Wykład 2.

ŹRÓDŁA DANYCH DEMOGRAFICZNYCH

• Dane demograficzne dotyczące stanu, struktury i zmian demograficznych.

• Historia spisów ludności.

• Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań z 2002 roku.

• Szczególna rola GUS w badaniach demograficznych.

Źródła informacji statystycznej o ludności:

• Spisy ludności, zwłaszcza spis powszechny ludności przedstawiający stan i strukturę ludności w jednym momencie na terenie całego kraju oraz naświetlający wszechstronne związki, zachodzące między poszczególnymi rodzajami badanych cech.

• Ewidencja bieżąca ludności. Księgi meldunkowe, dane urzędów stanu cywilnego dotyczące zawierania małżeństw, urodzeń, zgonów (ewidencja ruchu naturalnego ludności), dane Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, dane o zameldowaniach i wymeldowaniach.

• Specjalne badania metodą reprezentatywną

• Specjalne badania monograficzne

• Materiały wtórne

Spis statystyczny dostarcza informacji niezbędnych do ustalenia stanu i struktury zjawisk w ściśle określonym momencie. Spisy dostarczają informacje dotyczące ludności, tj. wieku, płci, zawodu, poziomu wykształcenia itp., jak również informacji o innych wielkościach, w tym charakteryzujących gospodarkę. Przeprowadzane są również spisy nieruchomości, gospodarstw rolnych, zwierząt gospodarskich. Materiały uzyskane podczas kolejnych spisów pokazują dynamikę badanych zjawisk oraz służą do prognozowania ekonomicznego i demograficznego.

Cechy spisu

Wiarygodność spisu zależy od spełnienia następujących warunków:

• powszechność np. spisy ludności prowadzone w całym kraju bez pominięcia jakiegokolwiek rejonu czy obszaru;

• bezpośredniość - informacje powinny być uzyskane bezpośrednio od osób spisywanych;

• jednochwilowość, co oznacza, że zbierane dane dotyczą konkretnego momentu (konkretnego dnia i konkretnej godziny) np. jeżeli momentem spisu jest godzina 12.00, dnia 5 grudnia, to rachmistrz dokonujący spisu 7 grudnia, zobowiązany jest uwzględnić w spisie wszystkie osoby, które żyły do godziny 12.00 5 grudnia, a nie uwzględnić niemowląt urodzonych po tej godzinie;

• służące wyłącznie celom statystycznym, co oznacza, że obowiązuje tajemnica spisowa, a uzyskane dane nie mogą być wykorzystane do innych celów.

Narodowy Spis Powszechny

Specjalnym rodzajem jest przeprowadzany okresowo, na ogół co 10 lat, Narodowy Spis Powszechny. Spis taki jest najobszerniejszą informacją statystyczną o ludności, jej warunkach bytowania i o innych objętych nim zagadnieniach. W Polsce Narodowe Spisy Powszechne przeprowadza Główny Urząd Statystyczny.

Spisy powszechne ludności i mieszkań w Polsce przeprowadzone w XX i XXI wieku

• 1921

• 1931

• 1950

• 1960

• 1970

• 1978

• 1988

• 2002 - Narodowy Spis Powszechny 2002

Ponadto

• spis sumaryczny w 1946

• spisy reprezentatywne (mikrospisy):

• 1974

• 1984

• 1995

Spisy rolne oraz spisy ludności wiejskiej związanej z rolnictwem

• powszechne spisy rolne - wraz ze spisami ludności 1950, 1960, 1970, 2002

• w reprezentacyjnych spisach ludności - 1974, 1984, 1995.

• badanie reprezentacyjne w 1982, 1994

• pełne spisy rolnicze

• 1976

• 1986

• 1996

Historia spisów w skali świata

Spisy osób zdolnych do pracy i noszenia broni - podstawa do ustalania podatków

• W Egipcie w IV w. p.n.e. - spis ludności i jej majątku

• W Chinach w II w. p.n.e. ustalano liczbę ludności oraz liczbę gospodarstw rolnych

• W starożytnym Rzymie - regularne spisy ludności, zwane cenzusami.

