Rewolucja lutowa - rosyjska rewolucja przeciwko carowi Mikołajowi II i rosyjskiej monarchii absolutnej. Wybuchła 3 marca 1917, (wg kalendarza juliańskiego 23 lutego) .
Geneza
I wojna światowa była główną przyczyną upadku monarchii rosyjskiej.
Nieudolnie dowodzone i źle wyposażone oddziały rosyjskie zaczęły ponosić klęski
coraz gorsza sytuacja aprowizacyjna ludności,
masowy pobór do wojska i przedłużające się przestoje w pracy fabryk.
Mikołaj II nie cieszył się zbyt dużym autorytetem wśród poddanych
podejrzewano carycę Aleksandrę o sprzyjanie Niemcom
uleganie wpływom Rasputina.
Od 1916 nasilały się strajki i bunty w armii w których uczestniczyli głównie świeżo powołani żołnierze.
obwiniano cara o klęski na froncie, po tym jak wyjechał na front, bezpośrednio kierując działaniami armii
R. Pipes - > dodatnie temeratury, słoneczna pogoda w lutym
Przebieg
Za początek rewolucji uchodzi strajk robotników z Zakładów Putiłowskich w Piotrogrodzie 3 marca (18 lutego) 1917 na znak protestu przeciw brakom żywności.
10 marca strajk obejmował już wszystkie zakłady piotrogrodzkie.
11 marca wojska strzelały do tłumu
Bunt w wojsku zapoczątkowali żołnierze z Pułku Pawłowskiego odmawiając strzelania do cywili. Szybko bunt przeniósł się na pozostałe pułki w stolicy -
Ośrodki władzy
Na czele rewolucji próbowały stanąć dwa ośrodki władzy, powstałe 12 marca: powołany przez Dumę i popierany przez centrystów i umiarkowanych Tymczasowy Komitet Dumy oraz Piotrogradzka Rada (Sowiet), zdominowany przez eserów i socjaldemokratów.
Skutki rewolucji:
car Rosji Mikołaj II abdykował
Tymczasowy Komitet Dumy został przekształcony w Rząd Tymczasowy na czele z kadetem, księciem Gieorgijem Lwowem przy poparciu prawicowych eserów (Aleksander Kiereński) Jednocześnie zaczęły powstawać rady i komitety robotnicze w miastach oraz żołnierskie na froncie.Pogarszająca się sytuacja gospodarcza oraz dalsze klęski na frocie nie sprzyjały jednak stabilizacji.
Powrót Lenina do Piotrogrodu 16 kwietnia z pomocą Niemców nasilił pacyfistyczną agitację bolszewików
Tezy kwietniowe
w kwietniu 1917 r. do Piotrogrodu przybył Lenin. Następnego dnia po przyjeździe wygłosił on referat, który przeszedł do historii pod nazwą "Tez kwietniowych".
Przedstawił w nim hipotezę, jakoby w Rosji dokonała się wskutek rewolucji lutowej rewolucja burżuazyjno-demokratyczna, którą należy niezwłocznie przekształcić w rewolucję socjalistyczną, tworząc system rad i pozbawiając Rząd Tymczasowy władzy
Pucz Korniłowa
7 września głównodowodzący wojsk rosyjskich generał Ławr Korniłow pod pretekstem możliwości bolszewickiej rewolty zażądał dymisji ministrów i wysłał do Piotrogrodu oddziały zbrojne.
Do Kiereńskiego dojdzie sfałszowany telegram o próbie zamachu stanu Korniłowa.
Premier zabierze mu tytuł dowódcy.
Korniłow przekonany, że Kiereński jest zakładnikiem bolszewików w Piotrogrodzie wyruszył z korpusem kozackim na stolicę. Gdy okazało się, że Kiereński zgodził się na uzbrojenie bolszewickiej Czerwonej Gwardii i wysłał wojska z Piotrogrodu przeciw korpusowi kozackiemu
Kiereński odebrał Korniłowowi dowództwo i aresztował go w twierdzy w Mohylewie. Dwuznaczne postępowanie Kiereńskiego i jego odwołanie się do bolszewików przeciwko armii spowodowało lawinową utratę poparcia dla Rządu Tymczasowego i w konsekwencji utorowało drogę do przejęcia władzy w Rosji przez bolszewików, w niecałe dwa miesiące od tzw. puczu Korniłowa.
Premier Kiereński uznał to za próbę przejęcia władzy i wezwał robotników i marynarzy do obrony rządu; 12 września sam przejął obowiązki głównodowodzącego. 14 września rząd proklamował ustrój republikański Rosji.
22 września w wyniku nowych wyborów do Rady Piotrogrodzkiej większość uzyskali bolszewicy na czele z Trockim. 20 października do Piotrogrodu powrócił Lenin; 23 października Komitet Centralny bolszewików przyjął rezolucję o powstaniu zbrojnym i stworzył pierwsze Biuro Polityczne; 25 października Rada Piotrogrodzka utworzyła Komitet Wojskowo-Rewolucyjny, oficjalnie dla obrony stolicy przed Niemcami - w rzeczywistości jako sztab przygotowujący przewrót - rewolucję październikową, która wybuchła w nocy z 6 na 7 listopada.
