I.
Największe wyzwanie- Bank Światowy
Jak najlepiej zapobiec i opóźnić chorobę i inwalidztwo, a utrzymać zdrowie, niezależność i mobilność starzejącej się ludności ?
Starość to nie tylko nowa jakość życia, ale i nowa wartość czasu.
Cele życiowe ludzi w starszym wieku
- Osoba żyje normalnie jeżeli pełni role wysoko wartościowane społecznie (w danym
społeczeństwie)
- normalizacja i waloryzacja ról społecznych
Działania, kierunki aktywności:
- mówienie o przeszłości,
- skracanie przyszłości,
- przypisywanie znaczenia teraźniejszości,
- zdrowie religijne.
Cele , zwyczajne - robienie zakupów.
Cele, niezwyczajne - autobiografia.
- Czynności domowe,
- kontakty z dziećmi,
- obserwowanie przyrody,
- słuchanie innych.
- komfort robienia jednej rzeczy na raz i poświęcenie jej pełnej uwagi,
-działanie nie przez pryzmat.
Systemowe podejście w pielęgniarskiej opiece geriatrycznej:
RESPEKTOWANIE WAROŚCI:
- niezależność,
- dobrostan,
- godność,
- podmiotowość,
- wolność,
- bycie z drugim człowiekiem,
PRZECIWIEŃSTWA:
- zależność od innych,
- złe samopoczucie
- utrata godności,
- utrata podmiotowości,
- utrata wolności,
- ograniczenia samotności.
ROLA PIELĘGNIARKI W ŚWIETLE EUROPEJSKIEJ STRATEGII WHO:
Świadczenie usług medycznych:
- OPIEKUN,
- MENADŻER,
- EDUKATOR,
- DECYDENT,
- LIDER SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ
Starzenie się wyzwaniem dla pielęgniarstwa w Polsce i na świecie:
- umacnianie i potęgowanie zdrowia przez całe życie
- pomaganie w określaniu i realizacji nowych celów życiowych
- współpraca interdyscyplinarna
Etapy i okresy starości:
Wczesna starość „młodsi starsi”
Późna starość „starsi starsi” pow. 75 r. z
Długowieczni powyżej 90 r.ż.
Starzenie się fizjologiczne
(przebiegające z wiekiem metrykalnym)
Starzenie się przedwczesne
(przebiegające szybciej niż wiek metrykalny)
Starzenie się opóźnione
(charakterystyczne dla długowiecznych)
Starzenie się pomyślne (nie zostało zaburzone negatywnymi wydarzeniami ani ograniczone niekorzystnymi wpływami genetycznymi)
Starzenie się patologiczne (przyśpieszone wskutek nakładających się niepomyślnych wpływów zewnętrznych (warunki życiowe) oraz wewnętrznych (choroby ,wady odżywienia)
Przejawy starzenia się :
Aspekty biologiczne
Skóra staje się mniej elastyczna, jest sucha i pomarszczona, pojawiają się starcze plamki
Włosy stają się rzadsze i cieńsze, tracą pigmentację i zmieniają kolor na siwy lub biały
Zmiana postawy ciała w wyniku sztywnienia połączeń szkieletu
Zmniejszenie wagi ciała
Zmniejszenie masy i siły mięśniowej, szybki ruch mięśniowy staje się utrudniony
Zmieszone czucie i obniżona reakcja na ból
Odruchy osłabione i wydłużone w czasie
Obniżona pamięć świeża
Zaburzenia i osłabienie widzenia
Zaburzenia i osłabienie słuchu
Słabnie poczucie i rozpoznawanie zapachów
Obniża się całkowita masa substancji i zanikają komórki mózgowe, następuje „twardnienie naczyń mózgowych”
Braki w uzębieniu - kłopoty z mową i jedzeniem
Słabnie wydolność układu krążenia, wzrasta ciśnienie krwi
Obniża się wydolność płuc
Słabnie funkcja perystaltyczna przewodu pokarmowego
Spada efektywność filtracji w nerkach
Menopauza i Andropauza
Słabnie zdolność utrzymywania temperatury ciała (wpływ zaburzeń w przemianie materii , żywieniu)
Aspekty psychologiczne
Regresja do okresu dzieciństwa
Niepokój, bezsenność, zmienność nastrojów, uczuć
Poczucie zagubienia
Czasami „wojownicze usposobienie''
Częste przywoływanie życzenia śmierci
Stawanie się krytycznym i wymagającym wobec otoczenia
Nasilająca się skłonność do popadania w stany depresji
Izolacja i wyobcowanie
Poczucie braku przydatności
Poczucie obniżonej wartości
Utrata szacunku do samego siebie.
Aspekty socjologiczne
Utrata ról dających poczucie tożsamości, przydatności społecznej
Utrata ról dających poczucie tożsamości, przydatności społecznej
Syndrom „pustego gniazda” - utrata funkcji opiekuńczej, wychowawczej w stosunku do dzieci
Utrata współmałżonka
Problemy z przemieszczaniem się (mobilnością)
Brak silniejszych związków ze społecznością
Brak wiedzy o zasobach społeczności
Brak wiedzy o zasobach społeczności
Problemy finansowe- konieczność przystosowania się do życia ze zmniejszonymi dochodami
Konieczność wypełnienia wydatnie powiększonego wymiaru czasu wolnego - problemy z właściwym wykorzystaniem czasu
Zagrożenie bezpieczeństwa osobistego - ludzie starzy obiektem przestępstw kryminalnych
Samotność - możliwość izolacji społecznej
Niedostateczna dostępność świadczeń usług medycznych.
Poziom i zakres sprawności człowieka starego :
Samoobsługa
Mycie, kąpiel, czesanie, jedzenie, ubieranie, golenie, potrzeby fizjologiczne
Prowadzenie gospodarstwa domowego
Sprzątanie, gotowanie, porządki
Wychodzenie z domu
Spacer, zakupy, sprawy w urzędzie, inne wyjścia.
DIAGNOZA PIELĘGNIARSKA
Diagnoza indywidualna
-orientacja podopiecznego co do własnej osoby i najbliższego otoczenia
-stosunek podopiecznego do osób sprawujących opiekę
- akceptacja procesu starzenia się
-sposób reagowania w danej sytuacji
SYTUACJA SOCJALNO - ZDROWOTNA-Możliwości pełnienia samopopieki- poziom samoopieki- jakość życia- poziom wsparcia.
Orientacja podopiecznego co do własnej osoby i najbliższych.
Diagnoza rodzinna
-poziom wiedzy zdrowotnej i umiejętność dbania o zdrowie
doświadczenie w opiece nad osobą starszą
wydolność opiekuńcza rodziny
podział zadań opiekuńczych wśród członków rodziny
potrzeba wsparcia z zewnątrz,
SYTUACJA SOCJALNO- ZDROWOTNA - rodziny, opiekunów, możliwości pełnienia opieki-poziom opieki nieprofesjonalnej - jakość życia - poziom wsparcia.
Sytuacja w środowisku lokalnym, możliwości uzyskania wsparcia społecznego.
Diagnoza środowiska lokalnego
-istnienie grup wsparcia, stowarzyszeń i organizacji,
-rodzaj świadczonej pomocy
Teoria deficytu samoopieki D. E. Orem - relacje zachodzące pomiędzy możliwościami samoopieki a zapotrzebowaniem na samoopiekę terapeutyczną
Doradztwo, zachęcanie, nauczanie, zapewnienie optymalnego otoczenia
Choroba „ostra”,
krótkotrwała,
przemijająca
System wspierająco-edukacyjny
System częściowo kompensacyjny
Całkowicie kompensacyjny
Choroba przewlekła,
długotrwała, starzenie się
Aktywizacja
Akceptacja
Zaufanie
Empatia
Wspieranie (samoopieki)
Nie zmuszanie (zachęcanie)
Indywidualizacja,
Holistyczne podejście,
II.
Choroba Alzheimera polega na postępującym zaburzeniu czynności części mózgu , odpowiedzialnych za funkcje poznawcze.
Osłabieniu ulegają funkcje poznawcze:
orientacja w miejscu, czasie, co do osoby, przestrzeni, pamięć, myślenie, uwaga, koncentracja
możliwość nauczenia.
ETIOLOGIA:
Zmiany chorobowe w obrębie mózgowia.
Uwarunkowania genetyczne.
Czynniki środowiskowe.
Procesy zapalne.
Patogeneza
Zanik komórek nerwowych (neuronów) i miejsc ich połączeń (synaps)
Tworzenie nieużytecznych depozytów w mózgu
Wadliwie przebiegające procesy przemiany materii (zaburzenia przemian białkowych - białek amyloidu i tau)
Zmniejszenie ilości acetylocholiny - neuroprzekaźnika
Opanowanie neuronów (białka tau tworzące sploty neurofibrylarne) i przestrzeni pomiędzy nimi (amyloid tworzące plaki )- przerwanie przekazywania sygnałów
Objawy ostrzegawcze:
Zapominanie
- ciągłe pytania o to samo, pomimo uzyskanej odpowiedzi
kto to jest..?, a wiec kto to jest ....?
Wykonywanie rutynowych zadań sprawia trudności
- nieumiejętność otworzenia samochodu, drzwi, uruchomienia pralki,
Trudności z doborem słów
-„to... do picia herbaty” „do mycia zębów” „do jedzenia”
Zaburzenia orientacji
- gubienie się w najbliższym otoczeniu
Nieumiejętność oceny sytuacji
- niewyłączenie żelazka, niezakręcenie gazu
Trudności w myśleniu
- co zrobić z adresem lub numerem telefonu znajomych
Roztargnienie
- położenie rzeczy niezgodnie z przeznaczeniem
np.portfel do pralki, pranie do lodówki
Wahanie nastroju
- nagłe popadanie we wściekłość
Zmiana osobowości
- agresja, nadpobudliwość, nieufność, reakcje lękowe
Brak napędu
- brak zainteresowań, hobby, bezczynność
Techniki ukrywania problemu :
przypominacze,
notatki ,
listy,
mapy
Objawy charakterystyczne w obserwacji pielęgniarskiej
Zaburzenia funkcji poznawczych:
pamięci/ dotyczące bieżących wydarzeń: niepamiętanie aktualnie wykonywanych czynności brak wspomnień nie rozpoznawanie przedmiotów zapominanie imion osób bliskich, nierozpoznawanie członków rodziny ograniczone zwracanie uwagi na znane głosy, dotyk,
orientacji w przestrzeni - gubienie się w mieście , we własnym domu, mieszkaniu,
zdolności myślenia/ nieumiejętność radzenia sobie w życiu zawodowym i rodzinnym - rozwiązywania problemów, powiązania faktów, radzenia sobie z codziennymi czynnościami
Zaburzenia podstawowych czynności życia codziennego
zaburzenia chodu, przodopochylenie upadki nie wychodzenie z łóżka
utrata kontroli czynności zwieraczy i wydalania
zaniedbania higieniczne,
zaburzenia związane z przyjmowaniem posiłków i płynów zapominanie o jedzeniu i piciu nieumiejętność przygotowania posiłków trudności w jedzeniu utrata zdolności śmiania się , połykania
zaburzenia rytmu dnia i nocy
Zaburzenia osobowości i życia towarzyskiego
zanik wspomnień dotyczących dawnych zdarzeń, życia małżeńskiego, dzieci
utożsamianie się z własną osobą i związek z rzeczywistością stale słabnie - pytania o osoby dawno nieżyjące , objawy manii prześladowczej
Zaburzenia artykulacji mowy
„brak słów” kilka słów wypowiadanych, wypowiadane jedno słowo, jedna sylaba
Postęp choroby
Całkowita bezradność, niemożliwa komunikacja, brak kontroli, brak odporności na infekcje - zapalenie płuc - śmierć
KRÓTKA SKALA OCENY STANU PSYCHICZNEGO -SKALA FOLSTEINÓW.
Opieka nad osobą chorą na Chorobę Alzheimera oznacza konieczność powolnego, a często pełnego cierpienia pożegnania z ukochaną osobą oraz prawie całkowitą rezygnację z życia prywatnego a niekiedy i zawodowego
Zasady opieki nad Chorym z Chorobą Alzheimera:
-Wyposażyć Chorego i jego bliskich w informacje na temat Choroby i zweryfikować posiadane informacje
-Wykorzystywać wszystkie zachowane możliwości (cały „kapitał”) w życiu codziennym
-Akceptować zachowania chorego
-Stosować ćwiczenia umysłowe (ćwiczyć umysł)
-Pomagać w orientacji(oznakowywanie przedmiotów, przypominać nazwy rzeczy,czynności )
-Troszczyć się o bezpieczeństwo chorego
-Współodczuwać potrzeby chorego biologiczne jak i psychospołeczne
-Racjonalnie gospodarować możliwościami opiekuna - dbać o własne siły, zapewniać odpoczynek, wcześnie reagować przy cechach przemęczenia i niewydolności
-Korzystać z doświadczeń i pomocy innych (stowarzyszeń, grup wsparcia)
-Uporządkować sprawy życiowe we wczesnym okresie choroby,
-Usuwać i zabezpieczać źródła zagrożenia.
HOŻA 55 - Ogólnopolskie Stowarzyszenie Osób z Chorobą Alzheimera - biuletyn.
Zaburzenia pamięci
Dążenie do możliwie największej niezależności m in. poprzez:
Ćwiczenia psychomotoryczne połączone z treningiem mózgu,
Ustalenie harmonogramu dnia i wykonywanie czynności o tej samej,
Ciągłe odtwarzanie tych samych czynności zgodnie z „instrukcją”: np.telefonowanie, korzystanie z windy, mycie,jedzenie, korzystanie z toalety,
Używanie wskazówek i przypominaczy, tablic orientacyjnych, znaków graficznych,
Oglądanie zdjęć i rozpoznawanie osób na zdjęciach (twarz-zdarzenie-osoba-imię i nazwisko),
-oferowanie pomocy gdy istnieje wyraźna potrzeba
-pracujemy Z osobą a nie Dla niej, (wiele rzeczy możemy wykonywać razem)
-chorym powinien „zmagać się z zadaniami”(błędy traktujemy humorystycznie)
- gdy chory jest poirytowany, niecierpliwy odwracamy jego uwagę
- dobrze wykonane zadanie powinno być nagradzane
Dbanie o aktualizację informacji
informowanie o aktualnym dniu tygodnia, porze roku, czasie
Poproszenie chorego aby zapisywał sobie rozkład dnia, adres zamieszkania, miejsca przechowywania różnych rzeczy np, dokumentów, kluczy, portfela
Noszenie przy sobie informacji o sobie - identyfikatora:
imię i nazwisko, adres, telefon,
jestem chory na Chorobę Alzheimera
Zaburzenia koordynacji:
Gry ruchowe rzucanie piłki, ringo, taniec
Zapobieganie urazom i upadkom: anty poślizgowe wykładziny, kapcie na gumowej podeszwie, przyklejone do podłogi dywany oświetlenie, usuniecie progów.
Zagrożenie bezpieczeństwa:
zabezpieczenie ostrych narzędzi, kruchych przedmiotów, gniazdek elektrycznych, leków,
ochrona przed kontaktem z wrzątkiem, trucizną, substancją toksyczną,
zabezpieczenie rzeczy cennych,
podawanie przez opiekuna papierosów, zapalniczki,
specjalne zamki w drzwiach uniemożliwiające jednostronne zamykanie,
korzystanie w obecności opiekuna z czajnika elektrycznego, pralki, kuchenki.
Zapewnienie kontaktu z osobą bliską,
wyrażanie miłości, dotyk, głaskanie,
przytulanie, przemawianie,
bycie w towarzystwie osoby bliskiej.
Zaburzenia mowy, trudności w komunikowaniu.
Pamiętanie że nowe otoczenie, świat zewnętrzny
obcy ludzie, hałas, nieprzyjemne dźwięki
mogą irytować chorego
Dieta chorego
produkty bogate w witaminy C, E, A, B
zawarte w kiełkach, ziarnach, lisciach zielonych warzyw,
marchwi,
ryby
produkty mleczne
produkty bogate w żelazo : mięso,wątróbka, fasola
Przyjmowanie leków ! - kontrola ich zażywania i połykania, porcjowane leki w pudełku z przegródkami.
Depresja i halucynacje w w yniku których występują n/w niebezpieczeństwa.
Niebezpieczeństwa i szczególne utrudnienia
ucieczki chorego z domu i zaginięcia
agresja fizyczna i słowna wobec opiekuna
wypadki samochodowe
niezaspokajanie samodzielne żadnych potrzeb biologicznych
brak możliwości całodobowej opieki i kontroli chorego (dostęp do niebezpiecznych urządzeń, wychodzenie przez okno)
wykonywanie przez chorego czynności prawnych np. zapisywanie spadku osobom obcym
Pomoc bliskim - opiekunom chorego
Objawy stresu opiekuna:
żal, złość, zniecierpliwienie, nadpobudliwość, poczucie winy,obwinianie się, bezradność
zerwanie kontaktów z przyjaciółmi, rodziną, zaniedbywanie zainteresowań, utrata zdolności relaksacji ,lęk o przyszłość, przygnębienie, smutek, wyczerpanie fizyczne, bezsenność, trudności z koncentracją, choroby somatyczne ,problemy seksualne,
Wsparcie opiekuna
Kontakt z grupami wsparcia w celu uzyskania wsparcia molarnego, praktycznej pomocy, skorzystania ze szkoleń, kursów, doświadczeń innych w podobnej sytuacji, doradztwa, pomocy psychologicznej, pomocy materialnej
7/24/365konieczność okresowego ładowania baterii
Zapewnienie sobie odpoczynku - „urlop” w wakacje wakacje, „wychodne” - spotkania towarzyskie, skorzystanie z ośrodka opieki stacjonarnej, wolontariatu, dzielenie opieki wśród rodziny.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
III.
