SKLADNIKI MINERALNE :

Składniki mineralne spełniają w organizmie dwie funkcje:

• stanowią materiał budulcowy (np. wapń, fosfor, żelazo)

• regulują przebieg wielu procesów życiowych ustroju

(np. potas, sód, chlor, jod)

Związki te dostarczane są do organizmu głównie z pożywieniem.

Wchodzą w skład komórek, tkanek, płynów ustrojowych, enzymów, hormonów.

Biorą one udział w procesach przenoszenia tlenu, w zachowaniu prawidłowej pobudliwości mięśni i nerwów oraz utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej.

Związki mineralne występują w ustroju pod postacią połączeń

nieorganicznych organicznych (metaloorganiczne)- (fosforany, węglany, siarczany) np. żelazo występujące w hemoglobinie.

Ogólny podział związków mineralnych:

makroelementy mikroelementy

(występujące w dużych ilościach, (występujące w małych ilościach) większe wysycenie i zpotrzebowanie)

• Wapń- Ca - miedź

• Fosfor- P - cynk

• Magnez- Mg - jod

• Sód i potas- Na i K - mangan

• Chlor - Cl - fluor

• Siarka- S - kobalt

• Żelazo- Fe

** Związki mineralne występują zarówno w środowisku roślinnym jak i zwierzęcym oraz w wodzie i soli kuchennej. Jednak nie wszystkie związki są jednakowo przyswajalne (np.Ca z warzyw przyswajalne w ok.13%, a z mleka z 90%).

czynniki ułatwiające przyswajalność czynniki utrudniające przyswajalność

niektóre witaminy (np. A i D), kwas szczawiowy, kwas firynowy

enzymy, białko, większe ilości błonnika oraz tłuszczów,

odczyn środowiska (pH) odczyn środowiska,

proporcje pomiędzy składnikami w pożywieniu

WAPŃ - Ca

• 99% w kościach, pełni rolę budulcową, strukturalną

- 1% w osoczu krwi Ca znajduje się w trzech postaciach :

1. jako wapń zjonizowany, związany z białkami,

2. jako kompleksy z cytrynianami, fosforanami

• Ca zapewnia twardość zębów

- wchłanianie Ca odbywa się na drodze transportu aktywnego, w którym istotną rolę odgrywa witamina D

- aktywator wielu enzymów, m.in. lipazy oraz ATP-azy, niezbędnej do uwalniania energii z ATP

• niskie pH, obecność aminokwasów zasadowych, laktozy, kwasów organicznych (np. kwasu cytrynowego) i soli żółciowych, a takż odpowiedni
  stosunek Ca do P (1,3:1) zwiększają biodostępność tego pierwiastka

• błonnik, tłuszczu, szczawianów, fitynianów, duża zawartość P w racji pokarmowej osłabia wchłanianie

• jony wapniowe biorą udział w utrzymywaniu pobudliwości tkanek, przewodnictwie tkanki nerwowej, kurczliwości tkanki mięśniowej, skurcz mm sercowego

- łagodzi alergie pokarmowe poprzez zmniejszani przepuszczalności błon komórkowych (pod tym względem jest antagonistą potasu)

• bierze udział w procesie krzepnięcia krwi

• jony wapniowe biorą udział w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej oraz w wykorzystaniu Fe

• najlepiej absorbowany z mleka i jego przetworów

• brak Ca w organizmie:

• demineralizacja kości,

• zaburzenia ze strony układu nerwowego,

• tężyczka (mrowienie warg, języka, palców lub nóg, kurczami
  mięśni rąk, stóp, twarzy),

• u dzieci - krzywica,

• u dorosłych - osteomalacja, w wyniku starzenia się ustroju - osteoporoza

- nadmiar Ca w organizmie:

1. jadłowstręt,

2. nudności,

3. wymioty,

4. zaparcia,

5. dłuższa hiperkalcemia doprowadza dozwapnień w nerkach

...............................................................................................................

FOSFOR - P

• 85% w kościach

• fosforany - związki wysokoenergetyczne

- w zaburzeniach gospodarki fosforanowo-wapniowej może dochodzić do hipo- lub hiperfosfatemii

- tworzy układy buforowe wpływając na równowagę kwasowo-zasadową

• 
  źródło:

produkty zbożowe mleczne mięso

żółtko jaja

(w produktach żółtko jaja spożywczych P występuje naturalnie, ale również jest dodawany do żywności w celu podniesienia cech organoleptycznych np. wędlin, serów topionych, koncentratów zup i
deserów w proszku, napojów typu cola)

...............................................................................................................

Magnez - Mg

• jest to składnik niezbędny do budowy kości, zębów, komórek i płynów ustrojowych

- działa antagonistycznie do wapnia.

• występuje w wielu składnikach, dlatego rzadko zdarza się jego niedobór.

...............................................................................................................

Siarka - S

• stanowi 0,25 % masy ciała i wchodzi w skład komórek

• występuje w paznokciach, włosach i skórze.

• pokarmy bogate białkowo pokrywają zapotrzebowanie siarki.

Źródło: jaja, ryby, cebula, kalafior, groch.

...............................................................................................................

