych stanowią dochód budżetu państwa. Wpływy z karty podatkowej stanowią dochód gminy. Podatnicy opodatkowani na zasadach zryczałtowanych określonych w ustawie nie maja obowiązku prowadzenia ksiąg, chyba że przepisy stanowią inaczej.

    W przypadku karty podatkowej mamy do czynienia z ryczałtem kwotowym - natomiast w przypadku podatku zryczałtowanego od przychodów ewidencjonowanych - stawka podatkowa jest ryczałtem procentowym.

    40. Podatek rolny i leśny

    Podatek rolny. Opodatkowaniu podatkiem rolnym podlegają grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jak grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.

    Podatnikami podatku rolnego są osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne w tym spółki, nie posiadające osobowości prawnej, będące:

    - właścicielami gruntów.

    - posiadaczami samoistnymi gruntów,

    - użytkownikami wieczystymi gruntów,

    - posiadaczami gruntów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub j.s.t., jeżeli grunty gospodarstwa rolnego zostały wydzierżawione na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

    Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku. Wygasa ostatniego dnia miesiąca, w którym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek.

    Podstawę opodatkowania podatkiem rolnym stanowi:

    - dla gruntów gospodarstw rolnych liczba hektarów przeliczeniowych ustalana na podstawie powierzchni, rodzajów i klas użytków rolnych wynikających z ewidencji gruntów i budynków. Stawka podatku od 1 ha przeliczeniowego wynosi równowartość pieniężną 2,5 q żyta,

    - dla pozostałych gruntów, liczba hektarów wynikająca z ewidencji gruntów i budynków. Stawka podatku wynosi od 1 ha równowartość pieniężną 5 q żyta.

    Podatek leśny. Przedmiotem opodatkowania podatkiem leśnym są grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna.

    Podatnikami podatku leśnego są osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne w tym spółki, nie posiadające osobowości prawnej, będące:

    - właścicielami lasów,

    - posiadaczami samoistnymi lasów,

    - użytkownikami wieczystymi lasów,

    - posiadaczami lasów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub j.s.t.

    Podstawę opodatkowania podatkiem leśnym stanowi powierzchnia lasu, wyrażona w hektarach, wynikająca z ewidencji gruntów i budynków. Stawka podatku leśnego od 1 ha za rok podatkowy wynosi równowartość pieniężną 0,220m³.

    Zwalnia się od podatku leśnego:

    - lasy z drzewostanem w wieku do 40 lat,

    - lasy wpisane indywidualnie do rejestru zabytków,

    41. Podatek akcyzowy

    Od 2004 roku obowiązuje ustawa o podatku akcyzowym regulująca opodatkowanie wyrobów podatkiem akcyzowym oraz określająca zasady i tryb wprowadzania do obrotu wyrobów objętych akcyzą i oznaczanie niektórych z tych wyrobów znakami akcyzy (art.1).

    Podatek akcyzowy jest specjalnym podatkiem obrotowym, obciążającym jedynie ściśle określone wyroby, dla których ustalone są z reguły wysokie stawki podatkowe uzależnione od rodzaju wyrobu podlegającego opodatkowaniu. Przy tym jest podatkiem jednokrotnym oraz podatkiem stanowiącym element ceny wyrobu akcyzowego włączony w tę cenę - jest jej integralną częścią. Nie podlega także w zasadzie zwrotowi ani potrąceniu oraz wykazuje znaczną niezależność od podatku od towarów i usług.

    Na początku lat 90. dokonano harmonizacji podatku akcyzowego w UE. Znalazła ona swój normatywny wyraz w Dyrektywie 92/12/EWG z 1992 r. Obejmuje ona oleje mineralne, napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe, a państwa zachowują prawo wprowadzania podatku akcyzowego na inne wyroby niż objęte harmonizacją (wyroby niezharmonizowane). Oprócz wspomnianej dyrektywy mającej charakter swego rodzaju aktu generalnego normującego podstawowe zasady harmonizacji podatków akcyzowych należy wspomnieć o szczegółowych dyrektywach odnoszących się do określonych wyrobów akcyzowych np. Dyrektywa Rady z 1992 r. w sprawie zbliżenia podatków od papierosów, ustalająca minimalne stawki akcyzy na papierosy czy Dyrektywa Rady z 1992 r. w sprawie harmonizacji struktury podatków akcyzowych od alkoholu i napojów alkoholowych.

    Podmiotami podatku akcyzowego są osoby fiz., osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują czynności podlegających opodatkowaniu (art. 11 ust.1). Wiec zakres przedmiotowy, mający tu podstawowe znaczenie, determinuje tu zakres podmiotowy. Opodatkowaniu akcyzą podlega produkcja wyrobów akcyzowych zharmonizowanych, wyprowadzanie tych wyrobów ze składu podatkowego, sprzedaż ich na terytorium kraju a także import oraz eksport, czy wreszcie nabycie wewnątrzwspólnotowe i dostawa wewnątrzwspólnotowa. Załącznik nr 1 do ustawy określa wyroby akcyzowe (min. perfumy, kosmetyki, samochody osobowe, odzież ze skór zwierząt szlachetnych), załącznik nr 2 natomiast określa wyroby zharmonizowane (np. ropa naftowa, gaz ziemny, napoje alkoholowe, cygara). Podział ten ma zasadnicze znaczenie dla praktyki opodatkowania wyrobów akcyzowych gdy chodzi o funkcjonowanie tego podatku w Polsce jako Państwie Członku UE.

    Zwolnienia przedmiotowe i podmiotowe w podatku akcyzowym, unormowane w art. 23 ustawy, mają niewielki wpływ na zakres opodatkowania wyrobów akcyzowych, dotyczą one bowiem zupełnie wyjątkowcyh przypadków.

    Obowiązek podatkowy ciąży na opisanych podmiotach, a generalną zasadą jest, iż obowiązek ten powstaje z dniem wykonania czynności podlegającej opodatkowaniu. Gdy przepisy wymagają potwierdzenia tego obowiązku fakturą, obowiązek powstaje z dniem wystawienia faktury. W przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego obowiązek powstaje z momentem otrzymania wyrobów akcyzowych, zaś w przypadku dostawy wewnątrzwspólnotowej obowiązek podatkowy powstaje z dniem wystawienia faktury. Przedstawione reguły nie odnoszą się do wyrobów akcyzowych zharmonizowanych.

    Podatek akcyzowy należy do podatków z tzw. zamkniętym stanem faktycznym. Oznacza to, że czynności dotyczące wyrobów akcyzowych, związane z producentem i importerem, rodzą w momencie ich wystąpienia zarówno obowiązek, jak i wynikające z niego zobowiązanie podatkowe. Przekształcenie obowiązku podatkowego w zobowiązanie podatkowe odbywa się przy wykorzystaniu techniki postępowania podatkowego opartego na samoobliczaniu podatkowym lub też wyjątkowo na obliczaniu podatku przez płatnika. Na podatniku ciąży obowiązek składania w urzędzie celnym deklaracji dla podatku akcyzowego za okresy miesięczne.

    Podstawa opodatkowania w podatku akcyzowym jest w sposób bezpośredni powiązana ze stawkami podatkowymi. Stawki wyrażone są w :

    1. procencie podstawy opodatkowania (podstawą jest kwota należna z tytułu sprzedaży na terytorium kraju wyrobów akcyzowych)

    2. kwocie na jednostkę wyrobu (podstawą jest ilość wyrobów akcyzowych)

    3. procencie maksymalnej ceny detalicznej (podstawą jest cena detaliczna wyznaczona i wydrukowana na opakowaniu jednostkowym)

    4. sposób mieszany - w kwocie na jednostkę wyrobu i procencie maksymalnej ceny detalicznej

    Stawki podatkowe w podatku akcyzowym planowane na dany rok budżetowy przedstawiane są przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych wraz z założeniami do ustawy budżetowej.

    42. Podatki i opłaty lokalne

    Ustawa z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych -określa obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości, podatku od środków transportowych, oraz opłatach lokalnych: targowej, miejscowej, uzdrowiskowej, od posiadania psów.

    Samorząd terytorialny i jego organy działają w ramach określonych przez ustawy. Do właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat wyłącznie wtedy , gdy odrębne przepisy tak stanowią.

    Obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości ciąży na osobach fizycznych, osobach prawnych oraz jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, które:- są właścicielami lub samoistnymi posiadaczami nieruchomości albo obiektów budowlanych nie złączonych trwale z gruntem,- są użytkownikami wieczystymi nieruchomości lub ich części,- są posiadaczami nieruchomości albo obiektów budowlanych nie złączonych trwale z gruntem, stanowiących własności Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie wynika z umowy zawartej z właścicielem lub innego tytułu prawnego, a także z ustanowionego zarządu,

    - posiadają bez tytułu prawnego nieruchomości lub ich części albo obiekty budowlane nie złączone trwale z gruntem, stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, z wyjątkiem nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub będących w zarządzie Lasów Państwowych.

    Jeżeli nieruchomość stanowi współwłasność małżonków lub odrębną własność każdego z nich, obowiązek podatkowy ciąży łącznie na obojgu małżonkach.