Najczęściej występujące problemy geriatryczne
Problemy geriatryczne
upadki
odleżyny
nietrzymanie moczu
nietrzymanie stolca
zaparcie
odwodnienie
hipotermia
hipertermia
Upadek
Wydarzenie polegające na utracie równowagi podczas chodzenia lub innych czynności, wskutek czego poszkodowany znajduje się na ziemi, podłodze lub innej nisko położonej powierzchni
Częstość występowania upadków
100 osób w wieku 70 - 74 lata 47 upadków / rok
100 osób w wieku 80 lat 121 upadków / rok
Upadki
Skłonność do przewracania się mają:
osoby nieaktywne, niesprawne
osoby zdrowe, ruchliwe, prędko chodzące
Miejsce upadku
Kobiety - upadki głównie w domu
Mężczyźni - upadki głównie poza domem
Należy zawsze pytać o upadki
Trzeba szukać przyczyn upadków możliwych do wyeliminowania
Przyczyny upadków
Przyczyny wewnętrzne
Przyczyny zewnętrzne
Upadek może być nieswoistym objawem wielu chorób o przebiegu ostrym (zapalenie płuc, zawał serca, zakażenie układu moczowego) lub zaostrzenia choroby przewlekłej (cukrzyca, niewydolność serca)
Przyczyny upadków
WEWNĘTRZNE
zaburzenia równowagi i chodu
zaburzenia poznawcze
przewlekłe choroby
leki
ZEWNĘTRZNE
śliskie podłoże
nieodpowiednie oświetlenie
brak poręczy przy schodach
Starzenie się a upadki
Wzrok
ჟ akomodacji, ჟ ostrości, ჟ adaptacji do ciemnościi silnego światła
Słuch i równowaga
ჟ pobudliwości narządu przedsionkowego
Układ nerwowy
ო czasu reakcji, ო wychylenia postawnego, ჟ odruchów prostowania
Choroby a ryzyko upadku
NEUROLOGICZNE
udar, zaburzenia świadomości, otępienie, niewydolność kręgowo-podstawna, nadwrażliwość zatoki szyjnej, neuropatia obwodowa
CH. UKŁADU KRĄŻENIA
zawał serca, zaburzenia rytmu serca, hipotonia ortostatyczna (niedociśnienie pionizacyjne) - ဠჟ RR sk. o 20 mmHg
ZABURZENIA ŻOŁĄDKOWO-JELITOWE
krwawienie z przewodu pokarmowego, biegunka, omdlenie poposiłkowe, omdlenie podefekacyjne
ZABURZENIA METABOLICZNE
hipoglikemia, odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, niedokrwistość, niedoczynność tarczycy
UKŁAD MOCZOWO-PŁCIOWY
omdlenie pomikcyjne, nietrzymanie moczu, nykturia
CH. NARZĄDU RUCHU
zapalenie stawów, zwyrodnienia stawów, miopatie, ogólne pogorszenie sprawności
ZABURZENIA PSYCHICZNE
depresja, lęk, otępienie, zaburzenia świadomości
LEKI a ryzyko upadku
hipotensyjne
moczopędne
hipoglikemizujące
psychotropowe
uspokajająco - nasenne
Następstwa upadków
U osób > 65 r.ż. pierwsza przyczyna śmierci wśród nieszczęśliwych wypadków i siódma przyczyna zgonu w ogóle
złamania: 5% upadków
Inne obrażenia ciała: 10-20% upadków
Zespół poupadkowy: ჟ aktywności po upadku
Badanie kliniczne osoby która doznała upadku
Ocena i leczenie świeżych urazów
WYWIADY
BADANIE PRZEDMIOTOWE
Wywiady
Czynności poprzedzające upadek
Zwiastuny upadku
kołatanie serca, duszność, ból w klp., zawroty głowy, zaburzenia zwieraczy, utrata przytomności, przygryzienie języka
Miejsce upadku
Świadkowie zdarzenia
Poprzednie upadki
Choroby przewlekłe i przebyte
Zażywane leki
Badanie przedmiotowe
Badanie ostrości wzroku, pola widzenia
RR i HR w pozycji siedzącej i stojącej
kończyny: zmiany zwyrodnieniowe stawów, zniekształcenie stóp, obuwie
Badanie stanu psychicznego
Badanie chodu i równowagi: siadanie, wstawanie z krzesła, chodzenie, schylanie się, obracanie się, sięganie, wchodzenie i schodzenie ze schodów, stanie z zamkniętymi oczami
Zapobieganie upadkom w domu
Wszystkie pomieszczenia
oświetlenie: dostateczne, nie rażące, łatwo dostępne włączniki
dywany i chodniki: przeciwpoślizgowa dolna powierzchnia
meble: stabilne, nie utrudniające przejścia
ogrzewanie: optymalna temperatura 22,2º C
Zapobieganie upadkom w domu
Kuchnia
szafki i szuflady: odpowiednia wysokość, przedmioty codziennego użytku na wysokości talii
podłoga: gumowy dywanik przy zlewie, kapcie na gumowej podeszwie
kurki kuchenki gazowej: wyraźne oznakowanie
Łazienka
wanna: paski przeciwpoślizgowe, gumowa mata, siedzisko, przenośne uchwyty na brzeg wanny
sedes: odpowiednia wysokość, uchwyty, poręcze
zamek: bez możliwości zablokowania, np. dwustronny
apteczka: dokładne oznakowanie leków
Schody
wysokość stopni: < 15 cm
poręcze: po obu stronach schodów, w odległości 2,5 - 5 cm od ściany, powinny sięgać dalej niż najniższy i najwyższy stopień, końce zakrzywione, zwrócone od ściany
powierzchnia: paski przeciwpoślizgowe
oświetlenie: lampa na górze i na dole schodów, odblaskowe paski na stopniach
IV.
Odleżyny
decubitus (łac.) - leżący
Powstają wskutek zaburzenia ukrwienia i następowej martwicy, obejmującej skórę, tkankę podskórną oraz często mięśnie pokrywające wyniosłości kostne
Są wynikiem działania:
intensywnego, krótkotrwałego ucisku
ucisku o mniejszym nasileniu, rozłożonego w czasie
Występowanie odleżyn
chorzy hospitalizowani: 10 - 20%
pacjenci domów opieki: 23%
Czynniki sprzyjające powstawaniu odleżyn
ucisk
prawidłowe ciśnienie włośniczkowe: 32 mmHg
pozycja siedząca, nacisk na guzowatości kulszowe: > 300 mmHg
tarcie
naciąganie
maceracja
potliwość, sączące się rany, nietrzymanie moczu lub stolca
unieruchomienie
zły stan odżywienia
zaburzenia przytomności
niedokrwistość, zakażenia, obrzęki, cukrzyca, udar mózgu, choroby naczyń obwodowych, proces nowotworowy, złamania, otępienie, niska masa ciała
palenie papierosów, alkoholizm
leczenie glikokortykosteroidami
Klasyfikacja odleżyn
STADIUM I - nie blednący rumień, skóra nieuszkodzona
STADIUM II - otarcie, pęcherz, powierzchowna nadżerka
STADIUM III - głębokie owrzodzenie, zajęta skóra + tkanka podskórna
STADIUM IV - pełna grubość skóry + martwica tkanek, uszkodzenie mięśni, kości, ścięgien, odwarstwienie tkanek, przetoki
Profilaktyka przeciwodleżynowa
Identyfikacja czynników ryzyka
Kontrola skóry (1 raz dziennie)
Ocena ryzyka odleżyn
Percepcja bodźców czuciowych
Wilgotność
Aktywność
Ruchliwość
Odżywianie
Tarcie i naciąganie skóry
Postępowanie zapobiegawcze
Program zmian pozycji ciała co 2 godziny
Ograniczenie czasu w pozycji siedzącej
Unikanie podnoszenia oparcia łóżka > 30º (z wyjątkiem posiłków)
Nauczenie chorego zmiany pozycji ciała, ćwiczenia ruchowe 3 x na dobę
Odpowiednie łóżko i materac
Ochraniacze pięt i łokci
Ocena funkcji zwieraczy
Czystość skóry, zwalczanie wilgotności
Monitorowanie stanu odżywienia
pomiary antropometryczne
badania laboratoryjne:
stężenie albumin (> 3,3 g/dL)
stęzenie hemoglobiny (> 12 g/dL)
limfocyty (> 1200 / mm3)
Leczenie odleżyn
STADIUM I 0,9% NaCl + opatrunek
STADIUM II
0,9% NaCl + opatrunek (wilgotny)
STADIUM III
oczyszczanie mechaniczne (0,9% NaCl), chirurgiczne, chemiczne
opatrunek wilgotny - 0,9% NaCl (zmiana co 6-8 g.)
STADIUM IV
oczyszczanie
opatrunek wilgotny - 0,9% NaCl (zmiana co 6-8 g.)
przeszczep fałdu skórno-mięśniowego
Opatrunki i leki miejscowe
Opatrunki płynne
O. z błon półprzepuszczalnych
O. hydrokoloidowe
Enzymy fibrynolityczne (Iruxol mono)
O. absorpcyjne
O. hydrożelowe
O. z alginatem wapnia (algi morskie)
Leczenie odleżyn
Gdy wystąpią objawy zakażenia:
ო temperatury ciała
cuchnąca wydzielina z rany
stan zapalny tkanek otaczających ranę
złe gojenie, posocznica
ჟ
Badanie mikrobiologiczne
posiew i antybiogram
ჟ
Celowana antybiotykoterapia
V.
Nietrzymanie moczu
15 - 30% osób w podeszłym wieku
Przyczyny nietrzymania moczu
przejściowe nietrzymanie moczu
utrwalone nietrzymanie moczu
Przejściowe nietrzymanie moczu (DJALZNOK)
Delirium = zaburzenia świadomości
Infekcja dróg moczowych
Atroficzne zapalenie cewki moczowej
Leki
Zaburzenia psychiczne: depresja
Nadmierna objętość moczu (cukrzyca)
Ograniczenie ruchów = niesprawność
Kałowe zatkanie odbytnicy
Utrwalone nietrzymanie moczu
Zaburzenia czynnościowe pęcherza
nadpobudliwość m. wypieracza
rozluźnienie m. zwieracza pęcherza
Niewydolność drogi odpływu moczu
zaburzenia cewki moczowej
osłabienie mięśni dna miednicy
Zaburzenia drożności drogi odpływu moczu
Zaburzenia funkcji poznawczych
Ocena kliniczna chorego z nietrzymaniem moczu
Wywiady:
parcie naglące - nadpobudliwość wypieracza
wysiłkowe - rozluźnienie zwieracza
wyciekanie moczu kroplami - z przepełnienia
wąski strumień moczu - rozrost prostaty
objawy dyzuryczne - zakażenie
pytanie o nykturię, krwiomocz, leki, inne choroby
Ocena kliniczna chorego z nietrzymaniem moczu
Badanie przedmiotowe:
ogólne, neurologiczne
ginekologiczne, badanie per rectum
Badania dodatkowe
kontrola dobowego wydalania moczu
badanie ogólne i posiew moczu
podstawowe badania krwi
USG + ocena zalegania moczu po mikcji
cystoskopia
Należy pamiętać że:
W każdym przypadku nietrzymania moczu należy myśleć o zakażeniu układu moczowego jako przyczynie
Bakteriuria znamienna 105 / ml
Czynniki sprzyjające zakażeniu ukł. mocz.
nietrzymanie moczu
cewnik moczowy
niesprawność, choroba przewlekła
cukrzyca
niedostateczna higiena
Nietrzymanie stolca - utrata zależnej od woli kontroli nad wydalaniem stolca
Przyczyny
zwiotczenie zwieracza odbytu
nietrzymanie moczu
cukrzyca
nowotwory
nietolerancja mleka (laktozy)
nadużywanie leków przeczyszczających
otępienie, depresja
wrzodziejące zapalenie jelita grubego
Zaparcie stolca - def. Wysiłek potrzebny w celu wypróżnienia, rzadkie lub niepełne wypróżnienia, częstość rośnie z wiekiem.
Przyczyny
mała podaż płynów
dieta ubogobłonikowa
siedzący tryb życia, leżenie
narkotyczne leki przeciwbólowe
czynniki psychologiczne
Zaparcia stolca mogą być przyczyną jego nietrzymania
Wiek sprzyja zaburzeniom gospodarki wodno-elektrolitowej
ჟ przestrzeni wodnej (niemowlę - 80% wody; starość - 40% wody w organizmie)
zanik poczucia pragnienia
zmiany w nerkach strukturalne i czynnościowe, ჟ przesączania kłębuszkowego o 50%
zmiany w układzie oddechowym - zaburzenia homeostazy
Objawy odwodnienia
zaburzenia psychiczne: zaburzenia świadomości, śpiączka, pobudzenie
omdlenie
suchość skóry i śluzówek
ჟ RR; ო HR
Ważne badania: stężenie Na, K
Termoregulacja
promieniowanie
parowanie: układ oddechowy + skóra (700 - 1000 ml na dobę)
temperatura prawidłowa 36,2 - 37,3º C
VI.
Hipotermia
Ochłodzenie ciała: temp. < 35º C
Przyczyny hipotermii:
ჟ wytwarzania ciepła na skutek ჟ aktywności ruchowej, ჟ pracy mięśni szkieletowych
zawodność mechanizmów wyrównawczych
Upadek osoby starszej w domu: częsta przyczyna hipotermii
Hipotermia - fakty
USA - 75.000 zgonów zimowych (hipotermia i inne choroby)
Polska - ?
U osób > 75 r.ż. ryzyko zgonu z powodu hipotermii jest 5 razy większe
Rozpoznane przypadki hipotermii - zgon 50% chorych
Objawy i leczenie hipotermii
Objawy hipotermii:
brak skarg na zimno (!)
splątanie, senność, blada zimna skóra
początkowo ო RR i ო HR პ ჟ RR i ჟ HR
depresja oddechowa
Leczenie hipotermii:
powolne spontaniczne ogrzewanie
ostrożnie z płynami i.v.
Hipertermia - przegrzanie
Przyczyny:
zaburzenia funkcji podwzgórza
zanik gruczołów potowych
zanik sieci naczyń skórnych
spłycenie oddechu
odwodnienie: ჟ pragnienia, zakażenie
nadmierny ubiór, zamykanie okien
leki
ო ryzyka hipertermii: gorące, wilgotne powietrze, bezwietrzne
Objawy hipertermii
hipertermia ostra:
udar cieplny - ო temperatury, utrata przytomności, niewydolność serca, ჟ RR, drgawki, zaburzenia oddychania
hipertermia przewlekła: (częściej)
bóle głowy, zawroty głowy, jadłowstręt, wymioty, biegunka, objawy odwodnienia, zaburzenia świadomości
Często błędne rozpoznanie, np. zatrucie pokarmowe
Leczenie hipertermii
Powolne ochładzanie metodami fizycznymi
Ostrożne nawodnienie
Hipertermia fakty:
Podczas upałów liczba zgonów z powodu cukrzycy, chorób płuc i nadciśnienia tętniczego ო o 50%
VII.
Walidacja (opieka maieutyczna w modelu holenderskim)
- przywrócenie sprawności, oddziaływanie na istniejący (zachowany) potencjał możliwości „w zatrzymaniu się”, konieczna pomoc w dalszym przeżywaniu życia
(model opieki wg Naomi Feil)
WALIDACJA
Walidacja jest teorią zmagania się z końcem życia.
Ludzie starzy zmieniają swoje zachowania nie tylko z powodu fizykalnego pogorszenia się, ale pragną powrotu do przeszłości aby powiązać rozrzucone końce.
Potrzebują kogoś, kto ze zrozumieniem ich wysłucha w celu sfinalizowania tego postanowienia zanim odejdą.
Jeśli nie będzie nikogo kto wysłucha wycofają się z życia ( w otchłań)
Walidacja dostarcza praktycznych metod komunikacji ze starszymi osobami, akceptując ich „tam gdzie są”.
To model praktyki, który pomaga zdezorientowanym ludziom redukować stres, podnosić godność oraz przynieść poczucie szczęścia.
Walidacja akceptuje starszych ludzi, którzy powracają do przeszłości.
Kiedy oczy słabną , widzą oczami umysłu, kiedy słuch słabnie słyszą z przeszłości. Widzą sceny z dzieciństwa, powracają do przeszłości, aby przeżyć dobre chwile i uciec od złych, w ich końcowym zmaganiu się, aby znaleźć spokój.
Poprzez walidację jesteśmy zdolni wejść do wewnętrznego świata innej osoby.
Empatia buduje zaufanie, zaufanie daje siłę, siła redukuje stres, pomaganie odnawia dobre samopoczucie i szczęście.
Dziesięć zasad walidacji
1. Wszyscy ludzie są unikalni, więc powinni być traktowani i leczeni indywidualnie.
2. Wszyscy ludzie są wartościowi, nie ważne jak są zdezorientowani.
3. Istnieje powód zdezorientowania starszych ludzi.
4. Zachowanie w starszym wieku nie jest tylko funkcją zmian anatomicznych w mózgu, ale odzwierciedla fizyczne, społeczne i psychologiczne zmiany, które miały miejsce w życiu.
5. Zachowanie starszych ludzi może zostać zmienione jedynie, jeśli osoba chce je zmienić.
6. Starsi ludzie powinni być akceptowani bez względu na poglądy.
7. Każda faza życia ma szczególne zadania, które powinny się dokonać. Niepomyślne zakończenie tych zadań może prowadzić do psychologicznych problemów.
8. Kiedy zawodzi pamięć starsi ludzie „balansują” w kierunku ich przeszłego życia.
9.Bolesne odczucia, które są wyrażane, potwierdzane i uzasadniane przez zaufanego słuchacza będą zmniejszać się. Bolesne odczucia, które są ignorowane będą się wzmacniać.
