Kliniczne Studium Przypadku

Seminarium, sobota, g. 13.45-16.00

Semestr letni 2004/2005, 24 godz., studia zaoczne

Cel i zakres programowy zajęć

Celem kursu jest praktyczne kształcenie umiejętności zbierania i interpretowania danych klinicznych, potrzebnych do pogłębionego rozumienia osoby zgłaszającej się pomoc psychologiczną. Treści programowe dotyczą nie tylko przeprowadzania badań, wnioskowania diagnostycznego i dokonywania oceny klinicznej, ale też standardów profesjonalnej relacji diagnostycznej (uzyskiwanie zgody na badania, zasady etyczne, udzielanie informacji zwrotnych). Zajęcia są zorganizowane wokół kolejnych etapów przygotowywania przez studentów (w trzyosobowych zespołach) pracy typu „studium osoby” (case study), w ramach której m.in. studenci przeprowadzają pełny wywiad oraz badania Testem Apercepcji Tematycznej i wybranymi technikami standardowymi .Teoretycznych podstaw do wykonania tego zadania dostarcza wcześniej (lub równolegle) prowadzony wykład z „Diagnozy i ekspertyzy psychologicznej”, jednak przygotowanie studium osoby wymaga też od uczestników zastosowania i zintegrowania całej ich wiedzy teoretycznej i praktycznej, wyniesionej z dotychczasowego kształcenia na specjalności klinicznej oraz z kursów trzonowych dotyczących metod diagnostycznych. Celem szczegółowym pracy jest diagnoza obszarów problemowych i zasobów radzenia sobie u konkretnej osoby.

Zadania do wykonania w ramach studium osoby

1. Wybór osoby badanej i zawarcie z nią kontraktu na badania;

2. Przeprowadzenie wywiadu wstępnego;

3. Przeprowadzenie badania technikami standardowymi (test neuropsychologiczny i kwestionariusz do oceny kondycji psychicznej, ewentualnie inne);

4. Przygotowanie szczegółowego planu wywiadu diagnostycznego;

5. Przeprowadzenie wywiadu diagnostycznego i pisemna interpretacja zebranego materiału w jednej z wybranych teorii;

6. Przeprowadzenie badania TAT i pisemna interpretacja zebranego materiału;

7. Sporządzenie diagnozy o.b. na podstawie zintegrowanych wniosków z wszystkich badań;

8. Przygotowanie na piśmie planu udzielania osobie badanej informacji zwrotnych.

9. Spotkanie końcowe z osobą badaną (udzielenie informacji, rozwiązanie relacji diagnostycznej).

Opis badań

Spotkania z O.B. rozpoczynamy od zawarcia kontraktu na badanie, w którym m.in. informujemy ją o liczbie planowanych spotkań, długości ich trwania, przybliżonych terminach, etc. (według poniższych punktów), a także o ważnych okolicznościach (np. o potrzebie nagrywania naszych rozmów). Następnie na 4 kolejnych spotkaniach przeprowadzamy badania i udzielamy informacji zwrotnych w nastepującej kolejnosci:

• zawarcie kontraktu na badanie

• wywiad wstępny (ok. 30 min) i badanie technikami standardowymi (ok. 20 min.);

• wywiad diagnostyczny (ok. 1 godz.);

• TAT (10 tablic, ok. 1 godz.);

• udzielanie informacji zwrotnych (20-30 min).

Wywiad, TAT oraz udzielanie informacji zwrotnych powinny być nagrywane. Wywiad oraz TAT należy spisać w całości.

Organizacja pracy

Prace empiryczne studenci wykonują w zespołach trzyosobowych, dzieląc się zadaniami (patrz osobna instrukcja). Ważną rolę grają regularne spotkania zespołów, poświęcone omawianiu przebiegu kolejnych badań i dyskusjom na temat interpretacji ich wyników.

Kolejne zajęcia poświęcone są bieżącym zagadnieniom praktycznym i polegają na pracy superwizyjnej z poszczególnymi zespołami nad materiałem z badań i nad konkretnymi problemami, napotkanymi w związku z wykonywanymi badaniami.

