emat pracy: ,, Zdolne dziecko z niepełnosprawnością i komputer” -studium przypadku.

I.Charakterystyka Mózgowego Porażenia Dziecięcego.

II Zdolności i uzdolnienia.

III Mózgowe Porażenie Dziecięce a Zdolności.

IV Studium przypadku.

▪ Charakterystyka dziecka.

- fizyczna

-psychiczna

-zdolności

•Sposoby pracy

•Trudności i bariery

•Rola komputera

V. Rokowanie i przyszłość

-Podsumowanie

-Bibliografia

-Podziękowanie

WSTĘP:

Współczesny komputer przestał być maszyną służącą jedynie do szybkiego i niezawodnego przetwarzania olbrzymiej ilości danych .Staje się on partnerem w codziennym życiu człowieka, odsłaniając coraz to nowsze możliwości.

Zauważa się pojawienie nowych, jakościowo innych związków między człowiekiem a maszyną. Nowe relacje są szczególnie widoczne w zachowaniu się dzieci i młodzieży w kontaktach z komputerami. Niezależnie od oceny zjawiska nie można przechodzić obojętnie wobec faktu pełnej reguły aprobaty dzieci i młodzieży do tego urządzenia.

Oczywiście w dzisiejszych czasach bogate możliwości komputerów zaowocowały wdrożeniem metod komputerowych w edukacji i kształceniu dzieci i młodzieży , w rozwijaniu ich wiedzy i wrażliwości, w tym także dzieci w wieku przedszkolnym. Logiczną konsekwencją rozwoju metod komputerowych jest wykorzystanie tej techniki w zakresie pedagogiki specjalnej i rehabilitacji .Dotychczasowe doświadczenia pozwalają na sformułowanie hipotezy o wysoce pozytywnym wpływie metody stymulacji komputerowej na proces usprawniania dzieci, zwłaszcza niepełnosprawnych.

Uszkodzenie mózgu u dziecka prowadzi niekiedy do znacznego ograniczenia możliwości jego rozwoju w sferze ruchowej , intelektualnej czy emocjonalnej. Dziecko pełnosprawne poddawane jest każdego dnia naturalnej stymulacji, gdy uczestniczy w sposób aktywny w zmieniających się sytuacjach, nabiera doświadczeń w kontaktach z dorosłymi i z innymi dziećmi. Ten naturalny proces rozwojowy dodatkowo wspomagany jest przez zorganizowane procesy realizowane w przedszkolu czy szkole, obcowanie z telewizją , zabawkami technicznymi , w tym także –komputerem.

Dziecko niepełnosprawne pozostaje w pewnej izolacji (coraz rzadziej) żyje w świecie ograniczonym do najbliższej rodziny , do poradni lekarskiej czy rehabilitacyjnej. Trudno oczekiwać, aby ten ograniczony, zredukowany świat mógł zapewnić warunki do pełnego rozwoju, który i tak jest hamowany. Koniecznością staje się zatem zintensyfikowanie oddziaływania na dziecko, a przede wszystkim na zdrową część jego mózgu. Oddziaływanie takie powinno mieć charakter kompleksowy, pełny, zwielokrotniony w stosunku do oddziaływania na dziecko rozwijające się bez żadnych barier. Te przesłanki stanowią podstawę wielu metod intensywnego, zintegrowanego usprawniania. W każdej z nich znajduje się wolny obszar, który można wypełnić nowym środkiem stymulacji. Tym środkiem może być komputer i programy komputerowe, które zwiększają porcję zewnętrznych bo0064ców docierających do dziecka.

I Charakterystyka zespołu mózgowego porażenia dziecięcego.

1.Definicja pojęcia, przyczyny powstania.

Mózgowe porażenie dziecięce (mpdz) należy do zespołów zaburzeń organicznych i czynnościowych mózgu. Manifestuje się występowaniem nieprawidłowych napięć mięśniowych – niedowładów, porażeń , ruchów (Bobath 1980. Czochańska i Łosiowski 1985).

U dzieci z mpdz oprócz podstawowych zaburzeń neuromotorycznych mogą występować również upośledzenia umysłowe różnego stopnia, padaczka, zaburzenia mowy, wzroku, słuchu oraz zaburzenia w zachowaniu(Mazanek 1989. Michałowicz 1993).

Na skutek tych zaburzeń lub uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego bądź z powodu braku wczesnych doświadczeń sensoryczno-motorycznych u dzieci z mpdz występują także inne deficyty, określane jako fragmentaryczne. Wśród nich najczęściej stwierdza się :zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, orientacji przestrzennej i lateralizacji, znajomości schematu ciała, analizy i syntezy słuchowej oraz wzrokowej, trudności w myśleniu abstrakcyjnym i koncentracji uwagi(Mazanek 1989).

W okresie dojrzewania komórek rozrodczych i zapłodnienia działanie chorobotwórcze jest związane z nieprawidłowością hormonów, zmianą ich liczby i kształtu, z przemieszczaniem układu genów lub z zaburzeniem przemian enzymatycznych. Uszkodzenie genów może ujawnić komórki rozrodcze jeszcze przed zapłodnieniem. Patologiczne właściwości genów związanych z płcią lub rasą powodują również niedorozwój mózgu spotykany a chorobach dziedzicznych układu nerwowego(dziedziczna atetoza, rodzinna dziedziczna paraplegia).

W okresie rozwoju zarodkowego i płodowego wszelkie stany chorobowe matki, szczególnie układu oddechowego-krążeniowego, mogą prowadzić są w tym okresie zakażenia matki wirusem neurotropowym (różyczka, ospa, półpasiec) i inne choroby, np. toksoplazmoza oraz zaburzenia immunologiczne(niezgodność czynnika Rh), i metaboliczne, niedobór witamin i podstawowych składników odżywczych, niewłaściwe usadowienie się łożyska i nieprawidłowości w ukształtowaniu się pępowiny. Jednym z ważnych czynników usposabiających do uszkodzenia mózgu jest wcześniactwo. Im większa niedojrzałość noworodka, tym częstsze objawy porażenia mózgowego.

W okresie porodowym czynniki uszkadzające tkankę mózgową płodu można podzielić na dwie grupy- jedne prowadzące do anoksji i asfiksji(położenie pośladkowe płodu, przedłużający się poród, zawęźlenie pępowiny, spadek ciśnienia krwi), drugie będące przyczyną krwotoków mózgowych (niedostatek główki do rozmiarów miednicy, zabiegi położnicze stosowane w czasie porodu, nagłe zmiany ciśnienia w drogach rodnych, urazy).

W okresie poporodowym noworodek jest narażony przede wszystkim na zaburzenia oddechowe i niedostateczną wentylację, prowadzące do asfiksji i uszkodzenia mózgu oraz na zakażenia i zmiany zapalne opon mózgowych ii mózgu. W powstawaniu uszkodzeń mózgu należy brać pod uwagę zarówno okres rozwojowy, w którym zadziałał czynnik szkodliwy , jak i czas oddziaływania tego czynnika oraz miejsce jego działania. Działanie czynników patogenetycznych na środkowy układ nerwowy niedojrzały morfologicznie i czynnościowo, niezależnie od uszkodzenia struktur już wykształconych, wywiera ujemny wpływ na dalszy rozwój i dojrzewanie mózgu. Zniszczenie niedojrzałych struktur związanych z określoną czynnością , np .jąder podkorowych ,nie daje od razu zaburzeń danej czynności, ale dopiero w okresie, kiedy dana czynność powinna pojawić się przy prawidłowym przebiegu procesu rozwojowego.

Zmiany anatopatologiczne mogą występować w postaci wad zwyrodnieniowych lub w postaci procesu zwyrodnieniowego z ogniskami rozmięknienia i przerostu tkanki glejowej na miejscu martwicy oraz płatowego stwardnienia rozsianych w obu półkulach i dających obustronne objawy kliniczne. Krwotoki wywołane urazami porodowymi mają charakter krwiaków podtwardówkowych w obrębie uszkodzonych tkanek różnego rodzaju blizny, dziury i ubytki martwicze.

Niezależnie od różnorodnych objawów klinicznych uszkodzenie mózgu., w ujęciu patofizjologicznym, uwalnia pierwotne odruchowe wzorce ruchu i postawy od moderującego i hamującego wpływu korowych i podkorowych ośrodków nerwowych, będącego wyrazem wyższego stopnia dojrzałości ewolucyjnej. Przy rozległych ogniskach, obejmujących korę półkul, zwoje podstawy, móżdżek i pień do poziomu jądra czerwiennego dziecko staje się istotą ,,rdzeniową” i częściowo ,, pniową”, zachowując pozycję leżącą przy obecności odruchów obronnych, skrzyżowanych, wyprostnych, szyjnych i błędnikowych oraz ujemnych i dodatnich odruchów podstawowych.