10. Empatia buduje zaufanie, redukuje niepokój i podtrzymuje godność.
Korzyści płynące z walidacji
Efekty mierzalne:
pozycja bardzie wyprostowana,
oczy szeroko otwarte,
większe okazywanie społecznych zachowań,
zmniejszenie płaczu, agresji, potrzeba werbalnej komunikacji
Efekty niemierzalne:
starsi ludzie rozwiązują życiowe zadania,
zmniejsza się niepokój, zmniejsza się wycofanie,
doświadczają poprawy poczucia własnej wartości,
rozwijają świadomość i poczucie rzeczywistości,
pogorszenie jest spowolnione,
wzrasta morale pracowników i obniża się wypalenie zawodowe.
Fazy
I. Lekka dezorientacja
Podopieczny przeważnie zorientowany co do czasu, miejsca i osoby
II. Brak poczucia czasu
Podopieczny nie zorientowany co do czasu i miejsca
III. Powtarzany ruch Podopieczny stosuje ruch zamiast mowy do wyrażenia swoich potrzeb
IV. Wegetacja - osoba w minimalnym stopniu się porusza, bez wyrazu ekspresji, nie mówi.
Techniki walidacji
Lekka dezorientacja
Trening orientacji kto, co, gdzie kiedy, bycie w pobliżu
Utrata poczucia czasu
Oddziaływanie na emocje, dotyk, kontakt wzrokowy, stwierdzenia: czuję że jest Pani źle , ma Pani jakieś trudności
Powtarzający się ruch (ruchy)
Współuczestniczenie w ruchach, pójść z podopiecznym - zawrócić
Wegetacja
Własne ciało, lustrzane odbicie, naśladownictwo ruchów, współdziałanie w tych ruchach, oddziaływanie na zmysły słuchu, wzroku, smaku, zapachu
VIII.
Nietrzymanie moczu
Prawidłowe trzymanie moczu warunkowane jest sprawnością zarówno funkcji dolnego odcinka dróg moczowych, jak też funkcji mentalnych, lokomocyjnych oraz motywacji
Przyczyny nietrzymania moczu:
A) urologiczne i ginekologiczne
Złogi w pęcherzu moczowym
Nowotwory pęcherza moczowego
Osłabienie mięśni dna miednicy u kobiet
Zwężenie cewki moczowej
Powiększenie gruczołu krokowego u meżczyzn
Zaburzenia czynności dolnych dróg moczowych
B) przyczyny neurologiczne
Urazy głowy
Guzy mózgu
Udar mózgu
Stwardnienie rozsiane
Choroba Parkinsona
Neuropatia cukrzycowa
Urazy i nowotwory rdzenia kręgowego
Wady wrodzone ukladu nerwowego
C) Zmiany ogólnoustrojowe powodujące i nasilające nietrzymanie moczu
demencja
depresja
zaparcia
otyłość
cukrzyca
alkoholizm
przyjmowanie leków moczopędnych, psychotropowych
zapalenia płuc
stan po udarze mózgu
stan po złamaniu szyjki kości udowej
zwyrodnieniowe zmiany narządu ruchu
Podział zaburzeń oddawania moczu według Komitetu Standaryzacji International Continence Society
Wysiłkowe NM Stress incontinence
Naglące parcia Urge incontinence
Przepełnienie pęcherza Overflow incontinence
Odruchowe NM Reflex incontinence
Wysiłkowe nietrzymanie moczu
Spowodowane jest nieprawidłowym mechanizmem zamknięcia cewki moczowej . Do wycieku moczu dochodzi w wyniku biernego pokonania oporu cewkowego, bez skurczu wypieracza (wzrost ciśnienia środbrzusznego)
Nietrzymanie moczu z przepełnienia
Występuje u pacjentów u których doszło do powstania przeszkody podpęcherzowej ( anatomiczna - powiększenie gruczołu krokowego, czynnościowa - neurogenne zaburzenia mikcji - brak prawidłowej relaksacji w trakcie mikcji, nieskuteczne opróżnianie pęcherza moczowego- obniżona aktywność wypieracza
Rozpoznanie
Wywiad:
Wady i zakażenia układu moczowego
Wady układu nerwowego
Urazy ośrodkowego ukł. nerwowego i okolicy lędźwiowo-krzyżowej
Aktualnie przyjmowane leki
Dotychczasowe leczenie nietrzymania moczu
Kontrola oddawania moczu
Przeciętna pojemność czynnościowa pęcherza (ilość moczu oddanego na każda porcję)
Częstotliwość oddawania moczu
Nasilenie epizodów naglących parć i popuszczania moczu w dzień
Ilość i rozkład wypijanych napojów w ciągu dnia
Konieczność wstawania w nocy celem oddania moczu
Kierunki działania
Odpowiednie nawodnienie - nie ograniczanie płynów
Dieta i wypróżnienia
Zmniejszenie nadwagi
Ułatwienie dostępu do toalety
Profilaktyka zakażeń dróg moczowych
Trening pęcherza moczowego
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy
Stosowanie środków pomocniczych
Cewnikowanie pęcherza moczowego
Farmakoterapia
Leczenie chirurgiczne
Test pieluchowy
trwa 60 min.
Etapy:
Zwarzenie podpaski, pieluchomajtek, wypicie ok. 500 ml. płynów w ciągu 15 minut,
codzienne czynności - 30 min.
zwiększenie aktywności fizycznej 15 min
Interpretacja- różnica wagi
10-50 g - nietrzymanie moczu średniego stopnia
pow. 50 g nietrzymanie moczu znacznego stopnia,
mniej niż 2 g wynik prawidłowy
Wyniki
pacjent ma czystą i suchą skórę
funkcje życiowe nie są ograniczone
pacjent wie jak stosować sprzęt i środki
pacjent, rodzina, opiekunowie są przeszkoleni w zakresie obsługi sprzętu, wykorzystania materiałów
IX.
OSTEOPOROZA
Osteoporoza - zrzeszotnienie kości - choroba szkieletu doprowadzająca do nadmiernej utraty masy kostnej połączonej z upośledzeniem architektury.
„cichy złodziej tkanki kostnej”
„mało kości w kości”
W wyniku tego procesu kości stają się kruche, mniej odporne na wszelkiego rodzaju obciążenia i łatwo się łamią.
W miarę upływu lat w kości dochodzi do zaniku lub znacznego ścieńczenia przede wszystkim poprzecznych beleczek kostnych, które niegdyś mocne i grube stają się słabe, łamią się, później nawet pod własnym ciężarem.
Wskutek zaniku tychże beleczek wnętrze kości staje się porowate, pełne dziur , upodabniając się do gąbki:
Osteo-kość
Porosis - porowatość
Udowodniono, że obciążenia grawitacyjne i nacisk mięśni
leżących w sąsiedztwie kości, wspomagają utrzymanie równowagi pomiędzy procesem resorpcji kości a jej tworzeniem (zbyt mała ilość ruchu powoduje przyśpieszenie resorpcji i zwolnienie tworzenia kości).
Czynniki determinujące rozwój osteoporozy
Szczytowa masa kostna
Szybkość utraty masy kostnej
Wiek wystąpienia menopauzy
Profilaktyka choroby;
Codzienna aktywność fizyczna - aktywność życiowa (zakupy, sprzątanie, droga do pracy) a ponadto szczególnie zalecane : bieganie, pływanie, jazda na rowerze, gimnastyka.
Pies - przyjacielem w profilaktyce osteoporozy
W przypadku osteoporozy zaawansowanej - ćwiczenia specjalistyczne izometryczne.
Utrzymanie prawidłowej postawy ciała ew. gorsety, kołnierze wspomagające - okresowo połączone z ćwiczeniami wzmacniającymi niektóre grupy mięśni np. brzucha, kręgosłupa
Ekspozycja na światło słoneczne - wychodzenie z domu w słoneczne dni, urlop w okresie wakacji lub wiosną, wyjazd do krajów o cieplejszym klimacie,
Dieta zawierająca odpowiednią ilość wapnia łatwo przyswajalnego przez organizm tj. warzywa, owoce, miód, zboża, surowe mleko krowie, kozie, ograniczenie kawy, alkoholu, białka zwierzęcego
Zachowanie zasad podnoszenia ciężkich przedmiotów.
W przypadku pracy pielęgniarki stosowanie sprzętu do podnoszenia i przemieszczania chorych.
Unikanie czynników przyspieszających ubytek masy kostnej , czynników ryzyka.
Bezpieczeństwo w domu - unikanie upadków.
Szczególna rola pielęgniarki
Edukacja związana ze zdrowym stylem życia, uświadamianiem zagrożeń zdrowotnych ludzi zdrowych
Edukacja grup ryzyka
Doradztwo w zakresie obciążeń fizycznych, rodzaju wysiłku fizycznego, sposobu poruszania się, podnoszenia przedmiotów cięzkich, optymalizacji pozycji ciała, diety, uprawiania sportu,
W zaawansowanej chorobie: uświadomienie konieczności badań kontrolnych, regularnych wizyt w specjalistycznym ośrodku, dokładnego leczenia, podawanie leków.
Edukacja rodziny i bliskich chorego, zmiana trybu życia, odciążenie od niektórych obowiązków, dostosowanie urządzenia domu, wyposażenie w udogodnienia urządzenia pomocnicze i sprzęt rehabilitacyjny.
(gorset, balkonik, laska, wózeczek na zakupy)
Unieruchomienie w łóżku
Ocena potrzeb i problemów zdrowotnych
samodzielności w wykonywaniu czynności życiowych
ryzyka złamań
ryzyka wystąpienia odleżyn
ryzyka depresji
stanu odżywienia i nawodnienia
Stosowanie do rozpoznanych potrzeb i problemów zaplanowanie opieki w porozumieniu z członkami zespołu wielodyscyplinarnego.
współpraca z:
dietetykiem (planowanie jadłospisu)
rehabilitantem (ćwiczenia izometryczne, usprawnianie w przypadku leczenia złamań)
lekarzem poz (leki, konsultacje)
terapeutą zajęciowym - organizacja aktywności
pracownikiem socjalnym (pomoc rzeczowa i usługowa)
Współpraca z rodziną , bliskimi, poradnią specjalistyczną.
X.
Pielęgnowanie chorego z Chorobą Parkinsona
Istota choroby
Choroba Parkinsona jest przewlekłą, postępującą zwyrodnieniową chorobą ośrodkowego układu nerwowego (układu pozapiramidowego)
Podstawową cechą patologiczna choroby jest stopniowe obumieranie neuronów znajdujących się w istocie czarnej (struktura jąder podstawy). Komórki te produkują, gromadzą i wysyłają do prążkowia substancję chemiczną dopaminę.
Neuroprzekaźniki
Kaskada skomplikowanych zaburzeń biochemicznych i patofizjologicznych doprowadzająca do zwyrodnienia i śmierci neuronów istoty czarnej.
Odkrycie choroby
1817r. Angielski lekarz James Parkinson
Publikacja „An Essay on the Shaking Palsy”
Dzień urodzin Parkinsona 11 kwietnia od kilku lat obchodzony jest na całym świecie jako Dzień Chorego na Chorobę Parkinsona
Klasyczna triada objawów:
1. Spowolnienie ruchowe
2. Drżenie spoczynkowe
3. Plastyczne zwiększenie napięcia mięśniowego, zwane sztywnością
mięśniową
Drżenie spoczynkowe - diskinezy
Ruchy mimowolne
Powstają wskutek niezamierzonych skurczów mięśni poprzecznie prążkowanych, są one niecelowe, powstają niezależnie od woli i decyzji chorego i są trudne lub niemożliwe do opanowania.
W chorobie Parkinsona charakterystyczne jest drżenie spoczynkowe , gdy ręce są podparte spoczywają na udach czy na stole - drżenie kciuka i pozostałych palców „kręcenie pigułek” lub „liczenie pieniędzy”
Może dotyczyć tez kończyn dolnych, drżenie może być jednostronne, nasila się podczas emocji, zdenerwowania, stresu, zmęczenia a ustępuje lub zmniejsza się podczas wykonywania ruchów czynnych.
Wzmożone napięcie mięśniowe
Podczas wykonywania ruchów biernych np. zginania i prostowania kończyny, napotyka się stały opór na początku i pod koniec ruchu - objaw „rury ołowianej”
Wstępna faza choroby: pociąganie nogi podczas chodzenia przy wyciągnięciu obu ramion przed siebie po stronie dotkniętej chorobą, kończyna nie prostuje się całkowicie, lecz pozostaje zgięta w stawie łokciowym. Stała sztywność mięśni szyi i karku jest odczuwana jako ból głowy , natomiast sztywność mięsni kręgosłupa powoduje bóle krzyża.
Duża sztywność mięśni szyi i karku wywołuje powstanie tzw. objawu poduszki, kiedy to chory utrzymuje uniesioną głowę nad poduszką
Spowolnienie ruchowe
Bradykinezja
Wolny chód, powolne wstawanie z krzesła, łóżka, powolne ubieranie się,
Zubożenie ruchowe, obejmuje mruganie, ruchy mimiczne twarzy, przełykanie śliny, zubożone balansowanie kończynami podczas chodzenia, drobne ruchy tułowia, głowy, czy kończyn, które wykonujemy podczas chodzenia, stania, siedzenia, leżenia
Wygląd chorego:
Twarz maskowata, hipomimiczna, „twarz pokerzysty”
Skóra tłusta, jakby lekko naoliwiona, nadmiar śliny która może wyciekać kącikiem ust.
Tułów pochylony nieco do przodu, nogi ugięte w kolanach, ręce przywiedzione do tułowia i nieco zgięte w stawach łokciowych.
Bradykinezja powoduje trudności w rozpoczynaniu ruchu dowolnego, kiedy następuje jakby moment zachwiania.
- Próby, testy np. szybkie otwieranie i zamykanie dłoni, próba kolejnego dotykania czterema palcami do kciuka, peg-board test (wkładanie określonej liczby koreczków lub pionków w odpowiednią deseczkę z dziurkami na czas).
Dodatkowe objawy parkinsonowskie:
Mikrografia
Litery, sylaby i wyrazy stają się coraz bardziej nieczytelne, zmniejszają się zwłaszcza pod koniec zdania.
Uwidacznia się drżenie ręki, czyniąc pismo bardziej nieczytelnym (uwaga podpis w banku)
Dodatkowe objawy parkinsonowskie
Zaburzenia chodu
- początkowo - chory lekko pociąga jedną nogę i słabiej balansuje ręką z tej samej strony
podczas marszu ( ręka ,,przyklejona do tułowia)
- chód przyśpieszający- stopniowo chód staje się wolniejszy, kroki krótsze, nogi nie są
unoszone dość wysoko, szuranie butami po podłożu,,zjawisko przymrożenia freezing''
- zaburzenia odruchów podstawnych po 4-8 latach trwania choroby,
- zwroty wykonywane są powoli jakby z wahaniem ciało zmienia kierunek jako jeden
sztywny element.
Zaburzenia mowy i połykania :
-cicha monotonna, traci swoją melodię chory przyśpiesza wymawianie wyrazów lub całych
zdań.( HIPOFONIA- cicha mowa).
- chory rzadziej i wolniej połyka, wolniejsze ruchy przesuwają kęs.
Zaburzenia czucia
Zaburzenia depresyjne
Zaburzenia czynności poznawczych
Zaburzenia psychotyczne
Objawy związane z działaniem leków
on-of - zmiany sprawności ruchowej z dobrej on na of gorsza
no- on fluktuacje ruchowe w momencie nie dzialania leku( wahania w ciągu doby)
yo-yo zespol objawow z bardzo szybką zmiana sprawnosci ruchowej(dopomina)
Skala Hoehn -Yahra- charakteryzuje objawy ch.Parkinsona.
Następstwa braku odpowiedniej ilości ruchu i aktywności fizycznej
Obniżenie przemiany materii i gorsza biosynteza białek mięśniowych,
Zanik mięsni, zmniejszenie masy i siły mięsni,
Przewaga procesów katabolicznych w układzie kostnym, zwiększone wydalania wapnia, fosforu i innych związków czego następstwem może być osteoporoza oraz zwiększona łamliwość kości
Zmniejszenie odporności swoistej i nieswoistej organizmu
Spadek wydolności fizycznej , pogarszanie sprawności układu oddechowego i układu krążenia,
Większa podatność na infekcje i zakażenie.
PROFILAKTYKA CHOROBY PARKINSONA
Formy aktywności fizycznej
Spacery (codzienne)
Jogging
Jazda na rowerze,
Pływanie
Praca w ogródku
Gimnastyka (rytm wysiłku i odpoczynku, systematyczność)
ZESTAW ĆWICZEŃ GIMNASTYCZNYCH - palce do kciuka, dłonie ,stopy koordynacja ruchowa, nauka chodu pięta- palce, marsz przez przeszkody.
Rehabilitacja chorych i pielęgnacja
Stadium I
3 Cele
Promocja zdrowia , utrzymanie sprawności ogólnej, siły mięśniowej
Edukacja chorych i opiekunów na temat choroby i zapobiegania powikłaniom,
Ćwiczenie zachowań na przyszłość.
Zalecenia:
Codzienna aktywność fizyczna , ćwiczenie chodzenia długie kroki, różnorodny teren, wchodzenie i schodzenie z krawężnika, przez przeszkody, ćwiczenie wyprostowanej pozycji ciała ( w lustrze)
Ograniczenie mikrografii, ćwiczenie pisania dużych liter, ćwiczenie wstawania z krzeseł, przysiady, wchodzenie po schodach,
Ćwiczenie wstawania, obracania, siadania na brzegu łóżka
Rehabilitacja i pielęgnacja
Stadium II
- Ćwiczenie strategii ruchowych - ukierunkowanych na bradykizezję i dyskinezy w kontekście codziennych czynności
Uczenie jak monitorować działanie leków
Edukacja cd.
