Wyk艂ad 2.
殴R脫D艁A DANYCH DEMOGRAFICZNYCH
Dane demograficzne dotycz膮ce stanu, struktury i zmian demograficznych.
Historia spis贸w ludno艣ci.
Narodowy Spis Powszechny Ludno艣ci i Mieszka艅 z 2002 roku.
Szczeg贸lna rola GUS w badaniach demograficznych.
殴r贸d艂a informacji statystycznej o ludno艣ci:
Spisy ludno艣ci, zw艂aszcza spis powszechny ludno艣ci przedstawiaj膮cy stan i struktur臋 ludno艣ci w jednym momencie na terenie ca艂ego kraju oraz na艣wietlaj膮cy wszechstronne zwi膮zki, zachodz膮ce mi臋dzy poszczeg贸lnymi rodzajami badanych cech.
Ewidencja bie偶膮ca ludno艣ci. Ksi臋gi meldunkowe, dane urz臋d贸w stanu cywilnego dotycz膮ce zawierania ma艂偶e艅stw, urodze艅, zgon贸w (ewidencja ruchu naturalnego ludno艣ci), dane Ministerstwa Spraw Wewn臋trznych i Administracji, dane o zameldowaniach i wymeldowaniach.
Specjalne badania metod膮 reprezentatywn膮
Specjalne badania monograficzne
Materia艂y wt贸rne
Spis statystyczny dostarcza informacji niezb臋dnych do ustalenia stanu i struktury zjawisk w 艣ci艣le okre艣lonym momencie. Spisy dostarczaj膮 informacje dotycz膮ce ludno艣ci, tj. wieku, p艂ci, zawodu, poziomu wykszta艂cenia itp., jak r贸wnie偶 informacji o innych wielko艣ciach, w tym charakteryzuj膮cych gospodark臋. Przeprowadzane s膮 r贸wnie偶 spisy nieruchomo艣ci, gospodarstw rolnych, zwierz膮t gospodarskich. Materia艂y uzyskane podczas kolejnych spis贸w pokazuj膮 dynamik臋 badanych zjawisk oraz s艂u偶膮 do prognozowania ekonomicznego i demograficznego.
Cechy spisu
Wiarygodno艣膰 spisu zale偶y od spe艂nienia nast臋puj膮cych warunk贸w:
powszechno艣膰 np. spisy ludno艣ci prowadzone w ca艂ym kraju bez pomini臋cia jakiegokolwiek rejonu czy obszaru;
bezpo艣rednio艣膰 - informacje powinny by膰 uzyskane bezpo艣rednio od os贸b spisywanych;
jednochwilowo艣膰, co oznacza, 偶e zbierane dane dotycz膮 konkretnego momentu (konkretnego dnia i konkretnej godziny) np. je偶eli momentem spisu jest godzina 12.00, dnia 5 grudnia, to rachmistrz dokonuj膮cy spisu 7 grudnia, zobowi膮zany jest uwzgl臋dni膰 w spisie wszystkie osoby, kt贸re 偶y艂y do godziny 12.00 5 grudnia, a nie uwzgl臋dni膰 niemowl膮t urodzonych po tej godzinie;
s艂u偶膮ce wy艂膮cznie celom statystycznym, co oznacza, 偶e obowi膮zuje tajemnica spisowa, a uzyskane dane nie mog膮 by膰 wykorzystane do innych cel贸w.
Narodowy Spis Powszechny
Specjalnym rodzajem jest przeprowadzany okresowo, na og贸艂 co 10 lat, Narodowy Spis Powszechny. Spis taki jest najobszerniejsz膮 informacj膮 statystyczn膮 o ludno艣ci, jej warunkach bytowania i o innych obj臋tych nim zagadnieniach. W Polsce Narodowe Spisy Powszechne przeprowadza G艂贸wny Urz膮d Statystyczny.
Spisy powszechne ludno艣ci i mieszka艅 w Polsce przeprowadzone w XX i XXI wieku
Ponadto
spis sumaryczny w 1946
spisy reprezentatywne (mikrospisy):
Spisy rolne oraz spisy ludno艣ci wiejskiej zwi膮zanej z rolnictwem
powszechne spisy rolne - wraz ze spisami ludno艣ci 1950, 1960, 1970, 2002
pe艂ne spisy rolnicze
Historia spis贸w w skali 艣wiata
Spisy os贸b zdolnych do pracy i noszenia broni - podstawa do ustalania podatk贸w
W Egipcie w IV w. p.n.e. - spis ludno艣ci i jej maj膮tku
W Chinach w II w. p.n.e. ustalano liczb臋 ludno艣ci oraz liczb臋 gospodarstw rolnych
W staro偶ytnym Rzymie - regularne spisy ludno艣ci, zwane cenzusami.
W Europie: od XVIII w. w wielu krajach zacz臋to przeprowadza膰 powszechne i systematyczne spisy ludno艣ci
Najwcze艣niej w Szwecji w 1749 roku spis ludno艣ci i powtarzano go co 5 lat
Pierwszy spis ludno艣ci w USA w 1790 r. (potem co 10 lat), w Rosji carskiej w 1897 roku
W Polsce pierwszy spis ludno艣ci (sumaryczny: liczba ludno艣ci) w 1789 roku, a wcze艣niej spisy ludno艣ci miast w 1777 i 1787 roku. Pierwszy imienny spis ludno艣ci w 1790 roku.
Z DZIEJ脫W POLSKIEJ STATYSTYKI. Lata 1789 - 1998
1789 |
Przeprowadzono, zarz膮dzony przez Sejm, pierwszy og贸lnokrajowy spis ludno艣ci i dym贸w (dom贸w) . |
1790 |
Wprowadzono, zarz膮dzon膮 przez Sejm, sta艂膮 rejestracj臋 ruchu naturalnego ludno艣ci. |
1807 |
Stanis艂aw Staszic wyda艂 rozpraw臋 "O statystyce Polski. Kr贸tki rzut wiadomo艣ci potrzebnych tym, kt贸rzy ten kraj chc膮 oswobodzi膰, i tym, kt贸rzy w nim chc膮 rz膮dzi膰". By艂o to pierwsze polskie opracowanie, w kt贸rym autor dokona艂 oblicze艅 liczby mieszka艅c贸w ziem polskich w II po艂owie XVIII wieku. |
1808-1810 |
W Ksi臋stwie Warszawskim przeprowadzono pierwsze powszechne (pe艂ne) spisy powszechne ludno艣ci. |
1810 |
W Ksi臋stwie Warszawskim dla opracowania wynik贸w spisu z lat 1808-1810 utworzono pierwsze na ziemiach polskich Biuro Statystyczne - jedno z pierwszych w Europie. |
1811 |
W Warszawie utworzono pierwsz膮 w Polsce Katedr臋 Statystyki w Szkole Prawa i Administracji, powierzaj膮c jej kierowanie ekonomi艣cie i statystykowi Wawrzy艅cowi Surowieckiemu. |
1815-1867 |
Badania statystyczne w Kr贸lestwie Polskim (zab贸r rosyjski) przeprowadzi艂a Komisja Rz膮dowa Spraw Wewn臋trznych i Duchownych. |
1817 |
J臋drzej 艢niadecki opublikowa艂 w Wilnie rozpraw臋 pt. "O rachunku los贸w" - pierwsz膮 publikacj臋 inicjuj膮c膮 rozwijanie bada艅 dotycz膮cych rachunku prawdopodobie艅stwa. |
1827 |
W Warszawie ukaza艂a si臋 "Tabela miast, wsi i osad Kr贸lestwa Polskiego" - podaj膮ca po raz pierwszy drukiem liczb臋 ludno艣ci i dom贸w dla ka偶dej miejscowo艣ci. |
1830 |
W Warszawie ukazuje si臋 "Obraz geograficzno-statystyczny Kr贸lestwa Polskiego" autorstwa Franciszka Rodeckiego zawieraj膮cy tablice statystyczne i informacje tekstowe o ludno艣ci, przemy艣le, rolnictwie i rzemio艣le. |
1840 |
W Wielkim Ksi臋stwie Pozna艅skim przeprowadzono pierwszy pe艂ny powszechny spis ludno艣ci i p贸藕niej kolejno co 3 lub 5 lat a偶 do czas贸w I wojny 艣wiatowej. |
1843 |
W Warszawie J贸zef S艂omi艅ski opracowa艂 pierwsz膮 polsk膮 tablic臋 wymieralno艣ci ludno艣ci Kr贸lestwa Polskiego. |
1850 |
W Warszawie Ludwik Wolski opublikowa艂 "Materia艂y do statystyki Kr贸lestwa Polskiego". |
1857 |
Na terenie Galicji (zab贸r austriacki) przeprowadzono pierwszy powszechny spis ludno艣ci. |
24 II 1864 |
Utworzono w Wydziale Administracyjnym Magistratu m. Warszawy posad臋 艂awnika do spraw statystycznych, kt贸r膮 obj膮艂 J贸zef Trzebiecki. |
1866 |
W Krakowie ukazuje si臋 rozprawa Mieczys艂awa Marass谩 pt. "O poj臋ciu i zadaniu statystyki" - pierwsza polska publikacja po艣wi臋cona teorii i historii statystyki. |
1872 |
We Lwowie zostaje utworzone Miejskie Biuro Statystyczne. |
1873 |
We Lwowie zostaje utworzone Krajowe Biuro Statystyczne, przeprowadzaj膮ce badania statystyczne na terenie Galicji i funkcjonuj膮ce do 1918 r. |
1876 |
W Warszawie kierownikiem sekcji statystycznej, jednostki organizacyjnej Magistratu m. Warszawy zosta艂 prof. Witold Za艂臋ski. |
9 II 1882 |
Przeprowadzono w Warszawie pierwszy jednodniowy spis ludno艣ci |
1884 |
W Krakowie zostaje utworzone Miejskie Biuro Statystyczne. |
1885 |
Prof. Tadeusz Pilat - dyrektor Krajowego Biura Statystycznego i profesor statystyki na Uniwersytecie Lwowskim zosta艂 cz艂onkiem, za艂o偶ycielem Mi臋dzynarodowego Instytutu Statystycznego. |
1887 |
W Warszawie utworzono Warszawski Komitet Statystyczny, centraln膮 pa艅stwow膮 instytucj臋 statystyczn膮 w Kr贸lestwie Polskim, funkcjonuj膮c膮 do 1915 r. |
1896 |
W Warszawie Adam Boles艂aw Danielewicz wyda艂 rozpraw臋 pt. "Podstawy matematyczne ubezpiecze艅 偶yciowych", w kt贸rej opracowa艂 w spos贸b naukowy tablic臋 wymieralno艣ci. |
1897 |
W Kr贸lestwie Polskim zosta艂 przeprowadzony powszechny spis ludno艣ci - jedyny dokonany na tym obszarze ziem polskich do I wojny 艣wiatowej. Wyniki tego spisu pokaza艂y struktur臋 demograficzn膮, zawodow膮, j臋zykow膮 i wyznaniow膮 mieszka艅c贸w Kr贸lestwa. |
1905 |
W Poznaniu utworzono Miejskie Biuro Statystyczne. |
1906 |
W Warszawie W艂adys艂aw Gosiewski wyda艂 prac臋 pt. "Zasady rachunku prawdopodobie艅stwa" - pierwszy polski podr臋cznik w tej dziedzinie. |
1910 |
W Krakowie utworzono dla Galicji Krajowe Biuro Statystyki Przemys艂owej prowadz膮ce swe badania w oparciu o spisy i ankiety przemys艂owe. |
9 IV 1912 |
W Krakowie zostaje utworzone Polskie Towarzystwo Statystyczne - pierwsza profesjonalna organizacja statystyk贸w polskich. |
1913-1915 |
Trzy pierwsze Roczniki Statystyczne W艂adys艂awa Grabskiego |
1915 |
Polskie Towarzystwo Statystyczne wyda艂o w Krakowie "Statystyk臋 Polski" , pierwszy polski rocznik statystyczno-historyczny, b臋d膮cy do dzisiaj cennym 藕r贸d艂em danych liczbowych o przesz艂o艣ci ziem polskich. |
1916 |
Ukaza艂 si臋 w Wiedniu "Geograficzno-statystyczny atlas Polski" opracowany przez prof. Eugeniusza Romera. |
13 VII 1918 |
Rada Regencyjna Kr贸lestwa Polskiego wyda艂a reskrypt o utworzeniu i organizacji G艂贸wnego Urz臋du Statystycznego (GUS) - centralnej pa艅stwowej instytucji statystycznej. |
8 XI 1918 |
Pierwszym Prezesem GUS zosta艂 prof. dr J贸zef Buzek - wyk艂adowca statystyki na Uniwersytecie Lwowskim. |
21 X 1919 |
Sejm Ustawodawczy wyda艂 ustaw臋 o organizacji statystyki administracyjnej. |
1920 |
Wydano przez GUS pierwszy "Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej". |
30 IX 1921 |
GUS przeprowadzi艂 Pierwszy Powszechny Spis Ludno艣ci. |
24 X 1929 |
Dyrektorem GUS zosta艂 prof. dr Edward Szturm de Sztrem. |
1929 |
W Warszawie odby艂a si臋 - zorganizowana przez GUS - XVIII Plenarna Sesja Mi臋dzynarodowego Instytutu Statystycznego. |
9 XII 1931 |
GUS przeprowadzi艂 Drugi Powszechny Spis Ludno艣ci. |
IX 1939 |
GUS przerwa艂 sw膮 dzia艂alno艣膰 po wybuchu II wojny 艣wiatowej. |
1940-1944 |
W Krakowie dzia艂a艂 - utworzony przez niemieckie w艂adze okupacyjne - Statistisches Amt prowadz膮cy badania statystyczne na terenie cz臋艣ci ziem Polski tzw. Generalnej Guberni. |
1 III 1943 |
Niemieckie w艂adze okupacyjne przeprowadzi艂y na terenie Generalnej Guberni sumaryczny spis ludno艣ci. |
12 III 1945 |
Rada Ministr贸w reaktywowa艂a w Warszawie GUS i mianowa艂a jego dyrektorem prof. dr Stefana Szulca. |
VII 1945 |
GUS przeprowadzi艂 na terenie: |
14 II 1946 |
GUS przeprowadzi艂 sumaryczny spis ludno艣ci. |
31 VII 1946 |
Dekret o organizacji statystyki pa艅stwowej i o G艂贸wnym Urz臋dzie Statystycznym ustanawia艂 GUS naczelnym organem statystyki pa艅stwowej w Polsce. |
XI 1947 |
Ukaza艂 si臋 pierwszy po wojnie Rocznik Statystyczny. |
11 VIII 1949 |
Prezesem GUS zosta艂 Zygmunt Padowicz. |
3 XII 1950 |
GUS przeprowadzi艂 Narodowy Spis Powszechny. |
28 III 1952 |
Zmiana zakresu dzia艂ania w艂adz naczelnych w dziedzinie statystyki pa艅stwowej |
V 1956 |
Po 5-cio letniej przerwie ukaza艂 si臋 Rocznik Statystyczny zawieraj膮cy dane za 1955 r. |
V 1958 |
Wznowiono po raz pierwszy po II wojnie wydawanie "Ma艂ego Rocznika Statystycznego". |
1958 |
GUS przeprowadzi艂 spis kadrowy dotycz膮cy stanu i rozmieszczenia kadr wykwalifikowanych; kolejne spisy kadrowe by艂y przeprowadzane co kilka lat. |
1960 |
GUS przeprowadzi艂 powszechn膮 inwentaryzacj臋 艣rodk贸w trwa艂ych wraz z ich wycen膮. |
6 XII 1960 |
GUS przeprowadza Narodowy Spis Powszechny. |
15 II 1962 |
Wesz艂a w 偶ycie "Ustawa o organizacji statystyki pa艅stwowej" stwierdzaj膮ca, 偶e organami statystyki pa艅stwowej s膮: GUS i regionalne urz臋dy statystyczne (wojew贸dzkie, miejskie i powiatowe). |
22 III 1965 |
Prezesem GUS zosta艂 Prof. dr Wincenty Kawalec. |
1965 |
GUS przeprowadzi艂 spis zak艂ad贸w przemys艂owych. |
1966 |
Powo艂ano Naukowa Rada Statystyczna jako organ doradczy i opiniodawczy przy Prezesie GUS. |
24 V 1967 |
Uchwa艂a Komitetu Ekonomicznego Rady Ministr贸w utworzy艂 Zarz膮d Mechanizacji i Automatyzacji Opracowa艅 Statystycznych - odr臋bn膮 jednostk臋 organizacyjn膮 GUS dla zarz膮dzania informatyk膮 w statystyce. |
X 1967 |
W GUS zainstalowano pierwszy komputer "ICL-1905". |
1967 |
GUS przeprowadzi艂 sumaryczny spis zasob贸w mieszkaniowych. |
8 XII 1970 |
GUS przeprowadzi艂 Narodowy Spis Powszechny. |
18 IV 1972 |
Prezesem G艂贸wnego Urz臋du Statystycznego zosta艂 prof. dr Stanis艂aw Kuzi艅ski. |
1974 |