Rewolucja październikowa
Przyczyny
Władzę w miastach w coraz większym stopniu kontrolowały "rady delegatów robotniczych", a na froncie - "rady delegatów żołnierskich" akcję bolszewików, którzy (w przeciwieństwie do mienszewików) występowali za natychmiastowym przerwaniem działań wojennych. Propaganda i działalność bolszewików, była w znacznej mierze finansowana przez sztab niemieckiej armii[1] i skarb Rzeszy niemieckiej[2]. przemysł niemiecki miał uzyskać dostęp do bogactw naturalnych Rosji i jej zasobów gospodarczych[5]. Narastanie nastrojów antywojennych i antyrządowych przesądziło sprawę i 23 października Komitet Centralny bolszewików zadecydował o powstaniu.
Początek przewrotu
24 października (według kalendarza gregoriańskiego 6 listopada). Ok. 7 tys. zrewoltowanych żołnierzy i marynarzy otoczyło siedziby wszystkich urzędów państwowych i miejskich w Piotrogrodzie. Ze strony Rządu Tymczasowego nie nastąpiła żadna reakcja.
Następnego dnia o godz. 10 rano Lenin wydał komunikat prasowy, w którym obwieścił obalenie Rządu Tymczasowego. W południe Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich Piotrogrodu ogłosiła przejęcie władzy w państwie. Zasadnicze ustalenia ustrojowe miał podjąć zbierający się następnego dnia II Zjazd Rad.
Tymczasem rosyjski rząd (bez Kiereńskiego,) siedział bezczynnie i bezradnie w Pałacu Zimowym.
Zjazd Rad
25 października (7 listopada) wieczorem w siedzibie sztabu bolszewików - Smolnym - rozpoczął pod przewodnictwem Kamieniewa II Zjazd Rad. Obecni na nim mienszewicy i eserowcy protestowali przeciwko zastosowanej przez bolszewików metodzie przejęcia władzy.
Dekrety Lenina
Następnego dnia II Zjazd Rad uchwalił na wniosek Lenina trzy słynne dekrety: Dekret o Pokoju, Dekret o Ziemi i Dekret o Rządzie. Pierwszy z nich był w gruncie rzeczy prywatną prośbą pod adresem mocarstw o trzymiesięczny rozejm, drugi nakazywał przejście prywatnej własności ziemskiej w ręce wspólnot ziemskich (postanowienie to było wzięte z programu eserowców i było całkowicie niezgodne z linią bolszewików, którzy opowiadali się za przekazaniem ziemi w ręce państwa, zaś trzeci na miejsce dotychczasowego rządu wprowadzał Radę Komisarzy Ludowych (tzw. Sownarkom) z Leninem na czele.
Wybory do Konstytuanty 15 XI Rada Komisarzy Ludowych ogłosiła Deklarację praw narodów Rosji.
Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, w Rosji miały się odbyć wybory do Zgromadzenia Narodowego - Konstytuanty (które miało m.in. zatwierdzić dekrety II Zjazdu Rad). Zdobywszy władzę w głównych ośrodkach, bolszewicy nie byli już zainteresowani ideą Konstytuanty, ale nie mogli otwarcie wystąpić przeciw przeprowadzeniu wyborów. Odbyły się one 25 XI i przyniosły zdecydowany sukces eserowcom; oprócz nich byli reprezentowani bolszewicy, kadeci, mienszewicy i przedstawiciele mniejszości narodowych. Konstytuanta została jednak rozpędzona przez bolszewików w czasie swego pierwszego posiedzenia, w nocy 18/19 I 1918, a Rada Komisarzy Ludowych potwierdziła to dekretem o jej rozwiązaniu.
"Gwardia jest zmęczona"
19 (6) stycznia 1918 r., między godz. 3 i 4 rano, przewodniczący Zgromadzenia i przywódca eserowców, Wiktor Czernow usiłował doprowadzić do uchwalenia ustawy o zniesieniu własności ziemskiej. W pewnym momencie trącił go w ramię pewien marynarz, dowódca bolszewickiej Gwardii Czerwonej. "Otrzymałem rozkaz - powiedział - aby was poinformować, że wszyscy obecni mają opuścić salę, gdyż gwardia jest zmęczona". Pierwsze posiedzenie rosyjskiego parlamentu było posiedzeniem ostatnim. Do marca 1918 r. bolszewicy przejęli władzę w całej Rosji. Kraj czekała trzyletnia, wyjątkowo krwawa i brutalna, wojna domowa.
CZEKA
organu czuwającego nad bezpieczeństwem państwa, odpowiedzialnego za represje w Rosji Sowieckiej w latach 1917 - 1922.