• W Europie: od XVIII w. w wielu krajach zaczęto przeprowadzać powszechne i systematyczne spisy ludności

• Najwcześniej w Szwecji w 1749 roku spis ludności i powtarzano go co 5 lat

• Pierwszy spis ludności w USA w 1790 r. (potem co 10 lat), w Rosji carskiej w 1897 roku

• W Polsce pierwszy spis ludności (sumaryczny: liczba ludności) w 1789 roku, a wcześniej spisy ludności miast w 1777 i 1787 roku. Pierwszy imienny spis ludności w 1790 roku.

Z DZIEJÓW POLSKIEJ STATYSTYKI. Lata 1789 - 1998

1789	Przeprowadzono, zarządzony przez Sejm, pierwszy ogólnokrajowy spis ludności i dymów (domów) .
1790	Wprowadzono, zarządzoną przez Sejm, stałą rejestrację ruchu naturalnego ludności.
1807	Stanisław Staszic wydał rozprawę "O statystyce Polski. Krótki rzut wiadomości potrzebnych tym, którzy ten kraj chcą oswobodzić, i tym, którzy w nim chcą rządzić". Było to pierwsze polskie opracowanie, w którym autor dokonał obliczeń liczby mieszkańców ziem polskich w II połowie XVIII wieku.
1808-1810	W Księstwie Warszawskim przeprowadzono pierwsze powszechne (pełne) spisy powszechne ludności.
1810	W Księstwie Warszawskim dla opracowania wyników spisu z lat 1808-1810 utworzono pierwsze na ziemiach polskich Biuro Statystyczne - jedno z pierwszych w Europie.
1811	W Warszawie utworzono pierwszą w Polsce Katedrę Statystyki w Szkole Prawa i Administracji, powierzając jej kierowanie ekonomiście i statystykowi Wawrzyńcowi Surowieckiemu.
1815-1867	Badania statystyczne w Królestwie Polskim (zabór rosyjski) przeprowadziła Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Duchownych.
1817	Jędrzej Śniadecki opublikował w Wilnie rozprawę pt. "O rachunku losów" - pierwszą publikację inicjującą rozwijanie badań dotyczących rachunku prawdopodobieństwa.
1827	W Warszawie ukazała się "Tabela miast, wsi i osad Królestwa Polskiego" - podająca po raz pierwszy drukiem liczbę ludności i domów dla każdej miejscowości. W Poznaniu wydano "Atlas Statystyczny Polski i krajów okolicznych" - jedną z pierwszych tego typu publikacji w Europie.
1830	W Warszawie ukazuje się "Obraz geograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego" autorstwa Franciszka Rodeckiego zawierający tablice statystyczne i informacje tekstowe o ludności, przemyśle, rolnictwie i rzemiośle.
1840	W Wielkim Księstwie Poznańskim przeprowadzono pierwszy pełny powszechny spis ludności i później kolejno co 3 lub 5 lat aż do czasów I wojny światowej.
1843	W Warszawie Józef Słomiński opracował pierwszą polską tablicę wymieralności ludności Królestwa Polskiego.
1850	W Warszawie Ludwik Wolski opublikował "Materiały do statystyki Królestwa Polskiego".
1857	Na terenie Galicji (zabór austriacki) przeprowadzono pierwszy powszechny spis ludności.
24 II 1864	Utworzono w Wydziale Administracyjnym Magistratu m. Warszawy posadę ławnika do spraw statystycznych, którą objął Józef Trzebiecki.
1866	W Krakowie ukazuje się rozprawa Mieczysława Marassá pt. "O pojęciu i zadaniu statystyki" - pierwsza polska publikacja poświęcona teorii i historii statystyki.
1872	We Lwowie zostaje utworzone Miejskie Biuro Statystyczne.
1873	We Lwowie zostaje utworzone Krajowe Biuro Statystyczne, przeprowadzające badania statystyczne na terenie Galicji i funkcjonujące do 1918 r. We Wrocławiu zostaje utworzone Miejskie Biuro Statystyczne.
1876	W Warszawie kierownikiem sekcji statystycznej, jednostki organizacyjnej Magistratu m. Warszawy został prof. Witold Załęski.