GUS przeprowadzi艂 pierwszy po wojnie Mikrospis. |
1-9 IX 1975 |
W Warszawie po raz drugi odby艂y si臋 obrady Sesji Plenarnej Mi臋dzynarodowego Instytutu Statystycznego. |
1 VI 1975 |
Podzia艂 administracyjny Polski na 49 wojew贸dztw doprowadzi艂 jednocze艣nie do utworzenia 49 Wojew贸dzkich Urz臋d贸w Statystycznych. |
7 XII 1978 |
GUS przeprowadzi艂 Narodowy Spis Powszechny. |
24 VIII1980 |
Prezesem GUS zosta艂 Prof. dr Wies艂aw Sadowski. |
26 II 1982 |
Wesz艂a w 偶ycie nowa "Ustawa o statystyce pa艅stwowej". |
1982 |
Prezes Rady Ministr贸w powo艂a艂 Rad臋 do spraw System贸w Informacji Spo艂eczno-Gospodarczej jako organ opiniodawczy i wnioskodawczy w sprawach program贸w bada艅 statystycznych oraz doskonalenia statystyki i system贸w informatycznych. |
1988 |
Utworzono Centrum Informatyki Statystycznej jako jednostk臋 organizacyjn膮 GUS, kt贸rej zosta艂y podporz膮dkowane o艣rodki elektroniczne resortu statystyki na terenie kraju. |
6 XII 1988 |
GUS przeprowadzi艂 Narodowy Spis Powszechny. |
5 I 1989 |
Prezesem GUS zosta艂 dr Franciszek Kubiczek. |
24 V 1989 |
Zmiana ustawy o statystyce pa艅stwowej |
X 1990 |
GUS zawar艂 porozumienie o wsp贸艂pracy z Eurostatem. |
15 I 1991 |
Prezesem GUS zosta艂 dr Bohdan Wy偶nikiewicz. |
21 VI 1991 |
Przedstawiciele urz臋d贸w statystycznych Polski, Czechos艂owacji i W臋gier podpisali porozumienie o "Organizacji Wsp贸艂pracy Statystycznej Kraj贸w Europy 艢rodkowej" - CE-STAT. |
1991 |
Polska zosta艂a wybrana na czteroletni膮 kadencj臋 w latach 1994-1996 na cz艂onka Komisji Statystycznej ONZ. |
10 II 1992 |
Prezesem GUS zosta艂 dr J贸zef Ole艅ski. |
1992 |
GUS rozpocz膮艂 badania reprezentacyjne aktywno艣ci ekonomicznej ludno艣膰 (BAEL) |
1992 |
GUS obchodzi艂 75-lecie swego istnienia i 200-lecie statystyki polskiej. |
1993 |
GUS uruchomi艂 Komputerowy System Informacyjny Bulletin Board System (BBS) |
VI 1994 |
Udzia艂 GUS w wystawie EUROINFO 94 |
29 VI 1995 |
Sejm uchwali艂 Ustaw臋 o statystyce publicznej, kt贸ra wesz艂a w 偶ycie od 1 listopada 1995 r. |
VI 1995 |
Rozpocz臋to prace nad uruchomieniem w Internecie stron www GUS i |
4-6 XII 1995 |
GUS bra艂 udzia艂 w mi臋dzynarodowej wystawie Online w Londynie |
27XII1995 |
Powo艂ano sk艂ad osobowy Rady Statystyki jako organu opiniodawczo - doradczego |
4 I 1996 |
Prezes Rady Ministr贸w powo艂a艂 na stanowisko Prezesa GUS |
IV 1996 |
GUS przyst膮pienie wraz z NBP i Ministerstwem Finans贸w do zorganizowanego przez MFW Specjalnego Standardu Upowszechniania Danych (SDDS - The Special Data Dissemination Standard) |
3 - 5 12 1996 |
GUS bra艂 udzia艂 w mi臋dzynarodowej wystawie Online w Londynie |
1996 |
GUS przeprowadzi艂 Powszechny Spis Rolny. |
31 XII 1996 |
Rok 1997 zosta艂 og艂oszony przez Prezesa GUS Rokiem Statystyki Rolnictwa |
3 II 1997 |
Rozporz膮dzeniem Prezesa Rady Ministr贸w zosta艂 nadany Statut GUS |
6 - 9 III 1997 |
GUS i PTS Oddzia艂 Warszawa prezentowa艂 publikacje statystyczne na 4 Targach Ksi膮偶ki Szkolnej EDUKACJA 97 w Warszawie |
21 III 1997 |
Prezes GUS nada艂 Regulamin Organizacyjny GUS, obowi膮zuj膮cy od 1 kwietnia |
13 V 1997 |
Prezes GUS powo艂a艂 Programow膮 Komisj臋 Spisow膮 NSP 2000 |
VI 1997 |
Uruchomiono w Internecie strony www w wersji polskiej |
30 VI 1997 |
Podpisano porozumienie o wsp贸艂pracy pomi臋dzy GUS a Polskim Towarzystwem Statystycznym |
15 X 1997 |
Prezes GUS nada艂 statuty Centralnemu O艣rodkowi Informatyki Statystycznej w Warszawie i O艣rodkowi Informatyki Statystycznej w Radomiu |
XII 1997 |
Uruchmiano strony internetowe w wersji angielskiej |
I -XII 1998 |
Uruchamiano sukcesywnie strony internetowe urz臋d贸w statystycznych |
5-8 III 1998 |
Polskie Towarzystwo Statystyczne uczestniczy艂o w 5 Targach Ksi膮偶ki Szkolnej EDUKACJA 98 |
29 VI 1998 |
Prezes GUS nada艂 statut Zak艂adowi Bada艅 Statystyczno-Ekonomicznych GUS i PAN |
13 VII 1998 |
W 80 rocznic臋 utworzenia GUS Dyrekcja Okr臋gu Poczty w Warszawie wprowadzi艂a do obiegu po raz pierwszy znaczek pocztowy, okoliczno艣ciow膮 nalepk臋 polecenia "R", kopert臋 Pierwszego Dnia Obiegu (FDC) oraz stempel okoliczno艣ciowy |
14-19 VII 1998 |
W Brukseli przeprowadzono rozmowy Polski z Uni膮 Europejsk膮 na temat przegl膮du prawa wsp贸lnotowego w obszarze negocjacyjnym "Statystyka" (tzw. screening). |
15 X 1998 |
Prezes GUS wprowadzi艂 z dniem 1 I 1999 r. nowy terytorialny zasi臋g dzia艂ania i struktura organizacyjna 16 urz臋d贸w statystycznych oraz ustali艂 zasady tworzenia i zadania oddzia艂贸w urz臋d贸w statystycznych |
1 XII 1998 |
Prezes GUS nada艂 statut Zak艂adowi Obs艂ugi GUS |
2 XII 1998 |
Ukaza艂a si臋 publikacja "Polska w nowym podziale terytorialnym" - pierwsze wydawnictwo zawieraj膮ce dane za 1997 r w podziale kraju na 16 wojew贸dztw. |
17 XII 1998 |
Prezesa GUS okre艣li艂 organizacj臋 i zadania Sekretariatu Prezesa GUS i Biura Dyrektora Generalnego Urz臋du |
23 XII 1998 |
Ukaza艂 si臋 Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 1998 - po raz pierwszy po 1945 r. w polsko-angielskiej wersji j臋zykowej, a tak偶e na CD ROM |
MIEJSKIE S艁U呕BY STATYSTYCZNE
1864 |
Posada 艂awnika |
1876 |
Sekcja Statystyczna Administracyjnego Magistratu |
1872 |
Biuro Statystyczne we Lwowie |
1873 |
Biuro Statystyczne we Wroc艂awiu |
1884 |
Biuro Statystyczne w Krakowie |
1905 |
Biuro Statystyczne w Poznaniu |
1916 |
Wydzia艂 Statystyczny Magistratu |
1918 |
Biuro Statystyczne w 艁odzi, w Bydgoszczy |
1920 |
Referat Statystyczny w Sosnowcu |
1921 |
Referat Statystyczny w Bia艂ymstoku, w Wilnie, w Piotrkowie Trybunalskim |
1925 |
Biuro Statystyczne w 艁ucku |
1927 |
Biuro Statystyczne w Katowicach |
1928 |
Biuro Statystyczne w Tomaszowie Mazowieckim |
1929 |
Biuro Statystyczne Cz臋stochowie, w Radomiu |
POWSZECHNE SPISY LUDNO艢CI
W POLSCE
1789 - Przeprowadzono, zarz膮dzony przez Sejm, pierwszy og贸lnokrajowy spis ludno艣ci i dym贸w (dom贸w)
1808-1810 - W Ksi臋stwie Warszawskim pierwsze powszechne (pe艂ne) spisy ludno艣ci
1810 - Do obliczenia wynik贸w spisu ludno艣ci w Ksi臋stwie Warszawskim powo艂ano pierwsze na ziemiach polskie Biuro Statystyczne
1840 - Na obszarze Wielkiego Ksi臋stwa Pozna艅skiego przeprowadzono pierwszy powszechny spis ludno艣ci; p贸藕niej kolejne spisy ludno艣ci przeprowadzano a偶 do 1914 (co 3 lub 5 lat)
1857 - Na terenie Galicji przeprowadzono pierwszy powszechny spis ludno艣ci i kolejne w latach 1869, 1880, 1890, 1900, 1910
1897 - W Kr贸lestwie Polskim zostaje przeprowadzony powszechny spis ludno艣ci - jedyny dokonany na tym terenie do I wojny 艣wiatowej
30 IX 1921 - G艂贸wny Urz膮d Statystyczny przeprowadza na terenie Polski 1-szy Powszechny Spis Ludno艣ci
9 XII 1931 - G艂贸wny Urz膮d Statystyczny przeprowadza w Polsce 2-gi Powszechny Spis Ludno艣ci
1 III 1943 - Niemieckie w艂adze okupacyjne przeprowadzaj膮 na terenie Generalnej Gubernii Sumaryczny Spis Ludno艣ci
14 II 1946 - G艂贸wny Urz膮d Statystyczny przeprowadza w Polsce 1-szy po wojnie Sumaryczny Spis Ludno艣ci
3 XII 1950 - G艂贸wny Urz膮d Statystyczny przeprowadza Narodowy Spis Powszechny
6 XII 1960 - G艂贸wny Urz膮d Statystyczny przeprowadza Narodowy Spis Powszechny
8 XII 1970 - G艂贸wny Urz膮d Statystyczny przeprowadza Narodowy Spis Powszechny
7 XII 1978 - G艂贸wny Urz膮d Statystyczny przeprowadza Narodowy Spis Powszechny
6 XII 1988 - G艂贸wny Urz膮d Statystyczny przeprowadza Narodowy Spis Powszechny
1789 - Ukazanie proporcji
1789 - tabela ludno艣ci
1921
1921
1921 Formularz s. 4
Formularz 1921
Wed艂ug zalece艅 Biura Statystycznego ONZ:
Cechy geograficzne
Miejsce pobytu w czasie spisu
Miejsce sta艂ego zamieszkania
Charakter miejsca zamieszkania (wie艣, miasto)
Informacje dotycz膮ce gospodarstwa domowego
Stosunek do g艂owy gospodarstwa domowego
Rodzaj gospodarstwa domowego
Wielko艣膰 gospodarstwa domowego
Cechy osobiste
P艂e膰
Wiek
Stan cywilny
Obywatelstwo
narodowo艣膰
Cechy ekonomiczne
Zaw贸d wykonywany
G艂贸wne 藕r贸d艂o utrzymania
Ga艂膮藕 gospodarki
Stanowisko spo艂eczne
Stosunek do pracy
Miejsce pracy
Cechy dotycz膮ce wykszta艂cenia
Poziom wykszta艂cenia
Rodzaj wykszta艂cenia
Dodatkowe pytania, np. dane dotycz膮ce p艂odno艣ci kobiet
Og贸lna liczba dzieci 偶ywo urodzonych
D艂ugo艣膰 trwania aktualnego ma艂偶e艅stwa
Czy aktualne ma艂偶e艅stwo jest pierwszym
Daty urodzenia kolejnych dzieci
21 maja - 8 czerwca 2002 r.聽 |
|
聽聽聽聽聽聽聽聽 Narodowy Spis Powszechny Ludno艣ci i Mieszka艅聽 2002聽聽聽聽聽聽聽聽聽 |
oraz聽 |
聽聽聽聽 |
|
|
|
|
Rachmistrze rekrutowani b臋d膮 g艂贸wnie z terenu, gdzie b臋d膮 przeprowadza膰 spis |
|
Rachmistrz b臋dzie wyposa偶ony w legitymacj臋 upowa偶niaj膮c膮 go do przeprowadzenia spisu, zawieraj膮c膮聽 niepowtarzalny identyfikator,聽 zdj臋cie oraz imi臋 i nazwisko, piecz臋膰 urz臋du statystycznego, imienn膮 piecz膮tk臋 i podpis dyrektora urz臋du |
|
Spis powszechny prowadzony b臋dzie we wsp贸艂pracy z samorz膮dami. O terminie spisu b臋d膮 poinformowane zar贸wno osoby spisywane, jak i administracje dom贸w i osiedli |
|
Przed spisem rachmistrz dokona tzw. obchodu przedspisowego, w celu ustalenia z mieszka艅cami w艂a艣ciwego terminu wywiadu |
|
Dopuszcza si臋 te偶 mo偶liwo艣膰 wype艂nienia formularzy spisowych samodzielnie przez osoby podlegaj膮ce spisowi |
Zgodnie z ustaw膮 o statystyce publicznej z 1995 r. oraz ustaw膮 o NSP z 2 grudnia 1999 r.聽
Zobowi膮zanie zachowania tajemnicy zbieranych danych, w tym spisowych,聽 聽 |
Dane ze spis贸w:
|
daj膮 najpe艂niejszy zbi贸r danych o ludno艣ci, warunkach mieszkaniowych i rolnictwie, |
|
stwarzaj膮 mo偶liwo艣膰 opisania zbiorowo艣ci gospodarstw domowych i rodzin, |
|
dostarczaj膮 danych dla wszystkich jednostek podzia艂u administracyjnego kraju, |
|
dostarczaj膮 danych dla poszczeg贸lnych zbiorowo艣ci os贸b: gospodarstw domowych, rodzin, gospodarstw rolnych, |
|
stanowi膮 baz臋 dla por贸wna艅 i analiz wieloletnich, |
|
stanowi膮 baz臋 i 藕r贸d艂o danych do realizacji zobowi膮za艅 mi臋dzynarodowych, a w tym przede wszystkim zobowi膮za艅 w stosunku do ONZ i jego agend, OECD i UE oraz innych instytucji mi臋dzynarodowych. |
Ponadto w samej statystyce dane spisowe b臋d膮 wykorzystywane do:
聽聽聽 - bilans贸w ludno艣ci,聽
聽聽聽 - bilans贸w zasob贸w mieszkaniowych,
聽聽聽 - szacunk贸w w nast臋pnych latach stanu ludno艣ci i mieszka艅 oraz produkcji rolnej,
聽聽聽 - szacunk贸w gospodarstw domowych i rodzin,
聽聽聽 - zbudowania operat贸w do losowania pr贸b dla r贸偶nych bada艅 statystycznych,
pos艂u偶膮 tak偶e do zarz膮dzania na wszystkich szczeblach podzia艂u administracyjnego kraju聽
Dane zagregowane b臋d膮:
聽聽聽 - zawarte w bazach danych,
聽聽聽 - przedstawione w publikacjach i opracowaniach,
聽聽聽 - udost臋pniane na CD-ROM, dyskietkach, wydrukach, poprzez e-mail'e i sieci.
osoby stale zamieszka艂e i czasowo przebywaj膮ce w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach zbiorowego zamieszkania,
mieszkania i budynki, w kt贸rych znajduj膮 si臋 mieszkania oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie b臋d膮ce mieszkaniami,
osoby nie maj膮ce miejsca zamieszkania.
W ramach Narodowego Spisu Powszechnego Ludno艣ci i Mieszka艅 zostan膮 przeprowadzone badania dodatkowe:
Migracje d艂ugookresowe, trwaj膮ce co najmniej 12 miesi臋cy,
Dzietno艣膰 kobiet, jako badanie dobrowolne na pr贸bie reprezentacyjnej.
|
|
|
A聽 |
tematyka ludno艣ciowo - mieszkaniowa |
M |
聽migracje d艂ugookresowe聽 |
D |
聽dzietno艣膰 kobiet (dobrowolne badanie reprezentacyjne) |
聽聽聽聽 Na formularzu A, kt贸ry obejmuje najwa偶niejsze dane spisowe, poza niezb臋dnymi danymi adresowymi聽i charakterystyk膮 spisywanego pomieszczenia przedmiotem spisu b臋d膮:
I |
Ludno艣膰, gospodarstwa domowe, rodziny |
II |
Aktywno艣膰 ekonomiczna ludno艣ci |
III |
Narodowo艣膰 |
IV |
殴r贸d艂o utrzymania oraz tytu艂 prawny u偶ytkowania mieszkania |
V |
Opis mieszkania |
VII |
Opis budynku |
聽聽聽 Na formularzu M spisywane b臋d膮 migracje d艂ugookresowe ludno艣ci, obejmuj膮ce osoby, kt贸re w latach 1989 - 2002 przebywa艂y poza obecnym miejscem zamieszkania przez okres co najmniej 12 miesi臋cy.