Ocena otoczenia i modyfikacja w celu zapobiegania upadkom i poprawienia swobody ruchów
Zalecenia:
Jw.
Zorganizowanie domu tak aby zapobiegać upadkom (unikanie otwartych przestrzeni, usunięcie kabli, dywaników, minimalizacja śliskości i nierówności powierzchni, zainstalowanie poręczy)
Rehabilitacja i pielęgnacja
Stadium III
Uczenie chorych i opiekunów w jaki sposób rozpoznawać i reagować na okres „on” i „off” cyklu lekowego
Zalecenie:
Prowadzenie dziennika upadków, ćwiczenia rozciągające mięśnie, ćwiczenie strategii mających na celu przezwyciężenia spowolnienia, niestabilności podczas chodzenia, poruszania się wokół łożka, odwracania się chwytania i manipulowania przedmiotami oraz pisania.
Rehabilitacja i pielęgnacja
Stadium IV
Uczenie opiekuna jak zapobiegać i radzić sobie z hipokinezją, i dyskinezami przy codziennych czynnościach
Uczenie chorego im opiekuna jak radzić sobie przy upadku
Kontrolować dawkowanie i monitorowanie leków
Ćwiczenie sprawność, wytrzymałość, siłę mięśniową i rozciągliwości mięsni.
Zapobieganie wtórnym zmianom mięśniowo-szkieletowym.
Zalecenia
Ćwiczenie chodzenia co najmniej 100 m dziennie, długie kroki strategie koncentracji, planowania w myślach, pokonywanie przeszkód, stosowanie balkonika, innych środków pomocniczych
J.w.
Rehabilitacja i pielęgnacja
Stadium V
Utrzymanie aktywności ruchowej na możliwym poziomie, poprawa komfortu i jakości życia
Zapobieganie upadkom,
Stosowanie strategii ruchowych
Zalecenia:
Chodzenie, stanie pod nadzorem opiekuna,
Środki pomocnicze (wózek, balkonik)
Edukacja w zakresie podnoszenia i przemieszczania chorego
Opieka pielęgniarska nad chorym długotrwale unieruchomionym.
PROBLEMY ZDROWOTNE I ICH ROZWIĄZYWANIE-
DRŻENIE:
- ZMIANA POZYCJI KOŃCZYN,
- PRZYCIĄGNIĘCIE ŁOKCIA DO TUŁOWIA I SZYBKIE WYKONANIE CZYNNOŚCI,
-OPUSZCZENIE RĄK W DÓŁ, ODPRĘŻENIE PSYCHICZNE.
CHÓD:
- Z PIĘTY,
- WYSOKIE PODNOSZENIE ,SZEROKO ROZSTAWIONE NOGI,
- DŁUGIE KROKI,
- WYPROSTOWANA SYLWETKA,BALKONIK.
PRZYMROŻENIE,,FREEZING'':
- NIE POCHYLAĆ SIĘ ,PATRZEĆ PRZED SIEBIE,
- MASZEROWANIE W MIEJSCU.
WSTAWANIE Z ŁÓŻKA:
- SZEROKO ROZSTAWIONE STOPY,
- OPARCIE FOTELA, KRZESŁO,
- MARKOWANIE RUCHU.
ZABURZENIA MOWY:
- ĆWICZ. Z LOGOPEDĄ,
- SŁUCHANIENAGRANIA WŁASNEJ MOWY.
Wsparcie opiekuna-Sytuacja opiekuna
Rozkład dnia (i noc) dostosowane do potrzeb chorego,
Zaburzenia we własnym życiu (załatwianiu spraw, wyjazdach)
Zaangażowanie finansowe (leki, sprzęt rehabilitacyjny, specjaliści)
Zmęczenie ,stres, niedobór snu,
Zniechęcenie, drażliwość, wybuchy gniewu, depresja, rozpacz, żal, obwinianie się
Zaburzenia wegetatywne, nasilenie objawów dotychczasowych chorób
Zalecenia dla opiekuna:
Planować wolny czas dla siebie,
Zadbać o właściwe odżywianie, ruch,
Uprawiać hobby, kontynuować zainteresowania,
Utrzymywać kontakty towarzyskie,
Zachować poczucie humoru.
PODSUMOWANIE:
- EDUKACJA - chorego i opiekuna,
- utrzymanie i umacnianie zdrowia ( wzmacnianie istniejącego potencjału- CHODZENIA! )
- ćwiczenie strategii na przyszłość gdy względnie dobry stan zdrowia jest jeszcze zachowany,
- gimnastyka i relaksacja,
-wsparcie chorego i opiekuna,
- opieka nad opiekunem, nauka relaksacji i pomoc w zorganizowaniu sobie życia.
ZASTOSOWANIE sprzętu pomocniczego w zapewnieniu mobilności:
-łóżka z zabezpieczeniami, wałki, ramy, wsporniki, bezpieczne techniki podnoszenia pacjentów, pomaganie przy wstawaniu,( NIE STOSOWAC UCHWYTU NA MISIA)
balkoniki, trójnogi, ramy spacerowe podnośniki elektryczne, wózki, skutery, kapcie anty- poślizgowe, pasy podtrzymujące fotele sanitarne samo najeżdżające itp.
XI.
DEPRESJA
Objawy depresji
Objawy podstawowe:
obniżenie nastroju
utrata zainteresowań i zdolności do radowania się
zmniejszenie energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności
INNE częste objawy depresji: niska samoocena, poczucie winy, małej wartości,
Lęk, zaburzenia snu, apetytu, myśli i tendencje samobójcze.
Objawy ostrzegawcze;
Wygląd chorego
mimika uboga,
wyraz twarzy smutny lub pełen napięcia, głos monotonny (bez modulacji),
spowolnione odpowiedzi
ruchy spowolniałe, ociężałe,
niepokój ruchowy (częsta zmiana pozycji ciała podczas siedzenia, manipulowanie palcami u rąk
Skargi zgłaszane przez chorego
wypowiedzi : „nic mnie nie cieszy”, „nic mnie nie interesuje”
brak satysfakcji z życia, niechęć do życia,utrudniona pamięć, trudności z koncentracją, przy czytaniu, oglądaniu telewizji,
ciągłe martwienie się, poczucie wewnętrznego napięcia, niepokoju,stronienie do znajomych,
płytki sen, wczesne budzenie się (3 rano),
złe samopoczucie w godzinach rannych,
poczucie stałego zmęczenia, ociężałości, niechęć do pracy, wykonywania codziennych czynności,
chroniczne zaparcia, suchość w jamie ustnej,
bóle (głowy, różnych grup mięśniowych),
Depresja u osób w wieku podeszłym
Depresja należy do najczęstszych zaburzeń nastroju, pojawiających się w wieku podeszłym (rozpowszechnienie 15%).
Obraz i objawy depresji niekiedy przypominają i sugerują otępienie (zaburzenia pamięci, uwagi, spadek zainteresowań, zabojętnienie).
Zdarza się często, że oba stany (depresja i otępienny) występują jednocześnie.
Depresja pogłębia wówczas zaburzenia pamięci i inne procesy poznawcze, przez co otępienie sprawia wrażenie znaczenie głębszego niż jest w istocie.
Czas trwania depresji w wieku podeszłym wydłuża się do kilku a nawet kilkunastu miesięcy.
U chorego występują często :duży lęk, niepokój, drażliwość, bojaźń, wyrażane jako lament, zawodzenie, chorzy wypowiadają liczne skargi hipochondryczne, które nierzadko osiągają rozmiary nieuleczalnej choroby.
Skargi te to np. świąd, palenie, pieczenie skóry, bóle mięsni, poczucie „zanikania” lub „rozrywania” narządów, skargi na całkowity brak wypróżnień.
Wypowiedzi chorego mogą dotyczyć klęski materialnej, niepowodzeń chorej, rodziny.
Niekorzystne działania opiekunów
nie interesowanie się chorym, pomimo dostrzegania niepokojących zachowań, brak czasu na rozmowę (zajęcia pracą, obowiązkami domowymi)niechęć, niecierpliwość, zdumienie,litość,
ignorowanie, bagatelizowanie objawów , przypisywanie ich nastrojom, lenistwu, menopauzie,
odwlekanie wizyty u psychologa,
obawa przed wizytą u psychiatry,
słuchanie chorego gdy unika wizyty u specjalisty lub nie stosuje leczenia,nadmierne zaufanie gdy chory obiecuje, zapewnia, odwraca naszą uwagę,
Psychoedukacja
działania zmierzające do tworzenia przez człowieka własnych sposobów radzenia sobie z trudnościami dnia codziennego, samodzielnego poszukiwania dróg samodoskonalenia, wskazania możliwości radzenia sobie w sytuacjach zagrażających zdrowiu psychicznemu,
przekazanie informacji o zdrowiu psychicznym oraz zasadach higieny psychicznej,
zapoznanie z czynnikami które mają niekorzystny wpływ na psychikę człowieka (stresy, czynniki patogenne w rodzinie, środowisku, trybie życia),
kształtowanie zachowań zdrowotnych, kształtowanie pozytywnych relacji międzyludzkich,
wskazywanie sposobów rozładowywania napięć,
zmniejszenie napięcia psychicznego poprzez aktywne słuchanie,
dodawanie otuchy, wzmacnianie słabych stron osobowości,
przygotowanie do rozwiązywania konfliktów, eliminacji stresów,
Wczesne rozpoznanie , interwencja
rozpoznanie przyczyny depresji,
rozpoznanie zagrożenia dla zdrowia, życia chorego
obserwacja w kierunku zaburzeń nastroju, negatywnych myśli, zmian fizycznych,
doprowadzenie do rozpoczęcia efektywnego leczenia farmakologicznego, psychoterapii
udzielanie informacji i wsparcia rodzinie, eliminacja niewłaściwych zachowań rodziny, bliskich,
psychoedukacja chorych i rodzin,
aktywizacja chorego, rozwój zainteresowań, mobilizacja do działania,
przeciwdziałanie bezczynności, pobudzanie inicjatywy, chęci do życia,
pomoc w odnalezieniu przydatności rodzinnej i społecznej,
przestrzeganie zasad nawiązywania kontaktu terapeutycznego (autentyczny, otwarty, serdeczny, oparty na zaufaniu, pełen zaangażowania kontakt z chorym),
umiejętność słuchania skarg chorego ze zrozumieniem, akceptacją,
redukowanie napięcia, lęku,
podwyższanie nastroju,
zapewnienie komfortu, wypoczynku, snu,
zachęcanie do przyjmowania płynów i posiłków,
ochrona pacjentów przed szkodliwymi skutkami choroby (szczególna czujność w nocy - próby samobójcze),
w sytuacjach skrajnych unieruchomienie w łóżku, utrata kontaktu ze światem zewnętrznym, brak kontroli wydalania, - pomaganie w zaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych.
XII.
Zaburzenia chodu
Utrzymanie pionowej pozycji ciała oraz chód są skomplikowanymi czynnościami wymagającymi sprawnej współpracy min. układu nerwowego, narządu wzroku i narządu słuchu
Zaburzenia chodu osób starszych ograniczają lokomocję, zwiększają ryzyko upadków i w istotny sposób wpływają na jakość życia . Samodzielna możliwość chodzenia jest wykładnikiem stopnia sprawności osób starszych.
Zaburzenia chodu występują u ponad 15 % ludzi starszych a 25 % korzysta z pomocy technicznych.
Chód
Fazy chodu:
Podporu
Odbicia
Przenoszenia oparcia pięty - zbiega sie z faza odbicia drugiej stopy
Chód - polega na przeniesieniu środka ciężkości ciała na kończynę obciążoną i nachyleniu tułowia ku przodowi. Później następuje rotacja wewnętrzna i przywiedzenie uda, zgięcie kolana i przesuniecie środka ciężkości ku przodowi od obciążonej stopy. Następna faza polega na oderwaniu pięty id podłoża i rozpoczęciu fazy odbicia. W czasie przechodzenia od fazy odbicia ma miejsce odwrócenie i przywiedzenie przodostopia oraz powrót wysklepienia podłużnego do stanu wyjściowego.
Cechy chodu fizjologicznego;
Cykliczność i symetria naprzemianstronnych ruchów kończyn górnych i dolnych
Fazowość: faza podporu i wymachu każdej kończyny
Występowanie fazy podwójnego podporu
Rytmiczność: stosunek fazy podporu do wymachu 3:2
Osobnicza różnica długości kroków
Osobnicza różnica napięć mięśniowych
Analiza chodu:
Stawianie stóp (funkcyjna oś stopy)
Obciążanie stopy (podparcie 3 -punktowe)
Ruch rolujący ( na końcu fazy podporu probacja przedniej części stopy)
Długość kroku , rytm kroczenia , szerokość śladów
Naprzemianstronne wymachy rąk (chód krzyżowy) tułów wyprostowany
Chód a wiek starszy:
Osoby starsze chodzą wolniej, stawiając mniejsze kroki, unosząc stopy niżej nad podłoże, zmniejsza się ruch rotacji w stawach biodrowych oraz wydłuża faza obunożnego podporu. Pochylenie ciała do przodu powoduje nieprawidłowe położenie środka ciężkości i w konsekwencji zaburzenia reakcji równoważnych.
Testy oceny zaburzeń chodu uwzględniają:
Wstawanie z krzesła,
Przejście ca najmniej 3 metrów,
Obrót wracanie i siadanie na krześle
Przejście z przeszkodami (imitacja schodów, krawężnika)
Testy: Tinettiego, Berg
Zaburzenia funkcji przedsionka
chwiejność podczas chodu,
przewracanie się
Zaburzenie narządu wzroku:
Osłabienie ostrości wzroku, adaptacji do ciemności, akomodacji oka, uszkodzenie wzroku przez zaćmę, jaskrę, retinopatię cukrzycową
Współruchy obronne, usztywnienie ciała, wyciągniecie prostych kończyn górnych , stawianie kroków posuwistych lub bocianich
Zaburzenia proprioreceptorów:
Zakończenia nerwowe zbierające informacje o pozycjach i postawie ciała są umieszczone m in. w mięśniach, ścięgnach, okolicach stawów (torebka, więzadła)
Powstałe w PPR impulsy nerwowe są przesyłane przez korzonki tylne do rdzenia kręgowego a następnie sznurami tylnymi do wyższych pięter CUN
Procesy starzenia się prowadzą do uszkodzenia funkcji receptorów i nerwów co charakteryzuje się utratą czucia podłoża np. stóp .Osoby starsze muszą kompensować wzrokiem niedobór tej funkcji. Krok staje się nieregularny, następuje stawianie stóp szerzej, pochylenie tułowia, kończyny górne szerzej rozstawione.
Zaburzenia w narządzenie ruchu :
Zmian wzorca chodu chód powolny, mniejsze kroki, unoszenie stóp niżej nad podłoże, zmniejszenie ruchów rotacyjnych w stawach biodrowych, wydłużona faza obunożnego podporu, pochylenie ciała do przodu powoduje nieprawidłowe położenie środka ciężkości i w konsekwencji zaburzenia reakcji równoważnych.
Rodzaje zaburzeń chodu:
Chód przyspieszający - ch. Parkinsona, drobnymi krokami, szuranie (przyspieszenie przy ruszaniu z miejsca, i przeszkodach), niewielkie współruchy kończyn, przodopochylenie,
Chód koszący- potrójny wyprost st. biodorowy, kolanowy i skokowy, zataczanie luku- niedowład połowiczy
Chód nożycowy - obustronne uszkodzenie neuronu ruchowego (obustronny koszący)
Chód móżdżkowy- chwiejność na wszystkie strony, niemożliwe stanie bez pomocy, kroku nieregularnej długości, stawianie stóp na szerokiej podstawie.
Upadek:
Upadek to zdarzenie polegające na nagłej, niezamierzonej zmianie pozycji ciała w wyniku utraty równowagi (bez udziału sił zewnętrznych) w czasie chodzenia lub wykonywania innej czynności, wskutek czego poszkodowany znajduje się na podłodze, ziemi czy innej nisko położonej powierzchni.
Statystyka upadków:
Na każde 100 osób przypada rocznie 47 upadków wśród osób w wieku 70-74 lata, ale dużo więcej wśród 80 latków.
W 45-67 % przewracają się pensjonariusze stacjonarnych zakładów opieki długoterminowej.
Aż 20 % tych upadków kończy się poważnym urazem a śmiertelność w ciągu roku wskutek złamania nasady bliższej kości udowej sięga ok. 20-40 %.
Przynajmniej 1 x w roku upada 33 % osób po 65 r ż. mieszkających we własnych domach .
Do większości upadków dochodzi podczas wykonywania prostych czynności: wstawanie, siadanie, pochylanie się , chodzenie (ok. 5% stanowią inne czynności).
Upadki które nie kończą się poważnymi urazami często prowadza do rozwoju zespołu poupadkowego (a w rezultacie unieruchomienia) i w konsekwencji do pogorszenia się sprawności fizycznej i psychicznej.
Przyczyny upadków:
Wewnętrzne:
Osłabieni siły mięśniowej,
Zaburzenia równowagi i chodu
Zaburzenia ukł. krązenia (Hipotonia ortostatyczna)
Zaburzenia wzroku, słuchu i koordynacji ruchów,
Cukrzyca,
zmiany zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa, kończyn, ch. Parkinsona
Przebyty udar mózgu,
Demencja
Leki przeciwdepresyjne, uspokajające, nasenne, obniżające ciśnienie krwi, alkohol,
Jako objaw zawału serca,
Zewnętrzne
Śliskie podłoże,
Progi,
Nie przymocowane dywany (pozwijane, podarte)
Przewody elektryczne
Bałagan,
Brak poręczy, nierówności,
Niskie krzesło, bez oparcia,
Schody, niski sedes,
Brak uchwytów w WC
Nieodpowiednie oświetlenie,
Sytuacje i miejsca:
53 % upadków zdarzyło się podczas zmiany pozycji z siedzącej na stojącą,
31 % podczas chodzenia,
8 % podczas nocnego wstawania do ubikacji -w nocy z toalety korzysta ok 80 % ludzi starszych.