Uszkodzenie nie sięgające jądra czerwiennego i wzgórza czyni z dziecka istotę „talamiczną” , czworonożną z możliwością pełzania.

Ogniska uszkodzenia nie przerywające całkowicie połączeń między kora, zwojami podstawy i móżdżku umożliwiają dziecku przyjęcie postawy pionowej, dwunożnej i dostosowanie się do przemieszczenia środka ciężkości ciała.

Ogniskowe uszkodzenie mózgu nie przekreśla możliwości dalszego rozwoju i doskonalenia czynności ruchowych, związanych z ocalałymi strukturami układu nerwowego. W wielu przypadkach trzeba się cofać do struktury najniższych rdzeniowego-pniowych, aby na podłożu zachowanych odruchów rozwijać i zwiększać nowe, doskonalsze wzorce ruchowe, wygaszając równocześnie wzorce zbędne i prymitywne oraz współruchy.

Wczesne rozpoznanie mpdz, nawet jego lekkiej postaci , ma decydujące znaczenie w ustaleniu postępowania rehabilitacyjnego i w rokowaniu. Najważniejszą rzeczą jest możliwie szybkie stwierdzenie u noworodka albo w pierwszych miesiącach życia dziecka, u którego może zachodzić podejrzenie uszkodzenia mózgu, jakichkolwiek odchyleń od normalnego rozwoju ruchowego. Wczesne wykrycie objawów uzależnione jest od szczególnego zebranego wywiadu z uwzględnieniem ewentualnego działania czynników patogenetycznych, od dokładnie przeprowadzonego badania specjalistycznego przez pediatrę, nętrologa, ortopedę i ciągłej obserwacji zachowania się ruchowego dzieci szczególnie urodzonych przedwcześnie z małą masą urodzeniową, z drgawkami, dzieci z porodu kleszczowego lub opróżnienie rozwoju ruchowego i umysłowego. W badaniu zwracamy uwagę na zachowanie się napięcia mięśniowego i odruchów, na ułożenie ciała i postawę, na koordynację ruchową i na utrzymanie równowagi, szukamy wad rozwojowych oraz objawów spastyczności mięśni, atetozy i ataksji a także objawów upośledzenia czynności zmysłów i czucia.

2. Postacie kliniczne i objawy.

Ze względu na objawy i przyczyny powstawania mózgowego porażenia dziecięcego jak podaje M.Borkowska1989) dzieli się na następujące postacie:

-Niedowład kurczowy obustronny (diplegia) , charakteryzująca się większym nasileniem zmian w kończynach dolnych niż górnych , które często są całkowicie sprawne.

Najczęstsza przyczyną wywołującą tę postacie jest niedotlenienie mózgu w okresie około porodowym, szczególnie wśród wcześniaków u noworodków z niską waga urodzeniową.

Dzieci z niedowładem kurczowym obustronnym od pierwszych miesięcy życia wykazują zmniejszoną ruchliwość kończyn dolnych, pełzają nie prawidłowo, postawione przywodzą obie nogi ustawiając stopy na palcach. Często występują wady wzroku i zez. Rozwój umysłowy w większości przypadków jest prawidłowy.

-Niedowład połowiczy (hemiplegia), dotyczy kończyny górnej i dolnej po tej samej stronie. W większym stopniu zaburzenia występują w kończynie górnej. Najczęściej zdarza się u noworodków donoszonych z powodu niedotlenienia, krwawienia do mózgu lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Najwcześniejszym objawem rozpoznawczym jest asymetria w ruchach i układaniu kończyn. Mogą występować napady drgawek. Rozwój umysłowy w większości przypadków jest prawidłowym.

- Niedowład połowiczy obustronny ( hemiplegia bilateralis), jest najcięższą postacią mpdz. Typowe objawy to : znaczne zburzenia czynności ruchowych, często niedorozwój umysłowy , padaczka i zaburzenia mowy.

Najczęstszą przyczyną jest przewlekłe niedotlenienie i inne czynniki szkodliwie działające na płód w łonie matki.

--Postać pozapiramidowa (dyskinetyczna) charakteryzująca się występowaniem ruchów mimowolnych, niezależnych od woli utrudniających w znacznym stopniu rozwój ruchowy i czynność rąk .Poziom rozwoju umysłowego dzieci z tą postacią mpdz jest w większości prawidłowy.

Przyczyną jest najczęściej wysoki poziom bilirubiny z powodu konfliktu serologicznego ( występującego obecnie coraz rzadziej).

-Postać móżdżkowa (ataktyczna), jest najrzadsza. Przyczyny wywołujące zaburzenia rozwojowe i uszkodzenia móżdżku są najczęściej wrodzone. Najczęściej występujące objawy to: zaburzenia koordynacji ruchów utrudniające utrzymywanie równowagi i drżenia zamiarowe.

W zespole mpdz może występować również obniżone napięcie mięśni.

Uszkodzenie mózgu powoduje zaburzenia psychoruchowego dziecka. Wczesne wykrycie nieprawidłowości i leczenie usprawniające opiera się na znajomości prawidłowego rozwoju dziecka.

3..Dysfunkcje i deficyty fragmentaryczne w zespole mózgowego porażenia dziecięcego.

Zaburzenia integracji sensorycznej.

Terapia dzieci z mpdz wymaga szczegółowego poznania wszystkich czynników wpływających na zaburzenia rozwoju percepcyjno-motorycznego. Od niej zależy sukces terapii, stopień samodzielności i możliwości realizacji obowiązku szkolnego dziecka.

Integracja sensoryczna to organizacja wejściowych danych zmysłowych dokonywana przez mózg w celu produkowania odpowiedzi adaptacyjnych na wymagania otoczenia J.Ayers(1991)pisze, że to proces dzięki któremu mózg otrzymujące wszystkich zmysłów segreguje je , rozpoznaje , interpretuje , odpowiada na wymagania otoczenia adekwatną reakcją.

Zmysły dostarczają informacji o fizycznej kondycji naszego ciała i otoczenia wokół nas.

Dane docierając do mózgu przechodzą nie tylko z oczu i uszu, ale również z każdego punktu w naszym ciele. Mózg organizuje te wiadomości, lokalizuje je, segreguje i zarządza .J.Ayers(1991) uważa, ze nowo narodzone dziecko widzi, słyszy i czuje bodźce dochodzące z ciała, ale nie jest jeszcze zdolne do takich czynności, jak ocena odległości, odróżnianie dźwięków. Integracja jest podstawą prawidłowego uczenia się i zachowania. Procesy percepcyjne takie jak: percepcja słuchowa, wzrokowa, mowa, zdolność czytania i pisania zależne od procesów integracyjnych w zakresie systemów zmysłowych , czuciowych i kinestetycznych.

Gdy dochodzi do zakłóceń procesów integracyjnych pojawiają się różne dysfunkcje w procesach percepcyjnych i ruchowych oraz w zachowaniu.

U dzieci z mpdz rodzaje zaburzeń integracji sensorycznej ze względu na przyczyny ich powstania można podzielić na pierwotne i wtórne (Blanche, J.Burke 1991).

Do pierwszej grupy zaliczymy te , w których występuje nieprawidłowe funkcjonowanie struktur anatomicznych. H. Moove zidentyfikował trzy struktury, które mogą przyczyniać się do powstania dysfunkcji integracji sensorycznej u dzieci z mpdz, mianowicie :móżdżek , zwoje podstawy mózgu i droga piramidowa. Niewłaściwe funkcjonowanie tych struktur powoduje nieprawidłowe opracowanie informacji sensorycznych i przyczynia się do tworzenia nieprawidłowych odpowiedzi ruchowych.

Drugą grupę dysfunkcji u dzieci z mpdz stanowią te, których przyczyną jest mała liczba doświadczeń lub nieprawidłowy rozwój ruchowy. Do tej grupy przyczyn zalicza się:

-nieprawidłowe napięcie mięśniowe,

-nieprawidłową kontrolę antygrawitacyjną,

-nieprawidłowy wzorzec czucia ciężaru przedmiotów i własnego ciała,

-nieprawidłową rotację.

Najczęściej spotykanym zaburzeniem u dzieci jest dysfunkcja w zakresie integracji czuciowo-ruchowej.

W badaniach stwierdzono, że w zależności od postaci mpdz , u 72 do 100% dzieci występują zakłócenia somatosensorycznej. Przyczyniają się one do nieprawidłowości w rozwoju schematu ciała, planowania motorycznego, obronności dotykowej.

