CZĘŚĆ XVI - POŚCIGI POLICYJNE
ROZDZIAŁ I - ISTOTA DZIAŁAŃ POŚCIGOWYCH POLICJI.
Pojęcie i rodzaje pościgów.
POŚCIG - jest to zespół przedsięwzięć organizacyjnych, taktycznych i materiałowo
-technicznych, zmierzających do ujęcia osób ściganych.
Celem działań pościgowych jest zatrzymanie:
w pościgach indywidualnych - podejmowanych przez policjantów - osób, które podjęły próbę ucieczki, aby uniknąć legitymowania, zatrzymania lub innej czynności służbowej policjanta,
w zorganizowanych działaniach pościgowych - prowadzonych przez jednostki Policji - osób:
stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego,
skazanych, tymczasowo aresztowanych, osadzonych lub zatrzymanych, które zbiegły z miejsca prawnej izolacji bądź konwoju,
wobec których istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa lub które są sprawcami szczególnie niebezpiecznych przestępstw takich jak: zabójstwo, zamach terrorystyczny, uprowadzenie osób w celu wymuszenia okupu lub określonego zachowania się, rozboju, kradzieży rozbójniczej, wymuszenia rozbójniczego, umyślnego ciężkiego uszkodzenia ciała, zgwałcenia, podpalenia lub umyślnego sprowadzenia w inny sposób niebezpieczeństwa powszechnego dla życia albo zdrowia.
Warunkiem podjęcia zorganizowanych działań pościgowych, jest posiadanie przez jednostkę Policji co najmniej ogólnych informacji o osobie ściganej albo pozostawienie przez nią śladów umożliwiających prowadzenie skutecznych działań.
Zorganizowane działania pościgowe mogą mieć postać:
akcji policyjnych, którymi kieruje dyżurny jednostki organizacyjnej Policji,
operacji policyjnych, którymi kieruje dowódca operacji.
W działaniach pościgowych należy stosować, w zależności od sytuacji, następujące rodzaje pościgów:
Podjęcie, prowadzenie, odstąpienie, przerwanie i zakończenie pościgu.
Podjęcie działań pościgowych następuje:
z inicjatywy policjanta, który ma bezpośredni kontakt z osobą ściganą,
na polecenie przełożonego lub kierującego działaniami.
Okolicznością uzasadniającą podjęcie pościgu może być również wskazanie osoby postronnej.
Podczas prowadzenia działań pościgowych należy przestrzegać następujących zasad:
szybkości i ciągłości działania,
prowadzenia przez wszystkich policjantów uczestniczących w działaniach systematycznego rozpoznania,
bieżącego dostosowania do wyników rozpoznania odpowiednich sił oraz taktyki
i form ich działania,
sprawnego obiegu informacji,
zachowania szczególnych środków ostrożności i wzajemnego ubezpieczania się policjantów,
stosowania odpowiednich środków oraz zapewnienia sprawności zaopatrywania sił.
Policjant mający bezpośredni kontakt z osobą ściganą, powinien:
powiadomić dyżurnego jednostki organizacyjnej Policji o:
zdarzeniu, kierunku i sposobie ucieczki osoby ściganej,
danych umożliwiających identyfikację osoby i środka lokomocji,
podejmowanych przez siebie czynnościach zmierzających do ujęcia osoby
ściganej lub ustalenia miejsca jej ukrycia,
dokonać ujęcia osoby ściganej albo prowadzić jej obserwację i wykonując polecenia dyżurnego jednostki Policji, przekazywać na bieżąco informacje o rozwoju sytuacji,
wezwać do pomocy policjantów znajdujących się na kierunku ucieczki osoby ściganej, a także zwrócić się z prośbą do obywateli o udzielenie pomocy.
Jeżeli policjant ma kontakt z dwiema lub więcej osobami ściganymi, podejmuje pościg w kolejności za osobą, która:
bezpośrednio zagraża życiu lub zdrowiu ludzkiemu,
jest uzbrojona w broń palną lub inne niebezpieczne narzędzie,
ucieka z przedmiotami pochodzącymi z przestępstwa,
znajduje się najbliżej policjanta.