    Podatek od nieruchomości jest podatkiem majątkowym i nie uzależniony od dochodów uzyskiwanych z nieruchomości. Do uiszczenia podatku od nieruchomości zobowiązany jest właściciel ewentualnie posiadacz nieruchomości, niezależnie od tego, czy władanie nieruchomością wiąże się z uzyskaniem dochodu.

    Obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości ciąży nie tylko na właścicielach, ale i samoistnych posiadaczach. Do wymiaru podatku od nieruchomości nie jest zatem niezbędne zakończenie postępowania sądowego przesądzające sprawy własnościowe.

    Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają:- budynki lub ich części, budowle związane wyłącznie z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza lub leśna, grunty nie objęte przepisami o podatku rolnym lub leśnym, grunty objęte przepisami o podatku rolnym lub leśnym, związane z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza lub leśna.

    Podstawę opodatkowania stanowi: dla budynków lub ich części - powierzchnia użytkowa, dla budowli - ich wartość na 1 stycznia roku podatkowego stanowiąca podstawę obliczenia amortyzacji w tym roku, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych ich wartość z 1 stycznia roku , w którym dokonano odpisu amortyzacyjnego, dla gruntów - powierzchnia tych gruntów. Rada gminy w drodze uchwały określa wysokość stawek podatku od nieruchomości

    Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu , w którym powstały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku. Jeżeli w ciągu roku podatkowego nastąpiła zmiana sposobu wykorzystania budynku albo gruntu lub ich części, mająca wpływ na wysokość opodatkowania w tym roku, podatek ulega obniżeniu lub podwyższeniu , poczynając od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła ta zmiana.

    Obowiązek podatkowy wygasa w upływem miesiąca, w którym ustały okoliczności uzasadniające ten obowiązek.

    Podatek od nieruchomości na rok podatkowy od osób fizycznych ustala, w drodze decyzji, wójt, burmistrz , prezydent właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości. Podatek jest płatny w ratach, w terminach: do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego.

    Drugim spośród podatkowych obowiązków jest podatek od środków transportowych.

    Opodatkowaniem podatkiem od środków transportowych podlegają:

    Samochody ciężarowe o ładowności od 2 do 12 ton, samochody ciężarowe o ładowności powyżej 12 ton, ciągniki siodłowe i balastowe,

    Przyczepy i naczepy o ładowności powyżej 5 ton, z wyjątkiem wykorzystywanych na cele rolnicze przez podatnika podatku rolnego, autobusy.

    Obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych ciąży na osobach fizycznych i osobach prawnych będących właścicielami środków transportowych. Jak właściciel traktuje się również jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany. Jeżeli środek transportowy stanowi współwłasność dwóch lub więcej osób fizycznych lub prawnych, obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach. W przypadku zmiany właściciela środka transportowego zarejestrowanego obowiązek podatkowy ciąży na poprzednim właścicielu do końca miesiąca, w którym nastąpiło przeniesienie własności. Organem podatkowym w sprawach podatku od środków transportowych jest organ gminy, na której terenie znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika.

    Rada gminy określa w drodze uchwały, wysokość stawek podatku od środków transportowych , z tym że roczna stawka podatku od jednego środka transportowego nie może przekroczyć:

    Zwalnia się od podatku od środków transportowych:

    - pod warunkiem wzajemności - środki transportowe będące w posiadaniu przedstawicielstw dyplomatycznych , urzędów konsularnych i innych misji zagranicznych, korzystających z przywilejów i immunitetów na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych oraz członków ich personelu, jak również innych osób zrównanych z nimi, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca pobytu stałego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

    - środki transportowe stanowiące zapasy mobilizacyjne.

    Opłata od posiadania psów ciąży na osobach fizycznych posiadających psy. Może zostać wprowadzona przez Radę gminy w drodze uchwały.

    Opłata od posiadani psów nie pobiera się: pod warunkiem wzajemności od członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Polski, nie pobiera się także podatku z tytułu posiadania psów będących pomocą dla osób kalekich(niewidomych, głuchoniemych, niedołężnych), od osób w wieku powyżej 70 lat prowadzących samodzielne gospodarstwo domowe - od jednego psa, z tytułu posiadania psów utrzymywanych w celu pilnowania gospodarstw rolnych - po dwa na każde gospodarstwo..

    Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych wprowadziła powszechny obowiązek w podatku od posiadania psów. Oznacza to, że od obowiązku tego nie można się uchylić, a uchwała rady gminy nie może zwolnić wszystkich podatników z terenu gminy od obowiązku podatkowego, gdyż nie ma po temu upoważnienia ustawowego.

    Ustawa z dnia 12 stycznia 1991r. określa także opłaty lokalne. Wśród nich możemy wyróżnić opłatę targową , miejscowa. uzdrowiskową

    Opłatę targową pobiera się od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej , dokonujących sprzedaży na targowiskach. Targowiskami są wszelkie miejsca , w których prowadzony jest handel, w szczególności z ręki, koszów, stoisk, wozów konnych, przyczep, pojazdów samochodowych, a także sprzedaż zwierząt, środków transportowych i części do środków transportowych.

    Opłatę targowa pobiera się niezależnie od należności przewidzianych w odrębnych przepisach za korzystanie z urządzeń targowych oraz za inne usługi świadczone przez prowadzącego targowisko.

    Od opłaty targowej zwalnia się osoby i jednostki, które są podatnikami podatku od nieruchomości w związku z nieruchomościami lub obiektami budowlanymi nie złączonymi trwale z gruntem, położonymi na terenie targowiska.

    Opłata miejscowa jest pobierana od osób fizycznych przebywających czasowo w celach wypoczynkowych, zdrowotnych lub turystycznych w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach - za każdy dzień pobytu w takich miejscowościach.

    Opłaty miejscowej nie pobiera się pod warunkiem wzajemności od członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie , umów lub zwyczajów międzynarodowych, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca pobytu stałego na terytorium Polski. Nie pobiera się także podatku od osób przebywających w szpitalach lub zakładach uzdrowiskowych oraz sanatoriach, od niewidomych i ich przewodników, od podatników podatku od nieruchomości z tytułu posiadania domów letniskowych położonych w miejscowości, w której pobiera się opłatę miejscową, od zorganizowanych grup dzieci i młodzieży szkolnej.

    43. Podatek od spadków i darowizn

    Podstawa prawna

    Podatek od spadków i darowizn - pobierany jest na podstawie Ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Podatek od spadków i darowizn jest podatkiem bezpośrednim, od przyrostu masy majątku, osobistym i samorządowym (gminnym).

    Przedmiot opodatkowania

    1).Nabycie własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

    2).Nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci

    3).nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci

    4).nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

    Podmiot podatku

    1) Podatnikami podatku od spadków i darowizn są osoby fizyczne, które nabyły własność rzeczy i prawa majątkowe w sposób wyżej wskazany.

    2) Płatnikami podatku od spadków i darowizn są notariusze - od darowizny dokonanej w formie aktu notarialnego albo zawartej w tej formie umowy nieodpłatnego zniesienia współwłasności lub ugody w tym przedmiocie.

    Podstawa opodatkowania

    Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona wg. stanu rzeczy i praw majątkowych w dn. nabycia i cen rynkowych z dn. powstania obowiązku podatkowego.

    Do długów i ciężarów oraz innych odliczeń zalicza się:

    Minimum wolne od opodatkowania:

    a) 9 637zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,

    b) 7 276 zł - jeżeli nabywca jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,

    c) 4 902 zł -jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

    Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.

    Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.

    Grupy podatkowe

    Jest to konstrukcja swoista tylko dla tego podatku i wynika ona z osobistego charakteru podatku od spadków i darowizn. W ustawie są 3 grupy podatkowe, a zaliczenie do każdej z nich odbywa się na podstawie osobistego stosunku między osoba nabywcy i zbywcy. Im pokrewieństwo jest bliższe tym cyfra jest niższa a obciążenie podatkiem mniejsze. Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

    1) do grupy I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,

    2) do grupy II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,

    3) Do grupy III - innych nabywców.

    Konstrukcja grup podatkowych nie ma zastosowania w razie nabycia rzeczy lub prawa w drodze zasiedzenia, w tym przypadku istnieje jedna stawka podatkowa w wysokości 7%

    Zwolnienia podatkowe

    1).Podmiotowe

    Od 1 stycznia 2007 r. zwolnione z podatku od spadków i darowizn jest nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zostanie ono zgłoszone właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego.