9 II 1882	Przeprowadzono w Warszawie pierwszy jednodniowy spis ludności
1884	W Krakowie zostaje utworzone Miejskie Biuro Statystyczne. W Warszawie ukazała się praca prof. Witolda Załęskiego pt. "Teoria statystyki w zarysie" - stanowiąca ważną pozycję w rozwoju teoretycznej myśli statystycznej w Polsce.
1885	Prof. Tadeusz Pilat - dyrektor Krajowego Biura Statystycznego i profesor statystyki na Uniwersytecie Lwowskim został członkiem, założycielem Międzynarodowego Instytutu Statystycznego. Prof. Józef Kleczyński opublikował na łamach "Przeglądu Polskiego" pracę pt. "Międzynarodowy Instytut Statystyczny", będącą jedną z najwcześniejszych publikacji poświęconych tej instytucji.
1887	W Warszawie utworzono Warszawski Komitet Statystyczny, centralną państwową instytucję statystyczną w Królestwie Polskim, funkcjonującą do 1915 r.
1896	W Warszawie Adam Bolesław Danielewicz wydał rozprawę pt. "Podstawy matematyczne ubezpieczeń życiowych", w której opracował w sposób naukowy tablicę wymieralności.
1897	W Królestwie Polskim został przeprowadzony powszechny spis ludności - jedyny dokonany na tym obszarze ziem polskich do I wojny światowej. Wyniki tego spisu pokazały strukturę demograficzną, zawodową, językową i wyznaniową mieszkańców Królestwa.
1905	W Poznaniu utworzono Miejskie Biuro Statystyczne.
1906	W Warszawie Władysław Gosiewski wydał pracę pt. "Zasady rachunku prawdopodobieństwa" - pierwszy polski podręcznik w tej dziedzinie.
1910	W Krakowie utworzono dla Galicji Krajowe Biuro Statystyki Przemysłowej prowadzące swe badania w oparciu o spisy i ankiety przemysłowe.
9 IV 1912	W Krakowie zostaje utworzone Polskie Towarzystwo Statystyczne - pierwsza profesjonalna organizacja statystyków polskich.
1913-1915	Trzy pierwsze Roczniki Statystyczne Władysława Grabskiego
1915	Polskie Towarzystwo Statystyczne wydało w Krakowie "Statystykę Polski" , pierwszy polski rocznik statystyczno-historyczny, będący do dzisiaj cennym źródłem danych liczbowych o przeszłości ziem polskich.
1916	Ukazał się w Wiedniu "Geograficzno-statystyczny atlas Polski" opracowany przez prof. Eugeniusza Romera.
13 VII 1918	Rada Regencyjna Królestwa Polskiego wydała reskrypt o utworzeniu i organizacji Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) - centralnej państwowej instytucji statystycznej.
8 XI 1918	Pierwszym Prezesem GUS został prof. dr Józef Buzek - wykładowca statystyki na Uniwersytecie Lwowskim.
21 X 1919	Sejm Ustawodawczy wydał ustawę o organizacji statystyki administracyjnej.
1920	Wydano przez GUS pierwszy "Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej".
30 IX 1921	GUS przeprowadził Pierwszy Powszechny Spis Ludności.
24 X 1929	Dyrektorem GUS został prof. dr Edward Szturm de Sztrem.
1929	W Warszawie odbyła się - zorganizowana przez GUS - XVIII Plenarna Sesja Międzynarodowego Instytutu Statystycznego.
9 XII 1931	GUS przeprowadził Drugi Powszechny Spis Ludności.
IX 1939	GUS przerwał swą działalność po wybuchu II wojny światowej.
1940-1944	W Krakowie działał - utworzony przez niemieckie władze okupacyjne - Statistisches Amt prowadzący badania statystyczne na terenie części ziem Polski tzw. Generalnej Guberni.
1 III 1943	Niemieckie władze okupacyjne przeprowadziły na terenie Generalnej Guberni sumaryczny spis ludności.
12 III 1945	Rada Ministrów reaktywowała w Warszawie GUS i mianowała jego dyrektorem prof. dr Stefana Szulca.