聽聽聽 Na formularzu D dotycz膮cym reprezentacyjnego badania dzietno艣ci spisywane b臋d膮 niezb臋dne informacje o badanych kobietach.
Na podstawie spisu dowiemy si臋 :
Ile nas jest: |
kobiet, m臋偶czyzn, dzieci, os贸b doros艂ych i starszych |
Jacy jeste艣my: |
聽jaki jest nasz stan cywilny, poziom wykszta艂cenia, ile jest rodzin, jak liczne s膮 polskie rodziny , ile i jakie tworzymy gospodarstwa domowe |
Czym si臋 zajmujemy: |
czy pracujemy jako pracownicy najemni lub na w艂asny rachunek czy te偶 poszukujemy pracy, czy posiadamy gospodarstwo rolne, z czego si臋 utrzymujemy (z pracy, emerytury, renty itp.) |
Jak mieszkamy: |
czy mieszkamy samodzielnie, ile mamy izb, jak膮 powierzchni臋 u偶ytkow膮 mieszkania, czy mamy w mieszkaniu bie偶膮c膮 wod臋, 艂azienk臋, gaz, centralne ogrzewanie |
Wyniki spisu b臋d膮 fotografi膮 stanu i rozmieszczenia ludno艣ci w Polsce , jej cech demograficzno - spo艂ecznych , aktywno艣ci zawodowej, warunk贸w 偶ycia i warunk贸w mieszkaniowych.
Pos艂u偶膮聽 do okre艣lania kierunk贸w przemian demograficznych i spo艂ecznych w Polsce oraz wska偶膮 miejsce Polski w Europie i 艣wiecie聽
聽聽 Wyniki tego spisu b臋d膮 podsumowaniem o rozwoju ludno艣ci na 艣wiecie w ko艅cu drugiego tysi膮clecia ery nowo偶ytnej oraz podstaw膮 do oceny perspektyw przemian ludno艣ciowych w latach przysz艂ych. |
聽
Powszechny Spis Rolny |
21 maja - 8 czerwca 2002 r.
|
W formularzach spisowych znajduj膮 si臋 pytania uj臋te w 15 dzia艂ach tematycznych:
I |
Powierzchnia gospodarstwa |
II |
Struktura w艂asno艣ciowa u偶ytk贸w rolnych gospodarstwa |
III |
Struktura dochod贸w |
IV |
Dzia艂alno艣膰 gospodarcza |
V |
Pracuj膮cy w indywidualnym gospodarstwie rolnym |
VI |
Powierzchnia zasiew贸w |
VII |
Powierzchnia inna |
VIII |
Pog艂owie zwierz膮t gospodarskich |
IX |
Rozdysponowanie produkcji rolniczej |
X |
聽Infrastruktura gospodarstwa |
XI |
Budynki i budowle |
XII |
Magazynowanie w gospodarstwie |
XIII |
Nawozy i pestycydy w gospodarstwie |
XIV |
Maszyny i urz膮dzenia rolnicze |
XV |
Wybrane wydatki w gospodarstwie |
SPIS przeprowadz膮 rachmistrze spisowi - ci sami, kt贸rzy przeprowadz膮 spis powszechny ludno艣ci i mieszka艅 |
|
Na formularzach o symbolu: |
|
R1 |
聽w indywidualnych gospodarstwach rolnych |
R2 |
u u偶ytkownik贸w dzia艂ek i w艂a艣cicieli zwierz膮t gospodarskich nie posiadaj膮cych u偶ytk贸w rolnych |
Formularz o symbolu R3 wype艂niaj膮 samodzielnie聽聽 |
|
R3 |
osoby prawne i jednostki organizacyjne nie maj膮ce osobowo艣ci prawnej i przeka偶膮 go do urz臋du statystycznego, na terenie kt贸rego jest siedziba osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie maj膮cej osobowo艣ci prawnej |
Przeprowadzenie Powszechnego Spisu Rolnego w 2002 r. umo偶liwi:
|
opracowanie pe艂nego zestawu informacji o gospodarstwach rolnych i zwi膮zanych z nimi gospodarstwach domowych |
|
zebranie informacji niezb臋dnych dla finansowania proces贸w integracyjnych z Uni膮 Europejsk膮 oraz zapewnienie podstaw informacyjnych w pierwszych latach cz艂onkostwa, zgodnie z wymogami UE |
|
wykonanie zobowi膮za艅 Polski w zakresie dostarczenia informacji dla potrzeb organizacji mi臋dzynarodowych, UE i ONZ |
|
uzyskanie aktualnych operat贸w losowania pr贸b gospodarstw rolnych dla prowadzenia r贸偶nych bada艅 reprezentacyjnych, dotycz膮cych wsi i rolnictwa |
Dalsze聽 informacje o realizacji prac spisowych b臋d膮 podawane sukcesywnie.
Polish census of 2002
From Wikipedia, the free encyclopedia
Polish census of 2002 (Polish: Narodowy Spis Powszechny 2002) was a census in Poland taken from 21 May to 8 June 2002.
Results
96% of surveyed declared Polish ethnicity; 1,23% other and 2,03% gave no answer.
Significant ethnic minorities
In addition to Poles, ethnic groups of more than 25,000 people compose the following:
Ethnicity |
Quantity |
Living mostly in... |
173,153 |
||
152,897 |
||
48,737 |
||
30,957 |
||
12,855 |
spread out evenly |
|
6,103 |
||
5,863 |
||
5,846 |
||
5,062 |
||
2,001 |
||
1,808 |
||
1,633 |
||
1,541 |
spread out evenly |
|
1,404 |
spread out evenly |
|
1,367 |
||
1,133 |
||
1,112 |
||
1,082 |
||
831 |
spread out evenly |
|
800 |
||
... |
|
|
495 |
majority in Bia艂ystok and Tr贸jmiasto |
See also
References
Retrieved from "http://en.wikipedia.org/wiki/Polish_census_of_2002"
LUDNO艢膯
Rozdzia艂 I.聽聽STAN I STRUKTURA DEMOGRAFICZNA
1. Stan ludno艣ci
Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludno艣ci i Mieszka艅 2002聽r., wykaza艂y, 偶e liczba ludno艣ci Polski wynosi艂a 38 230,1 tys. os贸b. Od ostatniego spisu powszechnego, tj. od dnia 6 grudnia 1988 r. ludno艣膰 kraju zwi臋kszy艂a si臋 o 351 tys. mieszka艅c贸w, tj. o聽niespe艂na 1%. W miastach przyby艂o 435 tys. os贸b, a liczba mieszka艅c贸w wsi zmniejszy艂a si臋 o 84 tys. os贸b.
W 2002 roku ludno艣膰 miejska stanowi艂a 61,8% og贸艂u ludno艣ci (w 1988聽r. udzia艂 ten wynosi艂 - 61,2%), ludno艣膰 wiejska 38,2% (w 1988 r. - 38,8%). Zwi臋kszenie liczby ludno艣ci w miastach na niekorzy艣膰 wsi w du偶ej mierze by艂o spowodowane wprowadzanymi systematycznie w latach dziewi臋膰dziesi膮tych zmianami administracyjnymi. Zmiany te polega艂y na nadawaniu praw miejskich miejscowo艣ciom wiejskim oraz - przede wszystkim - na rozszerzaniu granic miast poprzez w艂膮czanie do nich teren贸w wiejskich. W okresie mi臋dzyspisowym tempo przyrostu ludno艣ci w miastach wynios艂o 1,88%, na wsi stopa ubytku wynios艂a minus 0,57 %.
G臋sto艣膰 zaludnienia, tj. liczba os贸b przypadaj膮cych na 1 km2 powierzchni kraju wynios艂a 122 osoby (w 1988 r. - 121 os贸b); w miastach 1116 (o 28 mniej ni偶 w 1988 r.), na wsi 50 os贸b - bez zmian w stosunku do poprzedniego spisu.
Tabl. I.聽1. Ludno艣膰 wed艂ug p艂ci w latach 1988 i 2002 (na podstawie wynik贸w spis贸w)
Wyszczeg贸lnienie |
Og贸艂em |
M臋偶czy藕ni |
Kobiety |
6. XII. 1988 (w tys.) |
37879,1 |
18464,6 |
19414,5 |
20. V. 2002 (w tys.) |
38230,1 |
18516,4 |
19713,7 |
R贸偶nica w latach 1988-2002 (w tys.) |
+ 351,0 |
+ 51,8 |
+ 299,2 |
Dynamika zmian (1988 = 100) |
100,9 |
100,3 |
101,5 |
W okresie mi臋dzyspisowym zmieni艂y si臋 r贸wnie偶 proporcje ludno艣ci wed艂ug p艂ci; w 2002 r. m臋偶czy藕ni stanowili 48,4% og贸艂u ludno艣ci wobec 48,7% w 1988 r. Tym samym udzia艂 kobiet zwi臋kszy艂 si臋 o 0,3 punktu do 51,6%. Wzr贸s艂 tak偶e (o 1,4 punktu) wsp贸艂czynnik feminizacji; aktualnie na 100 m臋偶czyzn przypada 106,5 kobiet.
W 2002 roku (podobnie jak w 1988 r.) najwi臋cej ludno艣ci liczy艂y wojew贸dztwa: mazowieckie - 5124,0 tys. mieszka艅c贸w, co stanowi艂o 13,4% og贸艂u ludno艣ci kraju, 艣l膮skie - 4742,9 tys. (12,4%), wielkopolskie - 3351,9 tys. (8,8%) i ma艂opolskie - 3232,4 tys. (8,5%). Najmniejsze wojew贸dztwa to: lubuskie - 1008,9 tys. (2,6%), opolskie - 1065,1 tys. (2,8%) oraz podlaskie - 1208,6 tys. ludno艣ci (3,2%).
Zmiany w rozwoju ludno艣ci, jakie zaobserwowano w latach 1989-2002, by艂y zr贸偶nicowane w聽poszczeg贸lnych wojew贸dztwach. W sze艣ciu odnotowano spadek liczby ludno艣ci; najwi臋kszy w woj. 艂贸dzkim i 艣l膮skim (po 3,4%). Z kolei najwy偶szy przyrost ludno艣ci wyst膮pi艂 w woj. ma艂opolskim (o 4,7%), podkarpackim (4,2%) i pomorskim (4,0%) - p. tabl. I.聽2. oraz聽I.聽3.
Tabl. I.聽2. Ludno艣膰 wed艂ug p艂ci i wojew贸dztw - spisy ludno艣ci 1988 i 2002
Wojew贸dztwa |
1988 |
2002 |
||||
|
og贸艂em |
m臋偶czy藕ni |
kobiety |
og贸艂em |
m臋偶czy藕ni |
kobiety |
|
w tysi膮cach |
|||||
|
|
|||||
POLSKA |
37879,1 |
18464,6 |
19414,5 |
38230,1 |
18516,4 |
19713,7 |
|
|
|||||
Dolno艣l膮skie |
2948,2 |
1432,9 |
1515,3 |
2907,2 |
1397,3 |
1509,9 |
Kujawsko-pomorskie |
2044,0 |
990,2 |
1053,8 |
2069,3 |
999,8 |
1069,5 |
Lubelskie |
2209,2 |
1080,1 |
1129,1 |
2199,1 |
1068,8 |
1130,3 |
Lubuskie |
982,9 |
481,9 |
501,0 |
1008,9 |
490,1 |
518,8 |
艁贸dzkie |
2703,7 |
1296,2 |
1407,5 |
2612,9 |
1246,6 |
1366,3 |
Ma艂opolskie |
3087,5 |
1501,1 |
1586,4 |
3232,4 |
1569,6 |
1662,8 |
Mazowieckie |
4997,8 |
2414,6 |
2583,3 |
5124,0 |
2462,3 |
2661,7 |
Opolskie |
1080,7 |
527,7 |
553,0 |
1065,1 |
517,1 |
548,0 |
Podkarpackie |
2018,9 |
986,8 |
1032,0 |
2103,8 |
1029,5 |
1074,3 |
Podlaskie |
1188,4 |
586,0 |
602,4 |
1208,6 |
591,2 |
617,4 |
Pomorskie |
2095,1 |
1028,6 |
1066,6 |
2179,9 |
1061,7 |
1118,2 |
艢l膮skie |
4907,9 |
2410,5 |
2497,4 |
4742,9 |
2296,2 |
2446,7 |
艢wi臋tokrzyskie |
1317,6 |
645,2 |
672,3 |
1297,5 |
633,8 |
663,7 |
Warmi艅sko-mazurskie |
1398,2 |
688,9 |
709,3 |
1428,4 |
698,1 |
730,3 |
Wielkopolskie |
3236,4 |
1573,9 |
1662,5 |
3351,9 |
1626,7 |
1725,2 |
Zachodniopomorskie |
1662,6 |
820,2 |
842,4 |
1698,2 |
827,6 |
870,6 |
W 2002 roku (podobnie jak w 1988) najwi臋cej ludno艣ci miejskiej liczy艂y wojew贸dztwa: 艣l膮skie聽-聽(79,1% og贸艂u ludno艣ci wojew贸dztwa), dolno艣l膮skie (71,4%), zachodniopomorskie (69,5%) oraz pomorskie (68,1%). Najmniejsz膮 liczb臋 mieszka艅c贸w miast odnotowano w wojew贸dztwach: lubelskim (46,6% og贸艂u ludno艣ci wojew贸dztwa), 艣wi臋tokrzyskim (45,9%) i podkarpackim (40,5%).
G臋sto艣膰 zaludnienia w poszczeg贸lnych regionach Polski - mierzona liczb膮 os贸b przypadaj膮cych na 1 km2 - przedstawia mapka 1.
Mapka 聽1.聽G臋sto艣膰 zaludnienia w dniu 20 maja 2002 r.
Tabl.聽I.聽3.聽Przyrosty/ubytki ludno艣ci wed艂ug p艂ci i wojew贸dztw w latach 1988 i 2002
Wojew贸dztwa |
Przyrost / ubytek |
||||||
|
og贸艂em |
m臋偶czy藕ni |
kobiety |
og贸艂em |
m臋偶czy藕ni |
kobiety |
|
|
w tysi膮cach |
w % |
|||||
|
|
||||||
POLSKA |
+ 351,0 |
+ 51,8 |
+ 299,2 |
+ 0,9 |
+ 0,3 |
+ 1,5 |
|
|
|
||||||
Dolno艣l膮skie |
- 41,0 |
- 35,6 |
- 5,4 |
- 1,4 |
- 2,5 |
- 0,4 |
|
Kujawsko-pomorskie |
+ 25,3 |
+ 9,6 |
+ 15,7 |
+ 1,2 |
+ 1,0 |
+ 1,5 |
|
Lubelskie |
- 10,2 |
- 11,3 |
+ 1,1 |
- 0,5 |
- 1,1 |
+ 0,1 |
|
Lubuskie |
+ 26,0 |
+ 8,3 |
+ 17,8 |
+ 2,6 |
+ 1,7 |
+ 3,4 |
|
艁贸dzkie |
- 90,8 |
-49,6 |
- 41,2 |
- 3,5 |
- 4,0 |
- 3,0 |
|
Ma艂opolskie |
+ 144,9 |
+ 68,5 |
+ 76,4 |
+ 4,5 |
+ 4,4 |
+ 4,6 |
|
Mazowieckie |
+ 126,2 |
+ 47,8 |
+ 78,4 |
+ 2,5 |
+ 1,9 |
+ 2,9 |
|
Opolskie |
- 15,6 |
- 10,6 |
- 5,0 |
- 1,5 |
- 2,0 |
- 0,9 |
|
Podkarpackie |
+ 85,0 |
+ 42,7 |
+ 42,3 |
+ 4,0 |
+ 4,1 |
+ 3,9 |
|
Podlaskie |
+ 20,2 |
+ 5,2 |
+ 15,0 |
+ 1,7 |
+ 0,9 |
+ 2,4 |
|
Pomorskie |
+ 84,8 |
+ 33,1 |
+ 51,6 |
+ 3,9 |
+ 3,1 |
+ 4,6 |
|
艢l膮skie |
- 165,0 |
- 114,3 |
- 50,8 |
- 3,5 |
- 5,0 |
- 2,1 |
|
艢wi臋tokrzyskie |
- 20,1 |
- 11,4 |
- 8,6 |
- 1,5 |
- 1,8 |
- 1,3 |
|
Warmi艅sko-mazurskie |
+ 30,2 |
+ 9,3 |
+ 21,0 |
+ 2,1 |
+ 1,3 |
+ 2,9 |
|
Wielkopolskie |
+ 115,5 |
+ 52,7 |
+ 62,8 |
+ 3,4 |
+ 3,2 |
+ 3,6 |
|
Zachodniopomorskie |
+ 35,6 |
+ 7,4 |
+ 28,2 |
+ 2,1 |
+ 0,9 |
+ 3,2 |
Wyniki spisu z 2002 roku wykaza艂y, 偶e liczba ludno艣ci Polski by艂a mniejsza o聽ponad 402 tys. (1%) w por贸wnaniu do bie偶膮cych bilans贸w, wyprowadzonych na koniec 2001 r. R贸偶nica ta w podobnym stopniu dotyczy艂a miast (mniej o 237 tys., tj. o 1,0% ), jak i wsi (165 tys.; 1,1%).