    2).Przedmiotowe

    Zwolnione od podatku jest m.in.:

    -przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej przedmiotów wyposażenia mieszkania, pościeli, odzieży, bielizny oraz narzędzi pracy przeznaczonych do użytku w gospodarstwie domowym; jeżeli w skład wyposażenia mieszkania wchodzą meble zabytkowe, przepis lit. c niniejszego punktu stosuje się odpowiednio,

    -dzieł sztuki i rękopisów będących przedmiotem twórczości spadkodawcy oraz materiałów bibliotecznych, jeżeli spadkodawca zajmował się twórczością lub działalnością naukową, oświatową, artystyczną, literacką lub publicystyczną,

    -zabytków ruchomych i kolekcji wpisanych do rejestru zabytków, a także zabytków użyczonych muzeum w celach naukowych lub wystawienniczych na okres nie krótszy niż 2 lata,

    -przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, jeżeli nabywca zabezpiecza je i konserwuje zgodnie z obowiązującymi przepisami;

    Stawki podatku
    W zależności od tego, do której grupy podatkowej zaliczeni są nabywcy, stawki podatku wynoszą:

    Ponad

    Do

    Podatek wynosi

    I grupa podatkowa

    10 278 zł

    3%

    10 278 zł

    20 556 zł

    308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10 278 zł

    20 556 zł

    822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20 556 zł

    II grupa podatkowa

    10 278 zł

    7%

    10 278 zł

    20 556 zł

    719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki ponad 10 278 zł

    20 556

    1 644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki ponad 20 556 zł

    III grupa podatkowa

    10 278

    12%

    10 278 zł

    20 556

    1 233 zł 40 gr i 16% od nadwyżki ponad 10 278 zł

    20 556

    2 877 zł 90 gr i 20% od nadwyżki ponad 20 556 zł


    Nabycie własności w drodze zasiedzenia podlega opodatkowaniu w wysokości 7% podstawy opodatkowania.

    44. Podatek od czynności cywilnoprawnych

    Podatek ten, uregulowany w ustawie z 2000 r. stanowi opodatkowanie obrotów związanych z przenoszeniem wartości majątkowych. Różni się dość poważnie od innych podatków obrotowych - podmiot prawny podatku jest równocześnie podmiotem ekonomicznym, ponoszącym ciężar opodatkowania. Podatek ten należy zaliczyć do podatków bezpośrednich, natomiast nie może być zaliczany do podatków konsumpcyjnych.

    Zakres przedmiotowy podatku od czynności cywilnoprawnych

    Podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne:

    Ponadto powstanie obowiązku podatkowego powodują również:

    1. zmiany wyżej wymienionych umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych,

    2. orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione powyżej,

    Zwolnienia przedmiotowe

    Nie podlegają podatkowi:

    1. Czynności cywilnoprawne w sprawach:

    2. Umowy sprzedaży nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego zawieranej w związku z realizacją roszczeń wynikających z ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości na podstawie przepisów o ochronie środowiska;

    3. Umowy sprzedaży rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym;

    4. Czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:

    5. Umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy, które w rozumieniu przepisów prawa celnego stanowią towary:

    Dodatkowo zwolnione z podatku są m.in. takie czynności cywilnoprawne jak:

    Zwolnienia podmiotowe

    Zwolnione z podatku są następujące strony czynności cywilnoprawnych:

    Obowiązek podatkowy

    Obowiązek podatkowy powstaje:

    Podmioty, na których ciąży obowiązek podatkowy

    Obowiązek zapłaty podatku ciąży na podatnikach tego podatku. Jeżeli obowiązek podatkowy ciąży na kilku podmiotach albo na stronach umowy zamiany, albo wspólnikach spółki cywilnej, zobowiązanymi solidarnie do zapłaty podatku są odpowiednio te podmioty, strony umowy zamiany albo wspólnicy spółki cywilnej.

    Podstawa opodatkowania

    Podstawę opodatkowania stanowią odpowiednio:

    1. Przy umowie sprzedaży:

    2. Przy umowie zamiany:

    3. Przy umowie darowizny - wartość długów i ciężarów albo zobowiązań przejętych przez obdarowanego;

    4. Przy umowie dożywocia - wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego;

    5. Przy umowie o zniesienie współwłasności lub o dział spadku - wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności lub spadku;

    6. Przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności - wartość świadczeń użytkownika bądź osoby, na rzecz której ustanowiono służebność, za okres, na jaki prawa te zostały ustanowione;

    7. Przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego - kwota lub wartość pożyczki albo depozytu;

    8. Przy umowie spółki:

    9. Przy ustanowieniu hipoteki - kwota zabezpieczonej wierzytelności.

    Stawki podatku

    Stawki podatku zostały zróżnicowane ze względu na rodzaj czynności cywilnoprawnej i wynoszą odpowiednio:

    45. Prawo podatkowe a prawo cywilne i administracyjne

    Postępowanie podatkowe a administracyjne

    1. Postępowanie podatkowe jest zaliczane do szczególnego postępowania administracyjnego.

    2. Obie procedury oparte są na braku kontradyktoryjności. Organ prowadzący postępowanie decyduje w sposób jednostronny i władczy

    3. Podwójna rola organu administracyjnego (podatkowego):

      1. jest podmiotem prowadzącym postępowanie

      2. jest podmiotem stosunku materialnoprawnego

    4. Decydujące dla odmiennego uregulowania procedur są odmienności w prawie materialnym.

    5. Różnice:

      1. Zobowiązanie podatkowe powstaje skutkiem konkretnego zdarzenia lub działania z którym prawo łączy określone konsekwencje - W prawie adm. prawa i obowiązki organu, jednostki wynikają wprost z obowiązującego prawa.

      2. Procedura podatkowa jest bardziej skomplikowana, nastawiona na odtwarzanie przeszłości, stanowiącej podstawę kształtowania stosunków prawnych - W postęp. adm. generalnie dąży się do ustalenia stanów mających wystąpić w przyszłości.

      3. W postęp. podatkowym (tak jak w sądowym) ustalenie stanu faktycznego wymaga ścisłego unormowania czynności służących odtworzeniu zaistniałych zdarzeń i działań (np. większe sformalizowanie protokołów)

      4. W postęp. podatkowym bardziej sformalizowane postępowanie dowodowe. Niektóre rodzaje dowodów są z góry przewidziane dla ustalenia określonych podatkowoprawnych stanów faktycznych (np. szczególna rola faktur, dowodów z księgi).

    Prawo podatkowe a administracyjne

    Prawo podatkowe a cywilne

    Prawo podatkowe funkcjonuje na pograniczu prawa publicznego i prywatnego. Prawo ustrojowe i procedurę czerpie z pr. administracyjnego, zaś tworząc podatkowoprawny stan faktyczny - czerpie z instytucji pr. cywilnego i handlowego.

    46. Czy procedura podatkowa powinna być uregulowana oddzielnie czy razem z KPA jako lex specialis

    47. Zobowiązanie solidarne a odpowiedzialność solidarna w prawie podatkowym

    Za zobowiązania podatkowe odpowiada co do zasady podatnik, na którym ciąży obowiązek podatkowy. Ordynacja podatkowa przewiduje jednak również instytucję odpowiedzialności solidarnej, odsyłając w tej kwestii (w art. 91) do przepisów kodeksu cywilnego (dalej: kc) dla zobowiązań cywilno-prawnych. Odpowiedzialność solidarna za zobowiązania podatkowe podatnika jest jedną z instytucji służących realizacji interesu Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego (jst). Pojęcia "zobowiązanie solidarne" i "odpowiedzialność solidarna" nie są jednak tożsame, mimo że w obydwu przypadkach występują co najmniej dwa podmioty odpowiedzialne za wykonanie zobowiązania podatkowego.

    Zobowiązanie solidarne

    W polskim prawie podatkowym zobowiązanie solidarne w rozumieniu Kodeksu cywilnego występuje w tych przypadkach, gdy ustawa podatkowa nakłada obowiązek podatkowy na co najmniej dwa podmioty. Ma to miejsce w podatku od czynności cywilnoprawnych w sytuacji, gdy obowiązkowi podatkowemu podlegają strony czynności cywilnoprawnych, a także niekiedy w podatku rolnym, leśnym i podatku od nieruchomości:

    -obowiązek podatkowy ciążący na współwłaścicielach lub współposiadaczach (co najmniej dwóch) lasu,

    - w zakresie opodatkowania współposiadania lub współwłasności gruntów gospodarstw rolnych co najmniej dwóch podmiotów).

    W prawie podatkowym, podobnie jak w prawie cywilnym, z zobowiązaniem solidarnym mamy do czynienia w sytuacji, gdy występuje kilku dłużników, tj. gdy kilka podmiotów jest zobowiązanych do uiszczenia tego samego zobowiązania podatkowego.

    Należy podkreślić, że zobowiązanie solidarne w rozumieniu kodeksu cywilnego występuje w prawie podatkowym tylko wtedy, gdy ustawa podatkowa nakłada obowiązek podatkowy na co najmniej dwa podmioty. Jest to podstawowa cecha odróżniająca zobowiązanie solidarne w prawie podatkowym od uregulowania tej instytucji w prawie cywilnym, gdzie źródłem takiego zobowiązania jest przede wszystkim czynność prawna (umowa).

    Odpowiedzialność solidarna

    Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe związana jest z problematyką odpowiedzialności solidarnej. Należy jednak odróżnić pojęcie długu od odpowiedzialności. Dług to zespół obowiązków dłużnika, a wykonanie tych obowiązków ma na celu zaspokojenie interesu wierzyciela. Podstawowym obowiązkiem dłużnika jest spełnienie świadczenia. Dług jest pojęciem pierwotnym w stosunku do odpowiedzialności, odpowiedzialność ma charakter akcesoryjny i jest następstwem długu (podatkowego) i nigdy nie powstaje przed jego zaistnieniem. Odpowiedzialność powstaje w związku ze ziszczeniem się pewnych zdarzeń od których należy niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika. Jeśli było to zobowiązanie solidarne wówczas kilku dłużników ponosi odpowiedzialność solidarną. Cechą charakterystyczną odpowiedzialności solidarnej dłużników jest więc to, że organ podatkowy może żądać spełnienia świadczenia, tj. zapłaty zobowiązania podatkowego, od wszystkich zobowiązanych lub od kilku z nich. Ma przy tym możliwość wyboru, od którego zobowiązanego będzie żądał uiszczenia zobowiązania. Uprawnienia wierzyciela oraz obowiązki dłużnika w prawie podatkowym kształtują się podobnie jak w prawie cywilnym.