SÓD - Na

• reguluje ciśnienie osmotyczne

• reguluje równowagę kwasowo-zasadową

• wpływa na pobudliwość tkanki mięśniowej

• utrata z potem i moczem

• nadmiar :

• ryzyko nadciśnienia tętniczego,

• raka żołądka

• zapotrzebowanie 6g ( w Polsce spożycie znaczniewyższe 12g)

Chlorek sodowy (sól kuchenna):

• powszechnie stosowana w żywieniu

• niedobory występują u ośób narażonych na wysokie temperatury

• utrata NaCl dochodzi podczas obfitego pocenia się do 20 g.

...............................................................................................................

POTAS - K

• bierze udział w przemianach węglowodanów

• uczestniczy w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej

• aktywator wielu układów enzymatycznych

• wpływa na kurczliwość mięśni i przewodnictwo tkanki nerwowej

• obniża ciśnienie krwi

• wpływa na pracę serca

- niedobór - hipokaliemia

- źródła :

mięso ziarno zbóż warzywa,

podroby owoce

...............................................................................................................

ŻELAZO -Fe

• wchodzi w skład hemoglobiny (70% ogólnej ilości Fe)

• znajduje się mioglobinie - barwniku mięśni

• wchodzi w skład enzymów biorących udział wprocesach utleniania m.in. cytochromów

• Fe zawarte w pożywieniu jako trójwartościowe przechodzi w żołądku w dwuwartościowe, którewchłania się w jelicie cienkim.

Tutaj Fe łączy się z białkiem apoferrytyną tworząc ferrytynę, z której ustrój czerpie Fe ,

• magazynowane : wątroba, śledziona, szpik

• wchłanianie Fe zależy od jego postaci : hemowe (zwierzęce-dobrze wchłaniane) oraz niehemowe (roślinne-słabo wchłaniane),

• wzrost absorpcji powoduje kwas askorbinowy,

zmniejsza - podaż mleka, serów, soli wapnia, fosforanów, fitynianów, błonnik,

picie herbaty [z 22% do 6%])

• tylko 10% Fe wchłania się z pożywienia

• niedobór :

1. niedokrwistość,

2. zmęczenie,

3. bóle i zawroty głowy,

4. uczucie zimna,

5. nudności,

6. brak łaknienia, wzdęcia,

7. zmniejszona odporność, sprawność mięśniowa, intelektualna

...............................................................................................................

SELEN - Se

• przeciwutleniacz, chroni przed działaniem toksycznych nadtlenków,

metali ciężkich np. rtęci

- zapobiega stłuszczeniu wątroby (wspólnie z witaminą E)

• pełni rolę czynnika antykarcynogennego

• niedobory:

1. powodują obniżenie aktywności wielu enzymów biorących udział w detoksykacji związków obcych,

2. osłabienie mm, kardiomiopatia,

3. u dzieci zahamowanie wzrostu,

4. ryzyko pojawienia się choroby nowotworowej NChS

- selenozy - zatrucia selenem (utrata włosów, paznokci, zmiany skórne)

...............................................................................................................

MIEDZ - Cu

• zwiększona podaż Fe, Zn (antagonista Cu) obniża wchłanianie Cu, gdyż pierwiastki te współzawodniczą ze sobą o miejsca absorpcji

• niedobór Cu:

1) niedokrwistość (utrudniony transport Fe do tkanek syntetyzujących hemoglobinę),

2) skrócenie czasu przeżycia erytrocytów wskutek uszkodzenia ich błon komórkowych przez wolne rodniki,

3) pękanie naczyń krwionośnych,

4) zwiększona łamliwość kości,

5) dysfunkcje serca,

6) podniesienie poziomu cholesterolu (zwłaszcza przy wysokim stosunku Zn : Cu w diecie),

7) obniżenie odporności humoralnej i komórkowej,

8. brak pigmentacj i skóry

* źródła :

produkty zbożowe mięso

ziemniaki wędliny

ryby

....................................................................................................................

FLUOR

- 96% fluoru zlokalizowane jest w kościach i zębach

- zwiększa twardość tkanki kostnej i szkliwa

- zapobiega próchnicy zębów (hamuje rozwój drobnoustrojów i aktywność ich enzymów,zwiększa odporność emalii zębowej na kwasy organiczne)

- nadmiar: powoduje powstanie cętkowanych zębów, a później jamki na powierzchni szkliwa zębów, ciężka postać fluorozy u dorosłych - zmiany kostne

- źródła :

woda pasta do zębów ryby

preparaty farmaceutyczne

(stosuje się u dzieci nawet do 13 rż.)

JOD

• 80% jodu w tarczycy

• absorbowany z powietrza przez błony śluzowe układu oddechowego, skórę

- potrzebny do syntezy hormonów tarczycy :
tyroksyny i trójodotyroniny regulujące przemianę materii

• niedobór:

1. niedoczynność tarczycy,

2. wole endemiczne,

3. opóźnienie rozwoju fizycznego i psychicznego,

4. zaburzenia rozrodczości (poronienia)

- w znacznych stężeniach występuje tylko w wodzie morskiej (dlatego najczęściej niedobory jodu występuj ą na obszarze Karpat, w Sudetach)

• 
  
  źródła :

ryby sól jodowana

....................................................................................................................

---