Odstąpienie lub przerwanie pościgu:
Policjant odstępuje od podjęcia pościgu, a podjęty pościg przerywa,
w przypadku kiedy zachodzi konieczność udzielenia pomocy osobie, której życiu lub zdrowiu zagraża bezpośrednie niebezpieczeństwo i gdy nie może spowodować udzielenia pomocy tej osobie przez osoby trzecie.
O odstąpieniu od pościgu lub jego przerwaniu z powyższych przyczyn policjant obowiązany jest powiadomić dyżurnego jednostki Policji, przekazując jednocześnie informacje umożliwiające podjęcie zorganizowanych działań pościgowych.
Policjant powinien odstąpić od prowadzenia pościgu, a podjęty przerwać, jeżeli:
czynności pościgowe w sposób oczywisty zagrażają życiu lub zdrowiu policjanta, bądź osób postronnych,
okoliczności prowadzonego pościgu wskazują na brak możliwości osiągnięcia celu pościgu.
Pościg należy przerwać lub zaprzestać także po wyczerpaniu wszystkich dostępnych możliwości zmierzających do ujęcia osoby ściganej, jak również na polecenie kierującego działaniami.
Zakończenie pościgu:
Pościg kończy się z chwilą:
osiągnięcia celu, dla którego został podjęty,
po wyczerpaniu wszystkich dostępnych możliwości zmierzających do ujęcia osoby ściganej,
na polecenie kierującego działaniami.
Szczególne formy prowadzenia działań pościgowych.
Szczególne formy prowadzenia działań pościgowych stosuje się w działaniach zorganizowanych. Zaliczamy do nich:
działania blokadowe (zaporowe):
posterunki blokadowe:
zaporowe,
blokadowe kontroli ruchu drogowego,
posterunki obserwacyjno - meldunkowe,
patrole,
zasadzkę,
wypad,
penetrację terenu,
okrążenie.
Działania blokadowe (zaporowe) - to przedsięwzięcia zmierzające do izolacji określonego obszaru, miasta lub miejscowości, organizowane w celu uniemożliwienia opuszczenia tego terenu przez osobę ściganą oraz stworzenia warunków do jej ujęcia. Działania blokadowe realizuje się poprzez zorganizowanie; posterunków blokadowych, obserwacyjno - meldunkowych i patroli, powiązanych w jeden system.
Posterunek blokadowy - to wyznaczone i odpowiednio wyposażone miejsce pełnienia służby przez grupę policjantów, których zadaniem jest ujawnienie i ujęcie osoby ściganej poruszającej się pojazdem mechanicznym. Posterunek blokadowy powinien być wyposażony w: radiowóz, kolczatkę drogową lub pojazdy do całkowitego zamknięcia ruchu na drodze oraz środki łączności radiowej. Ponadto posterunek blokadowy może być wyposażony w hełmy i kamizelki kuloodporne, środki transportu, takie jak motocykle, transportery opancerzone, przenośne znaki drogowe, barierki oraz inne środki i urządzenia, sprzęt oświetleniowy i rozgłaszający, plany i mapy, inny sprzęt specjalistyczny, np. helikoptery, sprzęt pływający, noktowizory, kamery termowizyjne.
Posterunek blokadowy może być zorganizowany w postaci:
posterunku zaporowego, wystawionego na kierunku ustalonej bądź domniemanej trasy ucieczki osoby ściganej. Jego stan osobowy powinien być uzależniony od przewidywanej liczby osób ściganych, ich uzbrojenia i determinacji, a także od rodzaju wyposażenia posterunku.
posterunku blokadowego kontroli ruchu drogowego usytuowanego w miejscu, gdzie wystawienie posterunku zaporowego jest niecelowe przez cały okres trwania działań blokadowych. Posterunek blokadowy kontroli ruchu drogowego stanowi bazę do szybkiego przekształcenia go w posterunek zaporowy. Jego stan osobowy powinien być uzależniony od tych samych czynników, jakie występują w posterunku zaporowym, oraz uwarunkowań ruchu drogowego w miejscu zorganizowania posterunku.
Posterunek obserwacyjno-meldunkowy - to wyznaczone i odpowiednio wyposażone miejsce pełnienia służby, uzupełniające blokadę terenów w punktach, gdzie nie można bądź jest niecelowe wystawienie innych jej elementów.