Najczęściej upadki występują pomiędzy godz. 22- 10.00
Następstwa upadków:
Krwiak, stłuczenie, naciągnięcie mięśni,
Wstrząśnienia mózgu, krwotoki śródczaszkowe,
Złamania i ich skutki
Zespół poupadkowy - jest to rezultat leku pacjenta przed upadkiem. Osoba starsza ocenia negatywnie swoje możliwości poruszania się i utrzymania równowagi. Przyjmuje postawę bierną, minimalizującą prawdopodobieństwo upadku, (u 20-25% osób po przebytym upadku).
Działania
Wywiad z podopiecznym i obserwacja:
dokładna analiza wszystkich dotychczasowych upadków,
analiza przyjmowanych leków,
zapoznanie się ze stosowanym sprzętem stabilizującym chodzenie,
ocena stanu równowagi oraz sposobu przemieszczania się pacjenta,
ocena ostrości wzroku i słuchu,
ocena ukł. krążenia (ciśnienie tętnicze krwi, czynność serca)
Zalecenia:
Mogą dotyczyć
Zmodyfikowania dawek leków
Wprowadzenia zmian w wyposażeniu mieszkania
Ustalenia programu ćwiczeń fizycznych celem poprawy równowagi
Opracowania programu ćwiczeń usprawniających chód oraz wykorzystanie pomocy
Postępowanie terapeutyczne
Przywracanie sprawności lokomocyjnej
Reedukacja chodu
Program usprawniania chodu
Przygotowanie chorego do nauki chodzenia
Właściwa nauka chodzenia
Cel:
Utrzymanie i/lub zwiększenie zakresu ruchów w stawach
Zwiększenie siły mięśniowej
Poprawa równowagi i koordynacji
Przygotowanie chorego do przyjęcia pozycji pionowej
Etapy nauki chodzenia:
Pionizacja i naprzemienne obciążanie kończyn bez przemieszczenia
Chodzenie w miejscu z odrywaniem stóp od podłoża
Chodzenie wodzie lub w urządzeniach odciążających
Chodzenie w barierkach
Chodzenie w balkoniku
Chodzenie na pochylniach
Chodzenie o kulach w barierkach
Chodzenie po różnych podłożach i pochylniach
Chodzenie po schodach
Chód z pokonywaniem przeszkód
Asekuracja:
Rzeczywista pomoc
przy wykonaniu ruchu
Podtrzymywanie
Asekuracja chwytem za rękę
Asekuracja wzrokiem
XIII.
Żywienie osób w wieku podeszłym
Tufts University's USDA Human Nutrition Research Center on Aging zmodyfikowana piramida
Różnice pomiędzy Piramidą 70+ a tą oryginalną:
8 lub więcej szklanek wody dziennie
flaga na szczycie piramidy suplementacja wapniem, witaminą D i B12.
piramida dla seniorów jest również cieńsza niż standardowa, więcej produktów bogatych w składniki odżywcze zamiast tych wysokokalorycznych
Leczenie dietetyczne w schorzeniach poszczególnych układów i narządów
choroby układu pokarmowego
choroby układu krążenia
cukrzyca
…
Narządy zmysłów
Prawidłowe funkcjonowanie narządów zmysłów i ich szczególne znaczenie,
Samodzielność
Zaburzenia słuchu, chociaż typowe i dotyczące całej populacji w wieku starszym narastają wolno, łagodnie i stopniowo.
Charakteryzują się zmiennością osobniczą i nie są dokładną miarą biologicznego i metrykalnego wieku badanego.
Mogą wyprzedzać proces starzenia lub cechować się mniejszymi zmianami niż należałoby oczekiwać z racji wieku
Choroby oczu:
starczowzroczność
jaskra
zaćma
Siatkówka = błona wewnętrzna gałki ocznej, wrażliwa na promienie świetlne; dzieli się na odcinek tylny wrażliwy na światło (część wzrokowa) i przedni, niewrażliwy (część ślepa), w której wyróżnia się część rzęskową i tęczówkową; występują trzy rodzaje komórek: zmysłowe (pręciki i czopki), nerwowe i glejowe; komórki ułożone są w 10 warstw przy czym najbardziej zewnętrzne to pręciki i czopki;
Soczewka = ruchoma część oka, część układu optycznego oka; twór okrągły dwuwypukły, przeźroczysty i bezbarwny, o większej krzywiźnie tylnej; zbudowana jest z włókien tworzących blaszki o układzie koncentrycznym; składa się z trzech części: torebki, kory i jądra; charakteryzuje się zdolnością do zmiany kształtu, a tym samym mocy optycznej (akomodacja); u osób starszych utrata elastyczności soczewki i spadek zdolności do zmiany jej kształtu jest powodem presbyopii (starczowzroczności);
Zaćma:
Zaćma jest to zmętnienie soczewki oka, które obniża ostrość wzroku do 5/8 lub poniżej
W prawidłowym oku soczewka jest całkowicie przeźroczysta, powstaje wyraźny obraz obserwowanego przedmiotu.
Czynniki ryzyka: wiek, palenie, leczenie kortykosteroidami, atopowe zapalenie skóry,ekspozycja na promienie ultrafioletowe
Pierwszym objawem zaćmy może być widzenie "jak przez mgłę"- częste przecieranie okularów, konieczność częstej zmiany okularów lub problemy z dobraniem odpowiedniej korekcji.
Zaćma jądrowa, korowa, podtorebkowa
Leczenie, chirurgiczne usunięcie soczewki
Jaskra:
Charakteryzuje się podwyższonym ciśnieniem śródgałkowym, może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego i utraty widzenia
Jaskra wąskiego kąta, otwartego kąta - 80%, ciśnienie śródgałkowe zwykle > 21mmHg, jaskra wtórna
Choroba może przebiegać bezobjawowo i podstępnie, często wykrywana jest przypadkowo na wizycie u okulisty.
Występowanie rodzinne. Ponadto czynnikami ryzyka występowania jaskry są : wady wzroku np.: duża krótkowzroczność, schorzenia ogólne jak: nadciśnienie , niedociśnienie tętnicze, cukrzyce, stany po zawałach mięśnia sercowego i udarach mózgu, następstwo urazów i zapaleń gałki ocznej.
Leczenie może być zachowawcze (krople stosowane do oka), laseroterapia lub chirurgiczne.
Prezbiopia starczowzroczność
Wada spowodowana starzeniem się oka - soczewka pogrubia się i traci elastyczność, co utrudnia zmianę ostrości widzenia.
Problemy z ostrym widzeniem przedmiotów znajdujących się w bliskiej odległości, czytanie z wysiłkiem drobnego druku lub trudności z wykonywaniem czynności wymagających popatrzenia z bliska . Wada, która objawia się stopniowo po 40/45 roku życia
Osoba czyta tekst z odległości ramienia, w przeciwnym razie obraz staje się zamglony, boli głowa
Okulary, wieloogniskowe soczewki. Soczewki te, zapewniają prawidłowe widzenie zarówno z bliska, jak i z daleka.
Głuchota starcza:
Stale postępujące uszkodzenie słuchu związane z wiekiem
Pierwsze objawy pojawiają się w 3-4 dekadzie życia
W tym okresie upośledzenie dotyczy tonów wysokich powyżej 4000 Hz, następnie stopniowo obejmuje tony średniej i niskiej częstotliwości
Typy starczego upośledzenia słuchu
Odbiorcze, zanik nabłonka zmysłowego w ślimaku
Neurytyczne, zanik komórek zwojowych w zwoju wężownicowatym
Metaboliczne, zwyrodnienie prążka naczyniowego
Mechaniczne, usztywnienie błony podstawnej w ślimaku
Chory zgłasza upośledzenie słuchu i ograniczone zrozumienie słyszanych wyrazów. Objawom tym towarzyszy zjawisko słyszenia dodatkowych dźwięków, których nie słyszą inne osoby, a nazywanych szumami usznym
Cechą charakterystyczną dla głuchoty starczej polskiej populacji jest wyraźne pogorszenie zdolności zrozumienia mowy potocznej w stosunku do wyniku badania wykonanego w audiometrii tonalnej progowej, w której bada się poziom słyszenia czystego pojedynczego tonu
Postępowanie
Leczenie trudne i zwykle nie rokuje poprawy
Brak możliwości farmakologicznych cofnięcia zmian destrukcyjnych w narządzie odbiorczym
Leki nootropowe
Witaminy A+E, częściowe zahamowanie procesów degeneracyjnych.
XIV.
Wpływ zmian związanych ze starzeniem się na
przewód pokarmowy
SKUTKI STARZENIA SIĘ UKŁ. POKARMOWEGO
- CHOROBY TOWARZYSZĄCE,
Choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego
Choroby dolnego odcinka przewodu pokarmowego
Zaparcia, biegunki
Zespoły złego wchłaniania
Nowotwory przewodu pokarmowego
Krwawienia z przewodu pokarmowego
STRES PSYCHICZNY I SPOŁECZNY
CHOROBY GÓRNEGO ODCINKA PRZEWODU POKARMOWEGO
Dysfagia
dysfagia ustno-gardłowa
dysfagia przełykowa
Choroby żołądka i dwunastnicy
zanikowe zapalenie i zanik błony śluzowej żołądka
gastropatia przerostowa
wrzód trawienny
zespół Zollingera-Ellisona
bezoary, skręt żołądka, zmiany naczyniowe
DYSFAGIA - trudności w połykaniu
Dysfagia ustno - gardłowa: nieprawidłowości mechanizmu nerwowo-mięśniowego gardła i górnego zwieracza przełyku
Dysfagia przełykowa: schorzenia w obrębie samego przełyku
DYSFAGIA USTNO - GARDŁOWA
Choroby naczyniowe mózgu: porażenie opuszkowe, rzekomoopuszkowe, zespół Wallenberga (zator t.tylnej dolnej móżdżku, boczna część rdzenia - odnerwienie mięśni podniebienia po tej samej stronie
Schorzenia nerwowo - mięśniowe: ch. Parkinsona, myasthenia gravis, niedoczynność/nadczynność tarczycy, stwardnienie zanikowe boczne
Guzy ustno - gardłowe
Uchyłek Zenkera: uwypuklenie jednej lub kilku warstw ściany przełyku nad górnym zwieraczem
Osteoartropatia przerostowa kręgosłupa szyjnego, bardzo duże osteofity szyjne
Rozpoznanie:
precyzyjne zebranie wywiadu
badanie przedmiotowe
badania diagnostyczne: zdjęcia rtg z wlewem barytu z wideofluoroskopią, manometria grn. zwieracza (?)
leczenie
leczenie choroby podstawowej
chirurgiczne, chemio-, radioterapia (powikłania!)
techniki rehabilitacyjne
DYSFAGIA PRZEŁYKOWA
Zaburzenia motoryki
achalazja - defekt komórek zwojów Auerbacha w ścianie przełyku, idiopatyczna lub wtórna do raka (triada kliniczna >50rż, dysfagia trwająca krócej niż rok, utrata m.ciała>7kg)
sklerodermia (postępująca twardzina układowa)
rozlany kurcz przełyku
Przyczyny mechaniczne
rak przełyku - szybko postępująca dysfagia z utratą masy ciała
zwężenie zapalne postępująca dysfagia, zwykle poprzedzona zgagą lub innymi objawami refluksu; przełyk Barretta
pierścienie i fałdy, „zespół steakhouse”
przyczyny naczyniowe
CHOROBY ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY
Zanikowe zapalenie i zanik błony śluzowej żołądka
zwiększona liczba komórek zapalnych w ścianie
zanik - zmniejszenie liczby komórek wydzielniczych
typ A - zapalenie rozlane, obniżona produkcja kwasu, podwyższone stężenie gastryny; niedokrwistość złośliwa
typ B - zapalenie ogniskowe, wywołane zakażeniem H.pylori
Gastropatia przerostowa
choroba Menetriera przerost fałdów błony śluzowej w całym lub części żołądka, wtórna hipoalbuminemia
Wrzód trawienny - wrzody żołądka
powikłania: ciężki krwotok, perforacja, niedrożność; leczenie chirurgiczne
leczenie: antybiotykoterapia(?), leki alkalizujące, H2-brokery, sukralfat, inhibitory pompy protonowej
zespół Zollingera-Ellisona, gruczolak trzustki (gastrinoma), duże ilości gastryny, nadprodukcja kwasu żołądkowego, nawracająca choroba wrzodowa
Bezoary - wewnątrzżołądkowe masy składające się z substancji egzogennych
Skręt żołądka - silny ból, odruchy wymiotne z niemożnością zwymiotowania
Zmiany naczyniowe
CHOROBY DOLNEGO ODCINKA PRZEWODU POKARMOWEGO
Choroba uchyłkowa
Angiodysplazja
Choroby zapalne jelit
wrzodziejące zapalenie jelita grubego
choroba Crohna
Niedokrwienie jelita grubego
Nietrzymanie stolca
Choroba uchyłkowa:
UCHYŁKI OKRĘŻNICY - wypuklenia błony śluzowej poprzez warstwy mm. gładkich
UCHYŁKOWATOŚĆ - obecność uchyłków bez stanu zapalnego
CHOROBA UCHYŁKOWA - uchyłkowatość z towarzyszącymi bolesnymi skurczami lub innymi objawami
ZAPALENIE UCHYŁKÓW - zakażenie w uchyłku okrężnicy
osłabienie mm. okrężnicy
40% osób>65 rż i ok.. 50% osób>80 rż
objawy choroby uchyłkowej: dyskomfort w podbrzuszu, biegunka, tkliwość; zap. uchyłków: gorączka, leukocytoza, objaw odrywania;
powikłania - przetoka do pęcherza moczowego, włóknienie, niedrożność, ropień okołouchyłkowy, perforacja z zapaleniem otrzewnej, posocznica
Rozpoznanie
wlew doodbytniczy - powikłania
TK, USG
kolonoskopia - wykluczenie procesu rozrostowego
Leczenie: bolesna choroba uchyłkowa/zapalenie uchyłków - zapobieganie powikłaniom - dieta, leki przeczyszczające, przeciwbólowe, spazmolityki, antybiotyki, ew. leczenie chirurgiczne
Angiodysplazja
niewielkie kłębki poszerzonych i krętych żył w błonie śluzowej okrężnicy i jelita cienkiego (epizody częściowej niedrożności żył)
objawy: nawracające krwawienie
rozpoznanie: kolonoskopia, angiografia krezkowa
leczenie: zachowawcze, elektrokoagulacja endoskopowa, koagulacja laserowa, zabieg chirurgiczny
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
Przewlekły uogólniony proces o nieznanej przyczynie występujący w powierzchownych warstwach ściany jelita
Objawy: przebieg łagodny, średni lub ciężki; biegunki z/bez krwi, zaparcia , objawy ogólne; objawy pozajelitowe: bóle stawowe, rumień guzowaty, , zgorzelinowe zapalenie skóry, zapalenie błony naczyniowej oka, wędrujące zapalenie wielostawowe.
Powikłania: megacolon toxicum, splątanie, wysoka gorączka, wzdęcia; rak jelita grubego
Rozpoznanie: badanie sigmoidoskopowe i biopsja odbytnicy, kolonoskopia, wlew doodbytniczy, uwaga - choroby naśladujące!
Leczenie: steroidy p.o. lub i.v., sulfasalazyna, olsalazyna, mesalazyna (5-ASA), ew. leczenie chirurgiczne
Choroba Leśniowskiego - Crohna
Przewlekły proces zapalny dotyczący najczęściej końcowego odcinka jelita krętego lub okrężnicy, charakteryzuje się zapaleniem całej ściany jelita, często z owrzodzeniami i ziarniniakami.
Owrzodzenia, szczeliny, przetoki, ziarniniaki, obszary nie zajęte chorobą, często nie dotyczy odbytnicy, może być zajęty każdy odcinek pp., u osób starszych częściej jelito grube
Objawy: krwawienie z odbytu (zajęcie odbytu), biegunka, gorączka, ból brzucha, spadek masy ciała, objawy pozajelitowe np. wędrujące zapalnie stawów,
Badania laboratoryjne: leukocytoza, hipoalbuminemia, podwyższone OB, niedokrwistość
Rozpoznanie: kolonoskopia, wlew doodbytniczy, TK, USG
Leczenie: sulfasalazyna,prednizon …
Niedokrwienie jelita grubego
Upośledzenie dopływu krwi do jelita grubego prowadzące do zapalenia i obrzęku
odgałęzienia tętnicy krezkowej górnej i dolnej, krążenie oboczne
niedokrwienie w przebiegu:
uogólnione zmniejszenie przepływu krwi
nieodpowiedni rozkład przepływu
przyczyny ? - rak, zapalenie uchyłków, odwodnienie, niewydolność serca
Objawy: nagły ból, krwista biegunka, objawy uciskowe nad zajętym jelitem (zagięcie śledzionowe), zawał jelita: gorączka, leukocytoza, brak perystaltyki, wzdęcie brzucha. Odwracalne/nieodwracalne
Rozpoznanie: wlew doodbytniczy (objaw „odcisków kciuka”) - ostrożnie!, kolonoskopia
Leczenie: płyny, preparaty krwiozastępcze, antybiotyki, laparotomia i resekcja
Nietrzymanie stolca - utrata zależnej od woli kontroli nad wydalaniem stolca
Elementy niezbędne do trzymania stolca: czucie w odbytnicy i odbycie, zdolność do magazynowania, koordynacja wewnętrznego i zewnętrznego zwieracza odbytu
Przyczyny: zaklinowanie mas kałowych, upośledzenie czynnościowe - umysłowe i/lub fizyczne, napromienianie, guz, niedokrwienie, uraz, zabieg chirurgiczny
Rozpoznanie i leczenie: wlew doodbytniczy, proktosigmoidoskopia, manometria anorektalna; wlewki doodbytnicze, dieta, technika biofeedback, farmakologiczne, chirurgiczne.