Terminy i tematy zajęć

Data	TEMAT ZAJĘĆ	ZADANIA DO WYKONANIA NA DANE ZAJĘCIA (PRACA DOMOWA)	PREZENTACJE ZESPOŁÓW
5.03	Organizacja zajęć. Przygotowanie do pierwszych spotkań z osobą badaną (zawarcie kontraktu oraz wywiad wstępny i badanie technikami standardowymi)
19.03	Planowanie wywiadu diagnostycznego na podstawie danych z wywiadu wstępnego i technik standardowych.	Zawarcie kontraktu, przeprowadzenie wywiadu wstepnego i badań technikami standardowymi. Wstępne przygotowanie planu wywiadu diagnostycznego.	Zespoły I, II, III, IV, V przygotowane do prezentacji I
9.04	Wywiad diagnostyczny - interpretacja	Szczegółowe zaplanowanie i przeprowadzenie wywiadu diagnostycznego, wstepne pomysły interpretacji.	Zespoły VI, VII, VIII, IX przygotowane do prezentacji II
23.04	Interpretacja TAT	Przeprowadzenie badania TAT, wstepne pomysły interpretacji	Zespoły I, II, III, IV, V przygotowane do prezentacji III
7.05	Integracja wyników badań i planowanie informacji zwrotnych	Wstępne wnioski z całości badań, wstepny plan informacji zwrotnych	Zespoły VI, VII, VIII, IX przygotowane do prezentacji IV
14.05	TERMIN ZŁOŻENIA PRAC PISEMNYCH Ćwiczenie udzielania informacji zwrotnych	Napisanie końcowej pracy	Zespoły I. II. III, IV, V przygotowane do prezentacji IV
28.05	Oddanie studentom sprawdzonych prac Dyskusja szczegółowych problemów (informacje zwrotne prowadzącego dla autorów prac) Ćwiczenie udzielania informacji zwrotnych (cd)		Zespoły VI, VII, VIII, IX przygotowane do prezentacji IV
11.06	Omówienie udzielania informacji zwrotnych (zebranie kaset). Refleksje uczestników z całości procesu diagnostycznego. Wpisanie zaliczeń.	Przeprowadzenie końcowej rozmowy z osoba badana, w tym udzielenie informacji zwrotnych	Wszystkie zespoły przygotowane do omawiania przebiegu końcowej rozmowy z osoba badaną.

Wymagania wobec studentów

Przystępując do zajęć, zawieracie Państwo z nami umowę, zgodnie z którą zobowiązujecie się do:

• Obecność na zajęciach: Praktyczny charakter zajęć sprawia, że nie jest możliwe nadrobienie opuszczonych zajęć jedynie przez czytanie literatury. Dopuszczalna jest nieobecność na dwóch zajęciach (spośród ośmiu w semestrze). Przekroczenie tej liczby oznacza rezygnację z zaliczenia seminarium. Spóźnienie na zajęcia ponad 30 minut traktowane jest jako brak obecności na zajęciach

• Terminowe wykonywanie zadań cząstkowych i oddanie końcowej pracy. Termin złożenia pracy to 14.05. Autorzy prac złożonych później nie mogą otrzymać oceny celującej na zaliczenie całości zajęć. Po zakończeniu zajęć (11.06) prace nie będą przyjmowane do sprawdzenia.

• Prezentacje na zajęciach: każdy zespół zobowiązuje się do przygotowania w ciągu semestru czterech prezentacji materiału:

• Prezentacja I: 1/ opis trudności osoby badanej na podstawie danych z wywiadu wstępnego i z technik standardowych;: 2/ postawienie hipotez wyjaśniających (w wybranej teorii) i zaplanowanie ich weryfikacji w wywiadzie (wskaźniki i operacjonalizacja). Mile widziane przygotowanie prezentacji na foliach lub do wyświetlenia z komputera.

• Prezentacja II: Proszę przepisać z nagrania ok. 15 min. fragment wywiadu wraz z krótkim opisem (gdzie wywiad się odbywał, jak przebiegał, czy i kiedy pojawiał się opór, jak się czuli diagności, itp.). Proszę o powielenie materiałów w liczbie egzemplarzy odpowiadajacej liczbie zespołów + 1. Po dyskusji grupowej zespół przedstawia swoje wstępne interpretacje poszczególnych danych w odniesieniu do wskaźników oraz przy wzięciu pod uwagę sposobu zadawania pytań (do tej ostatniej części folie lub wyświetlanie z komputera mile widziane, ale niekonieczne).