Zgodnie z metodologi膮 spisu ludno艣ci i mieszka艅 2002 spisem zostali obj臋ci:
stali mieszka艅cy Polski (zameldowani na pobyt sta艂y); obecni w聽mieszkaniach lub innych pomieszczeniach w czasie spisu lub czasowo nieobecni,
osoby przebywaj膮ce czasowo.
Zatem, wszystkie osoby, kt贸re by艂y sta艂ymi mieszka艅cami Polski - bez wzgl臋du na miejsce ich przebywania (kraj czy zagranica) - zosta艂y uwzgl臋dnione w podanej liczbie ludno艣ci Polski (38230,1 tys. os贸b).
Jak wynika z danych ewidencyjnych - w momencie spisu - ok. 430 tys. os贸b by艂o wymeldowanych „donik膮d” z ich sta艂ego miejsca zamieszkania (najcz臋艣ciej na mocy decyzji administracyjnej). Znaczna cz臋艣膰 z tej grupy os贸b od d艂u偶szego czasu (nawet kilkana艣cie lat) przebywa艂a za granic膮 - jako rezydenci innych kraj贸w. W聽bilansach ludno艣ci do 2001 roku osoby te pozostawa艂y w stanie ludno艣ci gminy ich dotychczasowego zameldowania, natomiast w spisie 2002 zosta艂y spisane - je偶eli mieszka艂y (przebywa艂y) w dalszym ci膮gu w Polsce (bez zameldowania), za艣 je偶eli przebywa艂y za granic膮 - nie spisano ich.
W poszczeg贸lnych wojew贸dztwach skala rozbie偶no艣ci pomi臋dzy wynikami spisu a聽danymi z bie偶膮cych bilans贸w ludno艣ci z ko艅ca 2001 roku by艂a zr贸偶nicowana. Generalnie w spisie 2002 odnotowano wi臋ksz膮 liczb臋 ludno艣ci w woj. mazowieckim (o +0,8%) - dotyczy to szczeg贸lnie aglomeracji warszawskiej, natomiast znacz膮co mniejsza liczba ludno艣ci wyst膮pi艂a w wojew贸dztwach: 艣l膮skim (o 1,9%), dolno艣l膮skim (o 2,1%), zachodniopomorskim (o 2,1%) oraz o 2,8% w woj. warmi艅sko-mazurskim.
2. Ludno艣膰 wed艂ug wieku
Wyniki spis贸w 2002 i 1988 w zakresie struktury wieku ludno艣ci r贸偶ni膮 si臋 znacz膮co. Przesuwanie si臋 wy偶贸w i ni偶贸w demograficznych przez r贸偶ne grupy wieku ludno艣ci spowodowa艂o, 偶e liczba os贸b w wieku 15 lat i wi臋cej zwi臋kszy艂a si臋 o ponad 3 mln (10,7%), natomiast liczba dzieci (0-14 lat) zmniejszy艂a si臋 o prawie 2,7 mln os贸b, co jest efektem depresji urodzeniowej z lat 90-tych.
Tym samym, przez okres kilkunastu lat dziel膮cy obydwa spisy, istotnie zmniejszy艂 si臋 odsetek ludno艣ci w wieku przedprodukcyjnym. W spisie 2002 udzia艂 ludno艣ci w wieku 0-17 lat w og贸lnej populacji wynosi艂 23,2% wobec prawie 30% w聽spisie 1988. Szczeg贸lnie du偶a r贸偶nica dotyczy ludno艣ci miejskiej - spadek o ponad 8 punkt贸w procentowych, za艣 na wsi - spadek o ponad 4 punkty - p. tabl. I.聽4.
Tabl. I.聽4. Stan i struktura ludno艣ci wed艂ug wieku w latach 1988 i 2002
Wyszczeg贸lnienie |
Og贸艂ema) |
Ludno艣膰 w wieku |
||||
|
|
przed-produk-cyjnym (0-17 lat) |
produkcyjnym (m臋偶czy藕ni 18-64, kobiety 18-59 lat) |
poproduk-cyjnym (m臋偶czy藕ni 65 lat i wi臋cej, kobiety 60 lat i wi臋cej) |
||
|
|
|
razem |
mobilnym (18-44 lata) |
nie-mobilnym (m臋偶czy藕ni 45-64 lata, kobiety 45-59 lat) |
|
w tysi膮cach |
||||||
2002 Og贸艂em |
38230,1 |
8850,7 |
23625,7 |
15241,2 |
8384,5 |
5749,1 |
Miasta |
23610,4 |
4974,2 |
15169,8 |
9560,6 |
5609,2 |
3462,4 |
Wie艣 |
14619,7 |
3876,5 |
8455,9 |
5680,6 |
2775,3 |
2286,7 |
|
||||||
1988 Og贸艂em |
37879,1 |
11310,3 |
21803,7 |
15167,7 |
6636,0 |
4734,8 |
Miasta |
23175,1 |
6769,4 |
13801,4 |
9703,8 |
4097,6 |
2585,3 |
Wie艣 |
14704,0 |
4540,7 |
8002,3 |
5463,9 |
2538,4 |
2149,5 |
w odsetkach |
||||||
Og贸艂em 2002 |
100,0 |
23,2 |
61,8 |
39,9 |
21,9 |
15,0 |
1988 |
100,0 |
29,9 |
57,6 |
40,1 |
17,5 |
12,5 |
Miasta 2002 |
100,0 |
21,1 |
64,2 |
40,5 |
23,7 |
14,7 |
1988 |
100,0 |
29,2 |
59,6 |
41,9 |
17,7 |
11,2 |
Wie艣 2002 |
100,0 |
26,5 |
57,9 |
38,9 |
19,0 |
15,6 |
1988 |
100,0 |
30,9 |
54,5 |
37,2 |
17,3 |
14,6 |
a) W dalszym podziale nie uwzgl臋dniono os贸b o nieustalonym wieku (4,5 tys. w 2002聽r. oraz 30 tys. w 1988 r.)
Podstawowy wp艂yw na liczebno艣膰 grupy os贸b w wieku przedprodukcyjnym mia艂a zmniejszaj膮ca si臋 z roku na rok liczba urodze艅 偶ywych (od 564,4 tys. urodze艅 w聽1989 r. do 368,2 tys. w 2001 r.), a tak偶e osi膮gni臋cie pe艂noletno艣ci przez osoby urodzone w pierwszej po艂owie lat 80-tych, tj. w okresie ostatniego wy偶u demograficznego.
W stosunku do 1988 roku wzros艂a zar贸wno liczebno艣膰 (o ponad 1,8 mln os贸b) jak i odsetek (o 4,2 punktu) ludno艣ci w wieku produkcyjnym. Przy czym, grupa wieku mobilnego (18-44 lata) pozosta艂a prawie bez zmian, a istotnie zwi臋kszy艂a si臋 liczba (o聽1748 tys. os贸b) i odsetek (o 4,4 punktu) grupy ludno艣ci w wieku produkcyjnym niemobilnym (45-64 lata m臋偶czy藕ni oraz 45-59 lat kobiety). Jest to zwi膮zane z聽przej艣ciem do wieku niemobilnego, os贸b urodzonych w okresie wy偶u demograficznego w po艂owie lat 50-tych, czyli osi膮gni臋ciem przez nie co najmniej 45 roku 偶ycia.
Zwi臋kszy艂 si臋 tak偶e - do 15,0% (tj. o 2,5 punktu procentowego) - udzia艂 ludno艣ci w wieku poprodukcyjnym (w 1988 r. wynosi艂 12,5%). W stosunku do poprzedniego spisu liczba os贸b w聽wieku emerytalnym wzros艂a o ponad 1 mln. Zmiany w strukturze wieku ludno艣ci w聽poszczeg贸lnych grupach wieku przedstawia wykres 1.
Wykres 1. Piramidy wieku ludno艣ci w latach 1988 oraz 2002. Stan w dniu spisu
6.12.1988聽r.
20.05.2002
聽r.
Na skutek zmian w ekonomicznych grupach wieku obni偶y艂 si臋 wsp贸艂czynnik obci膮偶enia, to znaczy, 偶e w 2002 roku na ka偶de 1000 os贸b w wieku produkcyjnym przypada艂o 618 os贸b w wieku nieprodukcyjnym; o 118 os贸b mniej ni偶 mia艂o to miejsce w 1988 r.; w miastach o 122 osoby mniej, na wsi o 107. Wska藕nik ten wykaza艂 spadek w odniesieniu do m臋偶czyzn o 114 punkty oraz o 124 - dla kobiet.
Tabl. I.聽5. Ludno艣膰 w wieku nieprodukcyjnym na 1000 os贸b w wieku produkcyjnym
Wyszczeg贸lnienie |
Og贸艂em |
M臋偶czy藕ni |
Kobiety |
Og贸艂em 2002 |
618 |
524 |
717 |
1988 |
736 |
638 |
841 |
Miasta 2002 |
556 |
476 |
637 |
1988 |
678 |
602 |
755 |
Wie艣 2002 |
729 |
606 |
871 |
1988 |
836 |
696 |
1001 |
Nale偶y podkre艣li膰 istotne zmiany, jakie wyst膮pi艂y w strukturze wieku ludno艣ci w聽2002 roku w por贸wnaniu do danych bilansowych z ko艅ca 2001 roku. Zmiany te dotyczy艂y przede wszystkim zmniejszenia liczby i odsetka os贸b w wieku produkcyjnym, a zw艂aszcza mobilnym. W 2002 roku grupa os贸b w wieku produkcyjnym liczy艂a o 291 tys. mniej ni偶 w bilansie na koniec 2001 roku (odsetek zmniejszy艂 si臋 o 0,1 punktu procentowego), z tego liczba os贸b w wieku mobilnym zmniejszy艂a si臋 o 305 tys. (z 40,2% do 39,9%), a w wieku niemobilnym wzros艂a nieznacznie, o 14 tys. os贸b. Liczba ludno艣ci w wieku przedprodukcyjnym by艂a mniejsza o 118 tys. os贸b w por贸wnaniu do ko艅ca 2001 roku (udzia艂 procentowy tej grupy pozosta艂 bez zmian), natomiast w wieku poprodukcyjnym - zwi臋kszy艂a si臋 minimalnie - tylko o 7 tys. (odsetek wzr贸s艂 o 0,1 punktu procentowego).
3.聽Stan cywilny
W spisie ludno艣ci 2002 roku po raz pierwszy badano prawny stan cywilny ludno艣ci. We聽 wszystkich poprzednich spisach badano wy艂膮cznie stan cywilny faktyczny.
Dla umo偶liwienia pog艂臋bionej analizy sytuacji rodzinnej pytano osoby o聽stanie cywilnym prawnym 偶onaty i zam臋偶na czy pozostaj膮 w zwi膮zku ma艂偶e艅skim, czy te偶 faktycznie ma艂偶e艅stwo rozpad艂o si臋, ale ten rozpad nie zosta艂 usankcjonowany prawnie (przez rozw贸d lub separacj臋).
Stan cywilny prawny
Ze wzgl臋du na przepisy prawa, okre艣laj膮ce doln膮 granic臋 wieku umo偶liwiaj膮cego zawieranie zwi膮zk贸w ma艂偶e艅skich obowi膮zuj膮ce w poszczeg贸lnych krajach, w聽spisach ludno艣ci przyj臋to okre艣la膰 stan cywilny dla os贸b b臋d膮cych w wieku 15 lat i聽wi臋cej.
Tabl.聽I.聽6.聽Ludno艣膰 w wieku 15 lat i wi臋cej wed艂ug stanu cywilnego prawnego, p艂ci i grup wieku w 2002聽r.
Wyszczeg贸lnienie |
Og贸艂em w tys. |
W wieku |
|||||
|
|
19 lat i mniej |
20-24 |
25-29 |
30-59 |
60 lat i wi臋cej |
nieustalo-nym |
M臋偶czy藕ni w tys. |
14962,1 |
1676,8 |
1604,7 |
1468,6 |
7637,1 |
2572,6 |
2,3 |
w odsetkach |
|||||||
Kawalerowie |
4965,5 |
99,8 |
87,8 |
48,7 |
14,0 |
3,9 |
13,6 |
呕onaci |
8963,7 |
0,2 |
11,1 |
48,9 |
78,9 |
79,3 |
26,3 |
pozostaj膮cy w ma艂偶e艅stwie |
8823,4 |
0,2 |
10,9 |
48,1 |
77,6 |
78,3 |
25,0 |
niepozostaj膮cy w ma艂偶e艅stwie |
140,3 |
0,0 |
0,2 |
0,8 |
1,3 |
1,0 |
1,3 |
Wdowcy |
434,5 |
0,0 |
0,0 |
0,0 |
1,2 |
13,2 |
1,8 |
Rozwiedzeni |
461,2 |
0,0 |
0,1 |
1,1 |
4,8 |
3,0 |
2,8 |
Separowani |
10,7 |
- |
0,0 |
0,0 |
0,1 |
0,1 |
- |
Nieustalony |
126,5 |
0,0 |
1,0 |
1,3 |
1,0 |
0,5 |
55,5 |
|
|||||||
Kobiety w tys. |
16326,3 |
1605,6 |
1553,6 |
1426,6 |
7827,5 |
3910,8 |
2,2 |
w odsetkach |
|||||||
Panny |
3966,1 |
98,6 |
72,9 |
31,4 |
7,8 |
4,9 |
10,1 |
Zam臋偶ne |
9054,1 |
1,4 |
25,5 |
64,7 |
78,3 |
40,6 |
30,1 |
pozostaj膮ce w ma艂偶e艅stwie |
8880,4 |
1,4 |
24,9 |
63,3 |
76,7 |
40,0 |
29,3 |
niepozostaj膮ce w ma艂偶e艅stwie |
173,7 |
0,0 |
0,6 |
1,4 |
1,6 |
0,6 |
0,8 |
Wdowy |
2473,2 |
0,0 |
0,1 |
0,3 |
6,3 |
50,4 |
8,0 |
Rozwiedzione |
695,2 |
0,0 |
0,4 |
2,2 |
6,7 |
3,5 |
1,8 |
Separowane |
14,5 |
0,0 |
0,0 |
0,1 |
0,1 |
0,0 |
- |
Nieustalony |
123,2 |
0,0 |
1,1 |
1,3 |
0,8 |
0,6 |
50,0 |
Blisko 1/3 m臋偶czyzn w wieku 15 lat i wi臋cej stanowi膮 kawalerowie; odsetek panien jest znacznie ni偶szy - nie przekracza 1/4 omawianej populacji (patrz wykres 2). Ta r贸偶nica wska藕nika wynika z r贸偶nego wieku zawierania ma艂偶e艅stwa - kobiety w聽chwili 艣lubu s膮 przeci臋tnie o dwa lata m艂odsze w por贸wnaniu z m臋偶czyznami.
Odsetek 偶onatych m臋偶czyzn jest nieco wy偶szy (98,4%) w por贸wnaniu z聽zam臋偶nymi kobietami (98,1%). Ta r贸偶nica wynika z wy偶szej umieralno艣ci m臋偶czyzn, powoduj膮cej cz臋stsze owdowienia kobiet. Wp艂yw wy偶szej umieralno艣ci m臋偶czyzn uwidacznia si臋 ju偶 w grupie os贸b w wieku 30-59 lat. Odsetek m臋偶atek w tej grupie wieku jest nieznacznie ni偶szy (o 0,6 punktu procentowego) w聽por贸wnaniu z聽odsetkiem 偶onatych; w przypadku ludno艣ci starszej (w聽wieku 60 lat i聽wi臋cej) r贸偶nica ta jest bardzo du偶a.
Wi臋kszo艣膰 os贸b o stanie cywilnym 偶onaty i zam臋偶na pozostaje faktycznie w聽zwi膮zku ma艂偶e艅skim. Nie wszystkie ma艂偶e艅stwa okazuj膮 si臋 jednak trwa艂e. Niewielki odsetek ma艂偶onk贸w (odpowiednio 1,6% m臋偶czyzn i 1,9% kobiet) zrezygnowa艂o z 偶ycia we wsp贸lnocie ma艂偶e艅skiej. W ka偶dej grupie wieku s膮 przypadki rozsta艅 ma艂偶onk贸w. Wraz z wiekiem os贸b wzrasta odsetek kobiet i m臋偶czyzn, kt贸rzy nie pozostaj膮 we wsp贸lnocie ma艂偶e艅skiej, ale nie sankcjonuj膮cych tej sytuacji werdyktem s膮dowym. Odsetek takich os贸b zmniejsza si臋 dopiero w przypadku os贸b
starszych, b臋d膮cych w wieku 60 lat i wi臋cej.