Planowanie motoryczne jest w pewien sposób najważniejsza i najbardziej złożoną formą funkcjonowania dziecka. Angażuje uwagę , jest powiązane z procesami i intelektualnymi. Planowanie motoryczne zależy od prawidłowej, kompleksowej integracji sensorycznej. Mózg formułuje rozkazy dla mięśni ale niezbędne mu są do tego informacje sensoryczne z całego ciała.

Dziecko ze słabo rozwiniętą percepcją ciała, będzie miało kłopoty z wkładaniem poszczególnych części garderoby, zapinaniem guzików, sznurowaniem obuwia.

Dzieci w wieku szkolnym będą miały trudności w pisaniu. Opanowanie technik szkolnych wymaga organizowania wrażeń sensorycznych , zwłaszcza z narządów wzroku i słuchu a także z systemu przedsionkowego, receptorów czucia.

Obronność dotykowa związana jest z zaburzeniami wrażeń czuciowych. Dzieci z obronnością dotykową charakteryzują się nadpobudliwością , z koncentracją i utrzymaniem rozwoju. Nie tolerują bliskich kontaktów , pewnych typów tkanin, unikają malowania palcami, lepienia , klejenia.

Kolejnym typem zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci z mpdz są dysfunkcje integracji przedsionkowo-ruchowej.

Układ przedsionkowy wg. J.Ayers (1991), A .Fischer, E.Murray (1991) jest najistotniejszy w procesach integracji sensorycznej i ma wpływ na wiele funkcji: wzrokowych, ruchowych .Czasem objawem złego funkcjonowania jest niebezpieczeństwo grawitacyjne przejawiające się silnym lękiem.

Kolejnymi dysfunkcjami są: nieadekwatna kontrola zginaczy, słabe napięcie mięśniowe, słaba kontrola postawy jak podaje E.Blanche 91991).

Innym typem zaburzeń na poziomie integracji są zakłócenia integracji wzrokowo-ruchowej E. Mazanek (1989) pisze, że 50 % z mpdz ma zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Następnym typem zakłóceń integracyjnych są zaburzenia integracji wzrokowo-słuchowej. Powodują one u dzieci zaburzenia pamięci, zdolność odtwarzania sekwencji elementów cyfrowych , literowych, spostrzeganych wzrokiem, słuchem. Czytanie i pisanie jest związane z zapamiętywaniem i rozpoznawaniem liter oraz ich powiązań z odpowiednikami dźwiękowymi.

Deficyty fragmentaryczne w zespole mózgowego porażenia dziecięcego.

U dzieci z mpdz poza dysfunkcjami w zakresie integracji sensorycznej spotykamy się również z fragmentarycznymi deficytami percepcji wzrokowej, słuchowej, orientacji przestrzennej, schematu ciała i lateralizacji.

Zaburzenia percepcji wzrokowej

Zakłócenia funkcji wzrokowych, jak podaje R .Michałowicz (1993), występuja u 50 % z mpdz. Tak więc połowa dzieci ma zaburzenia wzrokowe. Są one uwarunkowane nieprawidłowym działaniem lub uszkodzeniem receptora wzrokowego, nerwów dróg wzrokowych, pól podkorowych i pól korowych odpowiedzialnych za opracowanie informacji wzrokowych. Na zaburzenia funkcji wzrokowych mają wpływ nieprawidłowości procesów integracji sensorycznej. Dopływ bodźców czuciowych , jak również funkcje motoryczne są najczęściej zaburzone u dzieci z mpdz, stąd tak duży odsetek dzieci ma trudności z percepcją wzrokową.

Zaburzenia funkcji wzrokowych u dzieci wiążą się również z zaburzeniami w zakresie ruchów gałek ocznych. W trakcie eksperymentów zauważono W.Maybeery(1985), że ruchy podążania gałek ocznych za poruszającym przedmiotem dzieci z mpdz charakteryzują się nieregularnością ruchów oczu, zezem, niestałą fiksacją i nieuwagą.

Kolejnym czynnikiem warunkującym prawidłową percepcję wzrokową jest dopływ wrażeń z mięśni szyi informujących o ruchach głowy. J.Ayers (1991)podaje,iż widzenie dziecka można przyrównać do odczytywania napisów w telewizji podczas drgania obrazu.

Wymienione dysfunkcje prowadza do powstania charakterystycznych objawów percepcji wzrokowej:

-trudności w dostrzeganiu podobieństw w rysunkach,

-trudności z wyróżnianiem figury tła,

-trudności w zapamiętywaniu obrazu graficznego, mylenie liter podobnych kształtem i wielkością, gubienie sylab, wyrazów podczas pisania i czytania.

Zaburzenia percepcji słuchowej.

Według E.Mazanek (1989) zaburzenia słuchu występują u 25 % dzieci z mpdz, szczególnie w postaci atetotycznej . Na jej zakłócenia mają wpływ uszkodzenia receptora słuchowego, dróg nerwowych, dysfunkcje w ośrodkach w ośrodkach podkorowych i korowych.

Kolejnym czynnikiem wpływającym na zaburzenia percepcji słuchowej mogą być zakłócenia procesów integracji sensorycznej. Potwierdzają to doświadczenia kliniczne Bobathów (J.Ayers 1974, S.Semans 1978), które wskazywały na poprawe funkcji językowych u dzieci z mpdz.

Wszystkie te dysfunkcje mogą mieć wpływ na procesy percepcji słuchowej, której zaburzenia przejawiają się:

-trudnościami z zapamiętywaniem słów, wierszy, piosenek,

-trudnościami w rozumieniu dłuższych poleceń, czytanego tekstu,

-trudnościami w pisaniu ze słuchu,

Zaburzenia w orientacji przestrzennej.

U dzieci z mpdz obserwuje się zakłócenia w orientacji w przestrzeni realnej, jak i poznawczej.

Gdy pojawiają się zaburzenia percepcji wzrokowej , zakłócenia rozwoju ruchowego , percepcji ciała, dezorganizacji ulegają również sensoryczne mechanizmy potrzebne do zbierania przestrzennych informacji i użycia ich w działaniu.

Zaburzenia wpływają na zachowanie dziecka w szkole, na lekcjach wychowania fizycznego, lekcjach geografii, szczególnie w orientacji na mapie, podczas nauki pisania liter, rysowaniu figur geometrycznych.

Zaburzenia lateralizacji.

Lateralizacja to proces dojrzewania systemu dojrzewania systemu nerwowego zmierzający w kierunku lokalizacji i specjalizacji funkcji korowych. Rezultatem tego procesu

Jest dominacja jednej półkuli nad drugą w określonych funkcjach. Zewnętrznie lateralizacja to funkcjonalna dominacja jednej ze stron ciała w zakresie różnych funkcji, głównie wzrokowych –przewaga jednego oka, słuchowych –przewaga jednego ucha, ruchowa-przewaga jednej ręki i nogi, dotykowa-przewaga czuciowa jednej strony ciała.

Proces lateralizacji rozpoczyna się około 6-miesiąca życia, a powinna skończyć się około 6- roku życia. Na skutek wielu czynników u dzieci z mpdz proces lateralizacji jest często opóźniony i zakłócony. Zaburzenia przejawiają się deficytami w zakresie obustronnej koordynacji motorycznej, przekraczaniu linii środkowej ciała , oraz nieustaloną czy skrzyżowaną lateralizacją. Nieprawidłowa lateralizacja ma wpływ na funkcjonowanie dziecka w szkole i w życiu codziennym. Najczęściej spotykane trudności to:

-trudności w nauce,

-trudności w przepisywaniu z tablicy, gubienie liter, wyrazów,

-trudności z różnicowaniem gdzie jest lewa –prawa strona,

-trudności z pisownią liter o podobnym kształcie, lecz inaczej ułożonych w przestrzeni , np.b-d,n-u,

-trudności z poziomem graficznym.

Zaburzenia mowy

Wśród dzieci z mpdz około 70 % ma różnego stopnia zaburzenia mowy: od najlżejszych dyslalli, poprzez jąkanie do dyzartrii i anartrii. E.Hurlock ( zaburzenia te wynikają z uszkodzenia zarówno ośrodków mózgowych, dróg nerwowych unerwiających narządy mowy, jak i obwodowego aparatu mowy i są określone terminem dyzartriia. Wyróżniamy różne objawy dyzartrii, w zależności od tego, jakie grupy mięśni zostały porażone i w jakim stopniu. Do objawów tych zaliczymy : zaburzenia oddychania, trudności w wytwarzaniu głosu, zaburzenia artykulacyjne , zmiany w rytmie mowy, w melodii, akcentowaniu, a u wielu dzieci z ciężką postacią dyzartrii mowa czynna może nie rozwinąć się.