• Prezentacja III: Proszę spisać 5 opowiadań i powielić w liczbie egzemplarzy równej liczbie zespołów+1. Po dyskusji grupowej zespół przedstawi wstępne interpretacje poszczególnych opowiadań oraz wstępne wnioski z wszystkich badań (folie lub wyświetlanie z komputera mile widziane, ale niekonieczne)

• Prezentacja IV: Efekty wszystkich badań (ustalenia na temat charakteru trudności osoby badanej i zalecenia co do pomocy psychologicznej) przedstawione w formie . szczegółowego scenariusza końcowej rozmowy. Prezentacja w formie odgrywania scenki (z wariantami i modyfikacjami na bieżąco).

Wszystkie zespoły powinny być w danym terminie przygotowane do odbycia prezentacji (warunek zaliczenia). Jednak z powodu ograniczonego czasu zajęć prezentacje I-III zostaną zrealizowane tylko przez wybrane 2-3 zespoły (wyboru dokonamy grupowo podczas zajęć). Natomiast prezentację IV realizują wszystkie zespoły (terminy będą uzgodnione oddzielnie dla każdego zespołu).

Praca zaliczeniowa ze studium przypadku

Schemat pracy zaliczeniowej będzie osobno dostarczony podczas semestru.

Zaliczenie obejmuje złożenie pracy (na papierze oraz w wersji elektronicznej) oraz załączenie nagrań (kaseta, CD) z wywiadu głównego, badania TAT oraz udzielania informacji zwrotnych, a także załączenie wyników surowych badań technikami standardowymi.

Kryteria oceny końcowej

Podstawę oceny końcowej stanowi ocena pracy pisemnej zespołu. Prowadzący wystawia jedną ocenę za całość pracy i wpisuje ją na równi wszystkim członkom zespołu - chyba, że złożą oni wspólne i zgodne oświadczenie, że ich wkład pracy był niejednakowy (w wyjątkowych przypadkach prowadzący może w inny sposób ocenić zróżnicowany wkład poszczególnych osób w końcową pracę). Wówczas ocena pracy zamieniana jest na umowne punkty (np. praca oceniona na 4 otrzymuje 3 x 4 = 12 punktów), które są dzielone pomiędzy członków zespołu według ich zgodnego oświadczenia (np. 12 = 3 + 4 + 5 lub 3,5 + 4+ 4,5 lub jeszcze inaczej).

Indywidualna ocena końcowa może być obniżona w wyniku niedotrzymania przez Państwa wymagań formalnych (nieobecność na uzgodnionej prezentacji własnego zespołu, nieuzasadnione opóźnienia w oddawaniu pracy).

Na życzenie autorów najlepsza praca otrzymuje zaświadczenie od prowadzącego, że w jego ocenie została uznana za najlepszą w grupie. Istnieje możliwość wytypowania najlepszej pracy do udziału w studenckiej sesji naukowej.

Aby zaliczyć zajęcia należy się wykazać w pracy zaliczeniowej minimum poniższymi umiejętnościami:

• Operowanie w opisie osobowości OB. pojęciami wybranej teorii (nie potocznymi).

• Odróżnianie obserwacji od recypatiii.

• Odróżnianie danych od interpretacji.

• Budowanie sprawdzalnych hipotez (o określonym, ograniczonym zakresie, zdefiniowanym znaczeniu pojęć, sposobów falsyfikowania, etc.).

• Uzasadnianie hipotez i (zwłaszcza) twierdzeń diagnostycznych przez odwołanie się do konkretnych posiadanych informacji (danych z wywiadu, twierdzeń z wybranej teorii); nie: wnioskowanie bez wskazania danych.

• Poprawne posługiwanie się schematem HIPOTEZA-WSKAŹNIKI-OPERACJONALIZACJA w obie strony (tj. przy planowaniu wywiadu oraz przy jego interpretacji).

• Integrowanie danych pochodzących z badań różnymi technikami (wywiad, testy projekcyjne, techniki standardowe).