Zaparcie
Definicja? - wysiłek potrzebny w celu wypróżnienia, rzadkie lub niepełne wypróżnienia, częstość rośnie z wiekiem
Przyczyny - często wieloczynnikowe
dietetyczne
czynnościowe (depresja, splątanie, unieruchomienie, nieodpowiednie warunki sanitarne)
wtórne do innych chorób (ch. Parkinsona, ch. naczyniowe mózgu, otępienie, niedoczynność tarczycy, niedokrwienie, uchyłkowatość jelit etc.)
farmakologiczne (opioidy, leki p/depresyjne, hipotensyjne, moczopędne, blokery kanału wapniowego)
Powikłania: niedokrwienia i omdlenia, żylaki odbytu, zaklinowanie mas kałowych - niedrożność, owrzodzenie kałowe, megacolon, skręt jelita
Rozpoznanie: wykluczenie choroby pierwotnej np.raka, badanie rtg ze znacznikiem
Leczenie: zalecenia dietetyczne, farmakologiczne, chirurgiczne?!
BIEGUNKI
Wzrost częstości wypróżnień (>3/dobę) połączony ze wzrostem objętości stolca, zwiększoną płynnością, nagłe parcie i ból
Biegunka osmotyczna
niedobór laktazy
leki hiperosmotyczne
Biegunka zakaźna
wirusowa
bakteryjna, C.difficile
Biegunka spowodowana złym trawieniem
wtórna do niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki (niedobór lipazy)
niedobór kwasów żółciowych
Biegunka wskutek złego wchłaniania
choroba trzewna
lamblioza, ch. Whipple'a
Biegunka wtórna do zwiększonego wydzielania hormonów
rakowiaki, rak rdzeniasty tarczycy, gastrinoma
Biegunka wtórna do chorób jelita grubego
colitis ulcerosa, zmiany niedokrwienne, zapalenie popromienne.
Leczenie- WYWIAD - UKIERUNKOWANIE
ZESPOŁY ZŁEGO WCHŁANIANIA
Zespół objawów przedmiotowych i podmiotowych występujących zwykle w wyniku nadmiernego wydalania tłuszczów (biegunka tłuszczowa), różnego stopnia zaburzeń wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, jak i w wodzie, elektrolitów i wody oraz złego trawienia węglowodanów i białek.
Choroba trzewna (enteropatia glutenowa) - choroba uwarunkowana genetycznie polegająca na zaburzeniu wchłaniania wielu składników odżywczych, swoiste zmiany patologiczne w śluzówce jelita wywołane gliadynową frakcją glutenu (pszenica, żyto, owies, jęczmień)
objawy: biegunka (tłuszczowa), spadek masy ciała, niedożywienie, niedobory (Fe, Ca, wit.K)
leczenie: dieta, leczenie uzupełniające
Zespół rozrostu bakterii - zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych wtórne do katabolizmu węglowodanów przez Gram-ujemne bakterie tlenowe, rozprzęgania kwasów żółciowych przez bakterie beztlenowe
Przewlekłe zapalenie trzustki z niewydolnością: często przebieg bezbólowy, nagle zaczynające się częste wypróżnienia z obfitym, cuchnącym, tłustym stolcem
NOWOTWORY PRZEWODU POKARMOWEGO
Nowotwory - druga przyczyna zgonów u osób starszych
25% zgonów z powodu raka - raki przewodu pokarmowego
Rola czynników środowiskowych?? (tłuszcz, błonnik, karcynogeny)
Nowotwory łagodne/złośliwe
Przełyk, żołądek, jelito cienkie, okrężnica, odbyt i odbytnica, wyrostek robaczkowy, trzustka, wątroba, pęcherzyk żółciowy i drogi żółciowe, krezka i otrzewna
OBJAWY -NIESPECYFICZNE
Przełyk
dysfagia, spadek m.ciała, ból przy przełykaniu…
Żołądek
niestrawność?, dyskomfort, szybkie uczucie sytości
Jelito cienkie
bezobjawowa, późny okres: niedrożność, wgłobienia, zakrzepica
Jelito grube - drugi najczęstszy nowotwór złośliwy
bezobjawowy, niedrożność, bóle, krwawienia, zaburzenia rytmu wypróżnień
Badania: kał na krew utajoną, kolonoskopia, wlew z kontrastem, markery nowotworowe (CEA)
Odbyt i odbytnica
krwawienie, zaparcia, zmniejszenie średnicy stolca
Trzustka
80% głowa trzustki, 20% trzon i ogon, bezbólowa żółtaczka, spadek masy ciała
Wątroba
nowotwory pierwotne/wtórne
Pęcherzyk żółciowy, drogi żółciowe
Nowotwory wyrostka robaczkowego, krezki, otrzewnej
KRWAWIENIA Z PRZEWODU POKARMOWEGO
Haematemesis - wymioty krwią
Melena - czarne smoliste wypróżnienia
Haematochezia - czerwonokrwiste wypróżnienia
Krwawienie utajone
Hemoroidy, rak jelita grubego
Wywiad!, badanie fizykalne, badania laboratoryjne i obrazowe
XV.
Psychogeriatria:
- Otępienie
- Depresja
- Zaburzenia świadomości
Otępienie - definicja ICD 10
Zespół spowodowany chorobą mózgu, zwykle przewlekłą, w którym dochodzi do zaburzeń wyższych czynności nerwowych, tj. pamięć, uczenie się, procesy myślowe, funkcje językowe, umiejętność dokonywania ocen. Zaburzeniom tym towarzyszą trudności w kontrolowaniu emocji, upośledzenie zachowań społecznych oraz zaburzenia w sferze motywacyjnej. Objawy te nie wynikają z zaburzeń świadomości.
Przyczyny otępienia
Choroba Alzheimera
Otępienie naczyniopochodne
Otępienie mieszane
Otępienie z ciałami Levy'ego
Otępienie czołowo-skroniowe
Zapalenie mózgu
Występowanie otępienia
Populacja w wieku > 65 lat 8-10%
Wiek 60 - 64 lata 1%
Częstość występowania otępienia podwaja się co 5 lat
Wiek 80 - 85 lat 15% - 20%
Wiek 90 - 95 lat 32% - 40%
Epidemiologia zespołów otępiennych w Polsce
400.000 chorych na otępienie
200.000 chorych na chorobę Alzheimera
Z tego: 10% ma rozpoznanie
Z tego: 50% chorych otrzymuje prawidłowe leczenia
Choroba Alzheimera
90% występowanie sporadyczne, 10% rodzinne
Czynniki ryzyka: wiek, płeć żeńska, mała aktywność umysłowa, uraz głowy
Patogeneza:
Złogi beta-amyloidu, zwyrodnienie fibrylarne
Niedobór neuroprzekaźników (acetylocholina)
Czynniki genetyczne: allel APOE4
Rozpoznanie pewne - pośmiertne, badanie histopatologiczne
Rozpoznanie kliniczne - prawdopodobne
Choroba-Alzheimera-Otępienie lekkiego stopnia
Osłabienie pamięci
Trudności w zapamiętywaniu i odtwarzaniu nowych informacji
Problemy językowe
Zmienny nastrój
Zmiana osobowości
Trudności w wykonywaniu codziennych czynności
Choroba-Alzheimera -Otępienie średniego stopnia
Całkowita niezdolność do zapamiętywania i odtwarzania nowych informacji
Konieczna pomoc w codziennych czynnościach
Zaburzenia zachowania: pobudzenie, wrogość, agresja, błądzenie, wędrowanie
Dezorientacja w miejscu i czasie
Zespół błędnego rozpoznawania
Choroba-Alzheimera-Otępienie ciężkiego stopnia
Chory leżący
Nietrzymanie moczu
Zaburzenia jedzenia i połykania
Wyniszczenie
Brak kontaktu z otoczeniem
Rozpoznawanie otępienia
Krótka Ocena Stanu Umysłowego (skala Folsteina, Mini Mental State Examination, MMSE)
Wynik prawidłowy 27 - 30 punktów
Łagodne zaburzenia pamięci 24 - 26 pkt.
Otępienie < 23 pkt.
Wpływ wieku i wykształcenia na wynik
Badanie neuropsychologiczne
Badania obrazowe mózgu
tomografia komputerowa (TK)
Rezonans magnetyczny (MRI)
Leczenie Ch. Alzheimera
Nie ma leczenia przyczynowego
Cel leczenia: poprawa funkcji poznawczych
Inhibitory cholinesterazy
Donepezil (Aricept, Yasnal, Cogiton)
Rywastygmina (Exelon)
Terapia stabilizująca (działanie nieudowodnione)
Vit. C, E, leki przeciwzapalne, miłorząb japoński
Leczenie zaburzeń zachowania (omamy, urojenia, niepokój, lęk, agresja, zaburzenia snu i czuwania, odmowa jedzenia i picia)
Leki przeciwpsychotyczne
Leki przeciwdepresyjne
Oddziaływanie niefarmakologiczne
Ćwiczenia pamięci
Ćwiczenia wspomnieniowe
Trening orientacji
Terapia zajęciowa
Muzykoterapia
Ćwiczenia ruchowe
Edukacja i wspieranie Opiekunów (Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera)
www. alzheimer.pl
Choroba Alzheimera - podsumowanie
Częściej chorują kobiety
Początek mało uchwytny
Przebieg powolny, postępujący
Stan ogólny chorego długo dobry
Zmniejszenie krytycyzmu
Chory może mieć dobry nastrój
Tomografia komputerowa mózgu - zaniki tkanki mózgowej
Otępienie naczyniopochodne
Początek wyraźny
Przebieg skokowy
Często labilność emocjonalna, depresja
Długo zachowany krytycyzm
Czynniki ryzyka: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, migotanie przedsionków, miażdżyca, udar mózgu
Tomografia komputerowa mózgu: zmiany naczyniopochodne, ogniska pozawałowe
Otępienie naczyniopochodne - Leczenie
Leczenie choroby podstawowej: NT, ch.n.s., niewydolność serca
Redukcja czynników ryzyka
Leki prokognitywne: Nootropil (dawka dobowa 2,4 - 4,8 g)
Próby leczenia inhibitorami cholinesterazy
Otępienie odwracalne
10% przypadków otępienia
Przyczyny:
Depresja
Niedokrwistość
Niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego
Niedoczynność tarczycy
Hipoglikemia / hiperglikemia
Leki (!!!)
Ważna dokładna diagnostyka i leczenie
Sytuacja ludzi w podeszłym wieku
80% - co najmniej 1 choroba somatyczna
20% - trudności z poruszaniem się poza domem
6% - nie wychodzi z domu
2% - nie opuszcza łóżka
20% - osłabienie wzroku
30% - osłabienie słuchu
Wiek podeszły - wymiar psychologiczny
Większe oparcie na emocjach niż procesach poznawczych
Bierne strategie obronne, wycofywanie się
Zaburzenia adaptacji
Postrzeganie sytuacji trudnych jako nie poddających się zmianom (a nie jako wyzwania)
Wiek podeszły - wymiar społeczny
Przejście na emeryturę
Stresorodne wydarzenia życiowe
Śmierć małżonka
Śmierć przyjaciół
Zmniejszenie kontaktów z innymi ludźmi, rodziną
Konieczność opieki nad chorym współmałżonkiem
Depresja - częstość występowania
Osoby Ⴓ 65 r.ż. 15%
Depresja w chorobach somatycznych
Nowotwory 20 - 40%
Po zawale serca 15 - 20%
Rzs 13%
Cukrzyca 5-10%
Depresja w chorobach O.U.N.
Choroba Parkinsona 40 - 50%
Choroba Alzheimera 20 - 30%
Po udarze mózgu 40%
Przewlekły ból 40%
Depresja - czynniki ryzyka
Zmiana miejsca pobytu
Wypis ze szpitala
Utrata bliskich, ubóstwo
Samotność, brak dzieci
Choroby przewlekłe
Objawy depresji
Mogą nie występować objawy osiowe depresji: obniżenie nastroju, obniżenie napędu, zaburzenia rytmu snu i czuwania
Często: spowolnienie, utrata zainteresowań, niepokój, zmniejszenie kontaktów z ludźmi, brak apetytu, zaburzenia snu, małomówność, poczucie starości, „Nic nie cieszy”
Skargi somatyczne: kołatanie serca, chudnięcie, zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, urojenia hipochondryczne
Często przebieg subdepresyjny.
Rozpoznanie depresji
Geriatryczna Skala Depresji (skala Yesavage'a), wersje 30, 15, 4 pkt.
Diagnostyka tzw. pseudodepresji: innych chorób wywołujących objawy podobne do depresji, np. niedoczynności tarczycy
Depresja, a otępienie.
Leczenie depresji
Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny - SSRI
Leczenie to jest bezpieczne, ale powinno być prowadzone pod kontrolą
Uwaga na zwiększone ryzyko upadków
Psychoterapia, zmiana sytuacji pacjenta
Depresja a samobójstwo
U osób w podeszłym wieku zwiększone ryzyko samobójstwa
Dwukrotnie więcej samobójstw niż w wieku młodym i średnim
Mężczyźni znacznie częściej popełniają samobójstwo niż kobiety.
Zaburzenia świadomości
Świadomość: zdolność do odbierania, rejestrowania i zintegrowanego przetwarzania informacji, a także celowego reagowania na bodźce z towarzyszącym subiektywnym poczuciem doświadczania przeżyć.
Podział zaburzeń świadomości
Ilościowe: senność, sopor, śpiączka
Jakościowe: przymglenie, majaczenie, zamroczenie, splątanie
Objawy zaburzeń świadomości
Zaburzenia przytomności i uwagi, zmienność stanu
Zaburzenia procesów poznawczych: percepcji, myślenia, pamięci, orientacji
Zaburzenia psychomotoryczne: pobudzenie, spowolnienie
Zaburzenia rytmu snu i czuwania (odwrócenie faz snu, nasilanie się zaburzeń wieczorem)
Zaburzenia emocjonalne: depresja, lęk, drażliwość, euforia, apatia
Przyczyny zaburzeń świadomości
Przyczyny somatyczne
Zaostrzenie choroby przewlekłej: cukrzyca, przewlekła niewydolność serca
Ostra choroba: np. zapalenie płuc
Odwodnienie
Zaburzenia krążenia mózgowego (np. w przebiegu nadciśnienia tętniczego)
Przyczyny jatrogenne:
LEKI
Różnicowanie otępienia z zaburzeniami świadomości
OTĘPIENIE ŚWIADOMOŚĆ
Początek powolny nagły
Czas trwania lata dni, tygodnie
Przebieg stabilny falujący, zmienny
Rokowanie nieodwracalne odwracalne
Zab. orientacji późno wcześnie
Uwaga bez zmian znacznie zaburz.
Pamięć D > K zaburzona D i K
Myślenie zubożałe Zdezorganizowane, omamy, iluzje
Leczenie zaburzeń świadomości
Eliminacja przyczyn
Odstawienie zbędnych leków
Nawodnienie
Leczenie objawowe: neuroleptyki, np. Haloperidol
Zapewnienie bezpiecznego środowiska
XVI.
Choroby naczyń obwodowych
Zaburzenia w układzie krążenia obwodowego tętniczego oraz żylnego :
nasilają się z wiekiem
wydolność wysiłkowa oraz tryb życia
bezpośrednie badanie przedmiotowe
badania dodatkowe
Miażdżyca zarostowa Choroby tętnic
miażdżyca zarostowa
zespół małych naczyń
objaw Reynauda
zapalenie olbrzymiokomórkowe oraz polimialgia reumatyczna
Arteriosclerosis obliterans AO
Zmniejszenie przepływu krwi do kończyn wywołane obecnością blaszki miażdżycowej.
równolegle do zmian w naczyniach mózgowych i wieńcowych
objawy ~70% światła naczynia
kończyny dolne
Czynniki ryzyka
palenie tytoniu - działanie toksyczne i zwężające na tętnice
cukrzyca - uszkodzenie błony wewnętrznej, tworzenie blaszki miażdżycowej
hiperlipidemia
nadciśnienie tętnicze
obciążenia rodzinne
homocystynuria (homocysteina - wskaźnik miażdżycy)
policytemia
wczesne usunięcie narządu rodnego
Objawy podmiotowe i przedmiotowe
chromanie przestankowe - ból, uczucie sztywności lub osłabienia w obrębie mięśnia wykonującego wysiłek, pojawia się w trakcie chodzenia i szybko ustępuje (<5min) podczas spoczynku. Warunki pogodowe, sprzęt pomocniczy.
uczucie drętwienia, zimna, parestezje
spoczynkowy ból stopy (zdolność przepływu krwi<10%)
Rozpoznanie
badanie tętna
USG metodą Dopplera
współczynnik kostka-ramię, 1, >0.6
różnica temperatur między palcami stóp, zmiana koloru
lipidogram, glucosa
Leczenie
Pacjenci bez objawów - krążenie oboczne, charakter zapobiegawczy
zimno
wysoka temperatura
wysiłek fizyczny
pozycja, obuwie i skarpetki
higiena, sucha łuszcząca się skóra
palce i paznokcie, odciski
środki lecznicze stosowane miejscowo
urazy
Pacjenci z chromaniem przestankowym
redukcja czynników ryzyka (rzucenie palenia,lecz. cukrzycy)
pentoksyfilina?
angiografia?, leczenie chirurgiczne tzw. przeszczep omijający, przezskórna angioplastyka
Pacjenci ze znacznym niedokrwieniem stopy - ból spoczynkowy, przekrwienie przy opuszczaniu kończyny
leczenie chirurgiczne ( owrzodzenie tętnicze -grzbiet stopy, owrzodzenie lipidowe - wewnętrzna strona grzbietu stopy)
Zespół małych naczyń
Niedokrwienie skóry lub miejscowa sinica, bądź martwica na dłoni lub stopie z prawidłowym krążeniem ogólnym
może dotyczyć różnych kończyn
proces rozrostowy, leki, DIC, tętniaki …
leczenie chirurgiczne, długotrwałe leczenie przeciwzakrzepowe
Objaw RAYNAUDA
Napadowe zblednięcie lub zasinienie skóry wywołane obwodowym skurczem naczyniowym
ekspozycja na zimno - typowe zblednięcie, a następnie zasinienie rąk, stóp, czasami uszu lub nosa
u osób w wieku podeszłym często jedynie zblednięcie nawet przy niewielkim spadku temperatury
leczenie - zachowawcze, wazodylatatory?