Dziecko z mpdz musi aktywnie i świadomie wyuczyć się wszystkich zręczności, w tym także prawidłowego jedzenia .Najczęściej występujące nieprawidłowości utrudniające

prawidłowe karmienie dziecka to:

-brak lub słaba kontrola ustawienia głowy uniemożliwiająca prawidłowe utrzymanie pozycji siedzącej,

-nieumiejętność żucia i połykania,

- niezdolność warg do całkowitego zamknięcia, -brak lub słaba koordynacja ruchowa języka i warg,

-wrażliwość tylnej części języka i warg,

-wrażliwość tylnej części języka,

Silny lub osłabiony odruch gryzienia , M. Borkowska( 1989),

Poważne trudności są wynikiem zmniejszenia sprawności ruchowej oraz nieprawidłowego napięcia warg, języka, żuchwy. Dla uzyskania poprawy zaburzonych funkcji należy usprawnić powyższe narządy.

Zaburzenia zachowania.

Zaburzenia zachowania wynikają z nadpobudliwości psychoruchowej i słabej kontroli reakcji emocjonalnych charakterystycznych dla osób z organicznymi uszkodzeniami mózgu, następnie ze zmniejszonej odporności psychicznej na sytuacje na które dziecko upośledzone fizycznie narażone jest szczególnie często. Ograniczenie lub brak zaspokojenia podstawowych potrzeb emocjonalnych spowodowane często niewłaściwymi interakcjami rodzic-dziecko, utrudnionym poruszaniem się, brakiem sukcesów w zabawie i ograniczonymi kontaktami z rówieśnikami ,są przyczyną przewlekłego napięcia emocjonalnego, powodującego zachowania agresywne.

U małych dzieci z mpdz zaburzenia zachowania manifestują się zaburzeniami snu i łaknienia, nadpobudliwością lub nadmiernym hamowaniem ruchowym bądź emocjonalnym.

Dzieci starsze charakteryzują się niestałością emocjonalną, zmiennością nastroju i poziomem wykonywanych zadań, trudnościami w skupieniu uwagi. Dzieci nadpobudliwe łatwo denerwują się i przejawiają agresję skierowaną często na zewnątrz. Dzieci nieśmiałe okazują nadmierną wrażliwość, lękliwość, tchórzliwość, bezsilność. Często są napięte, bierne ,łatwo popadają w tzw. Reakcję katastroficzną.

Utrwalone zaburzenia zachowania prowadzić mogą do nieprawidłowego rozwoju emocjonalnego i psychospołecznego dziecka, aż do wystąpienia ciężkich zespołów nerwicowych bądź psychotycznych. Dlatego w procesie kompleksowej rehabilitacji dziecka z mpdz ogromne znaczenie ma psychoprofilaktyka oraz psychokorekcyjne oddziaływanie na jego środowisko rodzinne.

II Zdolności i uzdolnienia.

Problem zdolności należy do najbardziej nurtujących i skomplikowanych zagadnień psychologii. Pojęcie zdolności obciążone jest wieloznacznością i niejasnością. Nie jest definiowane jednoznacznie , co nie znaczy, że różnie. Zdolność utożsamiona jest z uzdolnieniami.

Odmiennie definiują zdolności psychologicznie zachodni psychologowie rosyjscy. Pierwsi kierują swe wysiłki w kierunku wyodrębnienia, mierzenia i kwalifikacji podstawowych rodzajów zdolności. Psychologowie rosyjscy interesują się geneza i rozwojem zdolności oraz mechanizmami fizjologicznymi psychologicznymi.

W polskiej psychologii zdolność można określić jako właściwość psychiczną różniącą jednego człowieka od drugiego, jako łatwość odbierania i przetwarzania informacji o otaczającym świecie. Mówiąc o zdolnościach, mamy na myśli różnice indywidualne, które sprawiają ,że przy zasobie wiedzy i sprawności oraz w takich samych warunkach zewnętrznych i przy równej motywacji uczą się szybciej nowych rzeczy. Zdolności wg. Z .Pietrasińskiego są to właściwości psychiczne, które stanowią warunek pomyślnego wykonania zadania.

W Szewczuk wiąże zdolności z całokształtem życia psychicznego z osobowością, procesami poznawczymi inteligencją.

Zdolności zdaniem J.Reykowskiego, to warunki wewnętrzne, dzięki którym ludzie zaangażowani , opanowują działalność szybko, a poziom osiągniętych rezultatów jest różny. Ludzie, którzy opanowują działalność lepiej, mają wyższe zdolności w danej dziedzinie.

W. Okoń twierdzi, że zdolność przejawia się w łatwości, szybkości i niezawodności potwierdzenia, przetwarzania informacji, umiejętności, podejmowania decyzji oraz w samodzielnym i twórczym działaniu.

Problem zdolności można rozpatrywać pod kilkoma względami. Jeden związany jest z rozróżnianiem rodzaju zdolności (zdolności ogólne, uzdolnienie kierunkowe, zdolności twórcze). Można tu odnotować dwa podejścia badaczy: traktowanie zdolności jako potencjalności, oraz jako umiejętności. Osoba uzdolniona nabywa je znacznie szybciej w porównaniu z ludźmi o przeciętnych zdolnościach Szybkość i poziom uczenia się związany jest z rodzajem i jakością zdolności.

W literaturze można znaleźć inny podział zdolności , np. na elementarne , naturalne oraz na zdolności złożone ,, specyficznie ludzkie”, zdolności rzeczywiste.

Zdolności naturalne rozwijaj się na podłożu zadatków wrodzonych, w procesie kształcenia umiejętności i nabywania nawyków. Do tej grupy zdolności zaliczane są proste operacje spostrzeżeniowo-wzrokowe lub słuchowe , a także proste operacje umysłowe lub psychomotoryczne. Zdolności złożone kształtują się podczas ontogenezy, w wyniku oddziaływania warunków społeczno- historycznych. Wielu badaczy zalicza naturalne zdolności twórcze i uzdolnienie kierunkowe do zdolności rzeczywistych, specyficznie ludzkich, o dużym stopniu złożoności i zmienności Inter- i intrapersonalnej. Zarówno przy zdolnościach ogólnych jak i specjalnych , uzdolnienia powyżej przeciętnej określane są jako wysokie lub wybitne.

Często także używa się pojęcia ,,talent”. Pojęcie to stworzone jest w kontekście zdolności jednostki niezależne od jej wieku. Jednostka o wyjątkowych, wybitnych uzdolnieniach określana jest jako ,,wybitne uzdolniona” lub ,, utalentowana”. Dzieci takie określa się mianem ,,cudownych „ lub ,, genialnych”. Cechą charakterystyczną tych dzieci jest wczesne pojawienie się zdolności na wysokim poziomie i wyraźna ich kierunkowość. W odniesieniu do najwyższego poziomu zdolności pojawiającego się bardzo rzadko, zarówno we wczesnym dzieciństwie, jak i w późniejszym okresie rozwoju jednostki stosuje się często termin ,,geniusz”.

Zgodnie z koncepcją funkcjonowania i rozwoju zdolności w kontekście środowiska i własnej aktywności, rozwój uzdolnień jest wynikiem współgrania podstawowych komponentów zdolności, do których można zaliczyć : zdolności ogólne, uzdolnienia specjalne, czynniki motywacyjne i osobowościowe oraz kręgi środowiskowe – rodzinę, szkołę, grupy rówieśnicze.

D.H. Feldman uważa, że rozwój zdolności, a szczególnie wybitnych uzdolnień uwarunkowany jest wieloma czynnikami .Związane są z indywidualnymi warunkami psychologicznymi, kondycją fizyczną ( higiena, odżywianie) obejmującym strukturę rodziny (liczba dzieci, kolejność urodzeń, tradycje rodzinne), miejscem zamieszkania ( miasto, wieś), sytuacją polityczną, ekonomiczną, systemami edukacyjnymi. Autor uważa, że kolejnymi warunkami sprzyjającymi rozwojami są : zainteresowanie, zdobywanie wiedzy, rozwijanie umiejętności w zakresie wybranej dyscypliny.