Patrol w działaniach blokadowych - to grupa lub niewielki pododdział policjantów zorganizowanych w celu kontroli osób i bagażu w miejscach możliwego lub przewidywanego pojawienia się osoby ściganej (na dworcach oraz przystankach kolejowych i autobusowych, w pociągach na trasie jej przejazdu, na drogach lub kierunkach domniemanej ucieczki, w rejonach melin przestępczych itp.). Stan osobowy patrolu uzależniony jest od liczby osób ściganych, ich uzbrojenia i determinacji, jednak nie powinien liczyć mniej niż 3 policjantów.
Zasadzka - to zorganizowane, skryte rozmieszczenie sił i środków w miejscu, do którego mogą przybyć lub przez nie przechodzić osoby ścigane lub mające z nimi związek.
Wypad - organizuje się do miejsca, w którym istnieje prawdopodobieństwo przebywania osoby ściganej. Realizowany jest przez skryte i szybkie zbliżenie się do rejonu (obiektu) przebywania lub ukrycia osoby ściganej oraz okrążenia go, a następnie ujęcia osoby ściganej.
Do zorganizowania zasadzki i wypadu powinna być wyznaczona grupa policjantów
w sile zależnej od liczby osób ściganych, ich uzbrojenia oraz innych czynników mających wpływ na bezpieczeństwo policjantów i skuteczność przedsięwzięcia.
Penetracja terenu - to zorganizowane, planowe i systematyczne sprawdzanie określonych miejsc w celu odnalezienia osób, zwłok, rzeczy lub śladów. Penetracje terenu prowadzi się „w pasie” i „dośrodkowo”, gdy nieznane jest dokładne miejsce pobytu osoby ściganej, ale wiadomo, że znajduje się ona (lub może się znajdować) w określonym rejonie, albo „gwiaździście” (odśrodkowo), w przypadku wykrycia śladów lub przedmiotów pochodzących z przestępstwa lub stanowiących własność osoby ściganej.
Okrążenie - polega na rozwinięciu sił ograniczających możliwość manewru grupy osób ściganych, zlokalizowanej w ściśle określonym rejonie, a następnie dążenie do ich zatrzymania.
ROZDZIAŁ II - ZASADY I TAKTYKA PROWADZENIA POŚCIGÓW.
Pościgi piesze.
Policjant prowadząc pościg za sprawcą (sprawcami) przestępstwa uciekającym pieszo powinien:
powiadomić dyżurnego jednostki organizacyjnej Policji o podjęciu pościgu oraz podać jego kierunek, aktualne miejsce prowadzonego pościgu, rysopis, znaki szczególne, ubiór, liczbę ściganych osób, fakt posiadania niebezpiecznych narzędzi i innych przedmiotów,
używać gwizdka sygnałowego, aby zapewnić sobie pomoc innych policjantów będących w służbie,
utrzymywać wzrokowy kontakt z osobą ściganą, tzn. cały czas obserwować i nie dopuszczać do utraty z pola widzenia, aby nie było wątpliwości co do osoby sprawcy
i zatrzymanego w wyniku pościgu, jak również na bieżąco informować dyżurnego
o trasie pościgu w celu zorganizowania pomocy innych patroli policyjnych,
kontynuować tę czynność aż do chwili ujęcia osoby, powiadomić o tym dyżurnego, by uzyskać niezbędną pomoc,
jeżeli zatrzymanie staje się niemożliwe, np. okoliczności uzasadniające przerwanie pościgu - zapamiętać jak najwięcej szczegółów dotyczących uciekającego,
powiadomić dyżurnego jednostki organizacyjnej Policji o przyczynach przerwania lub zakończenia pościgu oraz przekazać sugestie co do dalszego postępowania.
Prowadząc pościg pieszy, należy pamiętać o własnym bezpieczeństwie.
