ĆWICZENIE 6

BUDOWA ORGANIZMÓW ZWIERZĘCYCH
Z UWZGLĘDNIENIEM WPŁYWU
CZYNNIKÓW ŚRODOWISKOWYCH

BUDOWA TKANKOWA ZWIERZĄT KRĘGOWYCH

Zagadnienia szczegółowe:

pojęcie tkanki zwierzęcej; rodzaje, budowa, funkcje i lokalizacja w organizmie człowieka tkanek: nabłonkowej (szczególnie naskórek oraz budowa i funkcje skóry), mięśniowej, łącznej (szczególnie tkanka kostna, elementy morfotyczne krwi, tkanka tłuszczowa) i nerwowej.

Uwaga: w przygotowaniu uwzględnić również pytania zamieszczone w zadaniach.

Literatura zalecana:

Pawlaczyk-Szpilowa M.: Biologia i ekologia, Oficyna Wyd. Polit. Wroc. 1997, str.: 19-28.

Solomon i in.: Biologia, MULTIKO Oficyna Wyd., Warszawa 1996, str. 780-800.

ANATOMIA FUNKCJONALNA ZWIERZĄT KRĘGOWYCH

Anatomia kręgowca: budowa i funkcje układów: krążenia (budowa serca, obieg duży i mały), limfatycznego (funkcje śledziony), pokarmowego (przebieg procesu trawienia, budowa i funkcje wątroby), moczowego (budowa i funkcje nerki, proces powstawania moczu), oddechowego (szczególnie budowa i funkcje płuc, wchłanianie i mechanizmy unieszkodliwiania zanieczyszczeń obecnych we wdychanym powietrzu), nerwowego (układ ośrodkowy, obwodowy, autonomiczny, budowa i funkcje poszczególnych części mózgowia) i układu wydzielania wewnętrznego (gruczoły - funkcje).

Literatura zalecana:
Pawlaczyk-Szpilowa M.: Biologia i ekologia, Oficyna Wyd. Politech. Wroc. 1997, str.: 28-50, 57-61, 64-75.

ZADANIA

Budowa tkankowa zwierząt kręgowych

Zadanie 1. Skóra i naskórek człowieka.

Zlokalizować granicę między naskórkiem (epidermą) i skórą właściwą. Wykonać rysunek zaznaczając:

• warstwę rogową (warstwa najbardziej zewnętrzna),

• szereg warstw pośrednich,

• warstwę podstawową naskórka, czyli rozrodczą (warstwa najbardziej wewnętrzna),

• skórę właściwą.

Zwrócić uwagę na zróżnicowanie kształtów komórek na poszczególnych poziomach epidermy. Jakim rodzajem nabłonka jest naskórek ? Dlaczego zewnętrzna warstwa naskórka jest martwa i złuszcza się ? Jakie cechy fizyczne skóry warunkuje produkowana przez komórki nabłonka keratyna ? Gdzie jeszcze w organizmie człowieka występuje ten rodzaj nabłonka i jaką pełni funkcję ?

Jakie tkanki są widoczne w skórze właściwej ? Jakie funkcje pełni skóra ?

Zadanie 2. Tkanka tłuszczowa królika

Wykonać rysunek komórek tłuszczowych. Zaznaczyć pierścienie cytoplazmy z jądrami komórkowymi i krople tłuszczu.

Gdzie w organizmie człowieka znajduje się ten rodzaj tkani i jaką pełni ona funkcje ?

Zadanie 3. Tkanka kostna człowieka

Narysować fragment kości i zaznaczyć:

• komórki kostne (osteocyty),

• istotę podstawową,

• jamki kostne z kanalikami,

• kanał Haversa,

• osteon,

• blaszki kostne.

Wymienić funkcje tkanki kostnej. Omówić budowę (chemiczną i histologiczną) istoty podstawowej kości i warunkowane przez nią właściwości mechaniczne.

Zadanie 4. Krew ssaka (na przykładzie rozmazu krwi psa i człowieka)

Odszukać w rozmazie następujące elementy morfotyczne krwi:

• krwinki czerwone (erytrocyty),

• krwinki białe (leukocyty):

1. limfocyty,

2. monocyty,

3. granulocyty obojętnochłonne,

4. granulocyty kwasochłonne,

5. granulocyty zasadochłonne (najmniej liczne)

Wykonać rysunki. Porównać wielkości komórek krwi i ich względne liczebności. Jakie funkcje pełnią erytrocyty i leukocyty ? Jakie przystosowania morfologiczne usprawniają funkcje erytrocytów u człowieka ?

Zadanie 5. Tkanka nerwowa (na przykładzie mózgu psa)

Zwrócić uwagę na różnopostaciowość komórek nerwowych i ich zróżnicowanie na: ciało komórkowe z jądrem, dendryty i neuryt (akson). Zidentyfikować następujące typy komórek:

• neurony piramidalne, o ciele komórkowym w kształcie piramidy,

• neurony gruszkowate (tzw. komórki Purkinjego),

• komórki glejowe (tzw. astrocyty), oplatające neurony i stanowiące dla nich rodzaj rusztowania.

Jaka jest funkcja dendrytów i neurytu ? Jaką funkcję pełnią komórki glejowe ?

Anatomia funkcjonalna zwierząt kręgowych

Zadanie 1. Serce i układ krążenia

Narysować uproszczony schemat budowy serca i zaznaczyć drogę przepływu krwi, z uwzględnieniem obiegu dużego i małego.

Zadanie 2. Układ pokarmowy

Narysować uproszczony schemat układu pokarmowego i opisz proces trawienia i wchłaniania pokarmu w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego.

Zadanie 3. Wątroba

Obejrzeć preparat mikroskopowy z wątroby królika. Wykonać rysunek zaznaczając:

• granicę jednego zrazika wątrobowego,

• pasma komórek wątrobowych (hepatocytów),

• żyłę centralną zrazika,

• naczynia włosowate zatokowe,

• przewody żółciowe.

Wymienić funkcje pełnione przez wątrobę.

Zadanie 4. Nerka

Obejrzeć preparat mikroskopowy z nerki królika. Wyróżnić korę i rdzeń nerki. Wykonać rysunek zaznaczając:

• ciałka nerkowe,

• kanaliki pętli nefronu,

• naczynia krwionośne włosowate,

• tkankę łączną.

Opisać funkcje pełnione w organizmie przez nerki i etapy powstawania moczu.

Zadanie 5. Układ oddechowy

Narysować schemat układu. Opisz mechanizmy unieszkodliwiania zanieczyszczeń obecnych we wdychanym powietrzu, działające w różnych odcinkach układu.

Zadanie 6. Pęcherzyki płucne

Obejrzeć preparat mikroskopowy z pęcherzyków płucnych kota. Wykonać rysunek zaznaczając:

• pęcherzyki płucne,

• oskrzeliki,

• naczynia krwionośne włosowate.

Zadanie 7. Węzły chłonne chorego na pylicę płuc

Pylica jest chorobą zawodową, której istotą jest niewydolność oddechowa spowodowana odkładaniem się w tkance płucnej dużej ilości różnego rodzaju pyłu (krzemowego, węglowego) wdychanego przez osoby narażone (szlifierzy, górników lub mieszkańców terenów zanieczyszczonych pyłami przemysłowymi). Powoduje to rozrost tkanki łącznej tworzącej rusztowanie miąższu płuc i, w konsekwencji, upośledzenie prawidłowego funkcjonowania tego organu. Nadmiar pyłu odprowadzany jest (jak każda obca dla organizmu substancja) przez drogi chłonne i gromadzi się w węzłach chłonnych. Tu, podobnie jak w płucach, odkładający się pył powoduje nadmierny rozwój tkanki łącznej, co prowadzi do zniekształcenia i stwardnienia węzła.

Obejrzeć preparat zwracając uwagę na:

• liczne ziarna pyłu w kolorze od brązu po czerń,

• zwłóknienie,

• makrofagi.

Zadanie 8. Tkanka zmieniona nowotworowo u chorego na raka płuc.

Należy zwrócić uwagę na:

• powiększone jądra i ciemno zabarwiona cytoplazma (z powodu RNA) w komórkach zmienionych nowotworowo,

• widoczne jąderka w jądrach komórek rakowych,

• komórki w stadium podziałów mitotycznych,

• obrastanie tkanek przez rozrastające się bezładnie komórki nowotworowe (tzw. naciekanie),

• miejsca zmienione martwiczo (nekrotycznie), w których komórki ulegają rozkładowi z powodu odcięcia od pokarmu i tlenu.

Zadanie 9. Układ nerwowy

Narysować uproszczony schemat mózgowia i opisać krótko funkcje pełnione przez poszczególne jego części.

Zadanie 10. Budowa wewnętrzna organizmu kręgowca

Narysować schemat narządów wewnętrznych i opisać znaczenie organów, które nie były obserwowane w pozostałych preparatach.

---