    Do uprawnień zasadniczych wierzyciela w prawie podatkowym należy uprawnienie do uzyskania świadczenia, a więc roszczenie np. jst o zapłatę należnego zobowiązania podatkowego.

    (UWAGA! Na skutek nowelizacji z 2007 r. przestała obowiązywać zasada zobowiązań solidarnych w prawie od spadków i darowizn oraz co do zasady w podatku od czynności cywilnoprawnych, sprawiając że zobowiązania solidarne mają obecnie dużo mniejsze znaczenie)

    48. Granica między tworzeniem a stosowaniem prawa

    Prawo podatkowe ma za swój przedmiot stosunki społeczne należące do szeroko rozumianych zjawisk ekonomicznych. Są to ekonomiczne stosunki podziału środków pieniężnych pomiędzy ogółem, reprezentowanym przez państwo lub inny związek publicznoprawny, oraz jednostkami. Ich źródłem jest władztwo państwowe w związku z czym Państwo ma prawo żądania od innego podmiotu świadczenia pieniężnego bez wzajemnego świadczenia ze swojej strony. Normy prawa podatkowego regulują stosunki pomiędzy państwem a podmiotami obciążonymi obowiązkiem świadczeń pieniężnych na jego rzecz. O opodakowaniu pewnych zjawisk nie decydują te zjawiska a wola prawodawcy.

    W związku z tym, iż prawa podatkowe reguluje stosunki społeczne stanowione, czyli więzi powstałe z woli prawodawcy, nie należy rozszerzać granic tych zjawisk w procesie stosowania prawa.

    Procedura podatkowa, prawo podatkowe formalne podobne jest do sądowego stosowania prawa ze względu na to, iż trzeba ustalić konsekwencje prawne stwierdzonego stanu faktycznego.

    Cele opodatkowania mogą być zrealizowane w praktyce jedynie w określonych przez prawo i właściwych dla niego formach. Prawo uzyskuje swój ostateczny kształt w procesie jego stosowania.

    Przy tworzeniu prawa trzeba brać pod uwagę:

    Najpierw trzeba brać pod uwagę w prawie podatkowym praworządną zgodną z normami konstytucyjnymi ingerencje państwa w stosunki majątkowe obywateli, a dopiero w następnej kolejności właściwą realizację prawa podatkowego, wyrażającą się w odpowiednim kształtowaniu stosunku zobowiązaniowego. Niezgodność prawa z zasadą państwa prawnego nie może być sanowana w procesie stosowania prawa.

    Prawo urzeczywistnia się w procesie stosowania, decydującym w ostatecznym efekcie o jego miejscu i roli w życiu społecznym. Stosowanie prawa to przede wszystkim określanie konsekwencji prawnych ustalonego stanu faktycznego. W wyniku stosowania prawa powstają reguły jednostkowe i konkretne, oparte na regułach ogólnych i abstrakcyjnych powołanych do życia w procesie tworzenia prawa.

    Orzecznictwo stanowi praktyczną weryfikację przyjętych przez ustawodawcę celów opodatkowania oraz trafności doboru techniki podatkowej. Sądy wysyłają sygnały do ustawodawcy o funkcjonowaniu prawa podatkowego, ale także orzecznictwo tworzy pewne reguły i zasady wskazujące na przyszłe nieznane jeszcze praktyce legislacyjnej rozwiązania prawne. Orzecznictwo podatkowe wskazuje, jak sądy rozumieją teksty przepisów prawnych, jakie wyprowadzają z nich normy, jaki jest możliwy sens słów użytych przez prawodawcę dla określenia podatkowego stanu faktycznego. Warunkiem wpływu orzecznictwa na źródła prawa jest stabilne prawo podatkowe, pozwalające na wypracowanie w miarę trwałej i jednolitej linii orzecznictwa.

    49. odpowiedzialność osób trzecich

    Dług jest równoznaczny z obowiązkiem spełnienia świadczenia, odpowiedzialność jest związana z przymusową realizacją świadczenia i gwarantuje wierzycielowi jego wykonanie. Cudzy dług nie może stanowić samoistnej podstawy odpowiedzialności osoby trzeciej. W prawie podatkowym źródłem takiej odpowiedzialności są tylko przepisy ustawy, z których można wyprowadzić normę prawną obciążającą określony w niej podmiot odpowiedzialnością za cudze długi podatkowe. Zasadniczo dłużnik podatkowy jest jednocześnie podmiotem odpowiedzialnym za swój dług. Odpowiedzialność może mieć jednak szerszy zakres i przybierać postać odpowiedzialności za dług cudzy co stanowi istotę odpowiedzialności osób trzecich. Funkcja tej instytucji polega na wzmocnieniu pozycji wierzyciela podatkowego. W pewnych sytuacjach może on bowiem dochodzić spełnienia świadczenia nie tylko przez bezpośrednio zobowiązanego, ale również od dodatkowych, wskazanych w ustawie osób. Pod względem przedmiotowym odpowiedzialność osoby trzeciej za dług pierwotnego dłużnika podatkowego jest przede wszystkim odpowiedzialnością za zaległości podatkowe, ale także - o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej - za odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych, niezwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług wraz z oprocentowaniem naliczonym od tych zaliczek, a także za koszty egzekucyjne. Odpowiedzialność osób trzecich jest odpowiedzialnością solidarną.

    Powstanie odpowiedzialności osoby trzeciej wymaga z reguły przeprowadzenia w pierwszej kolejności postępowania podatkowego. Wyjątek dotyczy wystawienia tytułu wykonawczego na podstawie deklaracji oraz odpowiedzialności wspólników spółek osobowych za zaległości podatkowe spółki, tak samo osoby prawne przejmujące lub powstałe w wyniku podziału są zobowiązane, gdy skutkiem podziału jest wykreślenie osoby prawnej dzielonej z właściwego rejestru.

    Niezależnie od sposobu powstania pierwotnego zobowiązania, za które odpowiada osoba trzecia, zobowiązanie osoby trzeciej w każdym przypadku powstaje przez doręczenie tej osobie decyzji o odpowiedzialności podatkowej.

    Ordynacja podatkowa przewiduje zamknięty katalog podmiotów odpowiadających jako osoby trzecie.

    Oprócz wyżej wymienionych przykładów są to:

    Źródłem takiej odpowiedzialności są tylko przepisy ustawy. Regulacje prawne ujęte w Ordynacji dzieli się na dwie grupy : generalne zasady odpowiedzialności osób trzecich (art. 107-109 i 118-119) oraz odpowiedzialność poszczególnych kategorii osób trzecich (art. 110 - 117a)

    Osoby trzecie odpowiadają całym swym majątkiem za zaległości podatkowe podatnika. Osoby trzecie ponoszą odpowiedzialność także za podatki pobrane a nie wpłacone przez inkasentów / płatników, odsetki za zwłokę, niezwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towaru i usług, koszty postępowania egzekucyjnego a niedawno zakres ich odpowiedzialności został rozszerzony na następców prawnych podatnika.

    Odpowiedzialność osób trzecich dotyczy wykonywania zobowiązań podatkowych. Powstanie tej odpowiedzialności ma swe źródło przede wszystkim w nieprawidłowych działaniach podmiotów, którym przepisy prawne nadały rolę podatników, płatników czy inkasentów. Osoby trzecie bowiem objęte są odpowiedzialnością jedynie wówczas, gdy podatnik dopuści do powstania zaległości podatkowej, albo płatnik czy inkasent nie wywiążą się z obowiązków nałożonych przez nich przez prawo. W takich przypadkach - gdy równocześnie zachodzą przesłanki odpowiedzialności poszczególnych kategorii osób trzecich określone w Ordynacji - organ podatkowy wydaje decyzję (wyjątek - art. 108 par. 3 o.p., wystawienie tytułu wykonawczego na podstawie deklaracji podatkowej), w której orzeka o tej odpowiedzialności. Decyzja ta ma charakter konstytutywny, gdyż tworzy nowe stosunki prawne, zarówno gdy chodzi o ich podmiot jak i przedmiot. Podmiotami tych stosunków są bowiem osoby trzecie, zaś przedmiotem odpowiedzialności, która odnosi się nie do obowiązku świadczenia dłużnika, lecz do pokrycia długu.

    Szczególny charakter odpowiedzialności osoby trzeciej wynika z treści art. 108 par. 4 o.p. Zgodnie z jego brzmieniem, egzekucja zobowiązania wynikająca z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się w całości lub części bezskuteczna. Zasada wyrażona w tym przepisie świadczy, że osoby trzecie nie odpowiadają solidarnie z podatnikiem za zobowiązania podatkowe. Osoba trzecia nie jest dłużnikiem równorzędnym z podatnikiem, gdyż nie występuje ona w stosunku prawnym zobowiązania podatkowego w trakcie jego kształtowania, a także wówczas, gdy jest on już ukształtowany. Pojawia się ona w zobowiązaniowych stosunkach prawnych w trakcie ich realizacji, i to dopiero wówczas, gdy nie dochodzi do ich dobrowolnego wykonania.

    Nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat, a przedawnienie zobowiązania wynikającego z decyzji, następuje po upływie 3 lat od końca roku.

    50. Odpowiedzialność podatników, płatników i inkasentów

    Odpowiedzialność podatników. Art. 26 OrdPod stanowi, że podatnik odpowiada swoim całym majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. W prawie podatkowym zarówno dług jak i odpowiedzialność są niezależne od woli podatnika (inaczej jest w prawie cywilnym). Gwarancję spełnienia świadczenia podatnika stanowi ogół aktywów składających się na jego majątek teraźniejszy i przyszły. Wynika z tego, że odpowiedzialność podatnika za zobowiązania jest nieograniczona. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim ( w wspólności majątkowej) to odpowiedzialność z zobowiązań podatkowych obejmuje cały majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Możemy mieć do czynienia z sytuacją gdy zawarto umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej albo uprawomocniło się orzeczenie sądu o zniesieniu ustawowej wspólności majątkowej. W takim wypadku ich skutki prawne nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem wyłączenia wspólności, jej ograniczenia lub uprawomocnienia się orzeczenia. Po tym terminie małżonek podatnika odpowiada za zobowiązania podatkowe na zasadach określonych w art. 111 OrdPod. Artykuł ten umieszczony jest w rozdziale 15 stanowiącym o odpowiedzialności podatkowej osób trzecich. Wspomniany art. 111 odnosi się do odpowiedzialności członka rodziny podatnika za zaległości podatkowe. Różnice:

    Odpowiedzialność osób trzecich: Odpowiedzialność małżonków:

    -powstaje na mocy decyzji organu podatkowego, - powstaje z mocy prawa,

    -jej przedmiotem są wyłącznie zaległości podatkowe. - obejmuje całe zobowiązanie.

    Do odpowiedzialności osób trzecich odnosi się też art.113 stanowiący o odpowiedzialności z tytułu firmanctwa. Przepis ten stanowi, że jeżeli podatnik za zgodą innej osoby, w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych jej rozmiarów, posługuje się lub posługiwał się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą tej osoby, to osoba ta ponosi solidarną odpowiedzialność z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności.

    Spadki. Odpowiedzialność spadkobierców za zobowiązania podatkowe oparta jest na przepisach KC o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Otwarcie spadku ma podstawowe znaczenie. Po upływie 6 miesięcy spadkobierca winien złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Gdy przejmuję spadek wchodzę w prawa i obowiązki podatnika. Przedmiotem są prawa majątkowe i niemajątkowe. Odpowiedzialność dotyczy praw i obowiązków. Jeżeli, na podstawie przepisów prawa podatkowego, spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym , związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobierców pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek. Odpowiedzialność spadkobierców za zobowiązania podatkowe kształtowana jest przez konstytutywną decyzję podatkową organu podatkowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy. Ustalone przez organ podatkowy zobowiązanie podatkowe powinno być zgodnie z zasadami wykonywania zobowiązań podatkowych-zrealizowane w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji podatkowej. Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spadkodawcy obejmuje także zapisobiercę, który odpowiada do wartości otrzymanego zapisu.

    Kwestia odpowiedzialności solidarnej.

    Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe związana jest z problematyką odpowiedzialności solidarnej. Stanowi o niej art.91. Do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się przepisy KC (dla zobowiązań cywilnoprawnych). Mastalski pisze, że przenoszenie na grunt prawa podatkowego w sposób automatyczny instytucji cywilnoprawnych zobowiązań solidarnych jest kontrowersyjne. W prawie cywilnym odróżnia się bowiem dług od odpowiedzialności, wiążąc ją jednoznacznie z wykonywaniem zobowiązania, a nie samym długiem. Odnosi się ona zatem nie tyle do obowiązku świadczenia, lecz do pokrycia długu. W polskim prawie podatkowym zobowiązanie solidarne w rozumieniu KC występuje w tych przypadkach gdy ustawa podatkowa nakłada obowiązek podatkowy co najmniej na dwa podmioty. Ma to miejsce w podatku od spadków i darowizn (obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na obdarowanym i darczyńcy). Przepisy zawarte w art. 91 normują nie tyle odpowiedzialność solidarną, co zobowiązanie solidarne.

    Odpowiedzialność płatnika. O odpowiedzialność podatkowej płatnika i inkasenta stanowi art.30 OrdPod. Płatnik odpowiada całym swoim majątkiem za niepobranie podatku a także niewpłacenie w terminie pobranych podatków. Regulacja ta odwołuje się do obowiązków podatnika, o których mowa w art.8. Mianowicie płatnik jest obowiązany do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Odpowiedzialność płatnika jest niezależna od odpowiedzialności podatnika (nie można tu mówić o odpowiedzialności solidarnej podatnika i płatnika!) Każdy z tych podmiotów ponosi odpowiedzialność samodzielnie za niewykonanie obowiązków podatkowych.

    W razie niedopełnienia przez płatnika nałożonych na niego obowiązków, organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności płatnika, w której określa wysokość niepobranego lub pobranego, a nie wpłaconego podatku. Zasada ta nie jest konsekwentnie przestrzegana. Nie stosuje się jej jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika albo gdy odrębne przepisy stanowią inaczej.

    Odpowiedzialność inkasenta. Inkasent jest obowiązany do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. W związku z czym odpowiada on całym swoim majątkiem za pobrane, a niewpłacone w terminie podatki. W przypadkach pobrania i niewpłacenia podatku wina za te działania spoczywa już tylko na płatniku i inkasencie, ponieważ podatnik zrealizował (zapłacił) już dług podatkowy! Do odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe płatnika oraz inkasenta stosuje się odpowiednio przepisy OrdPod (art.29) dotyczące odpowiedzialności osób pozostających w związku małżeńskim.

    Podatnik według OP odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania podatkowe, jest to odpowiedzialność nieograniczona , obarczona niezależnie od winy odsetkami ustawowymi , dla osób pozostających we związku małżeńskim podlega majątek własny i wspólny ,w sytuacji zaś zniesienia wspólności majątek wspólny podlega obowiązkowi do czasu zniesienia współwłasności przez sąd rodzinny , później natomiast może podlegać na zasadach określonych dla osób trzecich będących członkiem rodziny. Skutki prawne ustania wspólności majątkowej przypadają na ubezwłasnowolnienie małżonka i orzeczenie prawomocnej separacji taka samo jak przy ustaniu wspólności majątkowej.

    Płatnik natomiast podlega nieograniczonej odpowiedzialności za niewpłacenie lub niepobranie podatku , czyli naruszenie jego obowiązków z OP , jest odpowiedzialność niezależna od podatnika albowiem wiążę się jedynie z obowiązkami nałożonymi ustawą . Ciężko albowiem wymagać od podatnika przyjęcia odpowiedzialności za płatnika , ponieważ to ustawa w sposób mechaniczny ustala jego obowiązki i co więcej jego osobę .W razie naruszenia obowiązków przez płatnika organ podatkowy wydaje decyzję określającego jego odpowiedzialność czyli samo zobowiązanie oraz odsetki . W przypadku pobrania sumy zbyt wysokiej lub zaniechania wpłacenie według Sądu Najwyższego ma miejsce bezpodstawne wzbogacenie , czyli instytucja KC , ponieważ płatnik otrzymuje korzyść majątkową bez jakiekolwiek podstawy prawnej.

    Inkasent odpowiada całym swoim majątkiem za pobrane , a nie wpłacone w terminie podatki .W obu tych przypadkach czyli pobrania i niewpłacenie wina za te działania spoczywa wyłącznie na inkasencie , podatnika albowiem w momencie pobrania podatku zrealizował swój obowiązek , zaś ryzyko związane z wpłaceniem środków pieniężnych na rachunek wierzyciela nie może obarczać dłużnika , skoro należność podatkowa została pobrana przez podmiot wyznaczony do tego przez prawo .Dlatego też przepisy OP regulują odpowiedzialność płatnika i inkasenta z tytułu podatku nie wiążą się w jakiejkolwiek formie z winą podatnika , która tu praktycznie nie może mieć miejsca .

    Do odpowiedzialności płatnika i inkasenta we związku małżeńskim stosuje się przepisy dotyczące podatnika.

    Płatnikom i inkasentom przysługuje wynagrodzenie z tytułu terminowego wpłacania podatków na rzecz Skarbu Państwa, w przypadku należności samorządu terytorialnego takie wynagrodzenie może ustalić odpowiedni organ stanowiący samorządu , a samo wynagrodzenie następuje poprzez potrącenie.

    51. Decyzja podatkowa

    Poprzez wydanie decyzji, organ podatkowy rozstrzyga sprawę co do istoty, albo kończy postępowanie w danej instancji. Jej wydanie może być uzależnione od zajęcia stanowiska przez inny organ, np. poprzez wyrażenie opinii lub zgody, albo w inny sposób. Organ podatkowy zwraca się do takiego organu o zajęcie stanowiska, zawiadamiając o tym stronę.