W związku z powyższym nie należy:
wybiegać zza rogu budynku bez wcześniejszego ustalenia, co dzieje się poza nim, np. obiec, obejść szerokim łukiem,
wchodzić (wbiegać) do nierozpoznanych budynków, pomieszczeń (należy zatrzymać się na chwilę i posłuchać, co się dzieje w środku, nie wchodzić bezpośrednio po otwarciu drzwi),
pokonywać przeszkód (płotów, murów) bez uprzedniego sprawdzenia (jeżeli jest to możliwe), co i kto znajduje się po drugiej stronie,
ścigać po dachach lub innych wysokościach bez specjalistycznego zabezpieczenia.
Pościgi z użyciem środków transportu.
Pościgi z użyciem środków transportu mogą być realizowane przy wykorzystaniu: samochodów osobowych, motocykli, rowerów, sprzętu pływającego, statków powietrznych. Najczęstszą formą prowadzenia pościgu jest pościg przy wykorzystaniu samochodów osobowych.
W przypadku podjęcia pościgu za pojazdem przede wszystkim należy:
poinformować dyżurnego jednostki organizacyjnej Policji o przyczynach podjęcia pościgu,
używać sygnałów pojazdu uprzywilejowanego,
utrzymywać kontakt wzrokowy ze ściganym pojazdem,
przekazywać informacje dotyczące:
kierunku jego przemieszczania się,
marki,
numeru rejestracyjnego,
koloru pojazdu,
prędkości ściganego pojazdu,
liczby osób znajdujących się w pojeździe i ich zachowania,
miejsca w którym aktualnie się znajduje,
stopnia zagrożenia jakie stwarza ścigany pojazd,
stosować wszelkie możliwości zmierzające do jego zatrzymania, w miarę możliwości nie należy wyprzedzać pojazdu zatrzymywanego, a jedynie zrównać się z nim i po przekazaniu polecenia, sygnału do zatrzymania się, zająć miejsce za tym pojazdem,
dążyć do jego zatrzymania dopiero w miejscach zorganizowanych blokad dróg poza obszarem zabudowanym przy użyciu kolczatki drogowej, radiowozu lub innych przeszkód,
wykorzystywać środki ochrony osobistej, takie jak: kamizelki kuloodporne, hełmy ochronne w przypadku pościgu za niebezpiecznym przestępcą,
w sytuacjach zagrożenia, żądać pomocy od dyżurnego.
W zależności od ilości sił i środków zakończenie pościgu może nastąpić poprzez dynamiczne lub statyczne zablokowanie radiowozem drogi przejazdu bądź też zastosowanie bardzo skutecznej kolczatki drogowej.
Kolczatka drogowa lub inna przeszkoda umożliwiająca zatrzymanie pojazdu
(np. radiowóz) może być zastosowana:
przez umundurowanego policjanta,
do zatrzymania pojazdu wielośladowego, kierowanego przez osobę, która nie zatrzymała się mimo odpowiedniego sygnału.
Zatrzymanie kierującego pojazdem przy użyciu kolczatki może nastąpić tylko w ściśle określonych przypadkach:
gdy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przez nią przestępstwa,
pojazdem przewożona jest osoba, co do której istnieje podejrzenie popełnienia przez nią przestępstwa lub przewożenia przedmiotów pochodzących z przestępstwa,
kierujący znajduje się w stanie wskazującym na użycie alkoholu lub podobnie działającego środka.
Kolczatki drogowej nie stosuje się do zatrzymania pojazdów jednośladowych.
Zastosowanie kolczatki drogowej lub innej przeszkody należy poprzedzić:
sygnałem zatrzymania podanym przez umundurowanego policjanta w sposób zrozumiały i widoczny dla kierowcy zatrzymywanego pojazdu,
wstrzymaniem ruchu drogowego w obu kierunkach na odległość nie mniejszą niż 100 m od kolczatki lub innej przeszkody.
W przypadku blokowania drogi oznakowanym pojazdem policyjnym można odstąpić od wstrzymania ruchu drogowego.
Decyzję o użyciu kolczatki drogowej podejmuje:
dyżurny jednostki Policji właściwej terytorialnie dla miejsca użycia kolczatki lub dyżurny Policji ruchu drogowego,
w warunkach działań prowadzonych przez kilka jednostek Policji - kierujący tymi działaniami,
w wyjątkowych przypadkach, gdy zwłoka w działaniu może doprowadzić do ucieczki kierującego zatrzymywanym pojazdem - dowódca patrolu zmotoryzowanego,
w przypadku zatrzymywania autobusów przewożących osoby oraz pojazdów przewożących materiały niebezpieczne - dyżurny jednostki Policji lub kierujący działaniami pościgowymi.