Współczesne badania nad osobowością ludzi twórczych daleko odbiegały od refleksji C.Lombroso, i L.Lowenfelda. Przyczynili się do tego psychologowie nurtu humanistycznego( Ttorrance, Fromm, Maslow) i psychologii poznawczej ( Bruner, Kogan, Sternberg). Dopiero konstrukcja psychometryczna narzędzi badawczych pozwoliła na wyłonienie specyficznych cech osobowości twórczej. Stopniowo powstała mozaika cech osobowości ludzi twórczych .Zespolone cechy zaczęto określać mianem postawy twórczej i właściwie poza tym wspólnym terminem, trudno doszukać się spójnej teorii osobowości twórczej. Zdaniem R.B. Cattella ważne czynniki dla osobowości twórczej to: inteligencja, nominatywność, wrażliwość, samowystarczalność. W świetle badań za pomocą inwentarza osobowości H.Gougha uzyskano istotne dla uzdolnień twórczych współczynniki takie jak: giętkość intelektualna , towarzyskość, poczucie własnej wartości, ambicja, niezależność umysłowa, opanowanie. Zasygnalizowane badania nad właściwościami ludzi uzdolnionych twórcze nie wyczerpują wszystkich nurtów z tym związanych. Wielu badaczy polskich : Cz.Matusewicz, W. Dobrołowicz zwraca uwagę na związek poczucia humoru z twórczością. Cz.Matusewicz pisze, że dowcip jest zdolnością intelektualną i sprowadza się do szybkości procesu intelektualnego, pomysłowości, ostrości, klarowności ujęcia, wywoływania reakcji śmiechu. Twierdzi ,że dowcip świadczy o wyjątkowej bystrości intelektualnej i jest wynikiem zespolenia intelektu z emocjami.

Badacze amerykańcy Gardner , Strenberg uważają że twórczość jest zjawiskiem złożonym i rozpatrywać ją należy z uwzględnieniem różnych aspektów tego zagadnienia: m.in. osobowości twórczej, przebiegu życia jednostki, procesu twórczego i wytworów powstałych w wyniku aktywności twórczej. Ludzie twórczy posiadają dużą giętkość myślenia i wyrażania się : są oryginalni, wrażliwi na problemy, mają szczególną łatwość dostrzegania całości w materiale nie zorganizowanym, zdolność do planowania.

Koncepcja uzdolnienia jest syntezą trzech podstawowych pojęć psychologicznych ; uzdolnienia, osobowości i twórczości. Proces formowania się tego uzdolnienia u jednostki rozpoczyna się w okresie wczesnego dzieciństwa i trwa przez całe życie. Im młodsze dziecko tym większe prawdopodobieństwo wykształcenia mechanizmu osobowościowego sterującego zachowaniami twórczymi.

Z obserwacji i licznych badań wynika, że większość dzieci słabo rozwiązuje rozbieżne – nie rozwija motywów poznawczych i pozostaje nietwórcza do końca życia. U dzieci o dobrych predyspozycjach w zakresie uzdolnień motywy poznawcze rozwijają się równolegle z motywami filialnymi i często typ oddziaływań pedagogicznych środowiska decyduje, które tendencje w samorozwoju ulegają wzmocnieniu.

Osoby uzdolnione stanowią sobie zadania po to, aby osiągnąć założony przez siebie cel. Kierują nim motywy wyłącznie poznawcze. Uzdolnieni nie przywiązują większej wagi do oceny nauczyciela. Istotnym warunkiem jest wypracowanie zadania twórczego przez ucznia samodzielnie. Jeżeli cel zasugerowano uczniowi z zewnątrz, to uczeń sam opracowuje program jego realizacji i podejmuje z własnej inicjatywy próbę wykonania programu działania.

Wielu badaczy w ostatnich latach rozpatruje uzdolnienia w szerszym kontekście, uwzględniając osobowość jednostki. Godne uwagi są tu kwestionariusze R.B.Cattella, H.Gougha, ujmujące różne wymiary osobowości twórczej. Według E. Nęcki osobę twórcza można opisać w ramach schematu trójczłonowego, podkreślając w ten sposób triadowy charakter talentu twórczego . Elementami tej triady są: zdolności, motywy i umiejętności. Umiejętności obejmują wszystkie umiejętności specyficzne, związane z dziedzina twórczości i warsztatem twórcy. Ponieważ twórczość jest aktywnością silnie hamowaną, umiejętność rozpoznawania własnych, indywidualnych zahamowań ,łącznie ze sposobami ich usuwania wydaje się niezbędnym warunkiem tworzenia w jakiejkolwiek dziedzinie. Drugim komponentem talentu twórczego sa zdolności twórcze. Obejmują takie operacje jak: dostrzeganie podobieństw, kojarzenie faktów, łatwość rozumienia, dokonywanie dalekich przekształceń. Do twórczych zdolności poznawczych należy także wyobraźnia twórcza, która nie jest tym samym co zdolności twórcze. W publikacjach i badaniach związanych z problematyką twórczości i uzdolnieniami coraz częściej wskazuje się na znaczenie myślenia metaforycznego dla procesu rozwiązywania problemu oraz dla twórczości człowieka. Jednostka wykazująca wyższy poziom zdolności twórczych od przeciętnego ma większą sprawność w metaforyzowaniu i przekształcaniu informacji.

Trzecim komponentem talentu jest motywacja. Najważniejsza spośród twórczych motywacji jest motywacja skłaniająca człowieka do zajmowania się jakąś czynnością dla niej samej, a nie ze względu na nagrodę czy dla uniknięcia kary. U wybitnych twórców występuje motywacja, polegająca na tym że człowiek znajduje sens i przyjemność w samej czynności, którą wykonuje. Szczególnym przypadkiem motywacji jest czysta ciekawość albo motywacja poznawcza.

III Mózgowe Porażenie Dziecięce a Zdolności.

Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego powoduje , ze wśród dzieci z mpdz jest znacznie więcej opóźnionych i upośledzonych umysłowo niż w populacji ogólnej. T .Gałkowski uważa, że pierwotne uszkodzenie ośrodków mózgowych i występuje dodatkowo zaburzenia ograniczają doświadczenia sensoryczno-motoryczne i przyczyniają się do wolniejszego rozwoju umysłowego dzieci i mogą powodować op00F3nienie rozwoju.

Literatura podaje, że poziom rozwoju umysłowego u około 50-70 % dzieci to jednostki upośledzone umysłowo ( Bobath 1980, Michałowicz 1993). Obecnie, w świetle nowych badań, dominują poglądy ,ze tylko 1/3-1/4 dzieci z mpdz stwierdza się upośledzenie umysłowe ( I.I poniżej 70), a u większości z nich rozwój umysłowy jest przeciętny lub wyższy niż przeciętny. Taki pogląd prezentują również polscy specjaliści(Bogucka, Czochańska, Osiowski, Mazanek, Ślęzak).

Jedną z przyczyn tak rozbieżnych poglądów na temat poziomu rozwoju umysłowego dzieci z mpdz są zmiany w I.I w trakcie rozwoju. Związane to jest z usprawnianiem dzieci wieloprofilowo, jak również z postaciami klinicznymi zespołu. Statystycznie istotne podwyższenie się ilorazu I.I między pierwszym a drugim badaniem stwierdzono u dzieci z mpdz, a w szczególności u dzieci z diplegią i tetraplegią.

Badania specjalistów są zgodne i świadczą, że poziom inteligencji we wczesnym okresie życia dzieci z mpdz jest niższy niż w następnych etapach rozwoju poznawczego. Wyniki są jednoznaczne –wiele małych dzieci z tym zespołem jest tylko opóźnionych w rozwoju poznawczym , a nie upośledzonych umysłowo .Poglądy Kostrzewskiego (1981) potwierdzają się ,bowiem uważa on iż konieczne jest prowadzenie badań podłużnych nad przebiegiem procesów poznawczych, ponieważ u dzieci niepełnosprawnych może występować tylko opóźnienie w rozwoju poznawczym.

Wyniki prowadzonych badan pokazują również ,iż ocena psychologiczna dzieci jest bardzo trudna i wymaga dużego doświadczenia od psychologa. W ocenie tej należy stosować właściwe techniki pomiaru I.I. , szczególnie w badaniu dzieci z atetoza i tetraplegią, ponieważ ich globalny I.I jest zaniżany przez próby słowne i manualne.

Z przeprowadzonych badań E.Mazanek i innych specjalistów nasuwają się wnioski:

Wśród zbadanych dzieci z mpdz w wieku 1-4 lat ma inteligencję przeciętną , wyższą niż przeciętna lub wysoką wykazało 39,42 %dzieci, taki sam % , tzn.39,45 %dzieci jest umysłowo upośledzonych , a inteligencję niższa niż przeciętna ma 21,16 %dzieci.

U dzieci z mpdz występuje bardzo duże zróżnicowanie w rozwoju umysłowym wahające się w granicach od głębokiego upośledzenia umysłowego do wysokiego poziomu inteligencji. W zespole tym występują wszystkie, oprócz inteligencji bardzo wysokiej, poziomy sprawności intelektualnej.

Średni I.I dzieci z mpdz wynosi x =73,40 i wskazuje na poziom umysłowy niższy niż przeciętny.

Charakterystyczna dla usprawniania dzieci z mpdz jest zmienność poziomu rozwoju umysłowego wyrażona wielkością I.I.

Zmiany w I.I zauważa się u dzieci na wszystkich występujących u dzieci z mpdz stopniach sprawności intelektualnej.