VII 1945	GUS przeprowadził na terenie: - Polski spis zakładów przemysłowych (czynnych i nie czynnych) oraz zakładów rzemieślniczych zatrudniających ponad 5 pracowników - części ziem Polski spis rolny (bez obszarów północnych i zachodnich).
14 II 1946	GUS przeprowadził sumaryczny spis ludności.
31 VII 1946	Dekret o organizacji statystyki państwowej i o Głównym Urzędzie Statystycznym ustanawiał GUS naczelnym organem statystyki państwowej w Polsce.
XI 1947	Ukazał się pierwszy po wojnie Rocznik Statystyczny.
11 VIII 1949	Prezesem GUS został Zygmunt Padowicz.
3 XII 1950	GUS przeprowadził Narodowy Spis Powszechny.
28 III 1952	Zmiana zakresu działania władz naczelnych w dziedzinie statystyki państwowej
V 1956	Po 5-cio letniej przerwie ukazał się Rocznik Statystyczny zawierający dane za 1955 r.
V 1958	Wznowiono po raz pierwszy po II wojnie wydawanie "Małego Rocznika Statystycznego".
1958	GUS przeprowadził spis kadrowy dotyczący stanu i rozmieszczenia kadr wykwalifikowanych; kolejne spisy kadrowe były przeprowadzane co kilka lat.
1960	GUS przeprowadził powszechną inwentaryzację środków trwałych wraz z ich wyceną.
6 XII 1960	GUS przeprowadza Narodowy Spis Powszechny.
15 II 1962	Weszła w życie "Ustawa o organizacji statystyki państwowej" stwierdzająca, że organami statystyki państwowej są: GUS i regionalne urzędy statystyczne (wojewódzkie, miejskie i powiatowe).
22 III 1965	Prezesem GUS został Prof. dr Wincenty Kawalec.
1965	GUS przeprowadził spis zakładów przemysłowych.
1966	Powołano Naukowa Rada Statystyczna jako organ doradczy i opiniodawczy przy Prezesie GUS.
24 V 1967	Uchwała Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów utworzył Zarząd Mechanizacji i Automatyzacji Opracowań Statystycznych - odrębną jednostkę organizacyjną GUS dla zarządzania informatyką w statystyce.
X 1967	W GUS zainstalowano pierwszy komputer "ICL-1905".
1967	GUS przeprowadził sumaryczny spis zasobów mieszkaniowych.
8 XII 1970	GUS przeprowadził Narodowy Spis Powszechny.
18 IV 1972	Prezesem Głównego Urzędu Statystycznego został prof. dr Stanisław Kuziński.
1974	GUS przeprowadził pierwszy po wojnie Mikrospis.
1-9 IX 1975	W Warszawie po raz drugi odbyły się obrady Sesji Plenarnej Międzynarodowego Instytutu Statystycznego.
1 VI 1975	Podział administracyjny Polski na 49 województw doprowadził jednocześnie do utworzenia 49 Wojewódzkich Urzędów Statystycznych.
7 XII 1978	GUS przeprowadził Narodowy Spis Powszechny.
24 VIII1980	Prezesem GUS został Prof. dr Wiesław Sadowski.
26 II 1982	Weszła w życie nowa "Ustawa o statystyce państwowej".
1982	Prezes Rady Ministrów powołał Radę do spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej jako organ opiniodawczy i wnioskodawczy w sprawach programów badań statystycznych oraz doskonalenia statystyki i systemów informatycznych.
1988	Utworzono Centrum Informatyki Statystycznej jako jednostkę organizacyjną GUS, której zostały podporządkowane ośrodki elektroniczne resortu statystyki na terenie kraju.
6 XII 1988	GUS przeprowadził Narodowy Spis Powszechny.
5 I 1989	Prezesem GUS został dr Franciszek Kubiczek.
24 V 1989	Zmiana ustawy o statystyce państwowej
X 1990	GUS zawarł porozumienie o współpracy z Eurostatem.
15 I 1991	Prezesem GUS został dr Bohdan Wyżnikiewicz.
21 VI 1991	Przedstawiciele urzędów statystycznych Polski, Czechosłowacji i Węgier podpisali porozumienie o "Organizacji Współpracy Statystycznej Krajów Europy Środkowej" - CE-STAT.
1991	Polska została wybrana na czteroletnią kadencję w latach 1994-1996 na członka Komisji Statystycznej ONZ.
10 II 1992	Prezesem GUS został dr Józef Oleński.