Powołanie WCzK
Lenin zaskoczony rozmiarami wewnętrznej i zewnętrznej opozycji wobec nowej władzy Rady Komisarzy Ludowych, wystąpił z inicjatywą utworzenia policji politycznej. 20 grudnia 1917 roku Rada Komisarzy Ludowych podjęła decyzję o utworzeniu Wszechrosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji do Spraw Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem - w skrócie WCzK.
Na czele komisji stanął komunista Feliks Dzierżyński, który sprawował to stanowisko do lutego 1922 roku. Po reorganizacji WCzK i zamienieniu jej w Państwowy Zarząd Polityczny (GPU), a następnie w Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny (OGPU), Feliks Dzierżyński kierował tą instytucją aż do śmierci w 1926 roku.
Pierwsze zadania
Rada Komisarzy Ludowych ściśle określiła zadania WCzK, początkowo składające się z trzech punktów:
Ścigać i likwidować wszystkie akcje kontrrewolucyjne i sabotażowe na obszarze całej Rosji, bez względu na to kto je organizował.
Oddawać pod sąd Trybunału Rewolucyjnego wszystkich sabotażystów i kontrrewolucjonistów.
Przeprowadzać wstępne doniesienia, jeśli byłyby one konieczne do zachowania bezpieczeństwa.
W rzeczywistości kompetencje i zadania WCzK były nieograniczone, spełniała nie tylko funkcję policji politycznej, ale także sądu i kata.
Czeka przeprowadzała wysiedlenia i konfiskaty mienia, ścigała przestępstwa pospolite, walczyła ze spekulacją, pełniła funkcję cenzora prasy i wydawnictw, zajmowała się bezpośrednią ochroną rządu i partii.
Czerwony terror
Korzystając z pretekstu, jakim był nieudany zamach na Lenina, Czeka rozpoczęła tzw. czerwony terror, co pozwoliło na stosowanie takich metod jak branie zakładników i na niespotykaną do tej pory skalę masowych egzekucji. Dzierżyński wydał osobisty rozkaz, aby do masowych egzekucji na kontrrewolucjonistach wykorzystywać karabiny maszynowe.
Komunizm wojenny
Komunizm wojenny, polityka społeczno-gospodarcza realizowana w latach 1918-1921 wprowadzona jako próba realizacji haseł komunistycznych sprzed rewolucji październikowej.
W jej trakcie dokonano nacjonalizacji przemysłu, banków i kolei, zlikwidowano handel prywatny, wprowadzono obowiązek pracy i militaryzację niektórych gałęzi przemysłu. Podstawowy problem aprowizacji rozstrzygnięto poprzez wprowadzenie dystrybucji dóbr, przymusowych kontyngentów i reglamentacji artykułów spożywczych.
Podjęto starania zmierzające do wyparcia rubla jako głównego środka wymiany i wprowadzenia gospodarki bezpieniężnej.
Trzy lata urzeczywistniania polityki komunizmu wojennego doprowadziły do zaniku obiegu pieniądza, hiperinflacji, spadku produkcji przemysłowej i rolniczej, upadku wolnego rynku, gwałtownego zmniejszenia się liczby mieszkańców miast, głodu i epidemii na wsi.
Wystąpienia społeczne oraz załamanie gospodarki zmusiło władze bolszewickie do zastąpienia komunizmu wojennego koncepcją Nowej Ekonomicznej Polityki (NEP).
NEP - jedno z działań mających stłumić narastające niezadowolenie społeczne z powodu tragicznej sytuacji gospodarczej.
NEP był częściowym powrotem do gospodarki rynkowej, jednak podstawowe dziedziny przemysłu pozostały nadal własnością państwa.
Odwołano zasady komunizmu wojennego: zniesiono system państwowego rozdzielnia towarów i przywrócono normalny rynek towarowo-pieniężny, obowiązkowe dostawy towarów rolnych zastąpiono podatkiem żywnościowym, zezwolono na własność prywatną w tych gałęziach, które znajdowały się poza państwowym monopolem, w przemyśle państwowym wprowadzono pewne liberalne zasady.
Posunięcia te przyniosły bardzo szybko ożywienie gospodarcze, odrodzenie handlu i rynku, wzrost produkcji rolnej i przemysłowej oraz stabilizację finansową państwa. Wszystko to sprzyjało likwidacji zniszczeń wojennych, poprawie gospodarki i postrzegania ZSRR za granicą - zwiedzione normalizacją kraje Zachodniej Europy zniosły blokadę gospodarczą ZSRR. Ostatecznie jednak dorabiających się prywatnych właścicieli oskarżano o kontrrewolucję i związki z kapitałem zachodnim. Doszło do masowych aresztowań. Po 1924 roku nastąpiła stopniowa likwidacja NEP.
Zezwalano również na działalność innych firm oraz kapitału zagranicznego, głównie w rolnictwie i handlu.