Choroby żył
zakrzepica żył głębokich (zapalenie zakrzepowe żył głębokich)
przewlekła niewydolność żył głębokich
zapalenie żył powierzchownych
zespół żylakowaty
Zakrzepica żył głębokich - obecność skrzepliny w żyle głębokiej
TRIADA VIRCHOWA: przepływ krwi, jej właściwości, zmiany w ścianie naczynia; brak ruchu lub siedzący tryb życia, wtórne uszkodzenie aparatu zastawkowego:
nagłe pojawienie się obrzęku w jednej kończynie, ból, wzrost ucieplenia, chorzy z niewydolnością krążenia!
Czynniki ryzyka
unieruchomienie i zmniejszona aktywność fizyczna - schorzenia ostre/przewlekłe
nadwaga
złamanie kości udowej - unieruchomienie i uszkodzenie żyły udowej i jej dorzecza
procesy nowotworowe
…
Leczenie
główny cel - zapobieganie zatorowości płucnej oraz przewlekłej niewydolności żylnej
leczenie - heparyna, doustne antykoagulanty, leczenie trombolityczne - im starszy pacjent tym większe ryzyko krwawienia, filtr w żyle czczej dolnej (tzw. parasol)
zapobieganie
Przewlekła niewydolność żył głębokich - zespół pozakrzepowy
Zespół objawów po przebytej zakrzepicy, którego istotą jest trwałe zniszczenie aparatu zastawkowego żył głębokich i łączących kończyn dolnych oraz obliteracja żył dotkniętych zakrzepicą
zastój żylny - przewlekły obrzęk, przebarwienia skóry wokół kostki przyśrodkowej, dermatozy - łuszczenie naskórka, świąd, owrzodzenia; miejscowe zwłóknienia - obrzęk limfatyczny
zapobieganie: elastyczne pończochy, unikanie stania, chodzenie, unoszenie nóg, terapia pulsacyjna, leczenie owrzodzeń
Zapalenie zakrzepowe żył powierzchownych
Zapalenie z towarzyszącą zakrzepicą żył powierzchownych
90% z żylakowato zmienionymi żyłami, zastój - skrzeplina
nawracające bądź wędrujące, bez współistniejących żylaków - toczący się proces nowotworowy?
Zapalenie zakrzepowe żył powierzchownych
proces „bardziej zapalny” niż w przypadku zakrzepicy żył głębokich
ból, zaczerwienienie, wzmożona ciepłota, tkliwość w przebiegu zmienionej żyły
rzadko prowadzi do zatorowości płucnej (wyj. gdy skrzeplina dostanie się z ż. odpiszcelowej do ż. udowej głębokiej)
leczenie: NLPZ, heparyna
Choroba żylakowa kończyn dolnych
Poszerzone, o krętym przebiegu żyły powierzchowne z towarzyszącą niewydolnością zastawkową
często z powodu niewydolności aparatu zastawkowego
czynniki ryzyka: wiek, czynniki wrodzone, płeć, wzrost, rodzaj wykonywanej pracy,siedzący tryb życia
Choroby gruczołu krokowego
gruczoł krokowy - stercz - położony jest w miednicy mniejszej, pod pęcherzem moczowym, otacza tylną część cewki moczowej
miąższ: elementy gruczołowe oraz zrąb zbudowany z tkanki łącznej i włókien mm. gładkich
4 (cztery) strefy:
obwodowa - 75%
przejściowa - 2%, obszar łagodnego rozrostu
środkowa - 23%
przednia, zwana spoidłem przednim (tk. włóknisto-mięśniowa)
Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH)
rozrost elementów gruczołowych i zrębu strefy przejściowej
powstanie guzków gruczołowych
rozlane powiększenie właściwej strefy przejściowej gruczołu
stopniowe powiększanie się guzków gruczołowych
50%M w wieku 60 lat i 80%M w wieku 80lat
Etiologia
???
narząd hormonozależny
LH - synteza testosteronu w jądrach - nabłonek gruczołowy stercza 5-á-reduktaza - dihydrotestosteron (DHT) - receptor-DHT; estrogeny; czynnik wzrostu
nie można wykluczyć iż BPH jest następstwem kilku różnych lecz łącznie działających procesów etiologicznych (dieta?)
Wpływ na drogi moczowe
uciśniecie sterczowego odcinka cewki moczowej - utrudnienie odpływu moczu
zmiany wsteczne w błonie mięśniowej pęcherza moczowego
uchyłki pęcherza
zaleganie moczu
uciśniecie śródściennych odcinków moczowodów -utrudnienie odpływu moczu - poszerzenie moczowodów i UKM »
ścieńczenie miąższu nerkowego
ZUM
kamica pęcherza
niewydolność nerek
Objawy kliniczne
Objawy podrażnienia pęcherza moczowego
zwiększona częstość oddawania moczu
oddawanie moczu w nocy (nycturia)
parcia naglące
nietrzymanie moczu z powodu parć naglących
ból w czasie fikcji
Objawy przeszkody podpęcherzowej:
słaby strumień moczu
trudności w rozpoczynaniu mikcji
przerywany strumień moczu
oddawanie moczu kroplami
uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza moczowego
objawy wynikają z pobudzenia receptorów á1 adrenergicznych
do całkowitego zatrzymania moczu może dojść na każdym etapie choroby, w wyniku stopniowego narastania przeszkody podpęcherzowej lub
przewlekłe zatrzymanie moczu mające charakter stałego zalegania moczu w pęcherzu może się stopniowo nasilać
ostatecznie może prowadzić do rozstrzeni pęcherza moczowego ze stałym bezwiednym kroplowym oddawaniem moczu
Rozpoznanie
Każdy M>50r.ż. powinien być objęty badaniami obowiązkowymi
szczegółowy wywiad lekarski
punktowa ocena objawów IPSS ( 7 pytań dotyczących dolegliwości)
badanie per rectum
określenie czynności nerek
PSA - norma 4
Badania uzupełniające:
USG
badania urodynamiczne
posiew moczu
Punktowa ocena objawów IPSS
7 pytań dotyczących dolegliwości, od 0 do 5 pkt. oraz 1 pytanie dotyczące jakości życia od 0 do 6
0-7 - niewielkie dolegliwości
8-19 - umiarkowane
20-35 - znaczne nasilenie objawów
Leczenie
cele: zmniejszenie nasilenia dolegliwości i objawów, zmniejszenie stopnia przeszkody podpęcherzowej, poprawa jakości życia!
leczenie farmakologiczne (np.leki blokujące receptory alfa 1-adrenergiczne)
leczenie zabiegowe: laseroterapia, wprowadzanie implantów wewnątrzcewkowych,
leczenie operacyjne:
duże zaleganie moczu, kamica pęcherza moczowego, trudności w leczeniu, zakażenia, niewydolność nerek
przezcewkowa resekcja gruczołu krokowego - TURP - złoty standard
adenektomia otwarta, przezcewkowe nacięcie gruczołu krokowego
Rak gruczołu krokowego
trzeci pod względem częstości występowania nowotwór złośliwy u M
od 25 lat stały wzrost zachorowalności - wykrywalność?
dieta?; soja, ryż - najmniejsza zachorowalność wśród rasy żółtej - Chiny, Japonia
Anatomia patologiczna
75-89% gruczolakorak - adenocarcinoma
głównie w strefie obwodowej - 75%
w strefie przejściowej 25%, w strefie środkowej - 5%
naciekanie pęcherzyków nasiennych, tkanek miednicy mniejszej
przerzuty: węzły chłonne, kości - miednica kręgosłup, żebra, nasady kości udowych, narządy miąższowe - wątroba płuca
Rozpoznanie
badanie palpacyjne per rectum
określenie powiększenia i spoistości stercza
PSA - >10ng/ml - wykonanie biopsji
rośnie z wiekiem
rośnie w przypadku raka stercza, ale również przy cystoskopii, biopsji, przewlekłym stanie zapalnym etc.
ultrasonografia przezodbytnicza połączona z biopsją
aparat? badający?
połączenie z biopsją tylko w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w badaniu palpacyjnym i/lub wzrostu stężenia PSA
ocena stanu dróg moczowych
usg lub urografia
ocena przerzutów do kości
95% przerzutów odległych
RTG? scyntygrafia?
rozpoznanie przerzutów do węzłów chłonnych
nie jeśli PSA< 20ng/ml
Klasyfikacja stopnia zaawansowania - TNM
T - guz pierwotny
T1 - niejawny klinicznie
T2 - guz ograniczony do gruczołu krokowego
T3 - guz naciekający poza torebkę stercza
T4 - guz nieruchomy, naciek sąsiednich narządów innych niż pęcherzyki nasienne
N - przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych
M - przerzuty odległe
Leczenie
Zależne od stopnia zaawansowania oraz od stanu ogólnego pacjenta
leczenie odroczone? obserwacja?
radioterapia
prostatektomia radykalna
hormonoterapia - zmniejszenie stężenia androgenów we krwi
XVII.
Choroby układu wewnętrznego wydzielania u osób w podeszłym wieku
Cukrzyca - podział
Cukrzyca typu 1 - insulinozależna
Cukrzyca typu 2 - insulinoniezależna
Cukrzyca wtórna
Cukrzyca ciężarnych
Stan przed cukrzycowy
Nieprawidłowa tolerancja glukozy
Nieprawidłowa glikemia na czczo
Cukrzyca typu 2 - definicja
Stan przewlekłej hiperglikemii, przebiegającej najczęściej bez ketonurii i często w skojarzeniu z otyłością, nadciśnieniem tętniczym, trombofilią, dyslipidemią, zespołami narządowych powikłań miazdżycy
Cukrzyca typu 2 - podział
Cukrzyca typu 2 bez otyłości
LADA - cukrzyca typu 2 u osób młodych z obecnością przeciwciał anty-GAD
Cukrzyca typu 2 skojarzona z otyłością
Zespół metaboliczny
(cukrzyca, otyłość, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej, zwiększone stężenie kwasu moczowego)
Epidemiologia cukrzycy
Polska - 2 miliony chorych na cukrzycę
Z tej liczby co najmniej połowa to osoby w wieku podeszłym (Ⴓ 65 lat)
Wskaźniki chorobowości Ⴓ 65 lat:
Cukrzyca - 8,6%
Nieprawidłowa tolerancja glukozy - 14,2%
95% chorych na cukrzycę w podeszłym wieku ma cukrzycę typu 2
Patogeneza cukrzycy typu 2
Wielogenowo uwarunkowane postępujące uszkodzenie komórek B wysp trzustkowych, zmniejszenie produkcji i wydzielania insuliny
Zmniejszenie reaktywności komórek obwodowych na insulinę (wątroba, mięśnie) INSULINOOPORNOŚĆ
Cukrzyca u osób w podeszłym wieku
„Problem jest często niedoceniany lub ujmowany powierzchownie, a niekiedy wręcz obłudnie - bez odpowiedniego wykorzystania wielu bardziej intensywnych, nowych możliwości diagnostycznych, zapobiegawczych, leczniczych i rehabilitacyjnych w odniesieniu do grupy geriatrycznej”
Tatoń, Czech, Bernas. Intensywne leczenie cukrzycy typu 2, PZWL, 2005
Badania przesiewowe
Osoby Ⴓ 45 r.ż. - badanie glikemii co 3 lata
Osoby w każdym wieku + czynniki ryzyka - badanie glikemii raz na rok
Osoby Ⴓ 65 r.ż. - badanie glikemii raz na rok
U osób starszych wskazane jest wykonywanie testu doustnego obciążenia glukozą (75 g) z tych samych wskazań jak u osób młodszych
Objawy hiperglikemii w podeszłym wieku
Przyczyna |
Objawy |
Zaburzenia funkcji poznawczych |
Osłabienie pamięci, złe samopoczucie |
Diureza osmotyczna |
Poliuria, nykturia, nieobecność polidypsji, zaburzenia snu, nietrzymanie moczu |
Zaburzenia refrakcji |
Zaburzenia widzenia, zmniejszenie aktywności |
Zaburzenia reologiczne krwi |
Chromanie przestankowe, udar mózgu, zawał serca |
Inne |
Nawracające zakażenia, śpiączki hiperglikemiczne |
Klasyfikacja hiperglikemii
Oznaczenie |
Stęż. Glukozy mg/dl (mmol/l) |
Interpretacja |
Glikemia przygodna |
Ⴓ 200 (11,1) |
Cukrzyca + objawy |
Glikemia na czczo |
< 100 (5,6) 100-125 (5,6-6,9) Ⴓ 126 (7,0) |
Prawidłowa Nieprawidłowa Cukrzyca |
Glikemia w 120. min DTTG |
< 140 (7,8) 140-199 (7,8-11,0) Ⴓ 200 (11,1) |
Prawidłowa t.g. Nieprawidłowa t.g. Cukrzyca |
Kryteria wyrównania cukrzycy
Glikemia |
mg% |
mmol/l |
|
< 110 |
< 6,0 |
|
<135 |
< 7,5 |
|
< 120 |
< 6,7 |
|
< 6,1% |
Hb glikowana |
Lipidogram |
|
|
|
< 175 |
< 4,5 |
|
< 100 |
< 2,6 |
|
M>40; K>50 |
M>1,0; K>1,3 |
|
< 150 |
< 1,7 |
Cele leczenia cukrzycy u osób w podeszłym wieku
Jeżeli przewiduje się przeżycie dłuższe niż 10 lat, należy realizować ogólne cele leczenia zgodnie z przyjętymi kryteriami
U osób w wieku > 70 lat kryteria w zakresie glikemii mogą być bardziej liberalne niż dla osób młodych, można je podwyższyć o 10%
Bardzo ważne jest zapobieganie hipoglikemii
Należy prowadzić badania diagnostyczne w kierunku powikłań i leczyć je
Leczenie chorób współistniejących
Cukrzyca typu 2 z reguły współistnieje z innymi chorobami i zmianami
związanymi ze starzeniem się
Wzbudzanie u pacjenta i jego opiekunów pozytywnego nastawienia do choroby
Indywidualizacja leczenia cukrzycy jest podstawowym warunkiem jej skutecznego leczenia
Powikłania cukrzycy
Mikroangiopatia
Makroangiopatia
Neuropatia
Stopa cukrzycowa
Zakażenia
Ostre powikłania hiperglikemii (śpiączki)
Mikroangiopatia cukrzycowa
Retinopatia - zmiany czynnościowe i morfologiczne siatkówki, prowadzące do upośledzenia lub utraty wzroku
Podział retinopatii: nieproliferacyjna, proliferacyjna
Badanie okulistyczne co najmniej 1 raz / rok
Nefropatia - zmiany w naczyniach kłębuszków nerkowych prowadzące do ich stwardnienia (V okresów)
Mikroalbuminuria 20-200 μg/min (30-300 mg/d)
Makroangiopatia cukrzycowa
Choroba niedokrwienna serca: 2-3 x częściej niż u osób bez cukrzycy
Mężczyźni 1,5 - 2.0 x częściej
Kobiety 3 - 6 razy częściej
Choroby naczyń obwodowych: 3-5 razy częściej niż w populacji generalnej
Udar mózgu - ryzyko 2 x większe, gorsze rokowanie
Neuropatia cukrzycowa
Neuropatia obwodowa
Obwodowa symetryczna polineuropatia (czuciowo-ruchowa) - nieodwracalna
Ruchowa neuropatia ogniskowa: porażenie nn. czaszkowych, nn. obwodowych - ustępuje samoistnie
Neuropatia autonomiczna
Układ krążenia:
Hipotonia ortostatyczna
Nieme niedokrwienie mięśnia sercowego
Układ pokarmowy: zaburzenia motoryki
Układ moczowy: pęcherz neurogenny
Zaburzenia metaboliczne:
Brak odczuwania objawów hipoglikemii
Stopa cukrzycowa
Etiopatogeneza:
Niedokrwienie (miażdżyca i mikroangiopatia
Neuropatia stopy
Wpływ zakażenia
Podział:
Zespół stopy cukrzycowej niedokrwiennej
Zespół stopy cukrzycowej neuropatycznej
Zespół stopy cukrzycowej mieszanej
Zapobieganie stopie cukrzycowej
Systematyczne badanie stóp
Regularne zabiegi podiatryczne w gabinetach stopy cukrzycowej
Odpowiednio dobrane obuwie, wkładki
Edukacja w zakresie higieny stóp i konsekwencji braku ochronnego czucia bólu
Codzienna pielęgnacja stóp i kontrola obuwia
Zakażenia
Zapalenie płuc
Gruźlica
Zakażenie układu moczowego (może mieć przebieg bezobjawowy)
Zakażenie dróg żółciowych
Zakażenie skóry
Posocznica
Ostre powikłania hiperglikemii
U osób w podeszłym wieku rzadziej występuje kwasicza śpiączka ketonowa
Śpiączka hipermolalna (nieketonowa hiperosmolalna hiperglikemia):
Osmolalność surowicy > 320 mOsm/kg
Brak kwasicy
Śpiączka mleczanowa (kwasica mleczanowa)
Glikemia może być prawidłowa
Stężenie kwasu mlekowego > 5 mmol/l
U osób w podeszłym wieku większe ryzyko zgonu
Zasady leczenia cukrzycy
Dieta
Normalizacja masy ciała
Wysiłek fizyczny
Leczenie farmakologiczne
Dieta w cukrzycy
Skład diety:
węglowodany 50-60%
Błonnik 15 g / dobę
tłuszcze 30% (nasycone,jednonienasycone, wielonienasycone po 10%)
Cholesterol < 300 mg / dobę
Białko 15-20% (0,8 - 1.0 g / kg należnej m.c.)
Zapotrzebowanie kaloryczne:
25-30 kcal / kg należnej m.c. / dobę
U osób > 50 r.ż. zapotrzebowanie kaloryczne zmniejsza się o 10% co 10 lat
Brak specyficznych zaleceń związanych z wiekiem, leczenie jest mało skuteczne ze względu na utrwalone nawyki żywieniowe
Normalizacja masy ciała
Wskaźnik masy ciała (BMI) < 25; < 30
U osób w podeszłym wieku przeciwwskazane gwałtowne chudnięcie (utrata masy mięśniowej)
Program normalizacji masy ciała powinien łączyć dietę i wysiłek fizyczny
Wysiłek fizyczny
Ocena indywidualnego ryzyka i wydolności fizycznej
Należy zalecać wysiłek na świeżym powietrzu, charakteryzujący się wolnym początkiem i zakończeniem, unikaniem ćwiczeń napinających i wstrzymujących oddech
Zwrócenie uwagi na ryzyko urazu (ryzyko rozwoju stopy cukrzycowej)
Leczenie farmakologiczne
Pochodne sulfonylomocznika
Glinidy
Inhibitor α-glukozydazy (akarboza)
Glitazony (agonista PPAR-γ) - ostrożnie
Metformina - nie powinna być zalecana chorym > 75 roku życia
Insulinoterapia - wskazania
Cukrzyca długotrwała
Nieskuteczność doustnych leków hipoglikemizujących (HbA1c > 7%)
Czasowa insulinoterapia:
Dekompensacja cukrzycy (infekcja, uraz)
Zabieg chirurgiczny
Udar mózgu
Zawał serca lub OZW (3 miesiące)
Uwaga na hipoglikemię !
Kontrola samokontroli glikemii
Kontrola co pół roku przez przeszkoloną pielęgniarkę:
Ocena sprawności glukometru
Ocena techniki pomiaru wykonywanego przez pacjenta
Porównanie wyników uzyskanych za pomocą glukometru pacjenta i analizatora używanego w danej poradni
Odnotowanie wyniku w dokumentacji
Najczęstszym powikłaniem leczenia cukrzycy jest.....
HIPOGLIKEMIA !!!!
Piśmiennictwo
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę (2005). Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego Experimental and Clinical Diabetology 2004, tom 4, suplement E
Tatoń J., Czech A. Bernas M. Intensywne leczenie cukrzycy typu 2, PZWL 2005
Tarczyca
Hormony:
TSH - hormon tyreotropowy wydzielany przez przysadkę
T4, FT4 - tyroksyna
T3, FT3 - trójjodotyronina
Regulacja hormonalna: sprzężenie zwrotne
- Dobowe zapotrzebowanie na jod 100-150 μg
Zaburzenia czynności tarczycy:
Nadczynność tarczycy:
ო FT4; ო FT3; ჟ TSH
Niedoczynność tarczycy:
ჟ FT4; ჟ FT3; ო TSH
Monitorowanie leczenia:
TSH
Nadczynność tarczycy
Przyczyny:
Wole guzkowe
Guzek autonomiczny
Objawy kliniczne:
Zmęczenie, osłabienie mięśni, gładka skóra
Niewydolność serca, migotanie przedsionków
Depresyjne zaburzenia nastroju
Leczenie:
Jod promieniotwórczy, tyreostatyki
Niedoczynność tarczycy
Przyczyny:
Po operacji wola
Po zapaleniu tarczycy (typu Hashimoto)
Objawy kliniczne:
Osłabienie, zmęczenie, spowolnienie
Szorstka skóra, bladość, wypadanie włosów
Ziębnięcie, parestezje, obrzęk twarzy
Zaburzenia równowagi
Leczenie:L-tyroksyna
XVIII.
Choroby układu oddechowego u osób w podeszłym wieku
Fizjologia układu oddechowego
Górne drogi oddechowe
Dolne drogi oddechowe 23 generacje oskrzeli
Powierzchnia oddechowa - 70 m2
Wentylacja dobowa > 10 000 litrów
Starzenie się układu oddechowego
Ⴏ pojemności życiowej (VC) o 20 ml/rok
Ⴏ objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) o 20 ml/rok
Ⴏ sprężystości płuc i Ⴍ objętości zalegającej
Mniej sprawna mechanika oddychania: usztywnienie klatki piersiowej, kifoza
Zaburzenia wymiany gazowej
Zaburzenia ośrodkowej regulacji oddychania
Ⴏ wydolności wysiłkowej
Ⴏ mechanizmów obronnych
Wymiana gazowa w płucach
Konsekwencje starzenia się płuc:
ZDROWIE
Płuca zapewniają prawidłową wymianę gazową i stan homeostazy, zmniejszona rezerwa czynnościowa
CHOROBA
Homeostaza łatwo ulega zachwianiu
+
Zmniejszona rezerwa czynnościowa
=
Ryzyko niewydolności oddechowej
Ważne objawy w chorobach układu oddechowego:
Kaszel
Bez wykrztuszania (suchy)
Z wykrztuszaniem (produktywny)
Duszność
Wysiłkowa czy spoczynkowa
Nocna
Sinica
Centralna czy obwodowa
Powstaje gdy stężenie Hb niezwiązanej z tlenem > 5 g%
Choroby układu oddechowego
Grypa
Ostre zapalenie oskrzeli
Zapalenie płuc
Gruźlica
Przewlekła obturacyjna choroba płuc
Zator tętnicy płucnej
Rak płuca
Obturacyjny bezdech podczas snu
Grypa
Zakażenie wirusem grypy typu A lub B, które wywołuje ostrą gorączkową chorobę układu oddechowego
80% zgonów dotyczy osób w podeszłym wieku
W większości przypadków grypy występuje ostre wirusowe zapalenie oskrzeli
Powikłania grypy:
Zapalenie płuc
Wirusowe
Bakteryjne
Inne wtórne zakażenia bakteryjne
Grypa -Leczenie objawowe - niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
Leki przeciwwirusowe: Amantadyna (skuteczna gdy leczenie od początku objawów)
Antybiotykoterapia: gdy wtórne zakażenie bakteryjne
Nawodnienie (!)
Zapobieganie grypie
Szczepionka przeciwgrypowa: inaktywowana szczepionka wirusowa (trójwalentna)
Szczepienie raz w roku (jesień)
Zmniejszenie śmiertelności o 50-75%
Wskazania do szczepienia:
Osoby > 65 lat (> 50 lat)
Personel medyczny
Współistnienie chorób przewlekłych
Przeciwwskazania do szczepienia:
Uczulenie na białko jaja kurzego
Ostre zapalenie oskrzeli
Wirusowe
Suchy kaszel, stany gorączkowe
Leczenie objawowe: NLPZ, l. p/kaszlowe
Bakteryjne
Kaszel z wykrztuszaniem, duszność, furczenia, świsty, stany gorączkowe
Leczenie: antybiotykoterapia, l. wykrztuśne, nawodnienie
Powikłania
Zapalenie płuc, zaostrzenie ch. przewlekłych (niewydolność serca, cukrzyca)
Zapalenie płuc
Zapalenie tkanki płucnej wywołane mikroorganizmami lub ich metabolitami
W porównaniu z osobami młodszymi
występuje 5 x częściej
śmiertelność 100 razy większa
Podział
Domowe zapalenie płuc (20 - 40 /1000)
Szpitalne zapalenie płuc
Z.p. w domach opieki
Zapalenie płuc - etiologia
Streptococcus pneumoniae - domowe z.p.
Bakterie Gram(-) - szpitalne z.p.
Patogeny atypowe: Legionella, Chlamydia
U osób w podeszłym wieku często etiologia mieszana
Bakterie beztlenowe - zachłystowe zapaleniepłuc.
Wirusy
Grzyby
Zapalenie płuc - rozpoznanie
Objawy kliniczne
pogorszenie stanu ogólnego
kaszel, duszność
st. gorączkowe
RTG klatki piersiowej:
Opóźnione pojawianie się zmian w przypadku odwodnienia
Powolne ustępowanie zmian radiologicznych
Wskazania do hospitalizacji należy rozważać u wszystkich osób w podeszłym wieku.
Zapalenie płuc - leczenie i zapobieganie
LECZENIE
Antybiotykoterapia sekwencyjna (i.v. - p.o.)
L. wykrztuśne, l. rozszerzające oskrzela
Nawodnienie
Tlenoterapia (cel: pO2 > 60 mmHg, SaO2 > 90%)
ZAPOBIEGANIE
Szczepionka przeciwgrypowa (1 x / rok)
Szczepionka pneumokokowa (Pneumovax 23, Pneumo 23) (1 x / 5-8 lat)
Wskazania: osoby Ⴓ 65 lat, szczególnie z ch. Przewlekłymi
Gruźlica
Etiologia: Mycobacterium tuberculosis (Robert Koch, 1882)
Epidemiologia - Polska
ROK liczba zachor. Wsk. zapadal.
1957 r. 82,000 290,4 / 100,000
1994 r. 16,500 43,2 / 100,000
2003 r. 10,000 26,5 / 100,000
Osoby Ⴓ 65 lat 30-50% nowych przypadków
Zakażenie lub zachorowanie w przeszłości
Uczynnienie „starych” ognisk lub ponowne zakażenie
Gruźlica - rozpoznanie i leczenie
ROZPOZNANIE
Odczyn tuberkulinowy: u chorych w podeszłym wieku może być ujemny
RTG klatki piersiowej
Badanie bakterioskopowe i posiew plwociny z oznaczeniem lekowrażliwości: metoda klasyczna, met. nowoczesne, met. genetyczne
LECZENIE
4-lekowe, 3-lekowe
Czas trwania - 6 miesięcy
Ocena czynności nerek i wątroby
Gruźlica lekooporna
Przewlekła obturacyjna choroba płuc - POChP
Definicja: ograniczenie przepływu w drogach oddechowych, które nie jest w pełni odwracalne i ma charakter postępujący
Główna przyczyna: palenie papierosów
Częstość występowania ok. 10% populacji
POChP - czwarta przyczyna zgonów na świecie
Patogeneza: przewlekłe zapalenie oskrzeli + rozedma płuc
POChP - rozpoznanie i leczenie
ROZPOZNANIE
Objawy kliniczne: duszność, kaszel
Badanie spirometryczne
LECZENIE
Zaprzestanie palenia papierosów - minimalna interwencja antynikotynowa (5 P)
5 P = 1-pytać pacjenta czy pali, 2-poradzić,żeby rzucił palenie, 3 ocenić program rzucenia palenia, 4 pomóżrzucićpalenie, 5 planuj kolejne wizyty)
Leki rozszerzające oskrzela (wziewne)
Technika inhalacji leków!
Edukacja, rehabilitacja, szczepienia
Domowe leczenie tlenem (pO2 < 55 mmHg)
Leki rozrzeszające oskrzela
Beta-mimetyki
Krótkodziałające (stosowane doraźnie)
fenoterol (Berotec),
salbutamol (Salbutamol, Ventolin)
Długodziałające (stosowane 2 x na dobę)
salmeterol (Serevent)
formoterol (Oxis)
Leki antycholinergiczne
Bromek ipratropium (Atrovent)
Preparaty łączone
Np. bromek ipratropium + fenoterol (Berodual)
Niewydolność oddechowa
Rozpoznanie - gazometria krwi tętniczej
Normy: pH 7,35 - 7,45
pO2 > 80 mmHg; pCO2 35-45 mmHg
HCO3 22 - 28 mmol/l
Niewydolność oddechowa częściowa: hipoksemia + normokapnia
pO2 < 60 mmHg + pCO2 < 50 mmHg
tlenoterapia: dowolny przepływ O2
Niewydolność oddechowa całkowita: hipoksemia + hiperkapnia
pO2 < 60 mmHg + pCO2 > 50 mmHg
lenoterapia: mały przepływ O2 (0,5-1 l/min)
Zator tętnicy płucnej
Obturacja tętnic płucnych przez skrzeplinę lub inny materiał, który przez układ krwionośny dostał się do naczyń płucnych
90% skrzeplin pochodzi z żył kończyn dolnych
Czynniki ryzyka: unieruchomienie, otyłość, choroby żył, uraz, ch. nowotworowa, zabieg chirurgiczny
Często błędne rozpoznanie
Zator tętnicy płucnej rozpoznanie
Objawy kliniczne niecharakterystyczne: duszność, tachypnoe, ból w klp, niepokój, krwioplucie, zasłabnięcie
Badania dodatkowe:
RTG klp - wynik prawidłowy
EKG
gazometria tętnicza (hipoksemia)
scyntygrafia płuc
tomografia komputerowa klp
echokardiografia
angiografia tętnic płucnych
Zator tętnicy płucnej - leczenie
Leczenie w fazie ostrej
Leczenie trombolityczne
Leczenie przeciwzakrzepowe: heparyny drobnocząsteczkowe
Leczenie chirurgiczne
Leczenie przewlekłe
Doustne leki przeciwzakrzepowe, Acenokumarol,
pod kontrolą INR (2,5-3,5)
Leczenie chirurgiczne
Rak płuca
Najczęstsza przyczyna zgonów z powodu choroby nowotworowej
Czynnik ryzyka: palenie papierosów
Objawy: kaszel, nawracające zakażenia układu oddechowego
Podział: rak niedrobnokomórkowy
rak drobnokomórkowy
Klasyfikacja TNM
Często późne rozpoznanie, złe rokowanie
Leczenie: chirurgiczne, chemioterapia, radioterapia
Obturacyjny bezdech podczas snu
Przerwy w oddychaniu w czasie snu spowodowane zapadaniem się miękkich części gardła
Częstość występowania:
Wiek średni: 4% M i 2% K (+ otyłość)
Wiek podeszły: kilkanaście - kilkadziesiąt % (?)
Objawy: nieregularne chrapanie, przerwy w oddychaniu, senność w czasie dnia
Rozpoznanie: badanie polisomnograficzne
Leczenie: nCPAP(ciągłe RR w dr.odd.), redukcja masy ciała
XIX.
Choroby układu krwiotwórczego u osób w podeszłym wieku
Zmiany w szpiku związane z wiekiem
ჟ objętości szpiku zajmowanej przez tkankę hematopoetyczną
ჟ lub მ liczby komórek macierzystych
ჟ odpowiedzi na krwawienie (ჟ rezerw)
Zmiany we krwi obwodowej związane z wiekiem
Średnie stężenie hemoglobiny i wartość hematokrytu obniżają się nieco z wiekiem, ale pozostają w granicach normy dla dorosłych
Z wiekiem nie zmienia się:
Czas przeżycia erytrocytów
Całkowita objętość krwi
Objętość masy krążących krwinek czerwonych
Niedokrwistość
ჟ liczby erytrocytów lub zawartości hemoglobiny (<12 g%) spowodowany utratą krwi, zaburzoną produkcją lub rozpadem krwinek czerwonych
Objawy niedokrwistości
Osłabienie, duszność
Zaostrzenie choroby niedokrwiennej serca i przewlekłej niewydolności serca
Splątanie, apatia, pobudzenie
Zawroty głowy omdlenie
Niedokrwistość - klasyfikacja
Mikrocytarna:
Śr. obj. krwinki MCV< 80 fL (femolitr = 10-15 L)
niedokrwistość z niedoboru żelaza
ო transferyna, ჟ ferrytyna, ჟ Fe)
Normocytarna: MCV = 80 - 100 fL
Choroby przewlekłe (stan zapalny, n. nerek)
N. hemolityczna, n. plastyczna
Makrocytarna: MCV > 100 fL
N. z niedoboru wit. B12 lub kwasu foliowego
Szpiczak mnogi
Choroba nowotworowa spowodowana proliferacją i gromadzeniem się niedojrzałych komórek plazmatycznych w szpiku kostnym
Komórki plazmatyczne wytwarzają monoklonalne immunoglobuliny klasy IgG, IgA, IgD, IgE, IgM lub łańcuchy lekkie κ (kappa) lub λ (lambda)
Szpiczak mnogi - epidemiologia
Zapadalność
3 / 100.000 / rok
Choroba występuje zwykle u osób powyżej 50 roku życia
Szpiczak mnogi - objawy
Bóle kostne
Objawy niedokrwistości
Zakażenia
Choroby nerek : kamica moczowa, niewydolność nerek
Zaburzenia neurologiczne
Szpiczak mnogi - rozpoznanie
Proteinogram: białko monoklonalne
Badanie RTG: ubytki osteolityczne kości
Biopsja szpiku
Badania krwi:
Hiperkalcemia = ო Ca
ო stężenia hemoglobiny
ო stężenia kreatyniny
Dobowa zbiórka moczu: białko
Szpiczak mnogi - leczenie
Chemioterapia
Radioterapia
Nawodnienie
Leki moczopędne
kalcytonina