Podwyższenie się I.I u dzieci z mpdz z poziomu upośledzenia umysłowego do przeciętnego poziomu intelektualnego lub powyżej niego świadczy, że wiele z tych dzieci jest opóźnionych , a nie umysłowo upośledzonych.

Podwyższenie I.I udzieci w wieku 4-5 lat w zakresie różnych stopni sprawności intelektualnej wskazuje na ich dobry potencjał umysłowy.

Obniżenie się I.I występuje przede wszystkim u dzieci z mpdz mających padaczkę.

Nie jestem psychologiem i trudno jest mi ocenić jak ma się mpdz do zdolności. Wiem jednak , że postawienie wczesnej diagnozy i w miarę szybkie podjęcie usprawniania zaburzonych funkcji, rehabilitacja , pozytywne ustosunkowanie się do niesprawności , motywowanie do ciągłej pracy, nagradzanie korzystnie wpłynie na wszechstronny rozwój, jak również, jak również pozytywnie rozwinie zainteresowania i zdolności dzieci, równięż niepełnosprawnych. Są dzieci, które przy uszkodzeniach, szczególnie ruchowych (diplegiach niedowładach spastycznych, ) rokują pomyślnie , które przejawiają duże zainteresowania otaczającym światem, wykazują duże zdolności artystyczne, humanistyczne i językowe.

Zgodnie z definicją L.M. Termana do grupy uzdolnionych należy zaliczyć dzieci, które mają I.I równy 120 i więcej. Niektórzy psychologowie podkreślają ,ze dzieci zdolne mają szczególnie rozwinięte określone zdolności specjalne wielu definicjach podkreśla się, ze dzieci takie charakteryzują się wysokimi osiągnięciami w nauce. Autorzy podają ,ze :,,wybitnie zdolnych można definiować jako posiadających wysoko zorganizowany system nerwowy, charakteryzujący się możliwością osiągnięć wymagających wysokiego stopnia intelektualnej abstrakcji…”.

Na określenie i rozumienie pojęcie ,,uczeń zdolny” maja wpływ dwie oceny: społeczna i psychologiczna. Uczeń zdolny to taki, który dobrze się uczy, jest grzeczny, ma wzorowe zachowanie i inne osiągnięcia w szkole. Badania prowadzone na Uniwersytecie Warszawskim porównujące ocenę szkoły i wyniki badań psychologicznych pokazały, że szkoła typuje dzieci zdolne wg. pewnych schematów, pomijając czynnik intelektualny. Jest zdolny, bo dobrze się uczy, nie zadaje trudnych pytań, nie kłamie , nie ma dziwnych pomysłów. Na taką ocenę mają wpływ takie czynniki jak: płeć , zachowanie w szkole, jak często rodzice kontaktują się ze szkołą, jak dziecko jest ubrane , jaki jest status materialny rodziny.

W rozumieniu psychologicznym uczeń zdolny to taki, który ma wysoki iloraz inteligencji , duże osiągnięcia, wysoki poziom twórczy. Charakteryzuje go niepokój poznawczy, potrafi znaleźć się w nowej sytuacji , ma pomysły nowych rozwiązań starych problemów, nie boi się nowych rzeczy.

Obserwacja dzieci uzdolnionych pozwoliła na wyodrębnienie charakterystycznych cech. Poza nadprzeciętnym rozwojem intelektu należy wymienić :

-szybkie zapamiętywanie, prawidłowe kojarzenie i rozumienie,

-ciekawość świata i ludzi, bystra obserwacja otoczenia,

-dociekliwość, zadawanie dużej ilości pytań,

-szerokie zainteresowania, ukierunkowane uzdolnienia, pasje,

-umiejętność skupienia uwagi przez dłuższy czas na tym, co je interesuje,

- bogata wyobraźnia, oryginalne pomysły,

-niezależna postawa, obrona swoich poglądów i pomysłów,

-poczucie humoru.

IV STUDIUM PRZYPADKU DZIECKA Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ RUCHOWĄ .

Rozwój fizyczny

Moje kontakty z dziećmi , praca zawodowa w Szkole Ogólnodostępnej, a później w Szkole Specjalnej spowodowała ,iż wcześnie jako matka dziecka niepełnosprawnego ,później jako nauczyciel zaczęłam poszukiwać metod usprawniania takich ,które w miarę szybko pomogą mi podjąć wczesne usprawnianie mojego dziecka. Dość często w swojej pracy dokonywałam różnych charakterystyk dzieci, wydawałam o nich opinie, ale w chwili obecnej, stanęłam przed wielkim wyzwaniem gdyż muszę dokonać charakterystyki swojego dziecka. Postaram się to zrobić dokładnie.

Rozwój psychofizyczny każdego człowieka jest odmienny i zróżnicowany. Stwierdzenie to mogę odnieść również do mojego syna , lecz zanim omówię jego zainteresowania i zdolności przedstawię jego drogę rozwojową.

Mój syn Dominik urodził się 26.09.1987 r z ciąży drugiej , jak ocenili lekarze z ciąży patologicznej .Przed porodem leżałam przez 8 miesięcy w domu, ponieważ lekarze stwierdzili ,,niewydolność szyjki macicy” i miałam założony szew Mc-Donalda. Sam poród odbył się przedwcześnie , rozwiązanie ,,siłami natury”. Poród przedłużony , lekarze mówili,, niech się rodzi nawet dwa dni. Już wtedy wiedziałam, ze matka ma urodzić do 6 godzin a matce należy podawać tlen w celu dotlenienia noworodka. Dominik ważył 2 kg o długości 47 cm. Skala Apgar 10 punktów. Wiem ,ze to duże nieporozumienie .Umieszczono go w inkubatorze w innej sali bo nie było na miejscu. Podjęto leczenie tlenem z dodatkowym namiotem tlenowym. Stwierdzono zespół błon szklistych , bezdech. Nie było możliwości wykonania rentgena bo aparat do badan był Pietyro niżej i nie było możliwości wykonania badań. W inkubatorze ważył 1.700 , przechodził żółtaczkę hemolityczną, której nie wpisano w książeczce zdrowia. Zalecono wymienne przetaczanie krwi ze względu na niezgodność grup głównych. Pierwsze dni okazały się walką o przetrwanie i walką o życie. Wiedziałam czym to grozi. Wiedziałam , że do 48 godzin może umrzeć. Stwierdzono cechy wcześniactwa, zespół niewydolności oddechowej oraz żółtaczkę.

Wówczas w szpitalu ochrzczono nasze dziecko z wody i nadano imię:Łukasz. Jako matce nie wolno było mi przychodzić do dziecka, dopiero po interwencji mojego taty można było mi przychodzić i oglądać malucha. Karmiono go sączkami i kroplówkami.

Mnie wypisano do domu a dziecko zostało w szpitalu do osiągnięcia wago 2 kg. Mogłam go odwiedzać. W tym czasie usiłowałam pokarm utrzymywać ale po wypisaniu Dominika do domu był przyzwyczajony do smoczka i butelki.

Po wypisaniu ze szpitala skierowano nas do Poradni Ryzyka Okołoporodowego dla wcześniaków z zaleceniem comiesięcznych kontroli. Lekarz określił, ze dziecko rozwija się wolniej , tak jak u wcześniaków. Moja kilkumiesięczna opieka nad dzieckiem zaczęła mnie niepokoić , gdyż dziecko niespokojne, krzykliwe, a nocą cierpiące na bezsenność. Zauważyłam powolniejszy rozwój ruchowy, a kontakt psychiczny bardzo dobry .Wówczas wymusiliśmy na lekarzu skierowanie do Instytutu Pediatrii w Krakowie .W czasie pierwszej konsultacji lekarze postawili lekarze postawili diagnozę :,,opóźnienie rozwoju motorycznego” z zaleceniem ćwiczeń usprawniających. Gdy moje dziecko ukończyło 1,5 roku, a stan się nie zmieniał, postawiono ponownie diagnozę :Mózgowe porażenie dziecięce- niedowład spastyczny kończyn górnych i dolnych .Postawiona diagnoza była dla mnie, matki , wielkim wstrząsem. Byłam bezradna, zagubiona i zrozpaczona. Zaczęłam wówczas poszukiwać wszelkich możliwych dróg i środków zmierzających do ratowania mojego dziecka.

Konsultowałam się u neurologa w Przemyślu: jedna z diagnoz(mpdz i wodogłowie) co było dla mnie szokiem, w Rzeszowie , Krakowie i Wrocławiu –u dr. Pruska-, który stwierdził zmienne napięcie mięśniowe, zalecił pieluchowanie , Nootropil., Ferro 66 na niedokrwistość.