1992	GUS rozpoczął badania reprezentacyjne aktywności ekonomicznej ludność (BAEL)
1992	GUS obchodził 75-lecie swego istnienia i 200-lecie statystyki polskiej.
1993	GUS uruchomił Komputerowy System Informacyjny Bulletin Board System (BBS)
VI 1994	Udział GUS w wystawie EUROINFO 94
29 VI 1995	Sejm uchwalił Ustawę o statystyce publicznej, która weszła w życie od 1 listopada 1995 r.
VI 1995	Rozpoczęto prace nad uruchomieniem w Internecie stron www GUS i US w m. st. Warszawie brali udział w wystawie EUROINFO 95
4-6 XII 1995	GUS brał udział w międzynarodowej wystawie Online w Londynie
27XII1995	Powołano skład osobowy Rady Statystyki jako organu opiniodawczo - doradczego w sprawach statystyki przy Prezesie Rady Ministrów.
4 I 1996	Prezes Rady Ministrów powołał na stanowisko Prezesa GUS Tadeusza Toczyńskiego. Przewodniczącym Rady Statystyki został wybrany dr Franciszek Kubiczek.
IV 1996	GUS przystąpienie wraz z NBP i Ministerstwem Finansów do zorganizowanego przez MFW Specjalnego Standardu Upowszechniania Danych (SDDS - The Special Data Dissemination Standard)
3 - 5 12 1996	GUS brał udział w międzynarodowej wystawie Online w Londynie
1996	GUS przeprowadził Powszechny Spis Rolny.
31 XII 1996	Rok 1997 został ogłoszony przez Prezesa GUS Rokiem Statystyki Rolnictwa
3 II 1997	Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów został nadany Statut GUS
6 - 9 III 1997	GUS i PTS Oddział Warszawa prezentował publikacje statystyczne na 4 Targach Książki Szkolnej EDUKACJA 97 w Warszawie
21 III 1997	Prezes GUS nadał Regulamin Organizacyjny GUS, obowiązujący od 1 kwietnia 1997 r.
13 V 1997	Prezes GUS powołał Programową Komisję Spisową NSP 2000
VI 1997	Uruchomiono w Internecie strony www w wersji polskiej
30 VI 1997	Podpisano porozumienie o współpracy pomiędzy GUS a Polskim Towarzystwem Statystycznym
15 X 1997	Prezes GUS nadał statuty Centralnemu Ośrodkowi Informatyki Statystycznej w Warszawie i Ośrodkowi Informatyki Statystycznej w Radomiu
XII 1997	Uruchmiano strony internetowe w wersji angielskiej
I -XII 1998	Uruchamiano sukcesywnie strony internetowe urzędów statystycznych
5-8 III 1998	Polskie Towarzystwo Statystyczne uczestniczyło w 5 Targach Książki Szkolnej EDUKACJA 98
29 VI 1998	Prezes GUS nadał statut Zakładowi Badań Statystyczno-Ekonomicznych GUS i PAN
13 VII 1998	W 80 rocznicę utworzenia GUS Dyrekcja Okręgu Poczty w Warszawie wprowadziła do obiegu po raz pierwszy znaczek pocztowy, okolicznościową nalepkę polecenia "R", kopertę Pierwszego Dnia Obiegu (FDC) oraz stempel okolicznościowy z datą 13 lipca 1998 r.
14-19 VII 1998	W Brukseli przeprowadzono rozmowy Polski z Unią Europejską na temat przeglądu prawa wspólnotowego w obszarze negocjacyjnym "Statystyka" (tzw. screening).
15 X 1998	Prezes GUS wprowadził z dniem 1 I 1999 r. nowy terytorialny zasięg działania i struktura organizacyjna 16 urzędów statystycznych oraz ustalił zasady tworzenia i zadania oddziałów urzędów statystycznych
1 XII 1998	Prezes GUS nadał statut Zakładowi Obsługi GUS
2 XII 1998	Ukazała się publikacja "Polska w nowym podziale terytorialnym" - pierwsze wydawnictwo zawierające dane za 1997 r w podziale kraju na 16 województw.
17 XII 1998	Prezesa GUS określił organizację i zadania Sekretariatu Prezesa GUS i Biura Dyrektora Generalnego Urzędu
23 XII 1998	Ukazał się Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 1998 - po raz pierwszy po 1945 r. w polsko-angielskiej wersji językowej, a także na CD ROM