Wykres 2.聽Ludno艣膰 w wieku 15 lat i wi臋cej wed艂ug stanu cywilnego prawnego w 2002聽r.
Odsetek wd贸w jest ponad pi臋ciokrotnie wy偶szy (15,1%) w por贸wnaniu z聽odsetkiem wdowc贸w (2,9%). Natomiast rozwiedzeni stanowi膮 w Polsce nieliczn膮 grup臋 os贸b (3,1% m臋偶czyzn i 4,3% kobiet). Odsetki rozwiedzionych wzrastaj膮 w聽kolejnych grupach wieku, ale w聽grupie os贸b starszych (tj. w wieku 60 lat i wi臋cej) s膮 ni偶sze.
W spisie 2002 po raz pierwszy badano osoby separowane prawomocnym orzeczeniem s膮du. S膮dy orzekaj膮 separacje od 2000 roku, wobec czego grupa ta jest nieliczna. Dla 0,8% kobiet i m臋偶czyzn nie uda艂o si臋 ustali膰 stanu cywilnego prawnego.
Zauwa偶a si臋 r贸偶nice dotycz膮ce struktury stanu cywilnego w zale偶no艣ci od miejsca zamieszkania os贸b. W miastach jest ni偶szy odsetek kawaler贸w (31,9%) w聽por贸wnaniu z m臋偶czyznami mieszkaj膮cymi na wsi (35,3%). Odsetki panien kszta艂tuj膮 si臋 odwrotnie (odpowiednio: 25,1% w miastach i 22,7% na wsi). Podobne tendencje obserwuje si臋 w przypadku os贸b 偶onatych (60,1% i 59,5%) i zam臋偶nych (53,8% i 58,4%). Odsetek os贸b owdowia艂ych jest wy偶szy na wsi (odpowiednio 2,8% i聽3,1% m臋偶czyzn oraz 14,4% i 16,7% kobiet), natomiast rozwiedzionych - w聽miastach (3,9 oraz 1,7% m臋偶czyzn i 5,6 i 1,8% kobiet), poniewa偶 zdecydowanie cz臋艣ciej rozwodz膮 si臋 mieszka艅cy miast.
Z punktu widzenia rozwoju ludno艣ciowego kraju bardzo wa偶ny jest odsetek os贸b 偶onatych i zam臋偶nych, decyduj膮cych o liczbie ludno艣ci kraju, poniewa偶 prawie 90% dzieci rodzi si臋 w zwi膮zkach ma艂偶e艅skich.
Stan cywilny faktyczny
W spisie ludno艣ci 2002 stan cywilny faktyczny okre艣lano w spos贸b wt贸rny, na podstawie charakteru zwi膮zku, w jakim faktycznie 偶yje dana osoba. Osoby p艂ci przeciwnej 偶yj膮ce w聽zwi膮zkach nieformalnych (kohabitanci), niezale偶nie od ich stanu cywilnego prawnego, traktowane s膮 jako pary tworz膮ce zwi膮zki nazywane w spisie „zwi膮zkami partnerskimi”.
We wszystkich dotychczasowych spisach osoby tworz膮ce zwi膮zki nieformalne, partnerskie, wykazywane by艂y 艂膮cznie z ma艂偶onkami. W zwi膮zku ze zwi臋kszaniem si臋 liczby zwi膮zk贸w partnerskich (oraz prawnym uznaniem rodzin innych typ贸w w聽niekt贸rych krajach) ONZ zaproponowa艂a, 偶eby w miar臋 mo偶liwo艣ci w spisie przeprowadzonym oko艂o 2000 r. ukaza膰 odr臋bnie liczb臋 zwi膮zk贸w ma艂偶e艅skich i partnerskich. Ma艂偶e艅stwa i zwi膮zki partnerskie b臋d膮 opisane przy omawianiu rodzin (w cz臋艣ci II raportu), natomiast dla por贸wnania struktury os贸b wed艂ug stanu cywilnego faktycznego ustalonego w spisach z 1988 i 2002 roku partnerzy zostan膮 wykazani 艂膮cznie z聽ma艂偶onkami (patrz tabl. I. 7.).
W okresie blisko 14 lat, kt贸re up艂yn臋艂y od ostatniego spisu, nast膮pi艂y istotne zmiany dotycz膮ce struktury ludno艣ci wed艂ug stanu cywilnego faktycznego (patrz wykres 3.). Zauwa偶a si臋 przede wszystkim znaczny przyrost liczby ludno艣ci, kt贸ra pozostaje w stanie cywilnym kawaler i panna, a zmniejszenie si臋 liczby os贸b pozostaj膮cych w zwi膮zku ma艂偶e艅skim na wsi, co rzutuje na wska藕nik og贸lnopolski. Jest to spowodowane spadkiem liczby zawieranych ma艂偶e艅stw, obserwowanym w聽latach 90-tych. Trudna sytuacja na rynku pracy dotykaj膮ca znaczn膮 liczb臋 m艂odych ludzi nie sprzyja podejmowaniu decyzji prorodzinnych.
Struktura ludno艣ci wed艂ug stanu cywilnego uwarunkowana jest:
Czynnikami demograficznymi:
liczba m艂odzie偶y wp艂ywa na liczb臋 kawaler贸w i panien oraz na liczb臋 potencjalnych ma艂偶e艅stw, zawieranych g艂贸wnie przez osoby w聽przedziale wieku 20-29 lat,
liczba os贸b starszych wp艂ywa na liczb臋 os贸b owdowia艂ych, a聽poniewa偶 przeci臋tnie kobiety 偶yj膮 du偶ej od m臋偶czyzn struktura stanu cywilnego os贸b starszych jest r贸偶na w聽zale偶no艣ci od p艂ci,
Sytuacj膮 spo艂eczno-gospodarcz膮 kraju.
Tabl.聽I.聽7.聽Ludno艣膰 w wieku 15 lat i wi臋cej wed艂ug stanu cywilnego faktycznego, p艂ci i聽miejsca zamieszkania w latach 1988 i 2002
Stan cywilny faktyczny |
Og贸艂em |
Miasta |
Wie艣 |
||||||||
|
1988 |
2002 |
1988 |
2002 |
1988 |
2002 |
|||||
|
w tys. |
1988= 100 |
w tys. |
1988= 100 |
w tys. |
1988= 100 |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||
M臋偶czy藕ni |
13553,9 |
14962,1 |
110,4 |
8210,8 |
9269,8 |
112,9 |
5343,1 |
5692,3 |
106,5 |
||
Kawalerowie |
3676,9 |
4863,0 |
132,2 |
2067,0 |
2879,1 |
139,3 |
1609,9 |
1983,9 |
123,2 |
||
呕onaci i partnerzy |
9185,0 |
9145,7 |
99,6 |
5687,8 |
5712,1 |
100,4 |
3497,2 |
3433,6 |
98,2 |
||
w tym partnerzy |
. |
198,0 |
. |
. |
148,5 |
. |
. |
49,5 |
. |
||
Wdowcy |
388,5 |
424,7 |
109,3 |
216,2 |
253,9 |
117,6 |
172,3 |
170,8 |
99,1 |
||
Rozwiedzeni |
303,4 |
394,2 |
129,9 |
239.7 |
309,5 |
128,8 |
63,7 |
84,7 |
133,0 |
||
Separowani |
. |
9,6 |
. |
. |
6,6 |
. |
. |
3,0 |
. |
||
Nieustalony |
0,1 |
124,9 |
. |
0,1 |
108,6 |
. |
0,0 |
16,3 |
. |
||
Kobiety |
14714,9 |
16326,3 |
110,9 |
9270,5 |
10506,3 |
113,3 |
5444,4 |
5820,0 |
106,9 |
||
Panny |
2802,4 |
3869,0 |
138,1 |
1834,2 |
2567,9 |
140,0 |
968,2 |
1301,1 |
134,4 |
||
Zam臋偶ne i partnerki |
9248,2 |
9239,9 |
99,9 |
5740,0 |
5794,2 |
100,9 |
3508,2 |
3445,7 |
98,2 |
||
w tym partnerki |
. |
198,0 |
. |
. |
148,5 |
. |
. |
49,5 |
. |
||
Wdowy |
2169,3 |
24463 |
112,8 |
1271,2 |
1481,5 |
116,5 |
898,1 |
964,8 |
107,4 |
||
Rozwiedzione |
495,0 |
635,8 |
128,4 |
425,1 |
546,6 |
128,6 |
69,9 |
89,2 |
127,6 |
||
Separowane |
. |
13,7 |
. |
. |
10,0 |
. |
. |
3,7 |
. |
||
Nieustalony |
0,0 |
121,6 |
. |
0,0 |
106,1 |
. |
0,0 |
15,5 |
. |
Odsetek os贸b 偶onatych i zam臋偶nych faktycznie w 2002聽r. jest jeszcze ni偶szy, poniewa偶 w聽okresie mi臋dzyspisowym niemal dwukrotnie zwi臋kszy艂a si臋 liczba zwi膮zk贸w partnerskich, przekraczaj膮c 198 tys., z tego 148,5 tys. w miastach.
Wykres 3.聽Ludno艣膰 w wieku 15 lat i wi臋cej wed艂ug stanu cywilnego faktycznego w 2002聽r.
O ponad 9% zwi臋kszy艂a si臋 liczba wdowc贸w, a o 13% wd贸w, g艂贸wnie w聽miastach, a聽w聽znacznie wy偶szym stopniu (blisko o 30%) liczba os贸b rozwie-dzionych, zar贸wno w聽miastach, jak i na wsi.
W rezultacie struktura ludno艣ci wed艂ug stanu cywilnego w 1988 i 2002 r贸偶ni si臋 znacznie (patrz tabl. I.聽8.)
Tabl.聽I.聽8聽Struktura ludno艣ci w wieku 15 lat i wi臋cej wed艂ug stanu cywilnego faktycznego w 1988 i 2002 roku
Stan cywilny faktyczny |
1988 |
2002 |
||||
|
og贸艂em |
miasta |
wie艣 |
og贸艂em |
miasta |
wie艣 |
M臋偶czy藕ni |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
Kawalerowie |
27,1 |
25,2 |
30,1 |
32,5 |
31,1 |
34,9 |
呕onaci i partnerzy |
67,8 |
69,3 |
65,5 |
61,1 |
61,6 |
60,3 |
Wdowcy |
2,9 |
2,6 |
3,2 |
2,8 |
2,7 |
3,0 |
Rozwiedzeni |
2,2 |
2,9 |
1,2 |
2,6 |
3,3 |
1,5 |
Separowani |
. |
. |
. |
0,1 |
0,1 |
0,1 |
Kobiety |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
Panny |
19,1 |
19,8 |
17,8 |
23,7 |
24,4 |
22,4 |
Zam臋偶ne i partnerki |
62,8 |
61,9 |
64,4 |
56,6 |
55,2 |
59,2 |
Wdowy |
14,7 |
13,7 |
16,5 |
15,0 |
14,1 |
16,6 |
Rozwiedzione |
3,4 |
4,6 |
1,3 |
3,9 |
5,2 |
1,5 |
Separowane |
. |
. |
. |
0,1 |
0,1 |
0,1 |
Uwaga: W tablicy nie uwzgl臋dniono os贸b o nieustalonym stanie cywilnym.
4.聽Ludno艣膰 w gospodarstwach zbiorowych
Gospodarstwem zbiorowym okre艣la si臋 osoby zamieszkuj膮ce w obiektach zbiorowego zakwaterowania. Obiektem zbiorowego zakwaterowania jest zesp贸艂 pomieszcze艅 zlokalizowanych w jednym lub kilku budynkach, zaj臋tych przez jeden zak艂ad 艣wiadcz膮cy us艂ugi opieku艅czo-wychowawcze, opieku艅czo-lecznicze, hotelarskie b膮d藕 inne, w kt贸rych zamieszkuje zwykle wi臋ksza liczba os贸b.
Obiekty zbiorowego zakwaterowania mo偶na podzieli膰 ze wzgl臋du na okres zamieszkania na:
sta艂ego zamieszkania, s膮 to: domy pomocy spo艂ecznej dla emeryt贸w, zak艂ady opieku艅czo lecznicze dla przewlekle chorych lub upo艣ledzonych, klasztory, domy zakonne,
d艂u偶szego zamieszkania, s膮 to: internaty, domy studenckie, hotele pracownicze, domy dziecka,
kr贸tkotrwa艂ego pobytu, s膮 to m. in.: hotele, motele, pensjonaty, domy wczasowe, a tak偶e szpitale, sanatoria, prewentoria.
W 1988 roku w gospodarstwach zbiorowych spisano 741,7 tys. os贸b, co stanowi艂o 2,0% og贸艂u ludno艣ci kraju. W 2002 roku liczba spisanych mieszka艅c贸w
gospodarstw zbiorowych wynosi艂a 417,3 tys., tj.1,1% og贸艂u ludno艣ci; oznacza to prawie 45% spadek liczby mieszka艅c贸w obiekt贸w zbiorowego zakwaterowania.
Tabl.聽I.聽9.聽Mieszka艅cy gospodarstw zbiorowych w wybranych obiektach zbiorowego zakwaterowania w latach 1988 i 2002
Rodzaj obiektu |
1988 |
2002 |
|
w odsetkach |
|
dom studencki |
15,2 |
31,7 |
hotel pracowniczy |
31,7 |
4,9 |
zak艂ad wychowawczy, dom ma艂ego dziecka |
4,1 |
10.7 |
Z prezentowanych w tabl. I.聽9 wynika, 偶e w 2002 roku dwukrotnie zmniejszy艂 si臋 w por贸wnaniu z 1988 rokiem odsetek dzieci i m艂odzie偶y przebywaj膮cych w聽internatach (bursach) i聽prawie w takim samym stosunku wzr贸s艂 udzia艂 mieszka艅c贸w dom贸w studenckich. Najwi臋ksze zr贸偶nicowanie dotyczy os贸b przebywaj膮cych w聽hotelach pracowniczych; ponad sze艣ciokrotnie zmniejszy艂 si臋 odsetek ich mieszka艅c贸w. W 2002 roku w hotelach pracowniczych spisano 20,6 tys. os贸b, co stanowi zaledwie 8,7% liczby mieszkaj膮cych w hotelach pracowniczych w 1988 roku (235,0 tys.). Zmiany te s膮 konsekwencj膮 sytuacji na rynku pracy.
W 1988 roku ponad 55% mieszka艅c贸w obiekt贸w zbiorowego zakwaterowania stanowili m臋偶czy藕ni, w spisie 2002聽r. odsetek m臋偶czyzn zmniejszy艂 si臋 do poziomu 48%. M臋偶czy藕ni stanowi膮 ponad po艂ow臋 mieszka艅c贸w hoteli pracowniczych, zak艂ad贸w psychiatrycznych oraz o艣rodk贸w leczenia odwykowego. Tak偶e w domach dziecka i plac贸wkach opieku艅czo-wychowawczych jest wi臋cej ch艂opc贸w. W艣r贸d os贸b bezdomnych spisanych w schroniskach, noclegowniach i innych skupiskach prawie 80% stanowili m臋偶czy藕ni.
Kobiety s膮 dominuj膮c膮 grup膮 w艣r贸d przebywaj膮cych w klasztorach i domach zakonnych, a tak偶e w domach pomocy spo艂ecznej dla emeryt贸w i os贸b starszych. W艣r贸d mieszka艅c贸w dom贸w dla emeryt贸w i os贸b starszych w grupie wiekowej powy偶ej 70 lat by艂o trzy razy wi臋cej kobiet ni偶 m臋偶czyzn (22,3 tys. do 7,3 tys.) i聽stanowi艂y one 38,5% og贸艂u mieszka艅c贸w tych obiekt贸w i a偶 64,5% og贸艂u kobiet zamieszka艂ych w聽tych obiektach.
W obiektach zbiorowego zakwaterowania przewa偶aj膮 osoby m艂ode, b臋d膮ce w聽wieku do 30 lat.W 1988 r. stanowi艂y one 77%, a w 2002 r. ponad 65% - co jest efektem du偶ego odsetka mieszka艅c贸w dom贸w studenckich i internat贸w. Osoby te stanowi膮 ponad 45% og贸艂u ludno艣ci w gospodarstwach zbiorowych (patrz tabl.聽I.聽10).
Ponad 80% obiekt贸w zbiorowego zakwaterowania zlokalizowanych jest w聽miastach; jedynie w艣r贸d zak艂ad贸w opieku艅czo-leczniczych dla przewlekle chorych po艂owa jest na wsi. Na wsi zlokalizowanych jest 38% dom贸w pomocy spo艂ecznej dla emeryt贸w i os贸b starszych oraz 30% zak艂ad贸w psychiatrycznych i o艣rodk贸w leczenia odwykowego a tak偶e prawie jedna czwarta dom贸w dziecka.