Lek sprowadzaliśmy z Niemiec przez Pewex . Lek z dodatkową witaminą C. Jedna z diagnoz zalecała przeprowadzenie operacji kończyn dolnych: wydłużenia ścięgien Achillesa. Jednak odrzuciliśmy tę propozycję i jak dowodzi upływ czasu decyzja była słuszna. Stwierdzenie to opieram przede wszystkim na własnej obserwacji wielu dzieci z mojej pracy, które takim zabiegiem zostały poddane Dominik przechodził 3 krotnie operację oczu w Krakowie –Witkowicach :leczony zez zbieżny naprzemienny. Skierowanie otrzymaliśmy od lekarza okulisty z Przemyśla. Nosił też okulary ,które zmieniane były 2 krotnie. . Otrzymaliśmy skierowanie do Przychodni Rehabilitacyjnej, w której Dominik był poddany testom ruchowym i zakwalifikowany do ćwiczeń według programu Kinezyterapii. Na ćwiczenia uczęszczałam systematycznie , w domu ponownie utrwalałam zestawy ćwiczeń ruchowych. Początkowo pełzał po domowych podłogach, przesuwając się na rękach i w miarę szybko nauczył się poruszaniem za pomocą ,,czworakowania” i klęku podpartego. Następnie nawiązałam kontakt z Przychodnią w Powsinie przez kontakt TPD w Warszawie i P.K .Kościelecką,. Tam otrzymałam dalsze wskazówki do pracy z moim dzieckiem metodą NDT-Bobath. W tym czasie e pomagała mi P.Halinka Shmidt –specjalista od rehabilitacji ruchowej z TPD –Helenów. Był to czas podjęcia nauki w Warszawie z zakresu pedagogiki specjalnej :wieloprofilowe usprawnianie na APS . Wówczas zalecono Dominikowi gipsowanie kończyn dolnych , które miały na celu obniżyć napięcie mięśniowe. Po raz pierwszy moje dziecko pojechało z tatem na turnus rehabilitacyjny do Drzonkowa . Pogorszył się stan fizyczny , związane to było z szybką pionizacją dziecka. Bieganie na nogach przy balkoniku, mało stabilna miednica, słabo rozwinięty mięsień czworogłowy ud spowodowały przykurcze mięśni kulszowo-goleniowych. Znów stanęliśmy przed podjęciem decyzji –czy operować? Konsultowaliśmy to u rehabilitanta ruchowego i ortopedy. Postanowiliśmy za namową pojechać do Budapesztu na konsultacje . Tam lekarz ortopeda dr. Viola Sandor zalecił operację. Udało nam się poprzez P.Frankowskiego ,który jest Dyrektorem Domu Pomocy Społecznej w Przemyślu i za jego pomocą i jego siostra udało nam się tam pojechać i skorzystać z pomocy tłumacza. Termin operacji ustalono na dzień 29.05.1999 r.Dominik poddany był operacji w znieczuleniu ogólnym ,operacja powiodła się , założono gipsy od stopy po uda .na okres 4 tygodni. Po zdjęciu gipsów ponownie pojechał a tatem do Budapesztu na wczesna rehabilitację. Były to ćwiczenia i Hydroterapia. Powrót do sprawności był wielkim wyzwaniem. W domu siedział na dywanie a pies często obok niego. Nogi były nadwrażliwe i bał się gdy stawaliśmy obok. Później był w szpitalu rehabilitacyjnym w Radziszowie i pomogła nam Dr. L .Wardęga- specjalista pediatrii, neurologii i rehabilitacji. Tam uczęszczał do szkoły i intensywnie ćwiczył. Tamtejsi lekarze ocenili jego stan jako dobry i postawili diagnozę :diplegia spastyczna. Do chwili obecnej moje dziecko jest w stanie poruszać się samodzielnie po mieszkaniu bez pomocy, samodzielnie schodzi ze schodów w dół i z powrotem, ale po szkole poruszał się za pomocą

,,balkoniku” ze względu na bezpieczeństwo . samodzielnie do szkoły j0065dzi wózkiem elektrycznym , pokonując trasę około 3 km .Wózek dał mu niezależność, swobodę i chęć dalszego życia w naszym społeczeństwie.

Na wakacjach lubił jeździć na rowerku trzykołowym ,który został przywieziony z Tych od P.Misiarza.

Od roku 2006 Dominik jeździ nowym wózkiem elektrycznym o nazwie ,,METEOR”, a mniejsze odległości pokonuje o kulach.

Sumując podany wyżej opis drogi rozwojowej mojego dziecka sądzę, że rozwija się dobrze, ale wymaga stałej opieki , troski z naszej strony. Z przykrością stwierdzam, ze większej pomocy ze strony państwa nie otrzymujemy. Gdziekolwiek się zwróciłam piętrzą się problemy. Wydział zdrowia, Kuratorium Oświaty czy dyrektor szkoły najczęściej wzruszają ramionami.

Usprawniać dziecko niepełnosprawne jak również moje dziecko wymaga wielu zmian i nakładów finansowych.

Los mojego dziecka , jak również dzieci mu podobnych objętych niewłaściwą opieką rehabilitacyjna poruszyły mnie do głębi i zmusiły do podjęcia pracy w szkole specjalnej. Mój wybór , kontakty ze specjalistami i ośrodkami oraz zdobyta wiedza pomogły i pomogą mi w dalszym usprawnianiu wieloprofilowym nie tylko mojego dziecka , ale również z dziećmi z którymi pracuję.

Rozwój psychiczny.

Dość wcześnie zauważyłam, ze rozwój umysłowy mojego dziecka wyprzedza rozwój ruchowy. Kontakt psychiczny był bardzo dobry. Zaczął wcześnie gaworzyć i mówić pierwsze słowa. Kiedy skończył dziesięć miesięcy pojawiły się pierwsze proste zdania :,,Mama daj Am”, ,,Gdzie jest kaka?”(tata), zadawał też pytania. Wspólnie oglądaliśmy ilustracje bajkowe, chętnie słuchał bajek i opowiadań. Tato czytał mu ,,Baśnie Grim”, potem sam wybierał. Stały kontakt uczuciowy i werbalny wpływał korzystnie na jego rozwój psychiczny.

Po ukończeniu 3-go roku życia Dominik zaczął uczęszczać do żłobka dla dzieci niepełnosprawnych, gdzie realizował program dydaktyczno wychowawczy dla dzieci 3-letnich. Był bystry, dużo mówił i gdy zachorował wezwaliśmy lekarza do domu. Był to pediatra, który ze zdziwieniem zapytał :, on mówi”. Dominik siedział wtedy na małej puffie. Ja odpowiedziałam ,tak i to bardzo dobrze.

Jednak po kilku miesiącach pobytu w grupie dzieci zauważyliśmy jego zmiany w psychice. Stał się drażliwy, niespokojny, płaczliwy i lękliwy. Wynikało to z faktu przebywania wśród dzieci o różnym stopniu upośledzenia umysłowego. On nie miał od kogo czerpać bodźców pozytywnych. Wówczas udaliśmy się do Ośrodka wczesnej interwencji w Rzeszowie. Badający go psycholog orzekł:- rozwój umysłowy na wysokim poziomie, dziecko należy zabrać ze żłobka i umieścić w przedszkolu masowym.

Korzystając z tej rady przeniosłam go do innej grupy tj: grupy dla dzieci z rozwojem umysłowym w normie intelektualnej .Z perspektywy czasu twierdzę, że ta zmiana dodatnio wpłynęła na rozwój mojego dziecka. Jego pobyt w oddziale przedszkolnym połączony był z procesem nabywania nowych umiejętności, sprawności.

Ciekawym zdarzeniem był moment wyciszania drzwi w naszym domu, gdy pojawił się pan, który widząc Dominika na ,,czworakach” zapytał :,,masz karę”, odpowiedział -,,ja-nie. Pojawiły się wtedy pierwsze prace manualne, kreski, koła, malowanie, które z czasem stały się wielką pasją.

Radość nasza trwała krótko, był to okres trudny , gdy Dominik skończył 5 lat. Postanowiliśmy go zabrać z przedszkola i pozostawić w domu. Cały ciężar usprawniania i nauczania przejęłam na siebie. Było rzeczą wręcz niemożliwą aby umieścić moje dziecko w przedszkolu masowym, oddziałów integracyjnych nie było. Próbowaliśmy aby uczestniczył w zajęciach wybranych z matematyki lub plastyki –płacąc za zajęcia. Niestety było to nieosiągalne. Był samodzielny, umiał, wykonać czynności samoobsługowe: ubieranie i rozbieranie, mycie, jedzenie .Program dydaktyczno-wychowawczy realizował w domu. Z łatwością poznawał litery, cyfry, znaki matematyczne. W szybkim tempie nauczył się czytać płynnie , liczyć pamięciowo.