    Decyzją można m.in.:

    1. ustalić zobowiązanie podatkowe ( jej doręczenie powoduje powstanie zobowiązania podatkowego )

    2. określić zobowiązanie podatkowe, ( jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku, nie złożył deklaracji, albo ze wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji ),

    3. zmienić lub uchylić postanowienie udzielające interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego,

    4. decyzję wydaje się w sprawach o uznanie prawidłowości wyboru i stosowania metody ustalania ceny transakcyjnej między podmiotami powiązanymi oraz przedłużenie terminu jej obowiązywania

    5. określić prawidłową wysokość zwrotu podatku lub nadwyżki podatku naliczonego nad należnym

    6. określić dochód, gdy w deklaracji określono go nieprawidłowo, albo wykazano stratę, gdy osiągnięty dochód nie powoduje powstania zobowiązania podatkowego,

    7. zwolnić płatnika z obowiązku pobrania podatku

    Decyzja podatkowa zawiera:

    1) oznaczenie organu podatkowego;

    2) datę jej wydania;

    3) oznaczenie strony;

    4) powołanie podstawy prawnej;

    5) rozstrzygnięcie;

    6) uzasadnienie faktyczne i prawne;

    7) pouczenie o trybie odwoławczym - jeżeli od decyzji służy odwołanie;

    8) podpis osoby upoważnionej, z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego

    Decyzja, w stosunku do której może zostać wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, zawiera ponadto pouczenie o możliwości wniesienia powództwa lub skargi. Przepisy prawa podatkowego mogą określać także inne składniki, które powinna zawierać decyzja.

    Uzasadnienie faktyczne decyzji zawiera w szczególności wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, którym dał wiarę, oraz przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności, uzasadnienie prawne zaś zawiera wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji z przytoczeniem przepisów prawa.

    Można odstąpić od uzasadnienia decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony.

    Nie dotyczy to decyzji wydanej na skutek odwołania bądź na podstawie której przyznano ulgę w zapłacie podatku. Doręcza się ją stronie na piśmie.

    Organ podatkowy, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia, z wyjątkiem decyzji z urzędu o udzieleniu ulgi, które wiążą od chwili wydania.

    Decyzja podatkowa podlega sprostowaniu i uzupełnieniu w zakresie rozstrzygnięcia, prawa do odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub co do skargi do sądu administracyjnego albo sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach. Może się to dokonać z urzędu ( w każdym czasie ), oraz na wniosek ( 14 dni od doręczenia decyzji ).

    Jest to podstawowa forma rozstrzygnięcia w postępowaniu podatkowym. Wydaje ją organ podatkowy. Decyzja podatkowa rozstrzyga sprawę co do jej istoty albo w inny sposób kończy postępowanie w danej instancji (art. 207 o.p.).

    Decyzja, w stosunku do której może zostać wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, zawiera ponadto pouczenie o możliwości wniesienia powództwa lub skargi. Oznacza to, że każda decyzja, która kończy jednocześnie postępowanie w danej sprawie, musi zawierać pouczenie o możliwości wniesienia powództwa lub skargi. Adresat decyzji musi dowiedzieć się, jaki rodzaj uprawnienia mu przysługuje oraz ile ma czasu na skorzystanie z niego i jak ma je wnieść do sądu.

    Decyzję organ musi doręczyć na piśmie, a organ, który ją wydał, jest nią co do zasady związany od chwili jej doręczenia. Oznacza to, że nie może postępować w sposób inny niż opisany w decyzji. Każdy, komu została doręczona decyzja, może w ciągu 14 dni od doręczenia zażądać jej uzupełnienia co do rozstrzygnięcia lub co do prawa odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub co do skargi do sądu administracyjnego czy sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach. W tym zakresie organ podatkowy w każdym czasie może ją też sam z urzędu uzupełnić albo sprostować. W tym celu musi jednak wydać decyzję. Bardzo ważne jest to, że w przypadku wydania decyzji o uzupełnieniu lub sprostowaniu przesuwa się termin do wniesienia odwołania lub skargi. W tych przypadkach termin biegnie od dnia doręczenia decyzji o uzupełnieniu czy sprostowaniu. Jeśli organ odmówi sprostowania lub uzupełnienia, musi wydać postanowienie, na które służy zażalenie.

    Jednym z rodzajów decyzji, jakie wydaje organ podatkowy, jest decyzja o umorzeniu postępowania. Wydana zostanie, gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe. Umorzenie postępowania będzie miało miejsce, gdy wystąpi o to sama strona, która zażądała jego wszczęcia, ale tylko pod warunkiem, że nie sprzeciwią się umorzeniu inne strony oraz nie zagraża to interesowi publicznemu.

    Organ może odstąpić od uzasadnienia decyzji tylko wtedy, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony. Nie dotyczy to jednak decyzji wydanej w związku z odwołaniem, bądź na podstawie której przyznano ulgę w zapłacie podatku.

    52. Dowody w postępowaniu podatkowym

    Celem każdego postępowania dowodowego jest dokładne wyjaśnienie stanu faktycznego sprawy, aby jej załatwienie opierało się na udowodnionych faktach i aby do tych faktów zostały zastosowane właściwe normy materialnego prawa podatkowego. Realizacja prawdy obiektywnej wymaga, aby dopuścić jako dowód w sprawie podatkowej wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia stanu faktycznego a nie jest sprzeczne z prawem. Wszystkie wymienione w ordynacji podatkowej dowody korzystają z równej mocy dowodowej. Jednakże moc dowodowa dowodu z dokumentów urzędowych i rzetelnych oraz niewadliwie prowadzonych ksiąg podatkowych ulega zwiększeniu, z uwagi na związane z nimi domniemania. Przyjęta w ordynacji podatkowej zasada swobodnej oceny dowodów zakłada, że organ podatkowy nie jest krępowany przy ocenie określonych dowodów kryteriami formalnymi, ma on bowiem swobodnie, na podstawie całokształtu materiału dowodowego ocenić czy dana okoliczność została udowodniona. Ordynacja podatkowa stanowi, że w szczególności dowodem w postępowaniu podatkowym mogą być: księgi podatkowe, podatkowa księga przychodów i rozchodów, ewidencje i rejestry prowadzone dla celów podatkowych na podstawie odrębnych przepisów, zeznania świadków, deklaracje podatkowe, informacje podatkowe nadesłane organom podatkowym przez podmioty prowadzące działalność gosp. oraz banki i sądy, czy dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej. Dlatego przebieg czynności kontrolnych dokumentowany musi być protokołem. Protokół ten nie powinien zawierać oceny prawnej sprawy będącej przedmiotem kontroli.

    Adnotacja jest rodzajem notatki urzędowej sporządzonej przez organ podatkowy w sytuacjach nie wymagających sporządzenia protokołu. Mniejsza jest wiarygodność i moc dowodowa adnotacji, gdyż stoi za nią jedynie podpis pracownika organu podatkowego. Deklaracje podatkowe stanowią oświadczenie wiedzy strony o faktach, które mają znaczenie dla powstania obowiązku i zobowiązania podatkowego. Organ podatkowy związany jest domniemaniem prawidłowości danych zawartych w deklaracji podatkowej złożonej przez podatnika. Organowi podatkowemu przysługuje jednak prawo kontroli rzetelności deklaracji podatkowej. Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną tylko wtedy, gdy strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów. Organ podatkowy wyznacza zawsze stronie 7 dniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. Wypowiedzenie się strony stanowi uprawnienie a nie obowiązek.

    53. Stosowanie prawa podatkowego - ogólne i szczególne prawo podatkowe

    Prawo urzeczywistnia się w procesie stosowania , który decyduje w ostatecznym efekcie o jego miejscu i roli w życiu społecznym , jest to przede wszystkim określanie konsekwencji prawnych ustalonego stanu faktycznego czyli wiązania sytuacji faktycznej z normą prawną w wyniku czego powstają normy indywidualno-konkretne . Tradycyjnie przyjmuje się że na stosowanie prawa składa się ustalenie stanu faktycznego , ustalenie obowiązujących przepisów prawnych , dokonanie ich wykładni , i ustalenie czy i jak dany stan faktyczny odpowiada tym przepisom . O stosowaniu prawa może mówić również wówczas gdy dany podmiot realizuje swoje obowiązki lub uprawnienia .W stosowaniu prawa należy odróżnić postępowanie administracyjne od sądowej kontroli decyzji administracyjnej . Klasycznym przykładem tego pierwszego jest ustalenie zobowiązania podatkowego , jednakże bardzo często następuje to przez samooliczenie a całe postępowania administracyjne ma wymiar kontrolny ponieważ jedynie organ jedynie sprawdza poprawność obliczenie przez płatnika lub podatnika.