Tabl.聽I.聽10.聽Ludno艣膰 w gospodarstwach zbiorowych wed艂ug p艂ci i grup wieku
Grupy wieku |
Ludno艣膰 w gospodarstwach zbiorowych |
|||||
|
1988 |
2002 |
||||
|
og贸艂em |
m臋偶czy藕ni |
kobiety |
og贸艂em |
m臋偶czy藕ni |
kobiety |
聽 |
w tysi膮cach |
|||||
Og贸艂em |
741,7 |
412,5 |
329,2 |
417,3 |
200,6 |
216,8 |
0-14 |
68,8 |
38,3 |
30,6 |
32,5 |
18,5 |
14,0 |
15-19 |
264,6 |
136,4 |
128,2 |
82,4 |
40,9 |
41,6 |
20-24 |
167,7 |
94,3 |
73,4 |
128,2 |
59,8 |
68,4 |
25-29 |
71,0 |
47,4 |
23,5 |
27,9 |
15,6 |
12,3 |
30-34 |
41,4 |
28,9 |
12,5 |
14,5 |
7,7 |
6,8 |
35-39 |
24,6 |
18,1 |
6,5 |
13,0 |
6,9 |
6,1 |
40-44 |
14,6 |
10,8 |
3,8 |
13,4 |
7,8 |
5,6 |
45-49 |
11,0 |
7,6 |
3,4 |
13,7 |
8,2 |
5,6 |
50-54 |
12,1 |
7,8 |
4,3 |
13,1 |
7,8 |
5,3 |
55-59 |
11,0 |
6,3 |
4,7 |
9,4 |
5,3 |
4,0 |
60-64 |
9,3 |
4,2 |
5,1 |
10,1 |
5,2 |
4,9 |
65-69 |
8,4 |
3,1 |
5,2 |
11,6 |
5,3 |
6,3 |
70 lat i wi臋cej oraz wiek nieustalony |
37,4 |
9,4 |
28,0 |
47,5 |
11,6 |
35,9 |
聽 |
w odsetkach |
|||||
Og贸艂em |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
0-14 |
9,3 |
9,3 |
9,3 |
7,8 |
9,2 |
6,5 |
15-19 |
35,7 |
33,1 |
38,9 |
19,8 |
20,4 |
19,2 |
20-24 |
22,6 |
22,9 |
22,3 |
30,7 |
29,8 |
31,6 |
25-29 |
9,6 |
11,5 |
7,2 |
6,7 |
7,8 |
5,7 |
30-34 |
5,6 |
7,0 |
3,8 |
3,5 |
3,8 |
3,1 |
35-39 |
3,3 |
4,4 |
2,0 |
3,1 |
3,4 |
2,8 |
40-44 |
2,0 |
2,6 |
1,2 |
3,2 |
3,9 |
2,6 |
45-49 |
1,5 |
1,8 |
1,0 |
3,3 |
4,1 |
2,6 |
50-54 |
1,6 |
1,9 |
1,3 |
3,1 |
3,9 |
2,4 |
55-59 |
1,5 |
1,5 |
1,4 |
2,2 |
2,7 |
1,9 |
60-64 |
1,3 |
1,0 |
1,5 |
2,4 |
2,6 |
2,3 |
65-69 |
1,1 |
0,8 |
1,6 |
2,8 |
2,6 |
2,9 |
70 lat i wi臋cej oraz wiek nieustalony |
5,0 |
2,3 |
8,5 |
11,4 |
5,8 |
16,6 |
Prawie 15% mieszka艅c贸w gospodarstw zbiorowych spisano w obiektach w聽wojew贸dztwie mazowieckim, 11% w wojew贸dztwie ma艂opolskim, 9% w 艣l膮skim, i po 8% w dolno艣l膮skim oraz wielkopolskim.
Ludno艣膰 Polski
Wed艂ug bilansu ludno艣ci w ko艅cu 2000 roku Polska liczy艂a 38聽654聽tys. mieszka艅c贸w, co dawa艂o 艣redni膮 g臋sto艣膰 zaludnienia 124 osoby na km虏. Pod wzgl臋dem liczby ludno艣ci Polska jest na 26 miejscu w 艣wiecie (ok. 0,7 proc. populacji 艣wiata) i 8 miejsce w Europie (ok. 5,4 proc. populacji Europy). Przyrost naturalny wynosi艂 na 1000 mieszka艅c贸w - 2,5; 艣rednia d艂ugo艣膰 偶ycia - m臋偶czy藕ni - 68,8 lat, kobiety - 77,5 lat. Ludno艣膰 jest rozmieszczona bardzo nier贸wnomiernie. W wyniku zmian terytorialnych i masowych migracji po II wojnie 艣wiatowej Polska sta艂a si臋 pa艅stwem niemal jednolitym narodowo艣ciowo. Sk艂ad etniczny: Polacy - 98,7 proc., Ukrai艅cy - 0,6 proc., inni - 0,7 proc.
殴r贸d艂o: Ma艂y Rocznik Statystyczny 2000.
LUDNO艢膯 POLSKI: HISTORIA
Data |
ludono艣膰 w tys. |
os贸b na km2 |
Uwagi |
|
|
|
|
2000 |
38 654 |
124,0 |
|
1995 |
38 610 |
|
|
1990 |
38 183 |
|
|
7 XII 1988 |
37 879 |
121,1 |
|
7 XII 1978 |
35 061 |
112,2 |
|
8 XII 1970 |
32 642 |
104,4 |
|
6 XII 1960 |
29 776 |
95,3 |
|
3 XII 1950 |
25 008 |
80,0 |
|
14 II 1946 |
23 930 |
76,6 |
|
1938 |
34 849 |
89,7 |
|
9 XII 1931 |
32 107 |
82,6 |
|
30 IX 1921 |
27 177 |
69,9 |
|
1911 |
22 110 |
|
[3-zabory] |
1846 |
11 107 |
|
[3-zabory] |
ok. 1772 |
14 000 |
19 |
[pa艅stwo Polsko-Litewskie] |
ok. 1650 |
11 000 |
|
[pa艅stwo Polsko-Litewskie] |
ok. 1500 |
7 500 |
|
[pa艅stwo Polsko-Litewskie] |
ok. 1000 |
1 000-2 000 |
4,5 - 8 |
|
殴r贸d艂o: Ma艂y Rocznik Statystyczny 2000.
Information from Helsinki Foundation for Human Rights
According to Helsinki Foundation for Human Rights (the Polish Helsinki Committee for Human Rights) there are many numerous autochthonous ethnic groups in Poland. Specifically they estimate the presence of:
450,000 to 1,100,000 Germans living mainly in the region of Opole, Katowice and Cz臋stochowa (south-west part of Poland).
200,000-250,000 Belarusians. They live in close concentrations on south and east area of Bia艂ystok.
50,000-60,000 Roma. They are dispersed and live on the area of the whole country although their more numerous concentrations are in the south of Poland.
15,000 - 25,000 Lithuanians in close concentrations, Suwa艂ki in the north-east of Poland. They prevail on the territory of Pu艅sk commune where they constitute 80% of inhabitants.
13,000-15,000 Russians. This society includes also Old Believers who are members of the Eastern Old Believers' Church and account for 2-3 thousand persons living in south-east of Poland.
8,000-15,000 Armenians.
4,000-5,000 Polish-Tatars
4,000-5,000 Greek and Macedonian Slav.
There are also groups of Americans, Hungarians, French, Italians, Serbs, Bulgarians, Georgians, Africans, Palestinians, Kurds and Vietnamese who constitute small ethnic communities within major cities such as Warsaw and Krakow.
POLSKA WG CIA
The World Factbook, CIA
Ludno艣膰 艣wiata
W lipcu 2004 na 艣wiecie 偶y艂o ok. 6 379 160 000 ludzi, tempo przyrostu ludno艣ci w 2004 wynosi艂o 1,14% [1]聽(http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/xx.html). Najwi臋cej ludzi zamieszkuje Azj臋 (60,6%), nast臋pnie Afryk臋 (13,8%), Europ臋 (11,4%), Ameryk臋 艂aci艅sk膮 (8,6%), Ameryk臋 pn. (5,1%), Oceani臋 (0,5%). W Polsce mieszka 0,7% populacji ludzkiej.
Ekumena, wynosi obecnie oko艂o 91% powierzchni globu. Rozmieszczenie ludno艣ci jest bardzo nier贸wnomierne. Najwi臋cej ludno艣ci 艣wiata, oko艂o 52%, zamieszkuje tereny oddalone od brzegu morza nie wi臋cej ni偶 200 km. Tereny te, stanowi膮 oko艂o 26% l膮d贸w. 艢rednia g臋sto艣膰 zaludnienia na 艣wiecie w 2001 wynosi艂a 41 os贸b na km虏.
W przybli偶eniu jedna pi膮ta wszystkich ludzi, kt贸rzy urodzili si臋 na ziemi w przeci膮gu ostatnich sze艣ciu tysi臋cy lat, 偶yje dzisiaj.
Tempo przyrostu ludno艣ci 艣wiata:
30 milion贸w - ok. V tysi膮clecia p.n.e.
300 milion贸w - ok. II tysi膮clecia p.n.e. (10-krotny przyros w ci膮gu 3 tysi臋cy lat)
1 miliard - ok. roku 1820;
2 miliardy - ok. roku 1930 (po 110 latach);
3 miliardy - ok. roku 1960 (po 30 latach);
4 miliardy - ok. roku 1974 (po 14 latach);
5 miliard贸w - ok. roku 1988 (po 14 latach);
6 miliard贸w - ok. roku 1999 (po 11 latach);
7 miliard贸w - ok. roku 2012(a) (po 13 latach);
8 miliard贸w - ok. roku 2026(a) (po 14 latach);
9 miliard贸w - ok. roku 2043(a) (po 17 latach).
(a)Prognozy ONZ z 2001 roku.
Najludniejsze kraje 艣wiata i Europy (stan z lipca 2004 roku). 殴r贸d艂o: [2]聽(http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/in.html)
Najludniejsze kraje 艣wiata |
|
Najludniejsze kraje Europy |
||||||
1. |
1 298,9 |
mln |
|
1. |
143,78 |
mln |
||
2. |
1 065,0 |
mln |
|
2. |
82,42 |
mln |
||
3. |
293,0 |
mln |
|
3. |
60,42 |
mln |
||
4. |
238,5 |
mln |
|
4. |
60,27 |
mln |
||
5. |
184,1 |
mln |
|
5. |
58,05 |
mln |
||
6. |
159,2 |
mln |
|
6. |
47,73 |
mln |
||
7. |
143,8 |
mln |
|
7. |
40,28 |
mln |
||
8. |
141,3 |
mln |
|
8. |
38,62 |
mln |
||
9. |
137,3 |
mln |
|
9. |
22,35 |
mln |
||
10. |
127,3 |
mln |
|
10. |
16,31 |
mln |
||
11. |
105,0 |
mln |
|
11. |
10,82 |
mln |
||
12. |
86,2 |
mln |
|
12. |
10,64 |
mln |
||
13. |
82,7 |
mln |
|
13. |
10,52 |
mln |
||
14. |
82,4 |
mln |
|
14. |
10,34 |
mln |
||
15. |
76,1 |
mln |
|
15. |
10,31 |
mln |
Wzrost ludno艣ci 艣wiata i poszczeg贸lnych kontynent贸w.
|
|||||||
rok |
ludno艣膰 w mln |
||||||
2000 |
728 |
3 680 |
316 |
520 |
796 |
31 |
6 071 |
1995 |
727 |
3 430 |
299 |
481 |
707 |
29 |
5 673 |
1990 |
722 |
3 168 |
284 |
441 |
622 |
27 |
5 264 |
1985 |
706 |
2 888 |
269 |
401 |
541 |
25 |
4 830 |
1980 |
692 |
2 632 |
256 |
361 |
470 |
23 |
4 434 |
1975 |
676 |
2 398 |
243 |
322 |
408 |
21 |
4 068 |
1970 |
656 |
2 143 |
231 |
285 |
357 |
19 |
3 691 |
1965 |
634 |
1 899 |
220 |
250 |
314 |
18 |
3 335 |
1960 |
604 |
1 701 |
204 |
218 |
277 |
16 |
3 020 |
1955 |
575 |
1 542 |
187 |
191 |
247 |
14 |
2 756 |
1950 |
547 |
1 399 |
172 |
167 |
221 |
13 |
2 519 |
1900 |
408 |
947 |
82 |
74 |
133 |
6 |
1 650 |
1850 |
276 |
809 |
26 |
38 |
111 |
2 |
1 262 |
1800 |
203 |
635 |
7 |
24 |
107 |
2 |
978 |
1750 |
163 |
502 |
2 |
16 |
106 |
2 |
791 |
1650 |
100 |
330 |
|
|
100 |
|
|
1500 |
|
|
|
|
|
|
450 |
1100 |
50 |
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
250 |
List of countries by population
From Wikipedia, the free encyclopedia.
This is a list of sovereign states and other territories by population. Only sovereign states are numbered, but non-sovereign territories are also included for purposes of comparison. The data are generally a projection for July 2005 made by the United States Census Bureau, unless otherwise specified.