Ponieważ uczyłam się na studiach w Warszawie na APS- :Pedagogika Specjalna: wieloprofilowe usprawnianie uczestniczył ze mną na wykładach, jako najmłodszy student u dr. E. Waszkiewicz, otrzymał wtedy kalendarz i pamięta to do dzisiaj.(odczytywał wtedy z rozsypani literowej :k , o, rysując rysunek : ,,Król lew”. Wtedy to na uczelni mój profesor Jan Łaszczyk podał nam rękę wpisując do indeksu zaliczenie z :Dydaktyki.

Zbliżał się rok, gdzie był przygotowany do podjęcia nauki w szkole. Musieliśmy przebadać nasze dziecko Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, gdzie otrzymaliśmy orzeczenie o treści :,, Rozwój dziecka nieharmonijny inteligencja oceniana bardzo wysoko. Pamięć, uwaga ,spostrzeżenia na wysokim poziomie. Percepcja wzrokowo-słuchowa prawidłowa. Sprawność grafomotoryczna obniżona. Lateralizacja skrzyżowana. Dziecko w bardzo dobrym stopniu opanowało treści zawarte programie i jest dojrzały do podjęcia nauki w klasie I.

Moje dziecko rozpoczęło naukę w Szkole Podstawowej nr.16 w klasie integracyjnej. Pierwsze dni pobytu w szkole były wielkim przeżyciem. Spotkał się z serdecznym przyjęciem ze strony nauczyciela jak tez ze strony dzieci .Po każdym powrocie ze szczegółami opowiadał przebieg lekcji.

Po upływie kilku miesięcy uczęszczania do szkoły okazało się, że doskonale radzi sobie z nauką. Na lekcjach jest aktywny, a nawet sobie radzi lepiej od pozostałych dzieci w klasie.

Dominik jest dzieckiem bardzo wrażliwym i uczuciowym, woli pochwały, które mobilizują go do dalszej pracy. Na jego stan uczuciowy ogromny pływ wywierały pobyty w szpitalach , klinikach oraz przebyte operacje. Zdarza się ,że bywa kapryśny , wręcz nieznośny. Staram się być tolerancyjna, ale jednocześnie miewam wątpliwości co do swego postępowania. Wiem, że tylko spokojna rozmowa i perswazja mogą wpłynąć na jego pozytywne zachowanie .Jest dzieckiem żądnym wiedzy co wyrażało się w jego pytaniach. Ma świetną pamięć, jest wiernym słuchaczem, potrafi szczegółowo opowiedzieć usłyszaną historię bądź przeżyte zdarzenie.

Patrząc z perspektywy czasu wiem ,że w miarę szybkie usprawnianie zaburzonych funkcji, rehabilitacja, pozytywne ustosunkowanie się do jego niesprawności , akceptacja , motywowanie do ciągłej pracy , nagradzanie , korzystanie wpłynęło na rozwój , jak również wiele zainteresowań i zdolności.

Zdolności.

Moje doświadczenia z niepełnosprawnym synem dowodzą ,ze proces rozwoju umysłowego postępował szybciej, aniżeli rozwój ruchowy. Niemniej zachowywał się podobnie jak inne dzieci, chociaż zdolność ruchowa była i jest w pewien sposób ograniczona

Plastyka w wychowaniu odrywa ważną rolę. Proces rysowania, malowania, czy konstruowania jest skomplikowanym aktem, w którym dziecko łącząc różne elementy swego doświadczenia stwarza nową sensowna całość. Tak powstaje obrazek, rzeźba, dziecko ujawnia jak myśli , czuje i widzi. Plastyka jest dla niego twórczą aktywnością .

Każde dziecko bez względu na to, na jakim poziomie się znajduje, powinno być traktowane indywidualnie. Wypowiadanie się artystyczne podlega rozwojowi i jest odzwierciedleniem psychiki. Dziecko wyraża swoje myśli, uczucia, zainteresowania oraz wiedzę o otoczeniu.

Proces uczenia się zachodzi dzięki zmysłom. Dotykanie, widzenie, słyszenie, wąchanie i smakowanie pociąga za sobą aktywne uczestnictwo jednostki. Stwierdzono, ze nawet małe dziecko potrzebuje aktywności.

Stwierdzenia te mogę odnieść do mojego dziecka, na podstawie własnych obserwacji i doświadczeń. Pierwsze zainteresowania pojawiły się w wieku 3 lat. Wtedy zaczął stawiać pierwsze kreski, najpierw ołówkiem, później kolorowymi kredkami. Była to aktywność, w której wyrażał swoją wiedzę o otaczającym świecie.

Aby mógł rysować i uzyskiwać wprawę dostarczaliśmy mu papieru, kredek i zachęcaliśmy go do tych czynności. Coraz chętniej i częściej sięgał po farby , a prace stawały się bogatsze. Ponieważ przejawiał ku temu wielkie zamiłowanie, malowanie sprawiało mu ogromna radość. Jako rodzice rozwijaliśmy jego pasję. Uczestniczył wtedy w Ogólnopolskim konkursie plastycznym dzieci i młodzieży :,,Świat moich marzeń”, uzyskując wiele wyróżnień i nagród. Było to dla niego wielkie przeżycie i bodziec do działania. Wszystko szło w dobrym kierunku, ale skończyło się, bowiem nauczyciele nie rozwijali jego zdolności , nie umieli pracować z dziećmi niepełnosprawnymi. Sam dom nie jest w stanie kierować , potrzebna jest pomoc z zewnątrz. Nawet nauczyciel- wychowawca nie był w stanie zrozumieć potrzeb mojego dziecka mówiąc : ,,dziecko z mpdz nie może być zdolne , nie może być lepsze od dzieci zdrowych”, inny mówił do niego -,,ty kaleko”, gdzie Dominik słysząc to nie chciał chodzić do szkoły. Nas to bardzo bolało, ale nic nie mogliśmy zrobić.

Klas IV była wielkim skokiem w rozwoju swoich zainteresowań , pojawiły się zamiłowania do astronomii. Wówczas godzinami przesiadywał , czytał, poszukiwał, dociekał .Brał udział w konkursie astronomicznym( klas VI-VII), jako jedyny z klasy IV. Zajął wówczas III miejsce, było to bardzo budujące doświadczenie.

Jego zamiłowania zmieniają się z rozwojem wiekiem, Od kilku lat po dzień dzisiejszy jest wielka pasja do historii. Osiąga oceny celujące z wielu przedmiotów.

Ważne jest aby rozwijać zdolności i zainteresowania dzieci , aby dobrze kierować rodzicami, wspierać ich w pokonywaniu trudności dnia codziennego, kształcić nauczycieli, psychologów , lekarzy. Napewno mało jest dzieci niepełnosprawnych , które przejawiają zdolności. Śmiem twierdzić , że są też i takie. Trudno jest tez udowodnić to, należałoby wykonać wiele badań diagnostycznych, psychologicznych , wykonać badania medyczne :tomografie komputerową , rezonans magnetyczny i określić lokalizację uszkodzenia mózgu.

Trudności i bariery

Nie jest łatwo być dzieckiem niepełnosprawnym , żyć w naszym kraju, społeczeństwie .Odkąd moje dziecko znalazło się w szkole są same kłopoty .Ówczesna wiedza, poziom wykształcenia nauczycieli , zrozumienie potrzeb dzieci niepełnosprawnych nie był najlepszy. Sami borykaliśmy się z problemami i żadnej pomocy z zewnątrz nie otrzymywaliśmy .Nauczyliśmy się z tym żyć i dajemy sobie radę. Dla nas rodziców najważniejsza jest edukacja i jak najlepsze przygotowanie do życia. Szkoła, do której uczęszczał poza pięknymi hasłami o integracji nie pomagała rodzicom, nie wychodziła naprzeciw. Szkoła bez barier architektonicznych, to nie slogany, rzeczywistość jest przerażająca.: zepsuta winda, odpadające płytki na podjeździe . Wycieczki , które organizowane były w klasie odbywały się w góry . Dominik z klasą był w Górach Świętokrzyskich z tatem ,który podjął się tego trudu. Samo wyjście było przyjemne ale zejście to wyzwanie dla alpinisty.

Domininik nie chciał uczyć się w klasie integracyjnej , chciał w normalnej. My rodzice musieliśmy pisać podanie do dyrekcji o pobyt w klasie integracyjnej( Gimnazjum). Bardzo niechętnie mówi o tej szkole, koledzy go zostawiali. Przeżyciem był pobyt w kościele podczas Nawiedzenia obrazu. Uparł się aby go zaprowadzić wózkiem Chciał uczestniczyć w czuwaniu całą noc. Namowom ulegliśmy. Pozostał sam, koledzy pojawili się na krótko. Efektem końcowym był powrót do domu nocą z księdzem ,który go przywiózł.