    Celem stosowania prawa podatkowego winno być pełna jego realizacja , musi być podporządkowana zasadzie ustawowej miarodajności opodatkowania oraz jego równości , a ingerencja państwa może być tylko w sferze upoważnień ustawowych . W demokratycznym państwie prawa w procesie stosowania należy dążyć do pogodzenia interesu publicznego i indywidualnego jednostki . Należy bardzo restrykcyjnie przestrzegać podziału tworzenia i stosowania prawa , zatem wykładnia ma ściśle określone granice . Minister Finansów zgodnie z ustawą winien czuwać nad jednolitością stosowania prawa co realizuje konstytucyjną zasadę równości. Konieczne jest zatem wydawanie przez niego w tym celu aktów prawa wewnętrznego na co zresztą ma upoważnienia w poszczególnych ustawach.

    Co do drugiego aspektu pytania , to wydaje mi się że chodzi o następujące zależności : fakt ze Ordynacja Podatkowa ma charakter ogólny zawiera podstawowe regulacje stosowane każdorazowa przy szczególnym prawie podatkowym np. . odpowiedzialność osoby trzeciej zabezpieczenie itp. Jednak o.p. nie tworzy zobowiązania podatkowego samo w sobie , zatem aby mogło dojść do stosowania dana sytuacja faktyczna musi wypełnić znamiona w danej ustawie prawa podatkowego szczególnego i wtedy we wszystkich przypadkach ogólnych zwłaszcza proceduralnych stosuje się OP oraz daną ustawą w sprawach materialnych i je dopiero razem można przejść do procesu odkodywania danej normy prawnej występującej w danym stanie faktycznym lub też nie.

    W systemie prawa podatkowego można wyróżnić 2 grupy aktów prawnych:

    1.ogólne prawo podatkowego

    2.szczegółowe prawo podatkowego

    Ogólne prawo podatkowe - to regulacje, które swoim zakresem obejmują wszystkie podatki, czasem wykraczają poza nie(np. inne świadczenia publiczne). Ogólne prawo podatkowe może być regulowane w różny sposób(może go w ogóle nie być lub może być rozproszone po różnych aktach prawnych). Prawem ogólnym jest z pewnością procedura podatkowa(jej celem jest ustalenie istnienia zobowiązania podatkowego i jego wykonania). Dla wyróżnienia ogólnego prawa podatkowego istotne jest to, by było one regulowane odrębnie od regulacji szczegółowej zawartej w poszczególnych ustawach podatkowych. Dla systemowej wykładni prawa istotne jest to, czy w danym systemie jest akt prawny regulujący problematykę ogólną, odnoszącą się do całego prawa podatkowego. W Polsce do 1934r. brak było ogólnego prawa podatkowego(wszystko było regulowane w poszczególnych ustawach). W 1934 powstała Ordynacja, która wzorowana była na Ordynacji niemieckiej. Po wojnie ogólne prawo podatkowe wydane było w formie dekretów:

    postępowanie podatkowe(dekret z 1946)

    zobowiązanie podatkowe(dekret z 1950)

    Taki stan trwał do wydania Ordynacji w 1997r.

    Szczegółowe prawo podatkowe- to akty prawne regulujące poszczególne podatki. Jednak należy je rozpatrywać w powiązaniu z ogólnym prawem podatkowym(ordynacja podatkowa). Przepisy prawa nie powinny być interpretowane w oderwaniu od innych przepisów. Precyzyjne rozdzielenie materii prawa ogólnego i szczegółowego prawa podatkowego jest jednym z istotnych warunków przejrzystości systemu prawa podatkowego(co bardzo ułatwia stosowanie jego norm).

    54. Rachunkowość podmiotów gospodarczych

    Zasady rachunkowości

    1. Zasada rzetelności- Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną. Jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizację obowiązku rzetelnej rachunkowości

    2. Zasada ciągłości- Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych tak, aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne

    3. Zasada kontynuacji - Przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w nie zmniejszonym istotnie zakresie.

    4. Zasada memoriału-W księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. Zdarzenia przypisuje się do okresu, kiedy zaistniały a nie jak w przypadku metody kasowej kiedy zostały uregulowane.

    5. Zasada ostrożności- Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. Zasada ta jest przeciwwagą dla zasady memoriału i przeciwdziała tzw. „kreatywnej księgowości”

    6. Zasada istotności- Określając zasady (politykę) rachunkowości należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności,

    55. Zakres podmiotowy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych

    Z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznym podmiotem opodatkowania jest osoba fizyczna, wobec braku definicji osoby fizycznej należy przyjąć ją z kodeksu cywilnego zgodnie z zasadami wykładni systemowej zewnętrznej. Według Kodeksu każdy człowiek ma zdolność prawną od momentu urodzenia, zdolność prawna ustaje z chwilą śmierci (w obecnym stanie z chwilą ustania czynności pnia mózgu ), jeśli osoba jest niepełnoletnia jej dochody wlicza się do dochodów jej opiekunów prawnych z wyjątkiem dochodów z pracy, stypendiów oraz przedmiotów pozostawionych do swobodnego użytku (wchodzi w grę przy ograniczonej zdolności do czynności prawnej ). Mając zdolność prawną osoba fizyczna może mieć majątek, ale żeby nim rozporządzać musi posiadać zdolność do czynności prawnej. W ustawie występuje konstrukcja kumulacji podmiotowej, przybiera ona formę wspólnego opodatkowania małżonków, co oznacza że opodatkowaniu podlega suma ich dochodów po uprzednim odliczeniu dla każdego z nich dochodów niepodlegających opodatkowaniu, stosuje się ją również wtedy gdy jeden z małżonków nie ma dochodów żadnych, nie stosuję się jej gdy jeden z małżonków samotnie wychowuje dziecko lub podlega podatkowi o charakterze ryczałtowym, także wyłącza się zakres zastosowania kumulacji podmiotowej gdy orzeczona separację, warunkiem zaś aby małżonkowie pozostawali we wspólnocie majątkowej a małżeństwo istniało w trakcie roku podatkowego. Wspólne opodatkowanie nie obejmuje zaliczek. Odpowiednio sytuacja ma miejsce w przypadku osób samotnie wychowującej dzieci. Podatek ten również obejmuje spółek nieposiadającej osobowości prawnej wymienionych w Kodeksie Spółek Handlowych, czyli spółki jawne, partnerskie, komandytowe i komandytowo-akcyjne. W tym przypadku jednak samo opodatkowanie przysparza problemów ponieważ najpierw trzeba ustalić dochód globalny spółki a dopiero następnie wspólników.

    W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych podmiotami są osoby prawne i spółki kapitałowe w organizacji (spółki przed formalnym zarejestrowaniem). Zgodnie z zewnętrzna wykładnia systemową należy przyjąć definicje z Kodeksu Cywilnego , głównym wyróżnieniem jest fakt bytności powołanej zgodnie z prawem. Według KC osobami prawnymi jest Skarb Państwa i jednostki organizacyjne którym ustawa przyznaje osobowość prawną. Podatnikiem mogą być również grupy co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które pozostają w związkach kapitałowych stanowią podatkową grupę kapitałową. Są to specyficzni podatnicy , aby powstała muszą spełnić szereg warunków ustawowych a ratio legis ich powstania stanowi potrzeba koncentracji kapitału także w stosunku prawnopodatkowym.

    Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych stanowi zwolnieniach podmiotowych które obejmują osoby prawne o charakterze publicznym np. NBP, Skarb Państwa, ARiMR )

    56. Struktura podmiotowa prawa podatkowego

    Podmiotem prawa podatkowego jest określona w przepisach prawa jednostka życia społecznego bądź gospodarczego, zobowiązana do uiszczenia podatku, wtedy kiedy znajdzie się w sytuacji faktycznej lub prawnej określonej w hipotezie normy prawno podatkowej.

    Są to osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.

    Warto dodać, że zdolność prawno finansowa nie pokrywa się ze zdolnością prawną w rozumieniu prawa cywilnego, przepisy prawa finansowego mogą nakładać uprawnienia i obowiązki na te podmioty nie mające zdolności prawnej w rozumieniu kodeksu cywilnego.

    57. Rozliczenia gotówkowe, bezgotówkowe i kredytowe

    Bankowe rozliczenia pieniężne zaliczone są przez ustawodawcę do czynności bankowych zastrzeżonych dla banków. Dotyczą ich przepisy art. 63-68 PrBank, oraz odpowiednie przepisy prawa cywilnego. Rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia (dłużnik lub wierzyciel) posiada rachunek bankowy. Rozliczenia pieniężne przeprowadza się gotówkowo lub bezgotówkowo za pomocą papierowych lub informatycznych nośników danych.

    Rozliczenia gotówkowe przeprowadza się czekiem gotówkowym (umowa czekowa) lub przez wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela(umowa rachunku bankowego).

    Rozliczenia bezgotówkowe przeprowadza się w szczególności:

    1)poleceniem przelewu ( najczęstsze i najpowszechniejsze, jest to udzielona bankowi dyspozycja dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela, przy czym bank wykonuje dyspozycje dłużnika w sposób przewidziany w umowie rachunku bankowego.)

    2)poleceniem zapłaty (stanowi udzieloną bankowi dyspozycje wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Dyspozycja wierzyciela oznacza równocześnie jego zgodę na cofnięcie przez bank dłużnika obciążenia rachunku dłużnika i cofnięcie uznania rachunku wierzyciela w przypadku dokonanego przez dłużnika odwołania polecenia zapłaty.)