Rank |
Country |
Population |
— |
6,445,398,968 |
|
1 |
1,306,313,8121 |
|
2 |
1,080,264,388 |
|
聽 |
456,285,8392 |
|
3 |
295,900,500 3 |
|
4 |
241,973,879 |
|
5 |
186,112,794 |
|
6 |
162,419,946 |
|
7 |
144,319,628 |
|
8 |
143,420,309 |
|
9 |
128,771,988 |
|
10 |
127,417,244 |
|
11 |
106,202,903 |
|
12 |
87,857,473 |
|
13 |
83,535,576 |
|
14 |
82,431,390 |
|
15 |
77,505,756 |
|
16 |
73,053,286 |
|
17 |
69,660,559 |
|
18 |
68,017,860 |
|
19 |
65,444,371 |
|
20 |
60,656,178 |
|
21 |
60,085,004 |
|
22 |
59,553,8004 |
|
23 |
58,103,033 |
|
24 |
48,422,644 |
|
25 |
47,425,336 |
|
26 |
44,344,136 |
|
27 |
42,954,279 |
|
28 |
42,909,464 |
|
29 |
40,341,462 |
|
30 |
40,187,486 |
|
31 |
39,537,943 |
|
32 |
38,635,144 |
|
33 |
36,766,356 |
|
34 |
33,829,590 |
|
35 |
32,805,041 |
|
36 |
32,725,847 |
|
37 |
32,531,853 |
|
38 |
29,928,987 |
|
39 |
27,925,628 |
|
40 |
27,676,547 |
|
41 |
27,269,482 |
|
42 |
26,851,195 |
|
43 |
26,417,599 |
|
44 |
26,074,906 |
|
45 |
25,375,281 |
|
46 |
23,953,136 |
|
47 |
22,912,177 |
|
48 |
Republic of China (Taiwan) |
22,894,384 |
49 |
22,329,977 |
|
50 |
21,029,853 |
|
51 |
20,727,063 |
|
52 |
20,090,437 |
|
53 |
20,064,776 |
|
54 |
19,406,703 |
|
55 |
18,448,752 |
|
56 |
18,040,341 |
|
57 |
17,298,040 |
|
58 |
16,407,491 |
|
59 |
16,380,005 |
|
60 |
16,136,1375 |
|
61 |
15,185,844 |
|
62 |
14,655,189 |
|
63 |
13,925,313 |
|
64 |
13,607,069 |
|
65 |
13,363,593 |
|
66 |
12,746,990 |
|
67 |
12,291,529 |
|
68 |
12,158,924 |
|
69 |
11,665,937 |
|
70 |
11,346,670 |
|
71 |
11,261,795 |
|
72 |
11,190,786 |
|
73 |
11,126,832 |
|
74 |
10,829,175 |
|
75 |
10,668,354 |
|
76 |
10,566,212 |
|
77 |
10,364,388 |
|
78 |
10,300,483 |
|
79 |
10,241,138 |
|
80 |
10,074,951 |
|
81 |
10,006,835 |
|
82 |
9,826,419 |
|
83 |
9,467,866 |
|
84 |
9,001,774 |
|
85 |
8,950,034 |
|
86 |
8,857,870 |
|
87 |
8,591,629 |
|
88 |
8,440,820 |
|
89 |
8,184,691 |
|
90 |
8,121,622 |
|
91 |
7,911,974 |
|
92 |
7,489,370 |
|
93 |
7,460,025 |
|
94 |
7,450,349 |
|
95 |
7,163,506 |
|
96 |
6,975,204 |
|
聽 |
6,898,686 |
|
97 |
6,704,932 |
|
98 |
6,370,609 |
|
99 |
6,347,884 |
|
100 |
6,276,883 |
|
101 |
6,217,141 |
|
102 |
6,017,643 |
|
103 |
5,765,563 |
|
104 |
5,759,732 |
|
105 |
5,681,519 |
|
106 |
5,545,268 |
|
107 |
5,465,100 |
|
108 |
5,432,335 |
|
109 |
5,431,363 |
|
110 |
5,223,442 |
|
111 |
5,146,281 |
|
112 |
4,952,081 |
|
113 |
4,677,401 |
|
114 |
4,593,041 |
|
115 |
4,561,599 |
|
116 |
4,495,904 |
|
117 |
4,455,421 |
|
118 |
4,425,720 |
|
119 |
4,061,4006 |
|
120 |
4,025,476 |
|
121 |
4,016,173 |
|
122 |
4,015,676 |
|
聽 |
3,916,632 |
|
123 |
3,826,018 |
|
124 |
3,799,897 |
|
聽 |
3,761,904 |
|
125 |
3,596,617 |
|
126 |
3,563,112 |
|
127 |
3,482,211 |
|
128 |
3,415,920 |
|
129 |
3,086,859 |
|
130 |
3,039,150 |
|
131 |
3,039,126 |
|
132 |
3,001,583 |
|
133 |
2,982,904 |
|
134 |
2,791,272 |
|
135 |
2,731,832 |
|
136 |
2,563,212 |
|
137 |
2,335,648 |
|
138 |
2,290,237 |
|
139 |
2,232,291 |
|
140 |
2,045,262 |
|
141 |
2,030,692 |
|
142 |
2,011,070 |
|
143 |
1,867,035 |
|
144 |
1,640,115 |
|
145 |
1,593,256 |
|
146 |
1,416,027 |
|
147 |
1,389,201 |
|
148 |
1,332,893 |
|
149 |
1,230,602 |
|
150 |
1,173,900 |
|
151 |
1,088,644 |
|
152 |
1,040,880 |
|
153 |
893,354 |
|
154 |
863,051 |
|
155 |
780,133 |
|
聽 |
776,948 |
|
156 |
765,283 |
|
157 |
688,345 |
|
158 |
671,247 |
|
159 |
538,032 |
|
160 |
535,881 |
|
161 |
476,703 |
|
162 |
468,571 |
|
聽 |
449,198 |
|
聽 |
448,713 |
|
163 |
438,144 |
|
聽 |
432,900 |
|
163 |
418,224 |
|
164 |
398,534 |
|
165 |
372,361 |
|
166 |
349,106 |
|
167 |
301,790 |
|
168 |
296,737 |
|
169 |
279,457 |
|
170 |
279,254 |
|
聽 |
273,008 |
|
聽 |
270,485 |
|
聽 |
219,958 |
|
聽 |
216,494 |
|
171 |
205,754 |
|
聽 |
195,506 |
|
聽 |
193,633 |
|
172 |
187,410 |
|
173 |
177,287 |
|
聽 |
168,564 |
|
174 |
166,312 |
|
175 |
117,534 |
|
176 |
112,422 |
|
聽 |
108,708 |
|
177 |
108,105 |
|
178 |
103,092 |
|
聽 |
90,812 |
|
179 |
89,502 |
|
180 |
81,188 |
|
聽 |
80,362 |
|
聽 |
75,049 |
|
聽 |
71,566 |
|
181 |
70,549 |
|
182 |
69,029 |
|
183 |
68,722 |
|
聽 |
65,365 |
|
聽 |
65,228 |
|
184 |
59,071 |
|
聽 |
57,881 |
|
聽 |
56,375 |
|
聽 |
46,962 |
|
聽 |
44,270 |
|
185 |
38,958 |
|
186 |
33,717 |
|
187 |
32,409 |
|
188 |
28,880 |
|
聽 |
27,884 |
|
聽 |
22,643 |
|
聽 |
21,388 |
|
聽 |
20,556 |
|
189 |
20,303 |
|
聽 |
16,025 |
|
聽 |
13,254 |
|
190 |
13,048 |
|
191 |
11,636 |
|
聽 |
9,341 |
|
聽 |
7,460 |
|
聽 |
7,012 |
|
聽 |
2,9672 |
|
聽 |
2,7562 |
|
聽 |
1,8412 |
|
聽 |
1,4052 |
|
192 |
9212 |
|
聽 |
6292 |
|
聽 |
3962 |
|
聽 |
3962 |
|
聽 |
462 |
1 This figure does not include Hong Kong, Macau or the territories administered by the Republic of China (Taiwan)
2 Estimate for July 2004 by CIA The World Factbook [1]聽(http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/)
3 Estimate for April 17, 2005 by the U.S. Census Bureau [2]聽(http://www.census.gov/population/www/popclockus.html)
4 Estimate for July 1, 2003 by the UK Office of National Statistics [3]聽(http://www.statistics.gov.uk/statbase/ssdataset.asp?vlnk=8548&More=Y)
5 Estimate for June 30, 2005 by Chile's Instituto Nacional de Estad铆sticas [4]聽(http://www.ine.cl/12-pobla/Ambosprisete.htm)
6 Estimated resident population for June 30, 2004 by Statistics New Zealand聽(http://www.stats.govt.nz/popn-monitor/current-popn/current-pop-graph-detail.htm)
[edit]
Reference
US Census Bureau聽(http://www.census.gov/cgi-bin/ipc/idbrank.pl)
[edit]
See also
Retrieved from "http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_population"
STRUKTURA DEMOGRAFICZNA LUDNO艢CI WIEJSKIEJ
Ewa Karpowicz
Informacja nr 588
Liczba ludno艣ci Polski wynosi艂a w grudniu 1996 r. 38,6 mln. Na pocz膮tku 1946 r. by艂o nas o prawie 15 mln. mniej - 23,9 mln. W Europie Polska zajmuje obecnie 8 miejsce pod wzgl臋dem liczby mieszka艅c贸w.
W grudniu 1995 r. liczba ludno艣ci osiad艂ej na wsi wynosi艂a 14 733 000 (38,2% og贸艂u mieszka艅c贸w kraju, w miastach ludno艣膰 liczy艂a 23 876 000),2) w tym m臋偶czyzn by艂o na wsi o tysi膮c mniej ni偶 kobiet.3)
Wed艂ug stanu na dzie艅 31 XII 1996 r. ludno艣膰 wiejska liczy艂a 14 736 000, co stanowi艂o 38,1% ludno艣ci kraju (liczba ludno艣ci miejskiej wynosi艂a 23 903 000).
Relacje ludno艣ci wiejskiej do ludno艣ci miejskiej w latach od uzyskania przez Polsk臋 niepodleg艂o艣ci po I wojnie 艣wiatowej do chwili obecnej kszta艂towa艂y si臋 nast臋puj膮co4) :
Data spisu |
Miasto |
Wie艣 |
30.IX. 1921 r. |
24,6% |
75,4% |
9.XII.1931 r. |
27,4% |
72,6% |
31.XII.1938 r. |
30,0% |
70,0% |
14.II. 1946 r. |
31,8% |
68,2% |
3.XII.1950 r. |
39,0% |
61,0% |
6.XII.1960 r. |
48,3% |
51,7% |
8.XII.1970 r. |
52,3% |
47,7% |
7.XII.1978 r. |
57,5% |
42,5% |
7.XII.1988 r. |
61,2% |
38,8% |
17.V. 1995 r. |
61,6% |
38,4% |
W 1995 r. liczba indywidualnych gospodarstw rolnych wynosi艂a ok. 2 000 000, za艣 艣rednia wielko艣膰 gospodarstwa rolnego wynosi艂a 7,6 ha, a 艣rednia wielko艣膰 u偶ytk贸w rolnych - 6,7 ha. Pracuj膮cy w rolnictwie i le艣nictwie stanowili 26,9% og贸艂u pracuj膮cych w Polsce.5)
Wed艂ug danych powszechnego spisu rolnego w 1996 r. mieli艣my w kraju og贸艂em 3 052 961 indywidualnych gospodarstw domowych w rolnictwie w tym
1 831 768 indywidualnych gospodarstw rolnych na wsi. Ludno艣膰 mieszkaj膮ca w indywidualnych gospodarstwach w rolnictwie stanowi艂a 29% og贸艂u ludno艣ci, za艣 ludno艣膰 osiad艂a w indywidualnych gospodarstwach rolnych na wsi stanowi艂a 50,9% ludno艣ci wiejskiej.
W 1996 r. migracja ludno艣ci ze wsi wynosi艂a 207,1 tys. (w 1995 r. wynosi艂a ona 207,3 tys., w 1990 r. - 296 tys. i zmniejsza si臋 systematycznie z roku na rok);
W 1996 r. wielko艣膰 migracji ludno艣ci na wie艣 wynosi艂a 183,8 tys. (w 1995 r. wynosi艂a ona 180 tys. os贸b; waha si臋 od 184 tys., w 1990 r. poprzez 174 tys. w 1991 r., 180 tys. w 1992 r., 176 tys. w 1993 r., 179 tys. w 1994 r.).
Saldo migracji wie艣 - miasto wynosi艂o:
- w 1990 r. - 113 tys.,
- w 1991 r. - 106 tys.,
- w 1992 r. - 86 tys.,
- w 1993 r. - 60 tys.,
- w 1994 r. - 39 tys.,
- w 1995 r. - 27 tys.,
- w 1996 r. - 23 tys.
Przez ca艂y okres powojenny wie艣 mia艂a wy偶sz膮 stop臋 urodze艅 ani偶eli miasto, a od 1956 r. - nieprzerwan膮 przewag臋 w stopie przyrostu naturalnego. Na wsi wyst臋powa艂a te偶 zawsze ni偶sza przewaga liczby kobiet nad liczb膮 m臋偶czyzn ni偶 w mie艣cie.
Liczba ludno艣ci wiejskiej podlega艂a w ostatnich latach pewnym wahaniom. W 1992 r. nast膮pi艂 wzrost ludno艣ci wiejskiej o 158 tys. i po raz pierwszy wyst膮pi艂a na wsi nadwy偶ka m臋偶czyzn nad kobietami (o 5 tys). W 1993 r. liczba ludno艣ci na wsi spad艂a o 20 tys., a przewaga liczby kobiet nad m臋偶czyznami wynosi艂a 20 tys. W 1994 r. ludno艣膰 wsi wzros艂a o 16 tys. i nadal utrzyma艂a si臋 niewielka przewaga liczby kobiet nad liczb膮 m臋偶czyzn.
Powszechny spis rolny przeprowadzony w czerwcu 1996 r. wykaza艂, 偶e w gospodarstwach domowych u偶ytkownik贸w indywidualnych gospodarstw rolnych (o powierzchni powy偶ej 1 ha u偶ytk贸w rolnych) zamieszkiwa艂o 50,9% ludno艣ci wiejskiej i 3,1% ludno艣ci miejskiej. W gospodarstwach domowych u偶ytkownik贸w dzia艂ek rolnych (o powierzchni do 1 ha u偶ytk贸w rolnych) oraz w gospodarstwach indywidualnych w艂a艣cicieli zwierz膮t gospodarskich, nie posiadaj膮cych u偶ytk贸w rolnych zamieszkiwa艂o 15,5% ludno艣ci wiejskiej oraz 4,5% mieszka艅c贸w miast.
Udzia艂 ludno艣ci w wieku przedprodukcyjnym w og贸lnej liczbie ludno艣ci mieszkaj膮cej w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie wyni贸s艂 27,3%, ludno艣ci w wieku produkcyjnym - 56,0% (w tym ludno艣ci w wieku mobilnym - 37,3%), a ludno艣ci w wieku poprodukcyjnym - 16,7%.
Miejscowo艣ci okre艣lane mianem "wiejskie" (nie posiadaj膮cych praw miejskich) s膮 zr贸偶nicowane pod wzgl臋dem liczby mieszka艅c贸w. Struktura sieci osadniczej tych miejscowo艣ci na pocz膮tku lat dziewi臋膰dziesi膮tych6) przedstawia艂a si臋 nast臋puj膮co:
Liczba miejscowo艣ci og贸艂em |
42 113 |
W tym (w odsetkach): |
|
Do 199 mieszka艅c贸w |
46,7% |
Od 200 do 499 |
35,3% |
Od 500 do 999 |
12,1% |
Od 1000 do 1999 |
4,5% |
Od 2000 do 4999 |
1,3% |
Powy偶ej 5000 |
Wed艂ug stanu na koniec grudnia 1996 r. by艂y w naszym kraju og贸艂em 56 803 miejscowo艣ci wiejskie, w tym: 42 786 wsi oraz 14 017 pozosta艂ych miejscowo艣ci (kolonii, przysi贸艂k贸w, osad).
Struktura spo艂eczna rodzin wiejskich
Zjawiskiem charakterystycznym dla wsi jest wielopokoleniowo艣膰 gospodarstw domowych. We wsp贸lnym gospodarstwie na wsi 偶yj膮 dwie generacje (i dwie rodziny) - trzy razy cz臋艣ciej ni偶 w mie艣cie, a trzy generacje (i trzy rodziny) - siedem razy cz臋艣ciej ni偶 w mie艣cie. W 1995 r. na wsi by艂o: 77,6% gospodarstw jednorodzinnych, 20,9% gospodarstw dwurodzinnych, 1,5% gospodarstw trzy- i wi臋cej rodzinnych (w mie艣cie - odpowiednio: 92,6%, 7,2%, 0,2%).
Przeci臋tna liczba os贸b w gospodarstwie domowym na wsi wynosi艂a 3,6 (w mie艣cie 3,1). W 1995 r. na og贸ln膮 liczb臋 4 116 tys. gospodarstw domowych funkcjonuj膮cych na wsi (w mie艣cie ich liczba wynosi艂a 8 385 tys.) by艂o: 620 tys. gospodarstw jednoosobowych (w mie艣cie 1 848 tys.), 819 tys. gospodarstw dwuosobowych (w mie艣cie - 2 070 tys.), 676 tys. gospodarstw trzyosobowych (w mie艣cie - 1 793 tys.), 762 tys. gospodarstwa czteroosobowe (w mie艣cie 1 735 tys.) oraz 1 239 tys. gospodarstw obejmuj膮cych 5 os贸b lub wi臋cej (w mie艣cie by艂o takich gospodarstw 939 tys.). Tak wi臋c najliczniejsze gospodarstwa na wsi - to gospodarstwa co najmniej pi臋cioosobowe, za艣 w mie艣cie - trzyosobowe. Statystycznie rzecz ujmuj膮c gospodarstwa wiejskie s膮 wi臋ksze liczebnie ani偶eli miejskie.
Je艣li uwzgl臋dnia膰 kryterium spo艂eczno-zawodowe nie za艣 miejsca zamieszkania, r贸偶nice pomi臋dzy "miastem a wsi膮" oka偶膮 si臋 jeszcze bardziej widoczne. Gospodarstwa domowe rolnik贸w s膮 znacznie liczniejsze ni偶 innych grup spo艂eczno-zawodowych. Gospodarstwa domowe 6-osobowe i wi臋cej stanowi膮 6,6% og贸艂u w艣r贸d pracownik贸w, za艣 w艣r贸d u偶ytkownik贸w gospodarstw rolnych odsetek ten wynosi 32,3%.
Udzia艂 dzieci i m艂odzie偶y oraz ludzi starszych w strukturze wieku jest na wsi wy偶szy ni偶 w mie艣cie (w 1995 r. ludno艣ci w wieku 0-14 lat by艂o na wsi 25,1%, w mie艣cie - 21,4%, za艣 ludno艣ci w wieku powy偶ej 60 lat by艂o na wsi 17,6% za艣 w mie艣cie - 14,7%).
Wed艂ug stanu na dzie艅 31 grudnia 1996 r. w艣r贸d mieszka艅c贸w wsi by艂o 4 313 tys. os贸b w wieku przedprodukcyjnym (w tym 2 210 tys. m臋偶czyzn), 8 145 tys. os贸b w wieku produkcyjnym (w tym 4 413 m臋偶czyzn) oraz 2 278 tys. os贸b w wieku poprodukcyjnym (w tym 745 tys. m臋偶czyzn).
Ruch naturalny ludno艣ci jest nieco inny w mie艣cie i na wsi. W 1996 r. jego parametry (na 1000 ludno艣ci) by艂y nast臋puj膮ce:
|
og贸艂em |
miasto |
wie艣 |
(na 1000 ludno艣ci) |
|||
Ma艂偶e艅stwa |
5,3 |
5,1 |
5,6 |
Rozwody |
1,0 |
1,4 |
0,4 |
Urodzenia 偶ywe |
11,1 |
9,6 |
13,4 |
Zgony |
10,9 |
9,3 |
11,0 |
w tym: |
|||
zgony niemowl膮t |
12,2 |
12,7 |
11,7 |
Przyrost naturalny |
1,1 |
0,3 |
2,4 |
Od 1991 r. wsp贸艂czynnik zgon贸w niemowl膮t na 1000 urodze艅 偶ywych kszta艂tuje si臋 na wsi na poziomie ni偶szym ni偶 w mie艣cie (co wi膮偶e si臋 z popraw膮 ochrony macierzy艅stwa na wsi oraz z post臋puj膮c膮 degradacj膮 艣rodowiska naturalnego w mie艣cie).
Du偶e r贸偶nice mi臋dzy miastem a wsi膮 dotycz膮 wska藕nika rozwod贸w.
W 1995 r. na 10 tys mieszka艅c贸w przypada艂o 13 rozwod贸w w mie艣cie i 4 na wsi. Trwa艂o艣膰 ma艂偶e艅stw na wsi nie zawsze oznacza jednak wy偶sz膮 kultur臋 wsp贸艂偶ycia i silniejsze wi臋zy emocjonalne mi臋dzy ma艂偶onkami. Na wsi wyst臋puje te偶 mniej urodze艅 pozama艂偶e艅skich ni偶 w miastach.
Wsp贸艂czynnik dzietno艣ci kobiet wynosi艂 w 1995 r. na wsi 2,27 za艣 w mie艣cie - 1,59. Urodzenia pozama艂偶e艅skie wyst臋puj膮 generalnie znacznie cz臋艣ciej w mie艣cie ni偶 na wsi (trend ten utrzymuje si臋 w Polsce niezmiennie od kilku lat). Jednak w wojew贸dztwach p贸艂nocnych i wschodnich mamy do czynienia z tendencj膮 odwrotn膮 - na tych terenach rodzi si臋 w 艣rodowisku wiejskim wi臋cej dzieci pozama艂偶e艅skich ani偶eli w mie艣cie. Demografowie i socjologowie upatruj膮 przyczyn tego zjawiska w wi臋kszej, ani偶eli w innych rejonach, dezintegracji rodzin wywo艂anej ich szczeg贸ln膮 ruchliwo艣ci膮 przestrzenn膮. W wojew贸dztwach p贸艂nocnych tradycja, przywi膮zanie do "warto艣ci rodzinnych", religijno艣膰 - przeciwdzia艂aj膮ce p艂odzeniu dzieci poza ma艂偶e艅stwem - s膮 znacznie s艂abiej umocowane w 艣wiadomo艣ci spo艂ecznej ni偶 w innych rejonach kraju, i to przede wszystkim uznawane jest za przyczyn臋 nasilenia zjawiska rodzenia dzieci nie艣lubnych.
Rodziny niepe艂ne s膮 na wsi problemem, jednak ich liczba jest znacznie mniejsza, ani偶eli w mie艣cie. W ci膮gu ostatnich dw贸ch lat na miasta przypada niemal dwukrotnie wi臋cej rodzin o jednym 偶ywicielu ni偶 na wsi. Rodzina niepe艂na sk艂ada si臋 najcz臋艣ciej z matki i dzieci i jest wynikiem 艣mierci wsp贸艂ma艂偶onka lub rozwodu.
Poziom 偶ycia ludno艣ci wiejskiej
Rolnictwo polskie absorbuje znaczny odsetek og贸艂u czynnych zawodowo, co r贸偶ni je od wi臋kszo艣ci kraj贸w zachodnich. Przy rozdrobnionej strukturze agrarnej i niskiej wydajno艣ci pracy rodziny rolnicze uzyskuj膮 niski doch贸d. W okresie transformacji ustrojowej zacofane i rozdrobnione rolnictwo umo偶liwia du偶ej liczbie os贸b utrzymanie si臋; wch艂ania t臋 cz臋艣膰 si艂y roboczej, kt贸ra utraci艂a prac臋 w innych sektorach gospodarki i w konsekwencji zapobiega generowaniu bezrobocia.
Charakterystyczne dla okresu przechodzenia od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej s膮 liczne problemy ekonomiczne.
Do najwa偶niejszych, zwi膮zanych z 偶yciem na wsi, nale偶膮: relatywnie niskie dochody ludno艣ci utrzymuj膮cej si臋 z rolnictwa (istnieje wyra藕ny dysparytet dochod贸w gospodarstw domowych ludno艣ci ch艂opskiej i pozach艂opskiej), jawne i ukryte bezrobocie (silne zw艂aszcza w niekt贸rych regionach - dysproporcje regionalne pod tym wzgl臋dem s膮 bardzo znacz膮ce), szeroka sfera ub贸stwa oraz niedorozw贸j infrastruktury socjalnej i komunalnej. Charakteryzuj膮c warunki bytowe rodzin wiejskich trzeba te偶 podkre艣li膰 wy偶szy stopie艅 obci膮偶e艅 os贸b zawodowo czynnych na rzecz zawodowo biernych (dzieci i os贸b starszych). Na wsi zawodowo czynni maj膮 na swym utrzymaniu wi臋cej os贸b ani偶eli w mie艣cie. Jest to istotne, zwa偶ywszy zmniejszaj膮cy si臋 stopniowo udzia艂 pa艅stwa w zakresie 艣wiadcze艅 rodzinnych, rent, ochrony zdrowia, plac贸wek opieku艅czo- wychowawczych.
W okresie przechodzenia do gospodarki rynkowej pog艂臋bi艂y si臋 r贸偶nice w poziomie 偶ycia poszczeg贸lnych rodzin i gospodarstw domowych. Por贸wnanie danych dotycz膮cych okre艣lonych kategorii gospodarstw domowych z punktu widzenia najwy偶szych i najni偶szych dochod贸w na 1 osob臋 wykazuje, 偶e najwi臋ksze zr贸偶nicowanie dochodowe wyst臋puje w gospodarstwach ch艂opskich. One charakteryzuj膮 si臋 tym, 偶e udzia艂 najbiedniejszych by艂 tu najwy偶szy (25,8%, podczas gdy w pracowniczych wynosi艂 on 12,7%, w pracowniczo-ch艂opskich - 11,1%, a w rodzinach emeryt贸w i rencist贸w - 11,7%), za艣 udzia艂 najbogatszych wynosi艂 5,3% og贸艂u, podczas gdy w rodzinach pracowniczych - 8,9%, w pracowniczo-ch艂opskich - 2,8%, w emeryckich - 3,1%).
Wa偶nym elementem oceny poziomu 偶ycia jest wyposa偶enie gospodarstw domowych w dobra trwa艂ego u偶ytku. W 1995 r. telewizor kolorowy posiada艂o 95,7% gospodarstw domowych pracownik贸w i 73,0% rolnik贸w; automat pralniczy - 75,4% pracownik贸w i 33,6% rolnik贸w. Te r贸偶nice 艣wiadcz膮 o relatywnie ni偶szym standarcie 偶ycia ludno艣ci utrzymuj膮cej si臋 z pracy na roli w por贸wnaniu z pracownikami najemnymi, kt贸ry mo偶e wynika膰 po cz臋艣ci z gorszej sytuacji materialnej, po cz臋艣ci za艣 z relatywnie s艂abiej zakorzenionych potrzeb.
W pierwszych latach transformacji udzia艂 wydatk贸w miesi臋cznych na jedn膮 osob臋 na higien臋 osobist膮, ochron臋 zdrowia, a tak偶e o艣wiat臋, kultur臋 i wypoczynek w gospodarstwach ch艂opskich i pracowniczo-ch艂opskich by艂 ni偶szy ni偶 w pracowniczych i emeryckich (cho膰 w ka偶dym typie gospodarstw spada艂 systematycznie). Nie dysponujemy, niestety, danymi z kt贸rych wynika艂oby, jak w kategoriach bezwzgl臋dnych kszta艂tuj膮 si臋 wydatki ponoszone z tytu艂u zaspokajania potrzeb tego rodzaju.
Wykszta艂cenie
Pod wzgl臋dem wykszta艂cenia mieszka艅cy wsi r贸偶ni膮 si臋 znacz膮co od os贸b zamieszka艂ych w miastach. W 1995 r. struktura ludno艣ci wed艂ug wykszta艂cenia by艂a nast臋puj膮ca:
|
na wsi |
w mie艣cie |
- z wykszta艂ceniem wy偶szym |
1,9% |
9,8% |
- z wykszta艂ceniem policealnym |
1,3% |
3,3% |
- z wykszta艂ceniem 艣rednim og贸lnokszta艂c膮cym |
3,0% |
9,6% |
- z wykszta艂ceniem technicznym i zawodowym |
39,2% |
45,9% |
w tym z wykszta艂ceniem zasadniczym zawodowym |
28,0% |
24,6% |
- z wykszta艂ceniem podstawowym |
43,8% |
27,6% |
- z wykszta艂ceniem niepe艂nym podstawowym i bez wykszta艂cenia szkolnego |
10,8% |
3,6% |
(wykszta艂cenia 0,2% nie ustalono) |
|
|
Jak wykazuje tabela ludno艣膰 zamieszka艂a na wsi jest znacznie gorzej wykszta艂cona ani偶eli mieszka艅cy miast. Niemal po艂owa ludno艣ci wiejskiej zako艅czy艂a sw膮 edukacj臋 na szkole podstawowej, co jest ewenementem w艣r贸d pa艅stw Europy. Jedynie co trzydziesty mieszkaniec wsi ma wykszta艂cenie wi臋cej ni偶 艣rednie. Oceniaj膮c skal臋 wykszta艂cenia ludno艣ci wsi, a zw艂aszcza por贸wnuj膮c j膮 z ludno艣ci膮 osiad艂膮 w miastach, trzeba jednak bra膰 pod uwag臋 fakt odmiennej struktury wieku obu tych populacji. Na wsi mamy do czynienia z relatywnie wi臋kszym udzia艂em dzieci i m艂odzie偶y oraz ludzi starszych. Poziom wykszta艂cenia tych kategorii ludno艣ci jest z natury rzeczy ni偶szy, co powinno by膰 uwzgl臋dniane przy ocenie dysproporcji, o kt贸rych mowa.
Na tle og贸lnie s艂abo wyedukowanego spo艂ecze艅stwa polskiego (w por贸wnaniu z europejskimi standardami) wie艣 sprawia szczeg贸lnie niekorzystne wra偶enie.
Je艣li bra膰 pod uwag臋 takie parametry jak liczba szk贸艂, pomieszcze艅 do nauczania, nauczycieli - na okre艣lon膮 liczb臋 uczni贸w - okazuje si臋, 偶e wie艣 g贸ruje tu nad miastem. W roku szkolnym 1996/1997 parametry te by艂y nast臋puj膮ce:
Liczba uczni贸w na: |
|
|
|
miasto |
wie艣 |
1 szko艂臋 |
611 |
136 |
1 pomieszczenie do nauczania |
29 |
17 |
1 nauczyciela |
18 |
14 |
1 oddzia艂 |
25 |
18 |
Jak wykazuj膮 dane szko艂y wiejskie s膮 znacznie mniejsze, posiadaj膮 mniej liczne klasy i znacznie wi臋cej nauczycieli przypadaj膮cych na jednego ucznia.
***
Generalnie rzecz ujmuj膮c dane por贸wnawcze z ostatnich lat, dotycz膮ce struktury demograficznej oraz gospodarki wiejskiej wykazuj膮, 偶e:
- wyst臋puje silne rozproszenie sieci osadniczej,
- struktura osadnicza i demograficzna na polskiej wsi jest w znacznym stopniu spetryfikowana;
- utrzymuje si臋 znaczne rozdrobnienie indywidualnych gospodarstw rolnych oraz s艂abe tempo wzrostu ich wielko艣ci (proces poprawy struktury agrarnej post臋puje bardzo wolno);
- utrzymuje si臋 dysparytet dochod贸w gospodarstw domowych ch艂opskich i pozach艂opskich na niekorzy艣膰 tych pierwszych (wynosi on 60 do 100);
- wyst臋puj膮 silne dysproporcje regionalne pod wzgl臋dem bezrobocia (ukrytego i jawnego), sfery ub贸stwa, niedorozwoju infrastruktury socjalnej i komunalnej.
Prognozy demograficzne do 2020 r.
Jak wynika z prognoz opracowywanych na lata 1995 - 2020 ludno艣膰 wsi b臋dzie wzrasta膰 w stopniu znacznie mniejszym ani偶eli ludno艣膰 miast.
Przyjmuj膮c liczb臋 mieszka艅c贸w w 1995 r. za 100% - liczebno艣膰 mieszka艅c贸w Polski w kolejnych pi臋cioleciach b臋dzie wynosi艂a:
|
Miasto |
Wie艣 |
2000 r. |
100,7 |
100,4 |
2005 r. |
102,6 |
101,7 |
2010 r. |
105,1 |
102,5 |
2015 r. |
107,1 |
102,0 |
2020 r. |
108,6 |
100,3 |
Dane prezentowane w opracowaniu zawarte by艂y przede wszystkim w nast臋puj膮cych publikacjach:
1. Ma艂y Rocznik Statystyczny, Wyd. GUS, Warszawa 1997.
2. Rocznik Statystyczny, Wyd. GUS, Warszawa 1997.
3. Antoni Rajkiewicz (red.): Spo艂ecze艅stwo polskie w latach 1989-1995/96, zagadnienia polityki spo艂ecznej, Warszawa 1997.
4. Zbigniew Strzelecki: Uwarunkowania demograficzne rozwoju sfery us艂ug spo艂ecznych, tekst niepublikowany, Warszawa, 1997.
5. Za艂o偶enia do prognozy ludno艣ci Polski do 2020 roku - materia艂 GUS.
Przypisy
1) Najbardziej aktualne dane zawarte w niniejszej Informacji pochodz膮 z roku 1996 b膮d藕 z roku 1995. Takie bowiem dane zamieszczone s膮 w najnowszych rocznikach statystycznych (1997 r.) i innych dost臋pnych 藕rod艂ach.
2) W nast臋puj膮cych krajach europejskich liczba ludno艣ci wiejskiej jest wy偶sza ni偶 w Polsce: Portugalia (66,1%), Chorwacja (49,2%),
Jugos艂awia (48,0%), Rumunia (45,6%), S艂owacja (43,0%). Najmniejsze skupiska ludno艣ci wiejskiej wyst臋puj膮 w: Belgii (3,5%), Wielkiej Brytanii (8,5%), Holandii (11,0%), Niemczech (14,7%), Danii (15,1%), Szwecji (16,6%). 3) Wed艂ug danych ze spisu powszechnego z 7 grudnia 1988 r. podzia艂 ludno艣ci ze wzgl臋du na miejsce zamieszkania by艂 nast臋puj膮cy: - og贸艂em: 37,9 mln mieszka艅c贸w, w tym: - w mie艣cie: 23,2 mln mieszka艅c贸w - na wsi: 14,7 mln mieszka艅c贸w. W latach 1946 - 1988 liczba ludno艣ci zwi臋kszy艂a si臋 o 14 mln., w tym liczba ludno艣ci miast uleg艂a potrojeniu (zwi臋kszy艂a si臋 z 7,5 mln do 23,2 mln), za艣 liczba ludno艣ci wsi zmniejszy艂a si臋 (z 16,1 mln w 1946 r. do 14,7 mln w 1988 r.)
4) Dane pochodz膮 ze spis贸w powszechnych.
5) Dla por贸wnania: w Niemczech odsetek ten wynosi 2,5%.
6) Dane pochodz膮 z ostatniego spisu powszechnego dokonanego w grudniu 1988 r; wed艂ug opinii specjalist贸w proporcje nie zmieni艂y si臋 zasadniczo do chwili obecnej.
7) Przedstawiony powy偶ej uk艂ad przestrzenny (dodajmy - silnie zr贸偶nicowany regionalnie) wp艂ywa w du偶ym stopniu na warunki bytu ludno艣ci. Ponad 2 mln os贸b 偶yj膮cych w prawie 20 tys. miejscowo艣ci licz膮cych poni偶ej 200 mieszka艅c贸w; z regu艂y nie ma na miejscu szko艂y, lekarza, sklepu itp., cz臋sto nie s膮 do nich doprowadzone drogi bite lub utwardzane. Jeszcze w ko艅cu 1996 r. kilkaset wsi w Polsce nie mia艂o po艂膮cze艅 telefonicznych, a kilka tysi臋cy odczuwa艂o niedob贸r wody pitnej. Post臋p cywilizacyjny na polskiej wsi odbywa艂 si臋 wolniej ni偶 w miastach.
Biuro Studi贸w i Ekspertyz, 1998 r.
Dla potrzeb por贸wna艅 i oceny zmian w rozwoju ludno艣ci wyniki spisu ludno艣ci i mieszka艅 z 1988 r. zosta艂y przeliczone wed艂ug podzia艂u terytorialnego kraju, obowi膮zuj膮cego od 1 stycznia 1999 r.
Nale偶y przypomnie膰, 偶e wszystkie bilanse ludno艣ci, opracowywane dla lat 1989-2001 by艂y prowadzone w聽oparciu o wyniki Powszechnego Spisu Ludno艣ci i Mieszka艅 1988. W kolejnych latach uwzgl臋dniano zmiany wynikaj膮ce z: udokumentowanych fakt贸w urodze艅, zgon贸w, migracji na pobyt sta艂y (wewn臋trznych oraz zagranicznych), jak r贸wnie偶 zmiany administracyjne.
tys.
M臋偶czy藕ni Kobiety
tys.