Użycie kolczatki drogowej dokumentują:
dyżurny jednostki organizacyjnej Policji - w książce wydarzeń,
policjant używający kolczatki - w notatniku służbowym,
kierujący działaniami i dowódca załogi patrolu zmotoryzowanego z grupy zatrzymującej - w notatce służbowej.
Wybrane sposoby postępowania policjantów oraz techniki interwencji po zatrzymaniu pojazdu w wyniku prowadzonych działań pościgowych
Współdziałanie z innymi policjantami i innymi podmiotami.
W czasie prowadzenia pościgów indywidualnych policjant najczęściej współdziała z:
partnerem, który udziela mu niezbędnej pomocy, w szczególności zapewnia mu bezpieczeństwo osobiste,
dyżurnym jednostki, którego informuje o przebiegu prowadzonego pościgu oraz od którego żąda udzielenia niezbędnej pomocy,
innymi osobami, które na jego prośbę mogą mu udzielić doraźnej pomocy.
Grupa pościgowa nie może liczyć mniej policjantów niż liczba osób ściganych. Jeżeli jest to możliwe, to do jej składu należy włączyć przewodnika z psem tropiącym.
W przypadku wystąpienia konieczności skorzystania z pomocy osób nie będących policjantami do skorzystania z pomocy uprawniony jest każdy policjant. Policjant, który występuje z prośbą, obowiązany jest ustnie poinformować osobę, do której się zwraca, o fakcie prowadzonego pościgu za sprawcą przestępstwa oraz o podstawie prawnej, rodzaju i zakresie pomocy oraz okazać legitymację służbową.
O skorzystaniu z pomocy, jej zakresie i rodzaju oraz o osobie udzielającej pomocy należy powiadomić pisemnym raportem swojego przełożonego.
W zorganizowanych działaniach pościgowych mających postać akcji lub operacji policyjnych, w zależności od możliwości oraz potrzeb, współdziałanie może odbywać się pomiędzy składami osobowymi niżej wymienionych grup i zespołów:
patrol,
posterunek,
grupa pościgowa,
grupa operacyjno-procesowa,
grupa szturmowa,
grupa odwodowa,
zespół zabezpieczenia logistycznego,
zespół negocjatorów,
zespół zabezpieczenia medycznego,
pozapolicyjne grupy współdziałające.
Działania z użyciem kolczatki drogowej powinny być przeprowadzone przez grupę co najmniej czterech policjantów, podzieloną na:
grupę pościgową,
grupę zatrzymującą.
Grupa pościgowa poruszając się za pojazdem z włączonymi sygnałami uprzywilejowania, współdziała bezpośrednio z grupą zatrzymującą. W razie zatrzymania się ściganego pojazdu przed lub za kolczatką grupa pościgowa informuje o tym fakcie i podjętych czynnościach grupę zatrzymującą.
W przypadku działań z udziałem większej liczby policjantów realizują oni zadania określone przez kierującego działaniami.
Pozapolicyjne grupy współdziałające.
Skład grup pozapolicyjnych uzależniony jest od:
rodzaju zdarzenia (dezercja, ucieczka z konwoju niebezpiecznego przestępcy, akt terrorystyczny lub inne przestępstwo kryminalne),
terenu działania (strefa przygraniczna, lasy państwowe, węzły kolejowe itp.),
sprawców popełnionego czynu (dezerter z bronią, uciekinier z zakładu karnego, sprawca nielegalnego przekroczenia granicy itp.).
Grupy współdziałające mogą tworzyć przedstawiciele: Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Straży Ochrony Kolei, Służby Więziennej, Straży Leśnej, Służby Zdrowia, Inspekcji Transportu Drogowego, Inspekcji Ochrony Środowiska, Inspekcji Sanitarnej, Inspekcji Weterynaryjnej, Jednostek Ochrony Przeciwpożarowej, terenowych organów administracji rządowej, administracji samorządowej itd., których udział w działaniach będzie konieczny dla zapewnienia ich skuteczności lub logistycznego zabezpieczenia.