    3)czekiem rozrachunkowym,

    4)kartą płatniczą (uregulowane w ustawie o elektronicznych instrumentach płatniczych. Oznacza kartę identyfikującą wystawcę i upoważnionego posiadacza, uprawniającą do wypłaty gotówki lub dokonywania zapłaty, a w przypadku karty wydanej przez bank lub instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytu także do dokonywania wypłaty gotówki lub zapłaty z wykorzystaniem kredytu.)

    Nie jest to katalog zamknięty lecz ma charakter przykładowy. Do bankowych rozliczeń pieniężnych można więc zaliczyć również inne formy rozliczeń pieniężnych taki jak np. akredytywa.

    Odnośnie rozliczeń kredytowych nie znalazłem nic w książce, profesor na wykładzie wspominał jednak, że chodzi tutaj głównie o czynność wpisania określonej kwoty na rachunek bankowy, co nie znajduje pokrycia w pieniądzu realnym, po spełnienia przez kredytobiorcę określonych wymogów.

    58. Koszty uzyskania przychodu jako element podatku dochodowego

    1. Koszty uzyskania przychodu kształtują zakres przedmiotu opodatkowania w podatku dochodowym w ramach zjawisk faktycznych i prawnych poddanych temu opodatkowaniu.

    2. Dochodem jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Przedmiot opodatkowania można rozpatrywać w dwóch płaszczyznach : zewnętrznej i wewnętrznej.

    1. W pierwszym przypadku o zakresie opodatkowania decydują normy prawne zawarte w przepisach regulujących źródła przychodów oraz zwolnienia przedmiotowe.

    2. W ramach tak określonego podatkowo prawnego stanu faktycznego należy zbadać jego wewnętrzną strukturę, określając znaczenie poszczególnych elementów tego stanu dla określenia dochodu podlegającego opodatkowaniu. Podstawowym z nich są koszty uzyskania które w ostatecznym efekcie kształtują wysokość dochodu podlegającego opodatkowaniu.

    1. Koszt uzyskania to określone zjawiska faktyczne i prawne decydujące czy i w jakim stopniu przychód podatnika zostanie poddany opodatkowaniu.

    O tym jakie zjawiska zostaną uznane za koszt uzyskania przychodu decyduje prawodawca. Koszty uzyskania przychodu przesądzają czy określone zjawiska faktyczne lub prawne powodują powstanie zobowiązania podatkowego. W praktyce częstokroć dochodzi do sporów podatnika z organem podatkowym czy dane rodzaje wydatków mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów.

    1. Obecnie obowiązuje rozwiązanie że przedmiotem opodatkowania jest suma dochodów ze wszystkich źródeł. Oznacza to brak możliwości zmniejszenia tych dochodów przez odliczenie od nich strat ze źródeł w których koszty uzyskania są wyższe od przychodów. Ewentualne straty może on kompensować dopiero dochodami z la następnych i to uzyskanymi z tego samego źródła co poniesione straty. Podatnik ma możliwość pokrywania strat w pięciu kolejno następujących po sobie latach.

    2. W podatku dochodowym podstawowe znaczenia ma nie ekonomiczny czy rachunkowy koszt osiągnięcia przychodu lecz koszt „prawny”. Czyli taki jaki został uznany przez ustawodawcę za możliwy do odliczenia od osiągniętego w danym roku przychodu. Prawodawca musi często odwoływać się do schematyzacji i standaryzacji kosztów uzyskania a także określać je w sposób zryczałtowany.

    3. Często obok normy podstawowej regulującej koszty uzyskania prawodawca posługuje się normą w której w sposób enumeratywny wylicza przypadki kiedy dane koszty nie są uznane na gruncie ustawy za koszty uzyskania przychodów.

    1. Koszty uzyskania przychodu w podatku dochodowym należy rozpatrywać w dwóch płaszczyznach.

    1. W pierwszej będą koszty związane ze źródłami przychodów typowymi dla osób fizycznych uzyskujących tzw. Dochody niefundowane. Prawodawca określa te koszty w sposób zryczałtowany, choć dopuszcza zarazem możliwość uwzględnienia kosztów rzeczywistych.

    2. Osoby fizyczne gdy osiągają przychody z szeroko rozumianej działalności gospodarczej tzw. Dochody fundowane poddane są odrębnej regulacji.

    59. Nadpłata i zaległość

    Zaległość ma jednorodny charakter w prawie podatkowym, gdyż powstaje tylko przez samo niedotrzymanie terminu, w zasadzie nie ma znaczenie przyczyna powstania. Wg NSA zaległość nie powstaje natomiast, gdy organ podatkowy jest w błędzie co do spełnienia zobowiązania podatkowego tj . gdy uzna je za spełnione. Zatem nieterminowa regulacja zobowiązania podatkowego powoduje powstanie zaległości podatkowej którą może niezapłacony podatek, rata lub zaliczka .albo zbyt wysoka nadpłata naliczona przez dłużnika podatkowego oraz gdy zwrot podatku okazał się zbyt duży względem dłużnika. W przypadku powstania zaległości podatkowej powstaje obowiązek zapłaty odsetek w wysokości dwukrotności stopy lombardowej NBP. Ustalenie zaległości zgodnie z Ordynacją podatkową następuje w formie decyzji administracyjnej ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, zatem zaległość nie jest ustalana samoistnie a razem z pierwotnym zobowiązanie podatkowym, jest to decyzja o charakterze deklaratoryjnym.

    Realizacja zobowiązania podatkowego może doprowadzić do powstania nadpłaty podatku, co według Ordynacji podatkowej jest zarówno kwota nadpłaconego jak i nienależycie zapłaconego podatku, lub też kwota nienależne pobrana przez płatnika lub pobrana w kwocie wyższej przez płatnika. Jako nadpłatę należy również rozumieć świadczenie płatnika lub inkasenta ustalone w decyzji organu podatkowego jako nienależne lub zbyt wysokie i analogicznie w sytuacji osobny trzeciej i spadkobiercy. Nadpłata może mieć różne przyczyny, najczęściej poprzez ukształtowanie stosunku podatkowego niezgodnie z prawem, możliwe jest również wyrok sądu administracyjnego na korzyść podatnika, poprzez błędne samoobliczenie. Nie zawsze jednak nadpłata powstaje poprzez czyjś błąd, niekiedy wynika bowiem z istoty danego podatku jak w podatku od towarów i usług (metoda „opodatkowanie - obliczenie ). Wreszcie w przypadku skrajnym nadpłata może mieć jako nieuprawnione przejście zobowiązania podatkowego w obowiązek podatkowy. Według Sądu Najwyższego nadpłata jest nienależne świadczenie o charakterze cywilnoprawnym z czym profesor Rysiu się nie zgadza. Sposób rachowania nadpłaty jest określony w Ordynacji Podatkowej, w pierwszej kolejności podlega zaliczeniu na zaległe i bieżące zobowiązania podatkowe, dopiero w ich braku następuje wypłata subsydiarnie. Inaczej ma to miejsce w przypadku zaliczki gdzie regułą jest wypłata po okresie rozliczeniowym. Wysokość nadpłaty jest ustalana drogą decyzji podatkowej i podlega oprocentowaniu od dnia zapłaty. W Ordynacji są 4 terminy zwrotu nadpłaty: 14 dni przy wyroku WSA lub NSA, 30 dni przy wyroku TK, 2 miesiące od wniosku o zwrócenie nadpłaty, 3 miesiące od dnia złożenie rocznego sprawozdania podatkowego. Prawo do nadpłaty wygasa w ciągu 5 lat od jej powstania (przedawnia się). Ordynacja podatkowego pozwala również wystąpić od stwierdzenie nadpłaty przez podatnika wobec płatnika, gdy pobrany przez nich podatek jest zbyt wysoki.

    60. Postępowanie podatkowe jako szczególny rodzaj postępowania administracyjnego

    Postępowanie podatkowe zaliczane jest do szczególnego postępowania podatkowego. Generalne podobieństwo i różnice pomiędzy postępowaniem podatkowym a postępowaniem administracyjnym wynikają w pierwszym rzędzie ze związków prawa podatkowego z prawem administracyjnym.

    Postępowanie podatkowe, tak jak postępowanie administracyjne nie jest postępowaniem kontradyktoryjnym ( które dotyczy stosunków prawnych pomiędzy stronami występującymi przed sądem ustalającym ich wzajemne prawa i obowiązki ). Istota obu postępowań jest podobna. Organ administracyjny, który prowadzi postępowanie podatkowe jest zarazem wierzycielem drugiej strony, którą jest podatnik. Rola organu podatkowego jest podwójna. Jest on podmiotem prowadzącym postępowanie jak i podmiotem stosunku materialnoprawnego.

    O zgodności działań organów podatkowych z prawem rozstrzyga NSA. Rozstrzygnięcie sądu jest jednak rozstrzygnięciem co do zgodności tych działań z prawem, a nie rozstrzygnięciem samej sprawy.

    Procedura podatkowa a kpa :

    1. na gruncie postępowania podatkowego sprawa może być załatwiona bez potrzeby wydawania decyzji przez organ podatkowy ( np. samoobliczanie podatku ). Kpa reguluje natomiast załatwienie spraw indywidualnych w formie decyzji administracyjnych ( zawsze organ musi wydać decyzję ).

    Należy tu wyróżnić dwa etapy postępowania podatkowego: