PRAWO KARNE

Prawo karne jest częścią systemu prawa obowiązującego w Polsce, stanowi zbiór norm określających odpowiedzialność za czyny zakazane przez ustawę pod groźbą kary oraz sposób postępowania w sprawie tej odpowiedzialności. W przeszłości prawo karne stanowiło wspólny zespół norm, potem nastąpiło wyodrębnienie prawa karnego procesowego XVIII/XIX wiek w ślad za tym współcześnie wyodrębniło się prawo karne wykonawcze. Tak więc teraz prawo karne dzieli się na:

*Materialne

*Procesowe

*Wykonawcze

Jest to najbardziej ogólny podział prawa karnego. Każde z tych działów ma swoje odrębne źródła. Te działy są skodyfikowane, istnieje kodeks karny ( dla prawa karnego materialnego), kodeks postępowania karnego (dla prawa karnego procesowego ) oraz kodeks karny wykonawczy (dla prawa karnego wykonawczego).

Prawo karne MATERIALNE - kodeks karny

Jest to ogół norm prawnych zawartych w przepisach, które określają czyny społecznie szkodliwe zwane przestępstwami, określa zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary, środki karne i środki zabezpieczające stosowane wobec ich sprawców.

Prawo karne PROCESOWE - kodeks postępowania procesowego

Jest to zbiór norm prawnych regulujących proces karny, przez który rozumie się zespół prawnie uregulowanych czynności, których celem jest: wykrycie przestępstwa i jego sprawcy, osądzenie go za to przestępstwo i wskazanie kary oraz innych środków prawnych i zabezpieczających.

Prawo karne procesowe zapewnia stosowanie prawa karnego materialnego, pozwala pewne normy prawa karnego procesowego wprowadzić w życie. Między prawem karnym materialnym a procesowym istnieją ścisłe związki.

Prawo karne WYKONAWCZE - kodeks karny wykonawczy

Jest to ogół norm prawnych, które regulują wykonanie kar i innych środków penalnych przewidzianych w prawie karnym, w prawie karnym skarbowym i prawie wykroczeń.

Prawo karne wykonawcze nie ma zastosowania do osób nieletnich - tam stosuje się środki wychowawcze i zachowawcze, które zostały określone w Ustawie o postępowaniu z nieletnimi z 26.10.1982 rok. Ustawa ta określa środki konieczne do wykonania środków zachowawczych i wychowawczych w stosunku do nieletnich. Ważne jest to, ze w stosunku do nieletnich nie stosuje się kar. Jest jednak pewna zależność miedzy postępowaniem w prawie karnym a postępowaniem wobec nieletnich. Podstawą zastosowania środków poprawczych, zachowawczych i wychowawczych w stosunku do nieletnich może być popełnienie czynu karalnego, zabronionego przez ustawę jako przestępstwo. Jednak Ustawa o postępowaniu w sprawie nieletnich nie precyzuje dokładnie tych czynów karalnych. One są określone w prawie karnym. Dla dorosłego - pełnoletniego stosuje się prawo karne, dla niepełnoletniego stosuje się przepisy zawarte w Ustawie.

Ogólny podział prawa karnego

*prawo karne powszechne

*prawo karne szczególne

do prawa karnego powszechnego zaliczamy prawo karne:

*materialne

*procesowe

*wykonawcze

do prawa procesowego szczególnego zaliczamy:

*prawo karne skarbowe

*prawo karne wojskowe

Prawo karne SKARBOWE

Reguluje problematykę odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia skarbowe tzn. czyny naruszające interes skarbu państwa w zakresie podatków, ceł, obrotu dewizowego, gier losowych oraz prywatyzacji mienia skarbu państwa.

Ustawa z dnia 10.09.1999 roku - kodeks karny skarbowy - w nim zawarte zostało prawo karne skarbowe. Wprowadzono orzecznictwo w sprawach skarbowych.

Prawo karne WOJSKOWE

Mieści się w kodeksie karnym jako jego wyodrębniona część - część wojskowa. Określa ona tzw. przestępstwa wojskowe, tzn. przestępstwa popełnione przez żołnierzy łączace się z obowiązkiem służby wojskowej i dyscypliny wojskowej. Wprowadza pewne odmienności od ogólnych zasad odpowiedzialności karnej mające swe zastosowanie również w razie popełnienia przez żołnierza przestępstwa niewojskowego.

Prawo o WYKROCZENIACH

Jest spokrewnione z prawem karnym. Przepisy należące do tej dziedziny zawiera kodeks wykroczeń z 1971 roku. Prawo o wykroczeniach określa czyny będące wykroczeniami, kary grożące za wykroczenia. Prawo o wykroczeniach różni się on od prawa karnego głównie wagą czyny. Wykroczenia są czynami karalnymi o niższym stopniu szkodliwości społecznej niż przestępstwa i w związku z tym, wykroczenia te, zagrożone są mniejszymi karami.

• Ogólna charakterystyka norm prawa karnego materialnego.

Nie można utożsamić przepisu z normą prawa karnego.

Przepis - jest jednostka redakcyjną tekstu prawnego

Norma stanowi o obowiązku zachowania się - to postulat określonego zachowania się

Przepis prawa nie statuuje normy prawnej ale on kryminalizuje zachowanie sprzeczne z normą.

Normę prawa karnego uzyskujemy przez dekodowanie przepisu karnego

• Podział norm prawa karnego

*Norma SANKCJONOWANA - mówi o tym czego nie wolno robić, ona powiada jak się powinno zachować np. nie wolno zabijać człowieka. Normy sankcjonowane prawa karnego materialnego określają reguły zachowań, które maja zapobiegać zachowaniom o nawet bardzo dużej szkodliwości społecznej.

*Norma SANKCJONUJĄCA - „kto zabija człowieka ten winien być ukarany” - norma ta mówi nam o tym, że jeżeli naruszymy normę sankcjonowaną to musimy liczyć się z tym, że dotyczy nas norma sankcjonująca. Czyli, że za czyn przestępczy grozi kara. Ta norma kierowana jest do właściwych organów.

*Norma KOMPETENCYJNA - „jeżeli ktoś zabija człowieka to podlega karze nie krótszej niż 8 lat... itd. ...” ta norma kompetencyjna kierowana jest także do określonych organów np. do sądów. Ona mówi o karze jaką można wymierzyć za określone przestępstwo.

TYLKO W PRAWIE KARNYM są normy, które ściśle określają rzeczy, których dotyczą. Jest tak dlatego, że w przeciwieństwie do innych praw, prawo karne operyje sankcjami - karami.

Prawo karne dokładnie określa czyny, zachowania o określonej szkodliwości społecznej. To określenie jest merytorycznie powiązane z zakazem ich popełniania pod groźbą kary.

Każde naruszenie normy musi być bardzo dokładnie określone. Musi być dokładne określenie czynu sprzecznego z norma sankcjonowaną.

• Miejsce prawa karnego w systemie prawa.

Prawo karne obejmuje swym zakresem norm sankcjonowanych całokształt stosunków społecznych. Pozostałe dziedziny prawa są związane ze ściśle określonymi dziedzinami stosunków społecznych, np. prawo rodzinne - funkcjonowanie rodziny. Prawo karne nakłada się niejako na wszystkie te dziedziny zakazując tych zachowań, które stanowią zagrożenie dla stosunków społecznych. Prawo karne udziela wsparcia innym dziedzinom prawa.

Prawo karne ma charakter subsudialny. Wychodzi ono ze swoimi normami wówczas gdy normy innych dziedzin prawa są niewystarczające.

FUNKCJE PRAWA KARNEGO - (współcześnie, nie tylko w prawie polskim)

*FUNKCJA OCHRONNA

Podstawowa funkcja prawa karnego. Państwa tworzą przepisy prawa karnego by za ich pośrednictwem ochraniać najbardziej wartościowe dobra. Do takich dóbr, które chroni współczesne prawo karne zaliczyć można: pokój, obronność, niepodległość, bezpieczeństwo powszechne i w komunikacji, życie i zdrowie ludzi, mienie, wolność, godność osobistą, określony system pieniężn6y i podatkowy, należyty rozwój i funkcjonowanie rodziny, właściwe funkcjonowanie aparatu władzy i wymiaru sprawiedliwości, prawo obywateli i środowisko naturalne.

*FUNKCJA GWARANCYJNA

Wiąże się z tym, że prawo karne materialne operuje najbardziej ostrymi środkami karnymi. To niesie za sobą konieczność ścisłego określania środków karnych, kar, czynów zabronionych.

Zgodnie z funkcja gwarancyjną

1)nikt nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej za czyn, który nie został wyraźnie zakazany w prawie karnym

nullum crimen sine lege poemali - nie ma przestępstwa bez ustawy karnej

2)nie może być stosowana inna kara niż przewidziana w jego normach sankcjonowanych

nulla poeno sine lego - nie ma kary, która nie jest przewidziana w ustawie.

Wolno jest czynić wszystko czego prawo karne nie zakazuje. Należy jednak pamiętać, że są też inne dziedziny prawa, które danego zachowania, jeśli nie prawo karne, mogą zabraniać.

*FUNKCJA PREWENCYJNO-WYCOWAWCZA

W tej funkcji chodzi przede wszystkim o odpowiednie kształtowanie świadomości poprzez prawo karne, zarówno tych, którzy już wkroczyli na drogę przestępstwa - PREWENCJA INDYWIDUALNA, jak i dla reszty społeczeństwa - PREWENCJA GENERALNA.

Prewencja indywidualna - to prewencyjno - wychowawcze oddziaływanie na sprawce ma doprowadzić do ukształtowania pewnych postaw i poglądów tak by jednostkę dostosować do warunków życia w społeczeństwie.

Prewencja generalna - prewencyjno - wychowawcze działanie na społeczeństwo zmierza do takiego ukształtowania świadomości społecznej, aby podstawową motywacją do przestrzegania prawa była jego akceptacja, jako zgodnego z interesem społecznym.

Ta funkcja występuje na trzech płaszczyznach:

*prawa karnego materialnego - normy prawa karnego zawierają informacje skierowane do całego społeczeństwa. Sam fakt, ze w prawie karnym są przepisy, które określają zachowania zabronione i kary, powinien wytworzyć pewne postawy legalistyczne, zgodne z prawem

*prawa karnego procesowego - informacja adresowana do sprawcy czynu - przymus, który przewiduje prawo karne materialne jest faktycznie stosowany. Prawo karne nie tylko grozi sankcjami ale również je stosuje.

*Prawo karne wykonawcze - ta płaszczyzna urealnia świadomość społeczną w zakresie przymusu, że ten przymus istnieje.

*FUNKCJA REPRESYJNA

Jest to najstarsza funkcja prawa karnego. Kiedyś była stosowana na zasadzie : odpłata równym złem w stosunku do wyrządzonego zła.

Współcześnie stosowanie środków karnych i kar służy rozliczeniu sprawcy wobec społeczeństwa. Stwarza poczucie sprawiedliwości społecznej i daje satysfakcje moralną ludziom poszkodowanym.

*FUNKCJA KOMPENSACYJNA

Akcentuje potrzebę uwzględnienia przez prawo karne interesów ofiar. Zaliczenie do środków karnych obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem wyraża tę funkcję.

Ogólne źródła prawa: art. 87 konstytucji RP

*konstytucja RP

*ustawa

*ratyfikowana umowa międzynarodowa

*rozporządzenie wykonawcze

ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO MATERIALNEGO

*KONSTYTUCJA - w konstytucji są przepisy, które regulują niektóre z zasad odpowiedzialności, które składają się na prawo karne i maja znaczenie w prawie karnym. Konstytucja zawiera zasady odpowiedzialności ważne dla prawa karnego ogólnego. (na przykład art. 40, 41 ustęp 1, 44 )

*USTWA - tylko ustawa może zabronić pod groźbą kary określonych czynów. Wynika to z artykułu 1 Kodeksu Karnego. Ten artykuł stanowi, że przestępstwem może być tylko czyn zabroniony przez ustawę.

Ustawa z dnia 06.06.1997 rok - KODEKS KARNY - podstawowe źródło prawa karnego. PRAWO KARNE MATERIALNE JEST SKODYFIKOWANE

KODEKS - większy zbiór przepisów, systematycznie uporządkowanych, obejmujący większy obszar stosunków społecznych.

Opis czynu za który grozi kara musi być dokładnie opisany w ustawie. W kodeksie jest wiele przepisów blankietowych do interpretacji, których konieczna jest ustawa.

RATYFIKOWANA UMOWA MIĘDZYNARODOWA - Art. 91 ustęp 1 konstytucji RP

ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego porządku prawnego, i jest bezpośrednio stosowana, chyba, że jej stosowanie uzależnione jest od wydania Ustawy.”

Umowy międzynarodowe mogą być stosowane bezpośrednio, bez wprowadzania przepisów dodatkowych, lub pośrednio, z koniecznością wprowadzania przepisów dodatkowych.

Jest wiele Umów międzynarodowych, których Polska jest stroną i na mocy których jest zobowiązana do wprowadzenie określonych norm. Umowy międzynarodowe zawierają regulacje w zakresie zasad odpowiedzialności. Na przykłada, jedna z najważniejszych umów międzynarodowych, jest Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 04.11.1950 roku, czyli Europejska Konwencja Praw Człowieka uchwalona przez Państwa- Członków Rady Europy. Polska ratyfikowała ta umowę 19.11.1992 roku.

Ta konwencja jest prawdziwą konstytucyjną kartą podstawowych praw i wolności, ten dokument to wspólna wartość europejskiej demokracji.

Katalog : przepisów, praw i obowiązków, między innymi:

Art.1 - prawo do życia

Art.2 - zakaz tortur

Art.4 - zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej

Art.5 - prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego

Art.6 - prawo do rzetelnego procesu sądowego

Art.7 - zakaz karania bez podstawy prawnej

Art.8 - prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

Art.9 - wolność myśli, sumienia i wyznania

Art.10 - wolność wyrażania opinii

Art.11 - wolność zgromadzania się i stowarzyszania

Art.12 - prawo do zawierania małżeństwa

Art.13 - prawo do skutecznego środka odwoławczego

Art.14 - zakaz dyskryminacji

!!! do źródeł prawa karnego PROCESOWEGO i WYKONAWCZEGO należą dodatkowo rozporządzenia wykonawcze !!! normy zwyczajowe nie mogą być źródłem prawa karnego. Zwyczaj ma jednak znaczenie w prawie karnym, szczególnie w przystosowaniu tego prawa !!!

!!! orzecznictwo sądowe w Polsce nie może stanowić źródła prawa karnego. Ma znaczenie dla stosowania prawa ale nie jest źródłem prawa karnego !!!

Budowa kodeksu karnego oraz struktura jego przepisów i ich wykładnia:

BUDOWA KODEKSU KARNEGO

Ustaw z dnia 06.06.1997

Dziennik ustaw nr 88

Pozycja 553

Obejmuje on swym zakresem szeroką materię ustawodawczą. Składa się on z 383 artykułów. Nie obejmuje on wszystkich przepisów prawa karnego, gdyż normy prawa karnego znajdują się także w różnych ustawach. (Są jeszcze przepisy karne poza kodeksem, regulują one pewne określone stosunki międzyludzkie. Znajdują się one w różnego typu ustawach, tam jest dla nich odpowiedni kontekst do ich interpretacji. Bez tego byłyby one jak wyrwane z kontekstu. Dlatego między innymi nie są w kodeksie karnym.). przepisy karne zawarte poza kodeksem, obowiązują tak jak te przepisy, które są zawarte w ustawach.

Kodeks karny dzieli się na :

*część powszechną, w której skład wchodzi część ogólna i szczególna

*część wojskową, w której skład wchodzi część ogólna i szczególna

kodeks karny składa się wiec z :

*części ogólnej

*części szczególnej

*części wojskowej

podstawowym kryterium tego podziału jest ogólność i szczególność przepisów karnych

Część szczególna:

zawiera katalog przestępstw powszechnych i wojskowych, czyli normy sankcjonowane i sankcjonujące oraz kary. Są tam normy jednolite.

Część ogólna:

Jest niejednolita, zawiera głównie 2 grupy przepisów:

*zakodowane normy sankcjonowane i sankcjonujące. Cecha tych norm jest to, że stanowią wzięcie przed nawias tego, co odnosi się do przepisów części szczególnej. Bez tych przepisów pomieszczonych w części ogólnej, zawartych w części szczególnej, normy sankcjonowane byłyby niepełne. Te normy sankcjonowane znajdują się w części ogólnej i uzupełniają część szczególną.

*przepisy, mające charakter reguł operacyjnych, odnoszą się one do stosowania prawa karnego. Ich rola polega na określeniu reguł kompetencyjnych, pozwalających racjonalnie stosować normy sankcjonujące, np.

*pozwolić właściwie wybrać właściwą karę,

znajdują się tam przepisy określające warunki w jakich można stosować określone sankcje, znajdują się tam

znajdują się tam przepisy określające terytorialny i czasowy zasięg norm sankcjonowanych i sankcjonujących.

W części ogólnej wojskowej zawarte są przepisy ustalające, że w części ogólnej powszechnej stosuje się do żołnierzy, jeżeli część nie zawiera przepisów odmiennych. Instytucji, które wyłączają odpowiedzialność - rozkaz, działania w ostatecznej potrzebie (żołnierz wykonujący rozkaz nie ponosi odpowiedzialności za niego)

STRUKTURA PRZEPISU KARNEGO:

DYSPOZYCJA - jest to określenie zespołu znamion danego typu czynu zabronionego

SANKCJA - jest to kara grożąca podmiotowi, który zachowa się sprzecznie ze znamionami czynu zabronionego.

Struktura przepisu karnego jest strukturą złożoną.

DYSPOZYCJE dzielimy na :

dyspozycje NAZWOWE - w tym przypadku ustawodawca nie podaje znamion czynu karnego tylko nazwę danego czynu. Np. art.. 279 - przykład dyspozycji nazwowej, nie czystej, ale mniej więcej określa tą dyspozycje ( to jest dyspozycja nazwowo - opisowa)

dyspozycje OPISOWE - dyspozycje te dają opis danego zachowania zabronionego, dają znamiona danego czynu. Są różne sposoby opisu czynu zabronionego. Opis może mieć charakter PROSTY lub ZLOŻONY.

dyspozycja opisowa PROSTA - zawiera tylko jeden opis zespołu znamion przestępstwa np. art. 148. tych dyspozycji jest bardzo dyżo w Kodeksie karnym

dyspozycja opisowa ZŁOŻONA - charakteryzuje się tym, że w tej dyspozycji znajdujemy więcej niż jeden a przynajmniej dwa opisy zespołu znamion przestępstwa. Np. art. 145.

Odmiana dyspozycji złożonej jest DYSPOZYCJA ALTERNATYWNA. Np. art. 270. polega na tym, że w alternatywie mamy dwa człony a dla popełnienia przestępstwa wystarczy popełnienie tylko jednego z tych członów

Ze względu na kompletność opisu znamion czynu zabronionego DYSPOZYCJE dzielimy na ZUPEŁNE I NIEZUPEŁNE:

dyspozycje ZUPEŁNE - w sposób samoistny i wyczerpujący ujmuje zespół znamion zabronionego zachowania się. Przepis karny znajduje się w jednym artykule, bez odwołań do innych przepisów. Np. art.286

dyspozycje NIEZUPEŁNE - mogą mieć charakter dyspozycji ZALEŻNEJ LUB BLANKIETOWEJ

dyspozycja niezupełna - ZALEŻNA - występuje wówczas, gdy ustalenie istoty zabronionego zachowania się jest uzależnione od zastosowania innych przepisów Kodeksu karnego, które tą dyspozycję dopełniają. Np. przepis 158 / art. 222 par. 1. (Tą dyspozycje i przepisy w niej zawarte interpretujemy zgodnie z definicją zawartą w artykule 115 kodeksu karnego)

dyspozycja niezupełna - BLANKIETOWA - nie zawiera ona opisu zabronionego zachowania się lecz tylko ogólna ramę, której treść wypełniają przepisy innych ustaw - ustaw, które znajdują się poza kodeksem karnym a do których ustawodawca się odwołuje. Nie powinny być one nadużywane w tworzeniu prawa. Np. art. 152 . naruszanie aktów prawnych znajdujących się poza kodeksem karnym. Dyspozycja odwołuje się do określonej ustawy czy określonego przepisu, który znajduje się poza kodeksem karnym.

SANKCJE

Sankcją jest ogół ujemnych następstw karnych grożących za bezprawny i zabroniony czyn wypełniający znamiona określone w dyspozycji przepisu prawa karnego. Sankcja to nie tylko kary ale ogół ujemnych następstw grożących za popełnienie czyny zabronionego.

W prawie karnym znajdujemy różne określenie kar:

*kiedyś - jako system kar nieoznaczonych (w okresie feudalizmu)

*potem, po długiej batalii, wprowadzono system kar ściśle oznaczonych za określone czyny (postulowali o to myśliciele oświecenia). Ten system został wprowadzony na miejsce systemu kar nieoznaczonych, dla większego skrępowania sędziów, aby mieli oni ograniczone pole pracy. Taki system został wprowadzony między innymi w Kodeksie Bawarii. Niestety system ten nie zdał egzaminu. Teraz też spotyka się kary bezwzględnie oznaczone ale bardzo rzadko.

*RODZAJE SANKCJI

Przepis części szczególnej

Współcześnie prawo karne operuje SYSTEMEM KAR WZGLĘDNIE OZNACZONYCH, co pozwala na kontrolowanie pracy sędziów

Ta względność oznaczania kar przejawia się tym, że

*kara jest określona w ustawie ale nie krępuje koniecznością użycia danej kary.

*SANKCJA PROSTA - Przepis części szczególnej może tylko przewidywać karę pozbawienia wolności. SANKCJA PROSTA Przepis może określać granice, progi kar - dolną granice, górną granice lub dolną i górną granice. Do tego rodzaju kary kodeks karny przewiduje rozpiętość czasową dla dolnej granicy od 1 miesiąca do granicy górnej, która wynosi lat 15.

Doprecyzowanie sankcji prostej pozbawienia wolności jest dopełnione przez przepisy części ogólnej prawa karnego.

*ZAGROŻENIE KARAMI ALTERNATYWNYMI - Przepis może przewidywać zagrożenie karami alternatywnymi, jak:

a.pozbawienie wolności

b.25 lat pozbawienia wolności

c.dożywotnie pozbawienie wolności

Polski Kodeks Karny nie przewiduje prostego zagrożenia ani karą 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności. Nie ma przepisu karnego, w którym za przestępstwo grozi bezpośrednio taka kara, czyli 25 lat lub dożywocie. Te kary są sankcja alternatywną. Kodeks Karny podaje alternatywę, te sankcje zawsze ujęte są alternatywnie, tzn., że sąd ma zawsze możliwość zadecydowania która z możliwości zastosować.(nie ma przepisu który bezpośrednio przewiduje karę 25 lat pozbawienia wolności lub dożywocia)

Np. art. 134 - zamach na prezydenta - kara nie krótsza niż 12 lat, albo kara 25 lat pozbawienia wolności albo kara dożywocia.

ALTERNATYWA ROZŁĄCZNA -

Przepis przewiduje także sankcję alternatywna za popełnienie czynu niezgodnego z prawem.

a.zagrożenie grzywną

b.pozbawienie wolności

c.ograniczenie wolności

ALTERNATYWA ROZŁĄCZNA polega na tym, że za dany czyn niezgodny z prawem może być wymierzona kara albo grzywny albo pozbawienia wolności albo ograniczenia wolności.

Współcześnie Państwa coraz częściej odstępują od kary pozbawienia wolności na rzecz kary grzywny. Aktualnie grzywna jest najczęściej stosowana karą.

Wyróżniamy GRZYWNY:

*określone kwotowo - sad określa kwotę grzywny, którą skazany ma wpłacić do Skarbu Państwa.

*Określone w systemie stawek dziennych - kodeks RP obecnie przyjął ten system. Najniższa grzywna , najniższa liczba stawek dziennych wynosi 10 stawek dziennych, najwyższa wynosi 360 stawek dziennych. Najniższa stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych i wyższa od 2000 złotych.

Kodeks karny nie przewiduje obok kary pozbawienia wolności kary grzywny. Tylko w dwóch przypadkach fakultatywnie obok kary pozbawienia wolności może wystąpić również kara grzywny;

*wtedy, gdy sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej

*wtedy, gdy sprawca korzyść taką osiągnął

Tylko w tych 2 przypadkach sąd może wyznaczyć oprócz kary pozbawienia wolności również karę grzywny.

KARA OGRANICZENIA WOLNOŚCI -Ograniczenie wolności występuje tylko w postaci sankcji prostej. Może być od 1 miesiąca do 12 miesięcy. Nie ma w Polskim prawie karnym (oprócz skarbowego) możliwości wymierzenia kary ograniczenia wolności z innymi karami, ta kara występuje tylko samodzielnie. Kara ograniczenia wolności może polegać na nieodpłatnej kontrolowanej pracy wskazanej przez sąd na rzecz gminy, placówki opieki zdrowia, opieki społecznej lub organizacji charytatywnej w wymiarze od 20 do 40 godzin .... ten rodzaj ograniczenia wolności dotyczy osób, które nie pracują. Natomiast w przypadku osób pracujących można potrącić z ich wynagrodzenia od 10% do 25% na rzecz Skarbu Państwa.

WYKŁADNIA

W KAŻDYM PRZYPADKU STOSOWANIA PRAWA KARNEGO KONIECZNE JEST PRZEPROWADZENIE WYKŁADNI

WYKŁADNIA jest to ustalenie znaczenia i zakresu przepisu prawa karnego. Zarówno w prawie karnym jak i w innych dziedzinach prawa stosuje się różne rodzaje i metody wykładni.

Wykładnie dzielimy na:

Według kryterium podmiotu dokonującego wykładni wyróżniamy: wykładnię autentyczną, sądową i naukową

*WYKŁADNIĘ AUTENTYCZNĄ - polega na wiążącym wyjaśnieniu w samej ustawie karnej pojęć przez nią używanych, jest ona wiążąca dla każdego kto to prawo stosuje. Niektóre zwroty potoczne wolą ustawodawcy na gruncie prawa karnego otrzymują znaczenie, które to znaczenie jest wiążące dla każdego stosującego przepis. W Kodeksie karnym znajduje się ROZDZIAŁ 14. Zawiera on objaśnienia wyrażeń ustawowych. W tym rozdziale zawarta jest wykładnia autentyczne. Wykładnia ta może określić np. co oznaczają takie pojęcia jak;

*czy zabroniony

*stopień społecznej szkodliwości, jakie są kryteria oceny stopnia szkodliwości społecznej

*precyzuje pojęcie korzyści majątkowych

*precyzuje kryteria przyjęcia statusu młodocianego

*definiuje osobę najbliższą

*określa co to jest groźba karalna, bezprawna

*co to funkcjonariusz publiczny

*co to dokument

*na czym polega stan nietrzeźwości

w prawie nie ma innej interpretacji niż ta, którą podał ustawodawca.

Te pojęcia, których używa ustawodawca mogą odbiegać w swym znaczeniu od języka potocznego. Są one wiec określone przez wykładnie autentyczną. Wykładnie autentyczną znajdziemy jednak nie tylko w rozdziale 14 Kodeksu karnego lecz także w różnych przepisach prawa karnego nie zawartych w rozdziale 14 ale i w innych przepisach Kodeksu karnego, np. w art. 8/ art.9 - co należy rozumieć pod pojęciami umyślność i nieumyślność.

Wykładnie autentyczną stosuje się gdy znaczenie wyraźnie odbiega od znaczenia potocznego, wtedy ustawodawca określa co miał na myśli.

- moc powszechnie obowiązującą ma WYKŁADNIA TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO. Art. 190 ustęp 1 Konstytucji RP stanowi, że orzeczenia tego Trybunału mają moc wiążącą i są ostateczne. Wykładnia konstytucyjna ma charakter zbliżony do wykładni autentycznej.

WYKŁADNIĘ SĄDOWĄ - odgrywa największą role w praktyce stosowania prawa. Szczególne znaczenie ma tu wykładnia dokonywana przez SĄD NAJWYŻSZY, który dba o to, aby praktyka w zakresie stosowania prawa była jednolita. Oprócz rozstrzygania pewnych konkretnych spraw i środków nadzwyczajnych, Sąd Najwyższy podejmuje uchwały, które mają największe znaczenie dla wykładni prawa. Te zagadnienia prawne zawarte w uchwałach wiążą Sąd Najwyższy a także konkretne strony w danej sprawie, a więc także sądy, które rozpatrywały tą sprawę i mogły wystąpić do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie tej sprawy. Orzeczenie Sądu Najwyższego będzie rozstrzygające i ostateczne. Wykładnia sądowa nie ma takiej mocy jak wykładnia autentyczna. Tyczy się ona konkretnej sprawy. Sądy kierują się orzecznictwem Sądu Najwyższego biorąc pod uwagę jego autorytet, przy różnych sprawach szukając, czy Sąd nie wypowiedział się już w podobnej sprawie. Jest to dobra wskazówka interpretacyjna.

WYKŁADNIA NAUKOWA - nie wiąże ona ani sądów ani stron sprawy, ani innych osób stosujących prawo, lecz wywiera ona wpływ na kierunek orzecznictwa i rozumienie pewnych problemów prawa karnego. Szczególną uwagę powinnyśmy zwrócić na komentarze do Kodeksu karnego, przeglądy orzecznictwa, gdyż tam zawarta jest owa wykładnia naukowa. GLOSY - komentarz uczonego do orzeczenia wydanego...

Podział wykładni Według kryterium metody wykładni : wykładnia językowa, systematyczna, historyczna, teleologiczna (funkcjonalna), logiczna

WYKŁADNIA JĘZYKOWA - stosowana jest przez każdego kto bierze do ręki ustawę. Ma ona szczególną przydatność w praktyce. Wykładnia językowa dąży do ustalenia znaczenia i zakresu tekstu prawnego w oparciu o reguły języka, którym tekst został napisany. Ponieważ z reguły tekst ustawy karnej wyrażony jest w języku potocznym, wykładnia językowa polega na ustaleniu znaczenia i zakresu użytych w sprawie zgodnie z zasadami potocznego języka polskiego. Chodzi o reguły znaczeniowe i składniowe języka. Reguły wyznaczające znaczenie i zakres użytych w ustawie wyrazów stanowią podstawę wykładni i wyrażają jej granice, gdy stosowane są inne metody wykładni. Niedopuszczalne jest przyjmowanie nowych, nieznanych językowi potocznemu pojęć.

WYKŁADNIA SYSTEMATYCZNA - jeżeli wykładnia językowa nie prowadzi do jednoznacznych wyników to wtedy może zostać zastosowana wykładnia systematyczna. Według tej metody znaczenie i zakres badanej wypowiedzi ustawodawcy ustala się przez uwzględnienie miejsca w ustawie karnej. Dla ustalenia znaczenia i zakresu użytego w ustawie wyrażenia może mieć znaczenie to, w którym rozdziale kodeksu karnego zawierający dana wypowiedź przepis występuje.

WYKŁADNIA HISTORYCZNA - w razie wątpliwości co do wyników wykładni językowej może być pomocna wykładnia historyczna. Metodą tą ustala się znaczenie i zakres wypowiedzi normatywnej poprzez ustalenie woli ustawodawcy. Badane są np. materiały prac parlamentu, wypowiedzi posłów, protokołu parlamentarne.

WYKŁADNIA TELEOLOGICZNA (funkcjonalna, celościowa) - badana treść wypowiedzi normatywnej ustala się przez analizę funkcji jaką ma do spełnienia wykładany przepis. Dla interpretacji przepisów ustawy może mieć istotne znaczenie PREAMBUŁA - czyli wprowadzenie do ustawy, znajduje się w niektórych ustawach, w niej ustawodawca wyjaśnia cel który chce osiągną za pośrednictwem przepisów w ustawie. Ponieważ prawo karne nastawione jest na ochronę dóbr prawnych, dla wykładni teleologicznej podstawowe znaczenie ma wyjaśnienie jaki jest przedmiot ochrony w interpretowanym przepisie i jakie środki służą najlepiej jego ochronie. Na gruncie prawa karnego wykładnia teleologiczna ma zastosowanie ale trzeba się nią posługiwać tak, by nie narazić się na zarzut wchodzenia w kompetencje ustawodawczą, by nie wyjść poza granice treści tego przepisu.

WYKŁADNIA LOGICZNA - reguły wnioskowania

*„a maiori ad minus” - reguła logiczna wykorzystywana w wykładni prawa. Zgodnie z tą regułą, jeżeli prawo zezwala na czynienie czegoś większego to tym bardziej zezwala na czynienie czegoś mniejszego / np. art. 1 paragraf 2 / - wnioskowanie redukcyjne

*„a minori ad minus” - reguła logiczna wykorzystywana w wykładni prawa. Polega na tym, że jeżeli nie wolno czynić niewielkiego zła - a minori - to tym bardziej nie można czynić zła większego. / np. art. 236 paragraf 1 - jeżeli przepis zabrania zatajania dowodów to tym bardziej nie wolno tych dowodów zniszczyć / - wnioskowanie indukcyjne

*„a contrario” - reguła przyjęta z logiki formalnej - jest to wnioskowanie z przeciwieństwa pojęć np. uporczywe uchylanie się od płacenia alimentów jest przestępstwem - więc nieuporczywe nie jest przestępstwem.

ANALOGIA

Metoda wypełniania luk w ustawie, może mieć ona zastosowanie w Prawie karnym, chyba że przepis tego zabrania.

Analogia jest ostatecznym chwytem wykładni prawa karnego. Jest to prawnicza reguła wykładni dla wypełniania luk w ustawie i jako taka ma znaczenie w prawie karnym jak i we wszystkich innych dziedzinach prawa. Tylko wyraźny zakaz ustawy może ją wyłączyć i tylko w tym kierunku w jakim działa ten zakaz.

I zakaz analogii

Z wyrażonej w artykule 1 Kodeksu karnego zasady „nie ma przestępstwa bez kary” wynika zakaz stosowania analogii, której wynik stanowiłby podstawę do pociągnięcia jednostki do odpowiedzialności karnej za czyn, który nie realizuje wprost znamion czynu zabronionego.

II zakaz analogii

Wynik stanowiłby podstawę do pociągnięcia jednostki do odpowiedzialności karnej za przestępstwo zagrożone karą surowszą aniżeli przestępstwo, którego znamiona sprawca wprost realizuje

Z tego wynika, że artykuł 1 Kodeksu karnego zakazuje analogii na niekorzyść. Możliwe i dopuszczalne jest wnioskowanie z podobieństwa tam, gdzie chodzi o wypełnienie luki w ustawie na korzyść oskarżonego.

Wykładnia przepisów prawa karnego musi uwzględniać hierarchię norm prawa. Każda wykładnia musi być zorientowana na treść przepisów konstytucyjnych i na treść przepisów z ratyfikowanych umów międzynarodowych. Rezultat wykładni musi więc być zgodny z Konstytucja RP i z ratyfikowanymi przez Polskę umowami międzynarodowymi (umowami międzynarodowymi, którymi Polska jest związana)

ZASADY OBOWIĄZYWANIA USTAWY KARNEJ

Zasada „ lex crimmalis retro non agit ”

Art. 1 § 1 kodeksu karnego uzależnia odpowiedzialność karna od popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Przepis ten wyraża zasadę, że „ ustawa karna nie działa wstecz ”

Wejście w życie ustawy stanowiącej podstawę pociągnięcia do odpowiedzialności karnej ma wyprzedzać czasowo popełnienie czynu.

WEJŚCIE W ŻYCIE USTAWY

Ustawa sama może określić datę jej wejścia w życie. Może tą datą być data ogłoszenia ustawy - np. ustawa wchodzi w życie po jej ogłoszeniu... ( jeżeli ustawa wejdzie w życie przed jej ogłoszeniem jest to naruszenie tej zasady ). Często jest tak, że między wejściem ustawy a jej ogłoszeniem upływa pewien czas ( vacatio legis ), który przeznaczony jest na zapoznanie się wszystkich z tą ustawą.

KONIEC OBOWIĄZYWANIA USTAWY

Ustanie mocy obowiązującej ustawy następuje przez :

gdy w nowo powstałej ustawie stwierdza się bezpośrednio exprevis verbis - czyli, że wraz z wejściem w życie nowej ustawy, poprzednia ustawa traci moc obowiązującą - nowa ustawa uchyla starą

ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą, lecz tylko w zakresie uregulowań tej ustawy - lex posterior...delegi priori - ponieważ w prawie karnym danej sprawy nie mogą regulować dwa przepisy jednocześnie.

Oznaczenie w samej ustawie, że ustawa ta traci moc w pewnym momencie.

Zasada lex retrio non agit ma charakter zasady konstytucyjnej, ponieważ ma ona w konstytucji swoje uregulowania - art. 42 ustęp 1 konstytucji RP mówi, że „ odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia”

RP jest także związana międzynarodowymi umowami (aktami)

art. 7 ustęp 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

art. 15 ustęp 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych uchwalonego przez Zgromadzenie Ogólne ONZ z 16.XII.1966 rok ratyfikowanego przez Polskę w 1977 roku - Dziennik Ustaw 1977 rok, pozycja 167 i 168.

Kiedy jest naruszona zasada lex retro non agit

*sprzeczne z nią zastosowanie ???

wprowadzającego typ czynu zabronionego, który w chwili jego popełnienia nie był czynem zabronionym, jak również przepisu, który przewiduje surowsze konsekwencje prawne za ten czyn

*sprzeczne z zasadą jest zastosowanie przepisu, który wszedł w życie po popełnieniu czynu zabronionego, mocą którego określone okoliczności przestały być traktowane za wyłączające karalność czynu, wyłączające winę sprawcy.

Zakaz wstecznego działania prawa odnosi się także do środków karnych działających na niekorzyść oskarżonego.

Zakaz działalności wstecznej ustawy a przedawnienie karalności przestępstw.

Zakaz ten, w ujęciu Polskiego Kodeksu karnego ma charakter materialno - prawny i oznacza, że po upływie czasu ustępuje karalność przestępstwa - przestępca nie może być karany. Przedłużenie okresu przedawnienia jeśli jeszcze ono nie nastąpiło nie budzi wątpliwości ??? ale kiedy przedawnienie nastąpiło to jest to naruszenie zasady lex retro non agit.

Problem - w okresie zmiany ustawowej /radykalna zmiana/ czy może być usprawiedliwione naruszenie tej zasady przez funkcjonariuszy danego systemu.

ustawa z 04.IV.1991 roku o zmianie ustawy uchyliła przedawnienie zbrodni stalinowskich. W kwestii tej wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny, który zasygnalizował niezgodność ustawy z zasada lex retro non agit

ustawa z 12.VII. 1995 roku o zmianie Kodeksu karnego i Kodeksu karnego wykonawczego - podniesienie granic grzywien - nowelizuje art. 108 Kodeksu karnego dotyczący przedawnienia przez dodanie § 2 (bieg terminu przedawnienia umyślnych przepisów) - przedawnienie biegnie od 31.XII.1991

ustawa z 31.V. 1996 roku o wyłączeniu niektórych ustaw i Amnestii i abolicji - powoduje naruszenie zasady lex retro non agit przez przywrócenie karalności przestępstw o amnestii i abolicji, które są sprzeczne z tą zasadą

art. 105 § 2 Kodeksu karnego - zbrodnie przeciwko pokojowi, zabójstwa, przestępstwa powodujące ciężkie uszkodzenie ciała, uszczerbek na zdrowiu - przepis ten nie narusza zasady z art. 1 kodeksu karnego - lex retro non agit, bo nie ma mocy wstecznej a działa on do przodu.

CZAS POPEŁNIENIA CZYNU ZABRONIONEGO I OBOWIĄZYWANIE USTAWY KARNEJ POD WZGLĘDEM CZASU

CZAS POPEŁNIENIA CZYNU ZABRONIONEGO -

W prawie karnym określenie czasu popełnienia czynu zabronionego ma bardzo istotne znaczenie. Chodzi tu o to, czy czyn był zabroniony przez ustawę w czasie jego popełnienia, a w wypadku zmiany ustawodawstwa, jaką ustawę karną należy zastosować wobec sprawcy. Ustalenie czas popełnienia czynu zabronionego ma znaczenie dla rozstrzygnięcia czy sprawca tego czynu jest odpowiedzialny karnie, czy osiągnął wiek odpowiedzialności karnej w RP - lat 17, a w niektórych wypadkach lat 15, czy był on poczytalny w czasie popełnienia czynu zabronionego ( ustalenie zdolności podmiotu do ponoszenia odpowiedzialności w czasie popełnienia przestępstwa oraz ustalenie poczytalności sprawcy czynu zabronionego). Niepoczytalność taka uchyla możliwość przypisania winy za ten czyn. Sprawdza się czy sprawca miał możliwość, zdolność, rozpoznawania swojego czynu. Niepoczytalnemu nie wolno przypisać winy. Na podstawie czasu popełnienia czynu zabronionego określa się ustawę jak ma zastosowanie do danego przypadku.

Jak Kodeks karny określa CZAS POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA:

Artykuł 6 § 1 kodeksu karnego - rozstrzyga, że czy zabroniony jest popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania do którego był zobowiązany. Czas popełnienia czynu zabronionego określa się poprzez czas działania lub czas zaniechania.

W prawie karnym są nie tylko Przestępstwa formalne, które charakteryzują się czasem działania lub zaniechania, są także przestępstwa materialne, które charakteryzują się skutkiem, który jest bardzo ważny przy ustaleniu kary. ( Np. jeśli ktoś dokona zamachu dziś a skutek tego czynu nastąpi za tydzień - np. osoba napadnięta umrze.)

Ustawa stwierdza, iż czas przedawnienia czynu charakteryzującego się skutkiem, czyli przestępstwa materialnego, biegnie od czasu nastąpienia skutku.

CZAS CZYNU - to pewna rozciągłość czasowa. Czas tego działania, czyli przestępstwa może trwać jedną chwile a może być on długi, rozciągnięty w większym przedziale. Czas popełnienia czynu zabronionego to czas działania, zachowania się czy nawet zaniechania, może być to czas bardzo krótki lub długi.

DROGA PRZESTĘPSTWA

Planowanie - Przygotowanie - Realizacja - Skutek

Gdzie jest czas popełnienia czynu zabronionego;

Przy dużej rozciągłości czasu trudno jest określić czas dokonania czynu zabronionego. Wtedy ma zastosowanie DYREKTYWA PRAKSEOLOGICZNA - liczy się ostatnia chwila tego czynu.

W wypadku zaniechania jako formie czynu zabronionego trudno jest określić czas popełnienia przestępstwa. Przy zaniechaniu ważne jest to, że odpowiada się za czyn popełniony przez zaniechanie wtedy, gdy miało się obowiązek działania a nic się nie zrobiło.

(kara się zaniechanie wykonania czegoś co jest naszym obowiązkiem, jak również kara się nie robienie niczego czyli bycie biernym pomimo istniejącego obowiązku ). Za czas popełnienia czynu zabronionego przez zaniechanie należy przyjąć moment początkowy sytuacji, w której zobowiązany do działania nie może już wykonać nałożonego na niego obowiązku. W niektórych wypadkach, w kodeksie karnym, czas popełnienia czynu zabronionego przez zaniechanie jest bardzo dokładnie określony. Wtedy nie ma już wątpliwości kiedy ktoś dokonał czynu zabronionego przez zaniechanie. Np. art. 240/ art. 162

REGUŁY PRAWA INTERTEMPORALNEGO -międzyczasowego

Prawem karnym intertemporalnym jest zbiór ustawowych reguł operacyjnych wskazujących jaki przepis winien znaleźć zastosowanie do konkretnego wypadku, jeżeli przepisy uległy zmianie po popełnieniu czynu.

Aby ukazać reguły prawa karnego intertemporalnego oraz ich zastosowanie należy uwzględnić :

*czy zmiana nastąpiła przed prawomocnym osadzeniem czynu

*czy zmiana nastąpiła po prawomocnym osądzeniu czynu

*należy ustalić, na czym dokładnie polega ta zmiana ustawy

Na czym może polegać zmiana ustawy:

*na wprowadzeniu karalności czynu dotychczas nie zabronionego pod groźba kary - PENALIZACJA

*na rezygnacji z karalności czynu dotychczas zabronionego pod groźbą kary - DEPENALIZACJA

*na zmianie konsekwencji karno - prawnych popełnionego czynu -MODYFIKACJA PENALIZACJI

*nowa ustawa może także nie zmieniać ani oceny czynu ani karno - prawnych konsekwencji jego popełnienia - STABILIZACJA PENALIZACJI

Aby ustalić jakie reguły prawa karnego intertemporalnego mają zastosowanie, jakie reguły obowiązują w danym przypadku zmiany ustawy, należy ustalić pewne granice : granice popełnienia czynu zabronionego jak i granice czasu orzekania.

REGUŁY

Ad. 1 - Reguły prawa karnego intertemporalnego, mające zastosowanie do tych przypadków, które mieszczą się jeszcze przed prawomocnym orzeczeniem sądu - gdy zmiana ustawy następuje przed prawomocnym osądzeniem sprawcy czynu zabronionego.

Zasada prawa intertemporalnego - zgodnie z artykułem 4 § 1 kodeksu karnego - zasadą jest stosowanie do czynu popełnionego pod rządami dawnej ustawy, ustawy nowej obowiązującej w chwili orzekania. Przy czym :ustawa nowa ma zastosowanie szczególnie w przypadku DEPENALIZACJI, czyli uchylenia przez nową ustawę odpowiedzialności prawno - karnej przez nową ustawę. ( *Jeżeli ujawniono czy i nie wszczęto postępowania - nie wszczyna się postępowania. *Jeżeli prowadzi się już śledztwo w tej sprawie - zostaje ono umorzone. *Jeżeli jest już sprawa w sądzie to wtedy uniewinnia się oskarżonego ).

Stosuje się nową ustawę w przypadku STABILIZACJI PENALIZACJI -czyli w sytuacji gdy nowa ustawa nie zmienia ani oceny czynu ani karno - prawnych konsekwencji jego popełnienia. W tym przypadku stosuje się nową ustawę w stosunku do czyny popełnionego pod rządami starej ustawy.

WYJĄTEK !!! - zgodnie z artykułem 4 § 1 kodeksu karnego

Wyjątek na rzecz ustawy obowiązującej poprzednio jeżeli jest względniejsza dla sprawcy, tzn. jeśli są dwie ustawy - stara i nowa - a stara dawała za to samo przestępstwo karę łagodniejszą, to wtedy stosuje się karę na korzyść sprawcy, czyli karę łagodniejszą.

To jest pewna trudność - jaki przepis jest względniejszy dla sprawcy? Ogólnie można powiedzieć, że w rozumieniu artykułu 4 § 1 kodeksu karnego, względniejszą dla sprawcy jest ustawa, która zastosowana w konkretnej sprawie powoduje dla sprawcy najłagodniejsze konsekwencje.

Kryteria wyboru ustawy względniejszej dla sprawcy:

różnica w surowości kary

środki karne, które są stosowane

jakie są możliwości warunkowego umorzenia sprawy

dyrektywy wymiaru kary

Ad. 2 Reguły prawa karnego intertemporalnego, które mają zastosowanie do tych przypadków, które są już po prawomocnym osądzeniu sprawcy czynu zabronionego.

Ogólnie mówi się w prawie karny, że powaga rzeczy osądzonych wymagałaby tego, aby nie dokonywać już zmian po osądzeniu. Prawo karne przewiduje jednak możliwość wprowadzenia zmiany ustawodawstwa w odniesieniu do wyroku już zapadłego.

Przypadki:

ZNIESIENIE KARALNOŚCI CZYNU - kodeks karny w artykule 4 § 4 wyraża zasadę, że jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźba kary skazanie ulega zatarciu z mocy prawa. Reguła ta odnosi się do przypadków PEŁNEJ DEPENALIZACJI. Stwierdzenie „ z mocy prawa ” oznacza, że skazanie, które miało miejsce uznaje się za niebyłe i usuwa się wpis o nim z rejestru skazanych. Osoba skazana zostaje uniewinniona, wpis w rejestrze skazanych zostaje usunięty, tak więc osoba ta może swobodnie mówić, że nie była karana. Nie ma znaczenia czy kara została już rozpoczęta, czy jest w połowie wykonania, czy tez w ogóle nie została jeszcze rozpoczęta. Przed rozpoczęciem kary nastąpi jej umorzenie natomiast w przypadku, gdy skazany już karę odbywa - nastąpi przerwanie kary.

MODYFIKACJA KARALNOŚCI CZYNU PO PRAWOMOCNYM OSĄDZENIU - gdy nowa ustawa modyfikuje czyn na:

*REGUŁA I- zmiana ustawy zaostrzająca odpowiedzialność karną w stosunku do czynu objętego prawomocnym wyrokiem sądu nie wpływa na los skazanego. Obowiązuje zakaz wstecznego działania ustawy karnej.

*REGUŁA II - zmiana ustawy łagodząca odpowiedzialność karną w stosunku do czynu objętego prawomocnym wyrokiem sądu ma wpływ na los skazanego wtedy gdy orzeczona w wyroku kara jest surowsza od maksymalnej kary przewidzianej w nowej ustawie. Zgodnie z ta zasadą jeżeli kara orzeczona na podstawie starej ustawy jest wyższa niż maksymalny próg kary w nowej ustawie to wtedy karę obniża się do maksymalnej kary przewidzianej w nowej ustawie i dotyczy to każdej kary, zarówno pozbawienia wolności jak i kary grzywny.

Ad. 3 - kodeks karny w artykule 4 § 3 określa zasady zmiany kary pozbawienia wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu zapadłym przed wejściem w życie nowej ustawy przewidującej za takie przestępstwo jedynie karę nieizolacyjną. Taka zmiana kary pozbawienia wolności zgodnie z artykułem 4 § 3 kodeksu karnego następuje tylko w przypadku kary pozbawienia wolności podlegającej wykonaniu.

MIEJSCE POPEŁNIENIA CZYNU ZABRONIONEGO i MIĘDZYNARODOWE PRAWO KARNE

Określenie miejsca popełnienia czynu zabronionego ma znaczenie dla ustalenia z punktu widzenia prawa karnego międzynarodowego czy czyn zabroniony został popełniony na terytorium RP czy też za granicą. Miejsce popełnienia czynu zabronionego decyduje o właściwości miejscowej organu, wymiaru sprawiedliwości - sąd miejsca popełnienia czynu zabronionego.

Według kodeksu karnego - art. 6 § 2 :

Zasada wielomiejscowości popełnienia czynu zabronionego. Za miejsce popełnienia czynu zabronionego uważa się bowiem zarówno miejsce, w którym sprawca działał jak i miejsce, w którym zaniechał działania, do którego był zobowiązany, a także miejsce, w którym skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił jak i miejsce , jak i miejsce w którym skutek według zamiaru sprawcy miał nastąpić.

Przyjęcie tej zasady wielomiejscowości rozszerza znaczenie polską jurysdykcje w oparciu o zasadę terytorialności.

Międzynarodowe prawo karne

Zasada terytorialności - znalazła normatywny wyraz w artykule 5 kodeksu karnego. Pozostałe zasady międzynarodowego prawa karnego uregulowane są w rozdziale 13 kodeksu karnego. Te pozostałe zasady odnoszą się do przestępstw popełnionych za granicą :

zasada narodowości podmiotowej ( personalna )

zasada ochronna zwykła i obostrzona

zasada represji konwencyjnej (represji uniwersalnej)

ZASADA TERYTORIALNOŚCI

Podległość polskiej ustawie karnej zachodzi w stosunku do wszystkich czynów zabronionych popełnionych na terytorium RP, jak również na Polskim statku wodnym lub powietrznym bez względu na obywatelstwo lub brak jakiegokolwiek obywatelstwa. Z tej zasady wynika, że Polska ustawę karną stosuje się na terytorium RP niezależnie od tego kto ten czyn popełnił i niezależnie od rodzaju czynu zabronionego.

Są jednak pewne ograniczenia tej zasady terytorialności.

Ograniczeniem tej zasady jest stosowanie immunitetu dyplomatycznego (wtedy obowiązuje zasada eksterytorialności - czyli wyłączenie spod jurysdykcji państwa przyjmującego przedstawiciela dyplomatycznego posługującego się immunitetem dyplomatycznym, a podleganie jurysdykcji państwa wysyłającego ). Immunitet dyplomatyczny stosowany jest w stosunku do wszystkich przestępstw.

Kolejne ograniczenie niesie za sobą immunitet konsularny, ten jednak wyłącza spod jurysdykcji państwa przyjmującego, urzędnika konsularnego, tylko względem niektórych przestępstw - zasada terytorialności nie ma zastosowania jeżeli urzędnik konsularny posiadający immunitet konsularny popełnił przestępstwo podczas wykonywania funkcji konsularnych.

Są również pewne ograniczenia wynikające z umów międzynarodowych np. dwustronnych, w których obie strony umówiły się między sobą co do sposobu karania swoich obywateli, co do kwestii ich ścigania czy wydawania.

Kodeks karny nie określa bliżej pojęcia Terytorium RP.

Pojęcie terytorium RP określa Ustawa z 12.10.1990 roku „o ochronie granicy państwowej” Dz. Ustaw nr 78 pozycja 461

Za TEYTORIUM RP należy uznać obszar objęty granicami państwowymi oddzielającymi terytorium RP od terytorium innych państw i morza pełnego, wody wewnętrzne i pas morskich wód terytorialnych oraz przestrzeń powietrzna nad tym obszarem i wnętrze ziemi pod nim.

Pojęcie obszaru morskiego określa Ustawa z 21.03.1991 roku „o obszarach morskich Rp i o administracji morskiej”

Dz. Ustaw nr 32 pozycja 131

Ustawa określa, że morzem terytorialnym jest obszar wód morskich o szerokości 12 mil morskich liczony od linii najniższego stanu wody wzdłuż wybrzeża lub od granicy zewnętrznej morskich wód wewnętrznych

Do morskich wód wewnętrznych zaliczamy między innymi : zatoki, porty

Górna granica przestrzeni powietrznej należąca do terytorium - stanowi ją początek przestrzeni kosmicznej, która nie należy do żadnego z państw. Początek przestrzeni kosmicznej - rozpoczyna się tam gdzie przebiegają najniższe orbity sztucznych satelitów ziemi - około 90 kilometrów.

Zasada terytorialności w polskim Kodeksie karnym :

W polskim kodeksie karnym jest rozszerzenie na czyny zabronione na polskim statku wodnym lub powietrznym bez względu na to gdzie się znajduje.

STATEK WODNY - art. 3 ustawy kodeksu morskiego

Ustawa z dnia 01.12.1981 rok / dziennik ustaw nr 22 pozycja 112 / dz. ustaw z 1986 roku

Statkiem wodnym jest każde urządzenie wodne, które jest używane do żeglugi śródlądowej i morskiej.

STATEK POWIETRZNY - art. 16 ustęp 1 - prawo lotnicze

Ustawa z dnia 31. 05. 1962 rok / dz. Ustaw nr 32 pozycja 152

Statek powietrzny - jest to narzędzie zdolne do latania , które jest przeznaczone do przewożenia osób lub ładunków w przestrzeni powietrznej.

ZASADA NARODOWOŚCI PODMIOTOWEJ (personalna)

Dotyczy tylko obywateli Polski, którzy popełnili przestępstwo za granicą. Określa jaka jest sytuacja prawna obywatela Polski, który popełnił czyn zabroniony za granicą. Formułuje tą zasadę art. 109 Kodeksu karnego stanowiąc : „ ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą ”

Według tej zasady :

Obywatele RP zobowiązani są przestrzegać przepisy macierzystego prawa karnego także poza granicami RP. Obywatel RP przebywający za granicą do pewnego stopnia reprezentuje prawo ojczyste. Warunkiem odpowiedzialności za dany czyn jest uznanie go za przestępstwo przez ustawę obowiązującą w miejscu popełnienia. Wymaga się tak zwanej PODWÓJNEJ KARALNOŚCI - ten czy powinien być zabroniony w Polskim prawie karnym i w prawie kraju popełnienia przestępstwa.

Mogą wystąpić różnice między prawem karnym w Polsce a prawem miejsca popełnienia czynu zabronionego. Gdy są takie różnice to wtedy sąd Polski orzekając w tej sprawie bierze pod uwagę te różnice i uwzględnia je na korzyść oskarżonego. (jeżeli w prawie miejsca popełnienia czynu zabronionego kara za ten czy jest łagodniejsza niż w prawie karnym Polski to wtedy orzeka się tę karę łagodniejszą )

Wyjątek gdzie nie wymagana jest PODWÓJNA KARALNIOŚĆ

*ten warunek podwójnej karalności nie ma zastosowania do polskiego funkcjonariusza publicznego, który pracując za granicą popełnił przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji. On odpowiada według polskiego prawa karnego. Funkcjonariusz publiczny reprezentuje prawo polskie i jest zobowiązany respektować prawo polskie.

*Ten warunek podwójnej karalności nie ma również zastosowania do osoby, obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo na terytorium nie będącym pod żadnymi rządami, na terytorium bez żadnej władze państwowej. W miejscu popełnienia przestępstwa nie ma prawa ale obywatel polski jeżeli popełni czyn zabroniony na terenie bez jakiejkolwiek władzy państwowej będzie ponosił odpowiedzialność według polskiego prawa karnego.

Ta zasada narodowości podmiotowej dotyczy odpowiedzialności karnej obywateli polskich, którzy dopuścili się przestępstwa za granicą. Warunkiem tej zasady - jej spełnienia - jest podwójna karalność - oprócz tych dwóch wyjątków.

ZASADA OCHRONNA ZWYKŁA I OBOSTRZONA

Kwestie podlegania orzecznictwu sadów polskich cudzoziemców, którzy za granicą popełnili przestępstwo porządkują reguły związane z tak zwaną zasadą ochronna zwykłą i obostrzoną.

ZASADA OCHRONNA ZWYKŁA -

Ma dwa warianty -

*według art. 110 § 1 kodeksu karnego do cudzoziemca, który popełnił przestępstwo za granicą przeciwko :

*interesom RP

*obywatelom Polski

*polskiej osoby prawnej

*polskiej jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej

czyn taki powinien być również za przestępstwo w miejscu jego popełnienia - tu także występuje WARUNEK PODWÓJNEJ KARALNOŚCI - a zatem cudzoziemiec dokonujący jednego z wymienionych przestępstw za granicą podlega orzecznictwu sądów polskich - mimo popełnienia tego przestępstwa za granicą ponosi za nie odpowiedzialność karną w Polsce.

*obejmuje sytuacje wtedy gdy cudzoziemiec popełnił za granicą RP inne niż wymienione w art. 110 § 1 przestępstwo, jednakże zagrożone karą przekraczającą dwa lata pozbawienia wolności - w Polsce. Tu także wymagany jest WARUNEK PODWÓJNEJ KARALNOŚCI - czy ten musi być zagrożony kara w RP i w miejscu popełnienia przestępstwa.

ZASADA OCHRONNA OBOSTRZONA

Uregulowana jest w art. 122 kodeksu karnego- działanie zasady ochronne obostrzonej odnosi się do przestępstw skierowanych przeciwko:

bezpieczeństwa wewnętrznego lub zewnętrznego państwa polskiego

urzędom lub funkcjonariuszom publicznym

istotnym polskim interesom gospodarczym

złożenia fałszywych zeznań wobec urzędu polskiego

w tych przypadkach zastosowanie polskiej ustawy karnej do cudzoziemca lub obywatela polskiego, który dopuścił się przestępstwa zgodnie z art. 112 - nie jest uzależnione od uznania czynu za przestępstwo również w miejscu popełnienia przestępstwa - w tym przypadku nie jest wymagana ZASADA PODWÓJNEJ KARALNOŚCI

Ta zasada odnosi się zarówno do cudzoziemców jak i obywateli Polski.

ZASADA REPRESJI KONWENCYJNEJ

Tą zasadę określa art. 113 kodeksu karnego w sposób następujący :

Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca, którego nie postanowiono wydać w razie pełnienia przez niego za granicą przestępstwa, co do którego ścigania RP jest zobowiązana na mocy umów międzynarodowych.

RP ratyfikowała wiele umów międzynarodowych, które nakładają na RP obowiązek ścigana przestępstw popełnionych z a granicą przez obywateli polskich jak i cudzoziemców.

Są to konwencje dotyczące między innymi:

*zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa - konwencja londyńska z 1948 roku

*zwalczania niewolnictwa - konwencja genewska z 1926 roku

*zwalczanie handlu kobietami i dziećmi - konwencja paryska z 1910 roku

*zwalczania fałszowania pieniędzy - konwencja genewska z 1929 roku

*zwalczania handlu narkotykami i szerzenia narkomanii - konwencja jednolita z Tokio - 1961 rok

*ochrona transportu morskiego - konwencja o pełnym morzy z 1958 roku podpisana w Genewie.

OGÓLNE POJĘCIE PRZESTEPSTWA

Pojęcie przestępstwa

Dokonanie analizy pojęcia przestępstwa

Pytania :

*przedstaw pojecie przestępstwa na gruncie obowiązującego polskiego prawa karnego

*przedstaw charakterystyczne cechy czynu w postaci działania lub zaniechania

*co rozumiesz przez społeczną szkodliwość czynu

*co to jest bezprawność czynu

*jakie znaczenie ma wina w prawie karnym

POJĘCIE PRZESTĘPSTWA:

Obowiązujący kodeks karny nie zawiera definicji przestępstwa.

Art. 1 kodeksu karnego wskazując warunki konieczne do przyjęcia odpowiedzialności karnej pośrednio wskazuje na pewne elementy, które charakteryzują pojęcie przestępstwa.

Według art. 1 kodeksu karnego

*przestępstwo jest zachowaniem człowieka, które spełnia warunki pozwalające określić je jako czyn

*ten czyn narusza normę sankcjonowaną, jest zatem czynem bezprawnym

*to naruszenie normy sankcjonowanej jest zagrożone przez ustawę sankcją karną, jest więc czynem karalnym

*ten czyn karalny w jego indywidualnej ocenie jest społeczne szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy, jest więc czynem karygodnym

*sprawcy tego czyny karalnego i karygodnego można przypisać winę, jest więc to czyn zawiniony

PRZESTĘPSTWEM jest czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary przez obowiązującą ustawę określającą jego znamiona, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy - nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

ANALIZA POJECIA PRZESTEPSTWA

a. przestępstwo jako czyn - przestępstwem może być tylko czyn, a więc zachowanie się człowieka. Przesadza to o tym, że odpowiedzialności karnej w znaczeniu przyjętym przez kodeks karny nie podlegają osoby prawne jak i inne podmioty. Według prawa polskiego podmiotem nie może być instytucja, osoba prawna bo odpowiedzialność karna jest rodzajem odpowiedzialności indywidualnej a nie zbiorowej. Podstawą tej odpowiedzialności jest wina sprawcy czynu zabronionego.

CZYN jest rezultatem decyzji woli - jest to zachowanie psychicznie sterowane. Nie zachodzi więc czyn w rozumieniu prawa karnego jeżeli na człowieku został wywarty przymus fizyczny absolutny - vis absoluta , np. skrępowanie, odurzenie siłą lub za pomocą narkotyku. Nie popełnia czynu ten, kto w takich warunkach nieświadomie zrobi coś co jest niezgodne z prawem - np. wyjawi tajemnice państwową. Czynem nie będzie też na przykład zachowanie się niezgodnie z prawem podczas ataku padaczki. W przypadku vis absoluta wyłączona jest decyzja woli

Od przymusu vis absoluta należy jednak wyłączyć przymus vis compulsiva - przymus względny. Zachodzi on w wypadku oddziaływania środkami fizycznymi - bicie, lub psychicznymi - groźba, na decyzje woli człowieka. O ile w przypadku vis absoluta wyłączona jest decyzja woli to w przypadku vis compulsiva tak się nie dzieje, wtedy mamy do czynienia z czynem, gdyż jest ton decyzja woli. Przy vis compulsiva czyn występuje. Problem jest z ustaleniem odpowiedzialności. Gdy ktoś działa w obronie swojego życia. To można przyjąć, że jest to działanie w imieniu wyższej konieczności. Stan wyższej konieczności nie jest czynem bezprawnym - jest czynem legalnym. Jeżeli nastąpiła okoliczność vis compulsiva ale w przypadku stanu wyższej konieczności to wtedy czyn popełniony przez daną osobę nie będzie czynem bezprawnym.

CZYNEM może być tylko zachowanie zewnętrzne. Sam zamysł popełnienia przestępstw jeżeli nie jest uzewnętrzniony, ujawniony w postaci działania lub zaniechania, nie podlega karze.

Zasada cogitalionis poenam nemo patituv - czynem jest tylko zachowanie zewnętrzne, czynem jest zawsze aktywność człowieka w stosunku do otaczającej go rzeczywistości. Ta aktywność może polegać na działaniu, przez które rozumie się kompleks ruchów fizycznych sterowanych wolą, bądź może polegać na zaniechaniu tzn. na nie działaniu wówczas, gdy prawo nakłada obowiązek działania - jest to tzw. bezczynność kierunkowa. Zarówno działanie jak i zaniechanie jest sposobem realizacji czynu zabronionego.

Z definicji czynu wynika, że ten czyn człowieka musi być czynem bezprawnym.

PRZESTEPSTWO JAKO CZYN BEZPRAWNY:

Aby czyn był przestępstwem musi być bezprawny czyli sprzeczny z norma sankcjonowaną bądź to zakazująca określonego działania bądź też nakazującą określone zachowania się w określonej sytuacji.

Pojęcie bezprawności - wszystkie dziedziny prawa posługują się normami, które zakazują lub nakazują pewnego działania. Można wyróżnić bezprawność - cywilną, administracyjną, karną.

Bezprawność karna jest inna od pozostałych. Ta bezprawność karna należy wiązać z określeniem czynu zabronionego

Art. 1 kodeksu karnego - aby zrozumieć co prawo karne rozumie pod pojęciem bezprawności karnej trzeba sięgnąć do art. 115 § 1 kodeksu karnego :

„czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawi karnej”

Na podstawie tych przepisów jest wniosek, że zakaz określonego zachowania dokonuję się w prawie karnym tylko przez określenie znamion czynu zabronionego. A zatem - wniosek - aby jakieś zachowanie się mogło mieć cechę bezprawności karnej musi wyczerpywać znamiona określone w przepisie ustawy karnej. Jednakże w prawie karnym może być sytuacja , że zachowanie wypełnia znamiona czynu zabronionego a nie będzie to bezprawne zachowanie. Może wystąpić okoliczność, która w prawie karnym uchyla bezprawność czynu - np. obrona własna - np. ktoś zabił człowieka i wg art. 148 wypełnił znamiona czynu zabronionego, ale działał w obronie własnej więc nie popełnił czynu bezprawnego.

Bezprawność karna występuje wtedy gdy mamy zachowanie wypełniające w pełni znamiona czynu zabronionego i jednocześnie nie występują żadne okoliczności uchylające.

PRZESTEPSTWO JAKO CZYN KARALNY -

Czy bezprawny to nie to samo co czyn karalny.

Przestępstwem jest czyn zabroniony pod groźbą kary - art. 1 § 1 kodeksu karnego, czyli czyn karalny. Czyn karalny jest wtedy, gdy jest czynem bezprawnym, a więc realizuje wszystkie znamiona czynu zabronionego pod groźbą kary.

karalność czynu - kary grożące za przestępstwa.

Nie przestaje być przestępstwem czyn wobec którego np. warunkowo umorzono. Umorzono czyn ale nie umorzono karalności wobec tego czynu.

Zgodnie z zasadą „ nie ma kary, która nie jest przewidziana w ustawie” nulla poeno sine lego - za czy karalny może być wymierzona kara, która została określona w ustawie.

Jeżeli czy stanowi zbrodnie czy występek kodeks karny przewiduje odpowiednie kary dla danego czynu -

Czyny karalne mogą to być zbrodnie jak i występki

ZBRODNIĄ - jest czyn zabroniony, zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat albo kara surowszą

WYSTĘPEK - czyn zabroniony zagrożony karą grzywny powyżej 30 stawek dziennych, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności przekraczającą jeden miesiąc.

Czyny zabronione innymi karami nie są przestępstwami. Np. polskie prawo karne nie traktuje wykroczenia jako przestępstwa.

PRZESTĘPSTWO JAKO CZYN KARYGODNY

Kodeks karny w art. 1 § 1 kodeksu karnego pomija aspekt materialny przestępstwa, ale nie oznacza to, że w płaszczyźnie oceny konkretnego czyny wymóg jego społecznej szkodliwości został pominięty.

Nie jest przestępstwem czyn, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. Nie każdy czyn jest karygodny. Karygodne czyny to te, które osiągnęły wyższy niż znikomy stopień społecznej szkodliwości. Problem społecznej szkodliwości może wystąpić w konkretnym przypadku, nie musi pojawiać się zawsze. Po to by czyn był karygodny jego społeczna szkodliwość musi być duża. Jak określa się społeczną szkodliwość czynu? Na jakiej podstawie stwierdza się stopień tej społecznej szkodliwości?

Ustawa wskazuje na pewne kryteria w art. 115 § 2 kodeksu karnego:

rodzaj i charakter określonego dobra

rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody

sposób i okoliczności popełnienia czynu

waga naruszonych przez sprawcę obowiązków

postać zamiaru

rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia

ustawodawca wskazuje na elementy indywidualizujące czyn. Wskazuje na to, że jeżeli pewne elementy indywidualizujące wystąpią x razy to wtedy ten czyn zostanie określony albo jako czyn karygodny - czyli o dużym stopniu społecznej szkodliwości, albo nie, czyli jako czyn nie karygodny - o znikomej społecznej szkodliwości.

CZYN ZAWINIONY - nie ma przestępstwa bez winy

WINA - ustawowe znamię przestępstwa

Art. 1 § 3 kodeksu karnego- nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

Wskazanie w czynie na jego bezprawne elementy nie wystarcza by pociągnąć sprawce do odpowiedzialności karnej. Musi zostać jeszcze spełniony warunek winy.

Czyn zabroniony - gdy nie ma winy - jest brak elementu zawinienia, to może być czyn przestępny, karygodny ale bez winy.

w kodeksie karnym nie ma wyraźniej definicji winy

w nauce wyróżnia się dwie teorie winy

I teoria psychologiczna winy

II teoria normatywna winy

I TEORIA PSYCHOLOGICZNA WINY

Istota winy wyczerpuje się w stosunku psychicznym sprawcy do czynu zabronionego. Wg tej teorii wina umyślna polega na zamiarze zaś wina nieumyślna na lekkomyślności i niedbalstwie. Teoria ta nie wyczerpuje problemu winy, upraszcza raczej tę problematykę winy. Ta teoria jest obecnie rzadko używana.

II TEORIA NORMATYWAN WINY

Została ukształtowana na początku obecnego stulecia. Wg tej teorii istota winy nie polega na psychicznym stosunku sprawcy do czynu lecz na obiektywnym osądzie sprawcy z powodu zachowania sprzecznego z obowiązującymi normami mimo możliwości dochowania w tych warunkach wierności prawu. Centralnym pojęciem nauki o winie stała się zażucalność czynu a jej elementami konstytutywnymi:

zdolność podmiotu do ponoszenia winy zależna od poczytalności dojrzałości

umyślność lub nieumyślność

wymagalność zgodnego z prawem zachowania się zależna od braku nacisków zewnętrznych zdolnych wyłączyć zarzut.

To wszystko to przesłanki normatywne tej winy.

Ze sposobu unormowanie kwestii winy w naszym polskim kodeksie karnym wynika, że twórcy kodeksu karnego stanęli na gruncie teorii normatywnej winy

Definicja winy zgodna ze stanem prawnym w naszym Kodeksie karnym:

Winą jest oceniona z punku widzenia kryteriów społeczno - etycznych wadliwość procesu decyzyjnego w warunkach możliwości podjęcia decyzji zgodnej z wymaganiami prawa.

Opierając się na wypowiedziach kodeksu karnego wskazać należy na następujące przesłanki normatywne, od zaistnienia których zależy przypisanie sprawcy winy.

Za winnego popełnienia czynu bezprawnego, karalnego i karygodnego ustawodawca wskazuje na poszczególne przesłanki:

zdolność podmiotu do ponoszenia winy i zdolność ta uwarunkowana jest jego dojrzałością - art. 10 Kodeksu karnego i poczytalnością przynajmniej ograniczoną - art. 31 kodeksu karnego

*rozpoznawalność bezprawności czynu - nie jest zawinione zachowanie gdy zachodziła usprawiedliwiona nierozpoznawalność bezprawności czynu - art. 30 kodeksu karnego

*normalna sytuacja motywacyjna, a więc taka, w której sprawca może dokonać wyboru postępowania, uchyla winę, działanie sprawcy w warunkach przymusu, wyższej konieczności i związania obowiązkiem wykonania rozkazu - art. 26 i 318 kodeksu karnego

art. 8 kodeksu karnego

„zbrodnie można popełnić tylko umyślnie. Występek można popełnić także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi”

art. 9 kodeksu karnego

§ 1 „czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi ”

§ 2 „czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo, że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidywać”

artykuł 9 wyjaśnia kiedy jest umyślność a kiedy jest nieumyślność. - ścisła teoria normatywna nie traktuje umyślności i nieumyślności jako składników winy. Wg tej teorii umyślność i nieumyślność wchodzą w skład czynu jako znamiona jego strony podmiotowej.

Teoria kompleksowa winy zalicza umyślność i nieumyślność do elementów składowych winy.

STRUKTURA PRZESTEPSTWA

Struktura - najważniejsze elementy :

*podmiot przestępstwa

*przedmiot przestępstwa

*strona przedmiotowa przestępstwa

*strona podmiotowa przestępstwa

pytania

*kto może być podmiotem przestępstwa? Jak kształtują się warunki odpowiedzialności nieletnich i młodocianych?

*co to jest przedmiot ochrony - zamach i jakie w tym zakresie występują podziały?

*co charakteryzuje znamiona strony podmiotowej przestępstwa?

*przedstaw najważniejsze teorie związku przyczynowego w prawie karnym

*na czym polega umyślność popełnienia czynu zabronionego?

na czy polega zamiar bezpośredni?

na czym polega zamiar ewentualny?

*na czym polega nieumyślność? Przedstaw pojęcie lekkomyślności i niedbalstwa.

STRUKTURA PRZESTĘPSTWA

PODMIOT PRZESTĘPSTWA -przedmiotem przestępstwa, czyli jego sprawcą może być tylko osoba fizyczna , która osiągnęła wiek odpowiedzialności i jest poczytalna. W kodeksie karnym przyjęto ukończenie 17 lat jako granicę pozwalającą na traktowanie sprawcy czynu zabronionego jako podmiotu zdolnego do ponoszenia odpowiedzialności karnej. Osoba 17 letnia traktowana jest już jako osoba dojrzała, do 17 roku życia sprawca czynu zabronionego jest osoba nieletnią. Ta osoba nieletnia nie ponosi w zasadzie odpowiedzialność karnej za popełnienie czynu zabronionego, co nie oznacza, że nie ponosi ona w ogóle odpowiedzialności prawnej. Postępowanie z nieletnimi reguluje odrębna ustawa z 26. 10. 1982 roku „o postępowaniu w sprawach nieletnich”. W tym postępowaniu z nieletnimi , zgodnie z ustawą, wobec nieletnich, którzy dopuścili się czynu zabronionego nie stosuje się kar lecz środki wychowawcze lub poprawcze. Jednak kodeks karny w art. 10 § 2 przewiduje wyjątki od tej zasady braku odpowiedzialności karnej nieletnich. W kodeksie karnym zawarte są przesłanki szczególne odpowiedzialności karnej nieletniego. Przesłanki, które muszą wystąpić by nieletni został pociągnięty do odpowiedzialności karnej. -

*nieletni w chwili popełnienia zabronionego mu czynu zabronionego musi mieć ukończone 15 lat

*zarzucony nieletniemu czyn zabroniony musi wypełniać znamiona jednego z wymienionych w art. 10 § 2 przestępstw. Te przestępstwa są o wysokim stopniu społecznej szkodliwości, takie jak:

Zabójstwo - art. 148

ciężkie uszkodzenie ciała - art. 15

rozbój - art. 280

zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem - art. 197 § 3

*okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, a zwłaszcza, gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze i poprawcze okazały się bezskuteczne, przemawiają za pociągnięciem nieletniego do odpowiedzialności karnej.

Jeżeli te 3 przesłanki zostaną przez nieletniego spełnione to wtedy nieletni ten zostaje pociągnięty do odpowiedzialności karnej.

W stosunku do nieletnich ogranicza się wysokość przewidywanych kar do wysokości 2/3 górnej granicy zagrożenia przewidzianego za przypisanie nieletniemu przestępstwa z możliwością nadzwyczajnego złagodzenia.

Dyrektywa - Orzekając karę nieletniemu sąd powinien kierować się przede wszystkim celem wychowawczym. Kodeks karny ustanawia, ze w stosunku do osoby, która w chwili popełnienia przestępstwa nie ukończyła 18 lat nie orzeka się kary przewidującej dożywotnie pozbawienie wolności.

Osiągnięcie dojrzałości do ponoszenia odpowiedzialności karnej nie wyklucza możliwości zastosowania takich środków jakie stosuje się w stosunku do nieletnich - środków wychowawczych i poprawczych. Zgodnie z art. 10 § 4 - w stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu 17 lat, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.

Prawo karne wyróżnia jeszcze jedną kategorie wiekową - MŁODOCIANI -

Młodociani - młodocianym zgodnie z art. 115 § 1 jest sprawca, który w czasie popełnienia czyn zabronionego nie ukończył 21 lat ale ukończył lat 17, a w czasie orzekania kary w pierwszej instancji nie ukończył lat 24. z uwagi na wiek sprawców i kształtującą się ich osobowość prawo karne przewiduje pewną modyfikacje odpowiedzialności karnej. I zastosowanie wychowawczego oddziaływania kary -

art. 54 § 1 - kara powinna przede wszystkim spełnić cel wychowawczy - wymierzając karę młodocianemu sąd kieruję się przede wszystkim tym, aby sprawce wychować.

W zawiązku z problematyką podmiotu przestępstwa pozostaje podział przestępstwa na:

przestępstwa powszechne

przestępstwa indywidualne

PRZESTĘPSTWA POWSZECHNE

Większość przepisów w kodeksie karnym została tak określona pod względem zakresu podmiotu, że może je popełnić każdy zdolny do odpowiedzialności karnej podmiot przestępstwa. Przepis karny określa wtedy podmiot zaimkiem KTO, bez żadnej przydawki. - np. przestępstwo zabójstwa, kradzieży.

PRZESTĘPSTWA INDYWIDUALNE

Jest też grupa przestępstw gdzie podmioty czynu są tak określone, że mogą być one tylko popełnione przez węższy krąg podmiotów ( określone typy czynu zabronionego). Kodeks karny dla określenia tego kręgu podmiotów używa najczęściej RZECZOWNIKA - ( art. 231 - funkcjonariusz publiczny / art. 148 - zabójstwo popełnione przez matkę). Podmiot jest określony rzeczownikowo. Podmiot spełnia pewne warunki określone przez dyspozycje przepisu. Te przestępstwa nazywane są przestępstwami indywidualnymi. Największe znaczenie mają przestępstwa indywidualne popełnione przez funkcjonariuszy publicznych - art. 115 (prezydent RP, poseł, senator, radni, sędziowie, ławnicy, prokuratorzy, notariusze, komornicy, kuratorzy zawodowi, pracowników administracji państwowej lub samorządu terytorialnego, osoby będące pracownikami organów kontroli, osoby zajmujące stanowiska kierownicze w instytucjach państwowych, funkcjonariusze policji, UOP- u, funkcjonariusze służby więziennej i żołnierze pełniący czynną służbę wojskową ) kodeks karny daje tym funkcjonariuszom szczególną ochroną prawną dla nich. Ochronę prawna funkcjonariusza publicznego dają art. 222, 223,224, 225, 226 kodeksu karnego. Z drugiej strony kodeks karny przewiduje wzmożoną odpowiedzialność karną funkcjonariusza publicznego za niektóre przestępstwa przez niego popełnione. Art. 228 - przyjmowanie łapówki, korzyści majątkowej lub osobistej, 230, 231 - przekroczenie przez funkcjonariusza swoich uprawnień, nadużycie władzy lub niedopełnienie obowiązków, działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, a także inne kategorie przestępstw związane z pełnieniem funkcji urzędowej (znęcanie się, wymuszanie)

PRZEDMIOT PRZESTEPSTWA

Przestępstwo jak czyn społecznie szkodliwy godzi w istotne dla społeczeństwa dobra prawne jak życie, zdrowie, własność, bezpieczeństwo, wolność. Te dobra są przedmiotem przestępstwa. Przestępstwo stanowi zamach na te dobra i dlatego patrząc od strony przestępstwa nazywamy te dobra przedmiotami zamachu. Patrząc zaś od strony Prawa karnego nazywamy je przedmiotem ochrony.

Każde przestępstwo musi mieć swój przedmiot ochrony . w prawie karnym jest pojęcie przedmiotu wykonawczego - tym przedmiotem wykonawczym jest ten przedmiot, na którym zostaje wykonany zamach przez sprawcę, naruszający dane dobro prawne. Np. dobrem chronionym w przypadku zabójstwa jest życie a przedmiotem wykonawczym jest człowiek. Np. w przypadku kradzieży dobrem chronionym jest jakaś własność, a przedmiotem wykonawczym jest konkretna rzecz.

Dobro prawne będące przedmiotem ochrony pojedynczego przepisu karnego nazywa się indywidualnym przedmiotem ochrony. Oprócz indywidualnego przedmiotu ochrony wyróżnia się pojęcie rodzajowego przedmiotu przestępstwa. Tym rodzajowym przedmiotem przestępstwa jest dobro prawne chronione przez grupę przepisów karnych z reguły zamieszczonych w jednym rozdziale kodeksu karnego np. rozdział 33 - wymiar sprawiedliwości.

Według art. 155 § 3 - przestępstwa podobne -

Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju rozumie się przestępstwa skierowane przeciw temu samemu lub zbliżonemu dobru prawnemu. Przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne.

Przestępstwa podobne mają identyczny lub podobny przedmiot ochrony.

Jest to ważne przy ustaleniu np. recydywy.

STRONA PRZEDMIOTOWA PRZESTEPSTWA

Podstawowym składnikiem strony przedmiotowej przestępstwa jest zabronione zachowywanie się sprawcy a więc CZYN. Czyn należy do strony przedmiotowej przestępstwa. Znamiona wielu przestępstw są określone w taki sposób, że można je popełnić tylko przez działanie.

Przestępstwo przez zaniechanie będąca nieposłuszeństwem wobec normy nakazującej określone zachowanie się, występuje gdy sprawca nie wykonuje określonej czynności lub nie spełnia nałożonego na niego obowiązku. Źródła tego obowiązku :

Obowiązek określonego zachowania się :

*może wynikać wprost z przepisów prawa karnego (np. art. 240)

*może wynikać z innych aktów normatywnych np. art. 231 - przekroczenie uprawnień

Obowiązki funkcjonariuszy publicznych :

*może wynikać z piastowanego przez kogoś stanowiska

*może wynikać z orzeczenia sądowego

OKOLICZNOŚCI MODELIZUJĄCE

Czas, miejsce i sposób popełnienia czynu zabronionego

Znamiona szczególne, które występują w dyspozycji tylko niektórych typów przestępstw

*znamię czynu zalicza się do okoliczności modelizujących np. dyspozycja przepisu 286 - znamię czasu. Np. naruszenie nietykalności i obrażenie funkcjonariusza publicznego podczas pełnienia służby - znamię czasu.

*Miejsce popełnienia przestępstwa jako znamię czynu zabronionego np. art. 262 - miejsce spoczynku zmarłego - znieważenie zwłok.

*Znamiona sposobu działania ?

Do znamion strony przedmiotowej przestępstwa należy także skutek.

SKUTEK - wywołanie określonej zmiany w świecie zewnętrznym. Z analizy skutkiem w rozumieniu prawa może być wszelka zmiana wywołana przez sprawcę - zniszczenie, uszkodzenie - art. 288, podrobienie lub przerobienie dokumentu, bezprawne ograniczenie wolności.

Ze względu na skutek przestępstwa dzieli się na:

*przestępstwa materialne - skutkowe - wywołanie przez sprawce określonego skutku jest znamieniem ustawowym. Jest zmiana w świecie zewnętrznym. Musi być ustalenie związku przyczynowego między zachowaniem sprawcy a skutkiem. Skutek musi być w związku przyczynowym z zachowaniem się sprawcy. Przez związek przyczynowy rozumie się takie powiązanie zjawisk, w którym jedno wynika z drugiego. Bez określonego zachowania nie byłoby określonego skutku.

*przestępstwa formalne - bez-skutkowe - wywołanie skutku nie jest wywołane - penalizowane jest już samo zachowanie sprawcy czynu zabronionego - art. 233. skutek może wystąpić także ale nie jest on konieczny dla popełnienia przestępstwa. Skutek nie ma znaczenia dla istoty sprawy.

w prawie karnym odpowiada się karnie jeżeli skutek jest następstwem zachowania się człowieka. Musi być związek przyczynowo skutkowym.

TEORIA WARUNKOWOŚCI

Na skutek składa się zawsze szereg warunków, które łącznie tworzą jego przyczynę. W prawie karnym dla ustalenia czy zachowanie się człowieka jest przyczynowe dla skutku wystarczy stwierdzić, że jest ono jednym z jego warunków. W tym celu posługujemy się metodą zwaną testem - „ sine qua non” - mianowicie hipotetycznie eliminujemy zachowanie się człowieka z pośród wielu wchodzących w grę warunków skutków. - ? Jeżeli bez tego zachowanie się skutek by nie nastąpił jest ono jego przyczyną.

Teoria ta jest bardzo powszechnie stosowana. Związek przyczynowy w niej jest bardzo ważny. Wadą tej teorii jest to, że zbyt szeroko ujmuje związek przyczynowy.

Teoria ta ma pewne uzupełnienie - przez WYRÓŻNIENIE KWALIFIKOWANE - Teoria ZWIĄZKU ADEKWATNEGO - zbyt daleko idąca warunkowość musi być ograniczona do związku przeciętnego lub normalnego -

Teoria adekwatności

TEORIA RELEWANCJI -

Pozwala wyeliminować wady teorii adekwatności.

Związek przyczynowy zależy od prawnej wartości danego czynu dla skutku. Tę prawną wartość danego czynu dla skutku ta teoria relewancji stara się odkryć w istocie czynu. Główne kryterium stanowi tu znamię czasownikowe dyspozycji wchodzącego w grę przepisu prawa karnego np. zabija, zabiera.

Dane zachowanie będzie przyczynowe dla skutku jeżeli odpowiada sensowi znamienia czasownikowego (np. można je potraktować jako element zabijania, jako element zabierania).

Zarówno teoria adekwatności jak i teoria relewancji maja na celu zawężenie przyczynowości według teorii warunkowości. Te wszystkie teorie są stosowane w prawie, nie tylko w prawie karnym. Sędzia sam decyduje jaką teorie wybrać.

4. STRONA PODMIOTOWA PRZESTĘPSTWA

zasada art. 8 kodeksu karnego :

„zbrodnie można popełnić tylko umyślnie. Występek można popełnić także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi”. Umyślność i nieumyślność to nie to samo co wina umyślna i nieumyślna.

Zasada art. 9 kodeksu karnego :

§ 1 „czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi ”

§ 2 „czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo, że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidywać”

UMYŚLNOŚĆ - jako znamię podmiotowe czynu zabronionego sprowadza się do zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Pojęcie zamiaru swym zakresem obejmuje wypadki:

*gdy sprawca chce popełnić czy zabroniony - zamiar bezpośredni - dolus directus- tu nie ma wątpliwości co do umyślności z zamiarem bezpośrednim

*wypadki, w których sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i się na to godzi - zamiar wynikowy - dolus eventalis - tu mogą być wątpliwości. Ten zamiar wynikowy nigdy nie występuje sam, a zawsze w towarzystwie zamiaru bezpośredniego. np. podczas zamiaru bezpośredniego może wystąpić zamiar wynikowy. Chcąc uzyskać realizacje celu bezpośredniego przestępca godzi się na zamiar wynikowy.

Te zamiary w stronie podmiotowej - w umyślności - wyodrębnia się ze względu na stronę woluntatywną

Niektóre typy czynów mogą być popełnione tylko z zamiarem bezpośrednim. Ma to miejsce wtedy, gdy ustawa opisu czynu zabronionego wprowadza znamiona podmiotowe charakteryzujące szczególne nastawienie sprawcy. Takim znamieniem podmiotowym, charakteryzującym nastawienie sprawcy będzie określenie celu.

NIEUMYŚLNOŚĆ - w prawie karnym występuje w postaci lekkomyślności i niedbalstwa. Nieumyślność jest znamieniem podmiotowym charakteryzującym czyn zabroniony. Charakterystycznym dla nieumyślności jest popełnienie czynu zabronionego na skutek niezachowania nieostrożności wymaganej w danych okolicznościach.

Lekkomyślność - polega na świadomym naruszeniu obowiązku ostrożności. Sprawca uświadamia sobie możliwość popełnienia czynu zabronionego ale w odróżnieniu od umyślności czynu tego nie ma zamiaru popełnić.

Niedbalstwo - brak świadomości sprawcy, że narusza normy ostrożności, które miał obowiązek przestrzegać - tym różni się od lekkomyślności. Można przez niedbalstwo spowodować ogromne szkody

FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

*formy zjawiskowe

*formy stawialne

Pytania:

*Co rozumiesz przez formy popełnienia przestępstwa.

*Na czym polega istota usiłowania.

* Jak kształtuje się karalność usiłowania w polskim prawie karnym?

*Przedstaw znamiona usiłowania nieudolnego według obowiązującego kodeksu karnego.

*Omów znamiona przygotowania. Jak przedstawia się karalność przygotowania?

*Przedstaw charakter i funkcje czynnego żalu w wypadkach usiłowania i przygotowania.

*Na czym polega jednosprawstwo?

*Przedstaw istotę współsprawstwa oraz jego cechy.

*Na czym polega sprawstwo kierownicze oraz sprawstwo polecające? Jak przedstawia się karalność sprawcy kierowniczego a jak wykonującego czyn?

*Na czym polega podżeganie i pomocnictwo? Przedstaw ich charakterystyczne cechy.

Kodeks karny zawiera regulacje 2 podstawowych form popełnienia przestępstwa:

FORMY STAWIALNE :

Przygotowanie

Usiłowanie

Stanowią rozszerzenie przedmiotowe karalności czynu zabronionego, bowiem obejmują nie tylko wypełnienia znamion czynu zabronionego ale i obejmują zachowania przed popełnieniem czynu zabronionego - zachowanie poprzedzające dokonanie czynu zabronionego

Kodeks karny nie przewiduje samodzielnej podstawy odpowiedzialności karnej. Zawsze ta odpowiedzialność zrelacjonowana jest do popełnienia tego czynu zabronionego. Dlatego kwalifikacja form zjawiskowych zawsze jest złożona. Przytacza się przepis części ogólnej a następnie przytacza się przepis do którego np. to przygotowanie czy usiłowanie się odnosi. Art. 16 kodeksu karnego określa przygotowanie.

FORMY ZJAWISKOWE :

sprawstwo

współsprawstwo

sprawstwo kierownicze

sprawstwo polecające

podżeganie

pomocnictwo

Te formy stanowią podmiotowe rozszerzenie karalności czynu. Oprócz sprawcy zasadniczego pociąga się do odpowiedzialności osoby z nim współpracujące.

DROGA PRZESTĘPSTWA

W kodeksie karnym jest tak, że nie w każdym przypadku przestępstwa może wystąpić przygotowanie lub usiłowanie. Ta droga przestępstwa i inter crimins zaczyna się od zamiaru zrealizowania określonego czynu, który zawiera znamiona czynu zabronionego a na końscu następuje dokonanie tego czynu zabronionego. Na tej drodze przestepstwa wystepują pewne odcinki :

ZAMIAR ------ PRZYGOTOWANIE ------ USIŁOWANIE ------ DOKONANIE

Etapy realizacji czynu zabronionego :

Są przestępstwa, które realizują cała tą droga przestępstwa ale występują też takie, które nie realizują tej drogi w całości. Np. przy nieumyślności nie występuje zamiar a przy groźbie nie ma usiłowania i przygotowanie.

Na tej drodze przestępstwa mogą być realizowane wszystkie etapy ale nie muszą. Dokonanie przestępstwa rozgrywa się w pewnym czasie od zamiaru do zrealizowania znamion czynu zabronionego. Ustawodawca przy formach stawialnych cofa się i obejmuje penalizacją zarówno etapy przed dokonaniem - czyli obejmuje zarówno przygotowanie jak i usiłowanie. Usiłowanie jest tą postacią realizacji czynu zabronionego, że jest karalne zawsze a przygotowanie nie jest karalne chyba, że przepis stanowi inaczej. W prawie karnym obowiązuje również zasada, ze zamiar popełnienia czynu zabronionego nie podlega karze

ROZSZERZENIE PODMIOTOWE KARALNOŚCI

Nie tylko za dokonanie przestępstwa ale także za drogę, głównie usiłowania a nawet przygotowania. Jest cofniecie na tą drogę, ustawa w penalizacji cofa się.

Formy zjawiskowe - podmiotowe rozszerzenie karalności w stosunku do osoby, która swoim czynem realizuje wszystkie znamiona przestępstwa.

Formy zjawiskowe obejmują współdziałanie przy popełnieniu przestępstwa i dlatego jest to rozszerzenie w stosunku do osoby, która realizuje te znamiona. Współdziałanie - nie każda z osób musi realizować znamiona czynu typu zabronionego w części szczególnej ustawy. Osoba nie realizuje wszystkich znamion czynu zabronionego i jest pociągana do odpowiedzialności karnej - osoba, która współdziałała w popełnieniu czynu zabronionego a nie zrealizowała wszystkich znamion czynu zabronionego.

Istnieje potrzeba stworzenia podstawy prawnej do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej tych osób, które współdziałały.

Koncepcje uzasadnienia odpowiedzialności osób, które współdziałały w popełnieniu czynu zabronionego:

*koncepcja udziału w cudzym przestępstwie - zakłada, że przestępstwo popełnia ten, kto jest jego sprawcą - czyli ten, kto zrealizował znamiona czynu zabronionego. Pozostałe osoby, które z nim współdziałały, wg tej koncepcji biorą jedynie udział w popełnieniu tego cudzego przestępstwa. Sprawca i osoby z nim współdziałające popełniają jedno przestępstwo. Odpowiedzialność współdziałających jest uzależniona od tego co zrobił sprawca. Jeżeli będzie to usiłowanie dokonania czynu zabronionego to współdziałające odpowiadać będą za współdziałanie przy usiłowaniu. Wg tej koncepcji sprawca jest główną figurą a współdziałający pozostają w tle. Konsekwencją tego może być różne ukształtowanie kar za sprawstwo i za udział w przestępstwie. Inaczej może odpowiadać sprawca czynu zabronionego a inaczej współdziałający. Z reguły współdziałający odpowiada łagodniej, jego zachowanie penalizowne jest łagodniej.

*koncepcja jednolitego sprawstwa: wszystkie osoby, które swoim zachowaniem przyczyniają się do popełnienia przestępstwa traktowani są jako jego sprawcy. Podlegają karze w granicach przewidzianych w ustawie za sprawstwo. Koncepcja ta zakłada, że każdy z współdziałających odpowiada za własne bezprawie i za własną winę.

*U podstaw kodeksu karnego leży też Polska Koncepcja Odpowiedzialności - Polska koncepcja postaci zjawiskowej przestępstwa odnosi się tylko do podżegania i pomocnictwa. Wg Polskiej koncepcjo podżegacz i pomocnik popełniają własne przestępstwo w odpowiedniej postaci zjawiskowej podżegania i pomocnictwa. Odpowiedzialność podżegacza lub pomocnika jest niezależna od oceny prawnej zachowania sprawcy. Wg Polskiej koncepcji podżegacz i pomocnik popełniają przestępstwo nawet wtedy, gdy osoba, której pomagali, lub która podżegali, nawet nie usiłowała dokonać czynu zabronionego. Istota prawna tych postaci zjawiskowych wynika ze zrealizowania znamion podżegania i pomocnictwa. Pomocnictwo i podżeganie nie są zależne od sprawstwa ale są pojęciami relatywnymi tzn. muszą on odnosić się do konkretnego przestępstwa, do znamion określonego przestępstwa.. są relatywnym zjawiskiem w stosunku do konkretnego czynu, który została zrealizowany.

Omówienie FORM STAWIALNYCH :

PRZYGOTOWANIE

Jako postać stawialna przestępstwa musi być zawsze przygotowaniem określonego czynu zabronionego. Ze społecznej szkodliwości tego czynu czerpie ta postać swój sens.

Art. 15 § określa ta instytucje przygotowania ;

Postacie przygotowania realizujące znamiona jego strony przedmiotowej :

*wejście w porozumienie z inną osobą -konfiguracja wieloosobowa

*uzyskania lub przysposobienie środków - konfiguracja jednoosobowa

*zbieranie informacji lub sporządzenie planu działania

strona podmiotowa przygotowania - charakterystyczny jest cel popełnienia czynu zabronionego - oznacza to karalność czynności przygotowawczych wykonawczych z bezpośrednim zamiarem popełnienia przestępstwa.

To podmiotowe przygotowanie musi być relacjonowane do znamion czynu konkretnego przestępstwa. Cel odnosi się do tego czynu zabronionego, którego popełnienie sprawca przygotowuje.

Ta forma stawialna popełnienia czynu zabronionego czyli przygotowanie ogólnie nie jest karalna. Jest on karalna tylko w przypadkach wyraźnie przez ustawę wskazaną - art. 16 § 2

W kodeksie karnym klauzula karalności przygotowania ujęta jest „kto czyni przygotowanie do przestępstwa ujętego w artykule” - ta klauzula jest w 6 wypadkach ;

*art. 127 § 2 - przygotowanie do zamachu stanu

*art. 128 § 2 - przygotowanie do zamachu stanu

*art. 140 § 3 - przygotowanie do zamachu terrorystycznego

*art. 175 - przygotowanie do katastrofy w komunikacji

*art. 252 § 3 - przygotowanie do wzięcia zakładnika

*art. 270 § 3 - przygotowanie do fałszowania dokumentów

w trzech dalszych przepisach - art. 168 / art. 310 § 4 / art. 339 § 4 / - tak ujęta klauzula karalności odnosi się do większej ilości czynów zabronionych

klauzula karalności nie wprowadza ograniczeń co do form przygotowania w tych wypadkach. W kodeksie karnym spotykamy przepisy, które dotyczą także karalności przygotowania, ale odnoszą się do określonej formy przygotowania. Są dwa przepisy, które odnoszą się do określonej formy przygotowania:

*art. 130 § 3 - karalne przygotowanie polega na gromadzeniu i przechowywaniu wiadomości, włączaniu się do sieci komputerowej w celu ich uzyskania, zgłaszaniu gotowości do działania na rzecz obcego wywiadu, udzielaniu obcemu wywiadowi wiadomości - przeciwko RP - podlega karze pozbawienia wolności os= d6 miesięcy do 8 lat

*art. 343 § 3 - żołnierz, który wchodzi w porozumienie z innymi żołnierzami w celu popełnienia czynu zabronionego podlega karze ograniczenia wolności, aresztu wojskowego albo pozbawienia wolności do lat 2

kodeks karny przewiduje również przypadki BEZKARNOŚCI PRZYGOTOWANIA

kodeks karny mówi, że w pewnej określonej sytuacji określone przygotowanie może być bezkarne. Art. 17 § 1 - nie podlega karze za przygotowanie ten kto dobrowolnie od niego odstąpił. Dobrowolność odstąpienia może być wówczas gdy sprawca uświadamia sobie możliwość konsekwencji za popełnienie czynu zabronionego i dobrowolnie od niego odstępuje. Ustawodawca wymaga także spełnienia pewnych warunków koniecznych do sklasyfikowania przygotowania jako bezkarnego :

Warunki do bezkarności przygotowania w konfiguracji jednoosobowej :

*zniszczenie przygotowywanych środków lub zapobiegnięcie skorzystania z nich w przyszłości

*dobrowolne odstąpienie od przygotowania

Warunki do bezkarności przygotowania w konfiguracji wieloosobowej :

*dobrowolne odstąpienie

*zniszczenie przygotowywanych środków lub zapobiegnięcie skorzystania z nich w przyszłości

*podjęcie odpowiednich starań zmierzających do zapobieżenia dokonania czynu zabronionego

USIŁOWANIE ;

Usiłowanie udolne - wyrażone w art. 13 § 1 kodeksu karnego :

Odpowiada za usiłowanie ten, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje.

Z tej definicji można wyprowadzić następujące znamiona usiłowania :

*zamiar popełnienia czynu zabronionego - warunkiem ustalenia usiłowania jest stwierdzenie zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Ten zamiar musi się odnosić do czynu określonego w części szczególnej ustawy karnej (np. zabójstwo, kradzież ). Ten zamiar popełnienia konkretnego czynu zabronionego może być w postaci zamiaru bezpośredniego lub zamiaru ewentualnego. Należy zaznaczyć, że możliwość działania z zamiarem ewentualnym odnosi się do czynu zabronionego, w którym może wystąpić zamiar ewentualny. Jeżeli np. sprawca działa w bezpośrednim zamiarze odebrania mienia bije ofiarę w głowę z zamiarem zabicia, to odpowiadać będzie za zabójstwo z zamiarem ewentualnym. Jeśli ofiara zostanie uratowana to sprawca odpowie za usiłowanie zabójstwa. Przy przestępstwach kierunkowych występuje tylko zamiar bezpośredni.

*zachowanie będące bezpośrednim zmierzaniem ku dokonaniu czynu zabronionego - zachowanie się oznacza ustawową dopuszczalność usiłowania nie tylko w formie działania ale także w formie zaniechania. Usiłowanie w formie zaniechania przy przestępstwach skutkowych nie budzi wątpliwości - sprawca zmierzał przez zaniechanie do popełnienia czynu zabronionego. Przy przestępstwach materialnych możliwe jest usiłowanie przez zaniechanie natomiast przy przestępstwach formalnych jest to niemożliwe ( usiłowanie popełnienia przestępstwa formalnego przez zaniechanie trudno jest sobie wyobrazić). Cecha bezpośrednia zachowania - tylko takie zachowanie może być uznane za usiłowanie, które bezpośrednio zmierza do dokonania. Usiłowanie jest czymś bliższym przestępstwu niż przygotowanie. Usiłowanie musi zmierzać bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego. To zmierzanie bezpośrednie do dokonania czynu zabronionego wiązać należy ze znamieniem czasownikowym danego typu czynu zabronionego ( np. bezpośrednie zmierzanie do kradzieży, do zabicia ). Ustawa wymaga w tych przypadkach bezpośredniości. Zmierzania do dokonania czynu zabronionego. Bezpośredniość to takie zachowanie, które łączy się ze znamieniem czasownikowym, to zachowanie dążące do realizacji czynu zabronionego.

*brak dokonania zamierzonego przez sprawcę czynu zabronionego. - brak dokonania zamierzonego przez sprawce czynu zabronionego to znamię negatywne usiłowania. Granica między usiłowaniem a dokonaniem przestępstwa przebiega między wypełnieniem a niewypełnieniem znamion czynu zabronionego. Dokonanie przestępstwa następuje wtedy, gdy wypełnione zostaną wszystkie znamiona czynu zabronionego. W przypadku usiłowania nie wszystkie znamiona czynu zabronionego zostaną zrealizowane, wypełnione.