• Dystans wobec osobistych emocji, ocen, systemu wartości (umiejętność oddzielenia ich od danych; dostrzeganie sytuacji ich możliwego, także nieuświadamianego wpływu na wnioski diagnostyczne lub stosunek do OB.).

• Przestrzeganie etycznych i profesjonalnych standardów relacji psychologa z klientem.

Prócz tych ogólnych umiejętnosci diagnostycznych autorzy klinicznego studium osoby powinni też zaprezentować swoje umiejętności w zakresie:

• oceniania stanu psychicznego i zachowania osoby w kategoriach klinicznych (objawy, ew. zaburzenia psychiczne, ale także zasoby, sposoby radzenia sobie, itp.);

• planowania pomocy psychologicznej;

• planowania końcowej rozmowy (omówienie - w dialogu z osobą badaną - wyników badań i zaleceń co do pomocy psychologicznej).

Praca powinna zawierać wszystkie punkty wymienione w „Schemacie pracy”

LITERATURA DO ZAJĘĆ

1. Lektury obowiązkowe:

Lektury obowiązkowe:

1. Szustrowa T. (red.) (1987). Swobodne techniki diagnostyczne, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

2. Toeplitz-Winiewska M. (2000). Etyczne aspekty uprawiania zawodu psychologa, w: J. Strelau (red.) Psychologia, T. 3, Gdańsk: GWP, str. 821-836. Trzeba przeczytać fragmenty dotyczące aspektów etycznych praktyki psychologicznej (do str. 832; polecam Państwa uwadze podobieństwa i różnice pomiędzy sytuacją diagnozowania i pomagania, np. pod względem zawierania kontraktu).

3. Stemplewska-Żakowicz, S. (2004). "O rzeczach widywanych na obrazkach i opowiadanych o nich historiach. TAT jako metoda badawcza i diagnostyczna". Warszawa: Academica. Część I zawiera przegląd różnych sposobów interpretacji TAT, część II - szczegółowy opis interpretacji proponowanej przez autorkę.

4. Stemplewska-Żakowicz, K., Szustrowa, T., Krejtz, K. (2004). "Wywiad psychologiczny", Warszawa: Pracowania Testów Psychologicznych PTP, - książka ukaże się w druku pod koniec semestru. - do tego czasu w materiałach od wykładowców (w internecie) są udostępnione 3 ważne dla zajęć rozdziały: Dominiki Ustjan, Maji Filipiak i Bożeny Winch.

5. Benton A. L (1996). Test pamięci wzrokowej. Podręcznik do testu. Warszawa: Pracownia Testów PTP.

6. Goldberg D. ( ). Ocena zdrowia psychicznego. Podrecznik do testu (adaptacja: Zofia Makowska, Dorota Merecz). Łódź: Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera

Lektury uzupełniające:

8. Kodeks etyczno-zawodowy psychologa, Polskie Towarzystwo Psychologiczne 1991. Przedruk za zgodą PTP w: J. Strelau (red.) (2000) Psychologia, T. 3, WP, Gdańsk, str. 837-844.

9. Hornowska, E. (2000). „Operacjonalizacja terminów.teoretycznych: czynnik, wielkość, zmienna”, w: J. Strelau (red.). Psychologia, t.1 (ss. 389-400). Gdańsk: GWP.

10. Stierlin H., Rűcker-Embden I., Wtzel N., Wirsching M. (1999). Pierwszy wywiad z rodziną. Gdańsk: GWP.

11. Greenstone, J L., Leviton, S. C. (2004). "Interwencja kryzysowa", wyd. GWP, Gdańsk - są w nim cenne wskazówki jak reagować w trudnych sytuacjach, szczególnie pomocne jeśli obawiamy się, że nasza osoba badana będzie opowiadała o trudnych tematach lub np. popłacze się.

12. Jedliński, K. (1997). "Jak rozmawiać z tymi, którzy stracili nadzieję", wyd. W.A.B, Warszawa - pokazane jest tu co robić zamiast pocieszania, dawania rad lub innych "potocznych" sposobów reagowania w sytuacjach trudnych.

mgr Bartosz Zalewski www.wywiad.blog.pl

[e-mail]

mgr Bartosz Zalewski [e-mail]

---