Szczegółowe zadania kierowników grup poszczególnych podmiotów pozapolicyjnych wynikają bezpośrednio z ustawowych obowiązków tych podmiotów i treści porozumień podpisanych z Policją. Powinny one obejmować zwłaszcza:
nawiązanie współpracy ze sztabem prowadzącym działania pościgowe w celu zapewnienia właściwego obiegu informacji i koordynacji działań,
realizację zadań przekazywanych ze sztabu operacji,
przekazywanie bieżących informacji o rozwoju wydarzeń oraz wykonywanych czynnościach pozwalających dowódcy akcji (operacji) na podejmowanie dalszych decyzji,
zorganizowanie i zapewnienie właściwego współdziałania pomiędzy poszczególnymi podmiotami biorącymi udział w akcji (operacji).
Należy przyjąć zasadę, że współdziałanie organizuje ten podmiot, który do wykonania własnego zadania potrzebuje wsparcia innych uczestników działań.
Instrukcja do Rozkazu nr 8/95 Komendanta Głównego Policji z dnia 1 sierpnia1995 r. w sprawie organizacji i form prowadzenia przez Policję działań pościgowych, § 1.
Tamże, § 4, ust. 1, pkt 1-2.
Tamże, § 5, ust. 1.
Tamże, § 32, pkt 1 i § 33, ust. 1-3.
Tamże, § 2.
Tamże, § 6.
Tamże, § 9.
Tamże, § 10.
Tamże, § 11.
Zarządzenie nr 1/2001 Komendanta Głównego Policji z dnia 4 stycznia 2001 r. w sprawie pełnienia służby na drogach przez policjantów, § 31, ust. 3.
Instrukcja do Rozkazu nr 8/95 Komendanta Głównego Policji z dnia 1 sierpnia1995 r. w sprawie organizacji i form ... , op. cit., § 8.
Tamże, § 34 -38.
Zarządzenie nr 25/93 KGP z 5.06.1993 r. wraz z instrukcją w sprawie sposobu używania gwizdka sygnałowego przez policjantów.
Porównaj: W. Jakubiak, W. Światkowski, Wybrane problemy taktyki interwencji policyjnych, Legionowo 2000, s. 70-71.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 września 1990 r. w sprawie określenia przypadków oraz warunków i sposobów użycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego (Dz.U. nr 70, poz. 410 z późn. zm.),
§ 10-11.
Załącznik do Rozkazu Nr 5/95 Komendanta Głównego Policji - Instrukcja w sprawie użycia kolczatki drogowej, § 2.
Tamże, § 7.
J. Dobrzyjałowski, Samoobrona i techniki interwencji Policji, Legionowo 1994, s. 194-198.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 1996 r. w sprawie szczegółowego trybu korzystania przez policjantów z pomocy instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, jednostek gospodarczych i organizacji społecznych oraz osób (Dz. U nr 1077, poz. 501), § 5-6.
Procedury postępowania Policji podczas prowadzenia działań pościgowych, Warszawa, KGP 2000, s. 20-32.
Tamże, s. 32-33.
220
RODZAJE POŚCIGÓW
CZOŁOWY
RÓWNOLEGŁY
KOMBINOWANY
to sposób działania mający na celu doścignięcie osoby
po śladach pozostawionych przez nią, na ustalonym bądź domniemanym kierunku ucieczki,
rozpoczyna się z miejsca popełnienia przestępstwa bądź
z miejsca pojawienia się osoby ściganej
i prowadzi do momentu jej ujęcia, zagubienia śladów lub wydania polecenia przez kierującego działaniami o zaprzestaniu pościgu.
prowadzi się po drogach przyległych do ustalonej lub domniemanej trasy ucieczki osoby ściganej, w celu jej wyprzedzenia, odcięcia drogi oraz ujęcia.
to połączenie pościgu czołowego z równoległym,
celem tego pościgu jest niedopuszczenie do oderwania się osoby ściganej od prowadzących pościg czołowy, wyprzedzenie jej i odcięcie drogi ucieczki przez policjantów prowadzących pościg równoległy oraz wspólne okrążenie i ujęcie osoby ściganej.