Brak dokonania czynu zabronionego może być spowodowany tym, że sprawca nie ukończył czynu zabronionego, nie zrealizował wszystkich znamion czynu zabronionego. Jest to USIŁOWANIE NIEUKOŃCZONE.

Brak dokonania czynu zabronionego może być też wtedy, gdy sprawca wykonał wszystko by nastąpiło dokonanie czynu zabronionego ale mimo to nie osiągnął dokonania, nie osiągną umiłowanego skutku. Wtedy nadal będzie to usiłowanie a zabraknie tylko elementu dokonania bo nie nastąpi skutek tego usiłowania. (Np. sprawca chciał zabić, strzelił i chybił...)Jest to USIŁOWANIE SKOŃCZONE (UKOŃCZONE)

USIŁOWANIE NIEUDOLNE

W prawie karnym istnieje jeszcze jeden rodzaj usiłowania - usiłowanie nieudolne. Usiłowanie nieudolne jest odmianą usiłowania, występują tu te znamiona co przy usiłowanie udolnym, z tą jednak różnicą, że oprócz nich występują znamiona modyfikujące.

Przy usiłowaniu nieudolnym brak dokonania czynu zabronionego jest zawsze wynikiem niemożności popełnienia tego czynu w zaistniałych warunkach. Istota usiłowania nieudolnego jest to, że czy zabroniony nie może być dokonany.

Przyczyna tej nieudolności może być:

*brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim zamierzonego czynu zabronionego. Np. sprawca włamuje się do kasy pancernej by ukraść pieniądze. Po włamaniu okazuje się, że kasa jest pusta. Nie ma wiec sprawca co ukraść bo nie ma przedmiotu do dokonania przestępstwa.

*Ze względu na użycie przez sprawce środka, nie nadającego się do realizacji przyjętego zamiaru. Np. próba zastrzelenia człowieka z broni, która się do tego nie nadaje.

Usiłowanie jest konsekwencją błędu. Ustawa wskazuje na dwa przypadki błędu:

*błąd co do przedmiotu na którym ma być popełniony czyn zabroniony

*błąd co do użycia środka, nieświadomość tego, że dany środek nie nadaje się do użycia.

Błąd uzasadnia odpowiedzialność karną za usiłowanie popełnienia czynu zabronionego, stwarza podstawę do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej. Błąd powoduje, że sprawca dokonuje usiłowania popełnienia czynu zabronionego.

KARALNOŚĆ USIŁOWANIA

Usiłowanie udolne zagrożone jest taką samą kara jaka grozi za dokonanie czynu zabronionego. Sprawca usiłowania udolnego odpowiada z tego samego przepisu co sprawca, który dokonał czynu zabronionego. Jeśli ktoś np. zabije człowieka to będzie odpowiadał z art. 148, tak jak ktoś kto człowieka zabił.

Usiłowanie nieudolne - sad może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet odstąpić od jej wymierzenia. W tym przypadku sąd ma dużą rozpiętość wymierzenia kary, może zastosować normalną karę albo i inną.

ODSTĄPIENIE OD USIŁOWANIA I CZYNNY ŻAL

Wg kodeksu karnego nie podlega karze za usiłowanie ten, kto dobrowolnie odstąpił od popełnienia czynu zabronionego lub zapobiegł skutkowi przestępstwa. Prawo przewiduje dodatkowo złagodzenie kary wobec sprawcy, który dobrowolnie starała się zapobiec skutkowi przestępstwa.

Ustawodawca przy ustanowieniu takiej swobody sądowi co do wymierzenia kary, od odstąpienia od kary lub złagodzenia kary po karę najsurowszą za popełniony czyn, kieruje się postulatami kryminalno - politycznymi. Przepisy w kodeksie karnym ustanawia się po to, by chronić określone dobro. Tak długo jak dobro to nie zostało naruszone tak długo istnieje możliwość zapobiegnięciu naruszenia tego dobra. Sąd daje możliwość - możesz zawsze zapobiec naruszeniu tego dobra. Dlatego jeśli ktoś zapobiegnie przestępstwu może liczyć na łagodniejsze traktowanie. Ustawodawca wymienia tu, że taka osoba dobrowolnie odstąpiła od czynu.

Dobrowolne odstąpienie od czynu jest jedna z przesłanek bezkarności

Dobrowolne odstąpienie od popełnienia czynu zabronionego jest wystarczające by odstąpić od wymierzenia kary lub wydać łagodniejszy wyrok wtedy gdy usiłowanie jest nieukończone. - to wystarczy by dobro prawne nie zostało naruszone, gdy sprawca nie kończy przestępstwa, rezygnuje z jego popełnienia.

Dobrowolne odstąpienie od popełnienia czynu zabronionego jest niewystarczające wtedy, gdy mamy do czynienia z usiłowaniem ukończonym. W tym przypadku odstąpienie od czynu jest niewystarczające bo ktoś dokonał już danego czynu., tu nastąpił skutek usiłowania. Sprawca dopuścił do nastąpienia skutku i jego usiłowanie zostało zakończone.

Oprócz odstąpienia od popełnienia czynu zabronionego jest jeszcze jedna przesłanka bezkarności - zapobiegnięciu przestępstwa albo jego skutkowi. Jest to CZYNNY ŻAL - czyli przeciwdziałanie, próba zapobiegnięcia przestępstwa lub zapobiegnięcia skutkom tego przestępstwa. Wtedy ustawa powiada, że sprawca może uniknąć odpowiedzialności, może uniknąć konsekwencji swojego działania tylko wtedy, gdy nie zostanie naruszone dobro prawnie chronione, gdy sprawca nie dopuści do naruszenia tego dobra i zapobiegnie skutkom przestępstwa.

Gdy np. sprawca usiłował zapobiec przestępstwu ale mu to nie wyszło to wtedy odpowiada za usiłowanie ale fakt, że starał się zapobiec przestępstwu może być wzięty przez sąd pod uwagę i ewentualnie można złagodzić karę. Sprawca nie uniknie kary, ale kara ta może być łagodniejsza.

OMÓWIENIE FORM ZJAWISKOWYCH:

SPRAWSTWO POJEDYŃCZE:

Najbardziej prosta forma zjawiskowa. Określone jest w każdym przepisie części szczególnej prawa karnego. Czyn zabroniony w postaci sprawstwa pojedynczego jest dokonany jeżeli zostały zrealizowane wszystkie znamiona czynu zabronionego. Sprawcą pojedynczym jest ten, kto sam wykonuje czyn zabroniony.

W kodeksie karnym są także przestępstwa indywidualne. Wtedy określone są cechy indywidualne jakie sprawca pojedynczy powinien posiadać.

WSPÓŁSPRAWSTWO :

Kodeks karny przewiduje odpowiedzialność za sprawstwo także wtedy gdy ktoś wykonuje czyn zabroniony WSPÓLNIE I W POROZUMIENIU z inną osobą.

Taką postać sprawstwa nazywa się współsprawstwem.

Wykonanie czynu zabronionego wspólnie z inna osobą. Każda ze współdziałających osób realizuje część znamion składających się na czyn zabroniony. Suma tych zachowań powoduje, stanowi pełna realizacje określonego typu czynu zabronionego. Np. art. 280.

Współsprawca odpowiada z artykułu dotyczącego określonego typu czynu zabronionego nawet jeśli zrealizował tylko część znamion tego czynu zabronionego. - żaden ze sprawców nie wypełnił indywidualnie znamion czynu zabronionego ale oni odpowiadają razem - jeden odpowiada za czyn drugiego.

Jeżeli jeden ze współsprawców atakuje jakąś osobę a drugi w tym czasie tą osobę okrada, to ci sprawcy wspólnie zrealizowali jeden czyn.

WSPÓLNIE I W POROZUMIENIU z inną osobą - te osoby muszą wejść ze sobą w porozumienie i muszą ze sobą współpracować.\

Przy współsprawstwu nie ma odpowiedzialności za współsprawcę, który dokonał jakiegoś ekscesu, np. niespodziewanie wyjął nuż podczas bójki i kogoś zabił. W tej sytuacji ten pierwszy sprawca nie będzie odpowiadał za to co zrobił ten drugi.

W prawie karnym przewiduje się też możliwość za to, że ktoś nie zrealizował sam znamion czynu zabronionego.

SPRAWSTWO KIEROWNICZE :

Według kodeksu karnego sprawstwo kierownicze polega na tym, że osoba nie realizuje w ogóle znamion czynu zabronionego lecz kieruje wykonanie czynu zabronionego przez inną osobę.

Osoba w ogóle nie realizuje znamion czynu zabronionego ale kieruje wykonaniem tego czynu.

KIEROWNICTWO - faktyczne panowanie nad wykonaniem czynu zabronionego, od decyzji kierującego zależy rozpoczęcie, prowadzenie działalności przestępczej ale także zaniechanie czy przerwanie działalności przestępczej czy wykonanie czynu zabronionego.

Ma to zastosowanie w przypadku zorganizowanej przestępczości. Szef grupy nie uczestniczy w wykonaniu czynu zabronionego, on pracuje nad przebiegiem wykonania tego czynu zabronionego. - np. Bin Laden. Sprawstwo kierownicze wystąpi w przypadkach posłużenia się drugą osobą jako narzędziem wykonania czynu zabronionego. Następuje to gdy sprawca kierowniczy wykorzysta osobę nieletnią, niepoczytalną do popełnienia określanego czynu zabronionego. Za wykonanie takiego czynu zabronionego sprawca kierowniczy podlega odpowiedzialności za ten czyn

SPRAWSTWO POLECAJACE -

Polega ono na wykorzystaniu uzależnienia innej osoby od siebie i polecenie jej wykonania czynu zabronionego. To uzależnienie odróżnia sprawstwo polecające od podżegania . a więc tym elementem konstytutywnym sprawstwa polecającego jest stosunek zależności między osobą wydającą polecenie wykonania czynu zabronionego a sprawca ten czyn wykonującym.

Zależność nie musi tu mieć charakteru tylko służbowego, chodzi tu o zależność faktyczną, czyli taki układ pomiędzy współdziałającymi osobami, że jedna z nich wie, że jest zależna i musi wykonywać polecenia, rozkazy osoby drugiej.

Mogą to być zależności:

*rodzinna - między rodzicami a dziećmi, mężem a żoną

*oparta na szantażowaniu

*służbowa - w pracy

osoba zobowiązana do wykonania czynu zabronionego musi o tym wiedzieć.

Polecenie wykonania czynu zabronionego może być dane w dowolnej formie, ważne jest by odbiorca polecenia zrozumiał je jako wydającego polecenie wykonania czynu zabronionego. To sprawstwo polecające czerpie swoje bezprawie z dokonania czynu zabronionego, co oznacza, że sprawstwo polecające dokonane jest z chwilą realizacji czynu zabronionego przez sprawce dokonującego. Jeżeli sprawca wykonujący ograniczy swoje zachowanie jedynie do usiłowania popełnienia czynu zabronionego to sprawca polecający odpowiadać będzie za usiłowanie popełnienia czynu zabronionego.

Dwie niesprawcze postacie : PODŻEGANIE I POMOCNICTWO

PODŻEGANIE:

Zgodnie z polskim prawem karnym odpowiada za podżeganie ten, kto chcąc aby inna osoba dokonała czynu zabronionego nakłania ją do tego. Istota podżegania polega na oddziływaniu na psychikę drugiej osoby w celu wzbudzenia w niej zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Z tego wynik a, że jeżeli osoba podjęła wcześniej zamiar dokonania czynu zabronionego, wtedy nie będzie podżegania. To podżeganie polega na nakłanianiu innej osoby tzn. osoba ta musi być zindywidualizowana. Takie nawoływanie do popełnienia przestępstwa skierowane do nieokreślonej liczby osób nie będzie przestępstwem.

Art. 255 -„ kto publiczne nawołuje do przestępstwa przeciw skarbowi państwowemu...” ustawa nie wymaga określonej formy nakłaniania. Może to być prośba, polecenie, bez wykorzystywania zależności, wprowadzenie w błąd innej osoby.

Zgodnie z polską koncepcją odpowiedzialności za formy zjawiskowe podżeganie jest zrealizowane w momencie zakończenia podżegania tzn. nie wymaga to faktycznego sprawstwa, osoba nakłaniana mogła nie dać się nakłonić i mogła nie wykonać czynu zabronionego. Podżeganie nie jest zależne od sprawstwa. Podżegacz odpowiada za podżeganie z nie za czyn, który mógł nie zaistnieć. Jednak nie oznacza to, że nie ma zależności między podżeganiem a sprawstwem. Za samo podżeganie nie można odpowiadać lecz można odpowiadać za podżeganie zabicia kogoś - art. 148. Podżeganie może być popełnione tylko umyślnie i to z zamiarem bezpośrednim.

POMOCNICTWO ;

Odpowiedzialność za pomocnictwo ponosi ten, kto w zamiarze aby inna osoba dokonała czynu zabronionego swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienia, w szczególności dostarczając narzędzie, środki przewozu, udzielając rady lub innych informacji. Kodeks karny przewiduje także odpowiedzialność za pomocnictwo za zaniechanie. Odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawemu szczególnemu obowiązkowi nie dopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia innej osobie popełnienie czynu zabronionego. Pomocnictwo musi być zachowanie, które w sensie obiektywnym ułatwia dokonanie czynu zabronionego, na tym polega jego strona przedmiotowa.

Ustawa wymienia sposoby udzielenia pomocy, są to :

*sposoby o charakterze fizycznym :

*dostarczanie narzędzia - wg kodeksu karnego narzędziem jest każdy przedmiot ułatwiający dokonanie czynu zabronionego.

*Dostarczanie środków przewozu - wg kodeksu karnego środek przewozu to każde urządzenie służące do transportu.

Zawarte w ustawie wyrażenie : dostarczając urządzenia lub środka przewozu należy rozumieć szeroko jako każdy sposób dostarczania - np. przez sprzedaż, darowanie, użyczenie. Ustawa wymienia sposoby udzielenia pomocy i traktuje je w sposób obiektywny, tzn. że nie wymagany jest osobisty kontakt pomagającego i dokonującego czynu zabronionego.

*sposoby o charakterze psychicznym :

udzielanie rady

udzielanie informacji

pomoc w formie oddziaływanie psychicznego - jej treścią, czyli treścią udzielonej rady, informacji, może być sposób dokonania przestępstwa, dojścia do miejsca popełnienia przestępstwa, dojścia do ofiary, osoby. Każde zachowanie poprzedzające dokonanie czynu zabronionego może być traktowane jako pomoc, jeśli ma to miejsce po dokonaniu czynu zabronionego:

ukrycie narzędzia przestępstwa - jest to PASERSTWO

ukrycie osoby przestępcy - jest to POPLECZNICTWO

pomocnictwo swój sens czerpie z realizacji postaci zjawiskowej tzn. pomocnictwo + czyn, do którego udzielono pomocy = przestępstwo. Samo pomocnictwo bez czynu nie stanowi przestępstwa. Występuje tutaj podobna sytuacja jak przy podżeganiu - relacja między podżeganiem / pomocnictwem a czynem.

24

---