MIEJSKIE SŁUŻBY STATYSTYCZNE

1864	Posada ławnika
1876	Sekcja Statystyczna Administracyjnego Magistratu
1872	Biuro Statystyczne we Lwowie
1873	Biuro Statystyczne we Wrocławiu
1884	Biuro Statystyczne w Krakowie
1905	Biuro Statystyczne w Poznaniu
1916	Wydział Statystyczny Magistratu
1918	Biuro Statystyczne w Łodzi, w Bydgoszczy Referat Statystyczny w Lublinie
1920	Referat Statystyczny w Sosnowcu
1921	Referat Statystyczny w Białymstoku, w Wilnie, w Piotrkowie Trybunalskim
1925	Biuro Statystyczne w Łucku Referat Statystyczny w Grodnie, w Kaliszu
1927	Biuro Statystyczne w Katowicach Referat Statystyczny w Gnieźnie, we Włocławku, w Żyrardowie
1928	Biuro Statystyczne w Tomaszowie Mazowieckim
1929	Biuro Statystyczne Częstochowie, w Radomiu Referat Statystyczny w Toruniu, w Płocku, w Pabianicach, w Ostrowcu Świętokrzyskim

POWSZECHNE SPISY LUDNOŚCI
W POLSCE

• 1789 - Przeprowadzono, zarządzony przez Sejm, pierwszy ogólnokrajowy spis ludności i dymów (domów)

• 1808-1810 - W Księstwie Warszawskim pierwsze powszechne (pełne) spisy ludności

• 1810 - Do obliczenia wyników spisu ludności w Księstwie Warszawskim powołano pierwsze na ziemiach polskie Biuro Statystyczne

• 1840 - Na obszarze Wielkiego Księstwa Poznańskiego przeprowadzono pierwszy powszechny spis ludności; później kolejne spisy ludności przeprowadzano aż do 1914 (co 3 lub 5 lat)

• 1857 - Na terenie Galicji przeprowadzono pierwszy powszechny spis ludności i kolejne w latach 1869, 1880, 1890, 1900, 1910

• 1897 - W Królestwie Polskim zostaje przeprowadzony powszechny spis ludności - jedyny dokonany na tym terenie do I wojny światowej

• 30 IX 1921 - Główny Urząd Statystyczny przeprowadza na terenie Polski 1-szy Powszechny Spis Ludności

• 9 XII 1931 - Główny Urząd Statystyczny przeprowadza w Polsce 2-gi Powszechny Spis Ludności

• 1 III 1943 - Niemieckie władze okupacyjne przeprowadzają na terenie Generalnej Gubernii Sumaryczny Spis Ludności

• 14 II 1946 - Główny Urząd Statystyczny przeprowadza w Polsce 1-szy po wojnie Sumaryczny Spis Ludności

• 3 XII 1950 - Główny Urząd Statystyczny przeprowadza Narodowy Spis Powszechny

• 6 XII 1960 - Główny Urząd Statystyczny przeprowadza Narodowy Spis Powszechny

• 8 XII 1970 - Główny Urząd Statystyczny przeprowadza Narodowy Spis Powszechny

• 7 XII 1978 - Główny Urząd Statystyczny przeprowadza Narodowy Spis Powszechny

• 6 XII 1988 - Główny Urząd Statystyczny przeprowadza Narodowy Spis Powszechny

1789 - Ukazanie proporcji

1789 - tabela ludności

1921

1921

1921 Formularz s. 4

Formularz 1921

Według zaleceń Biura Statystycznego ONZ:

• Cechy geograficzne

• Miejsce pobytu w czasie spisu

• Miejsce stałego zamieszkania

• Charakter miejsca zamieszkania (wieś, miasto)

• Informacje dotyczące gospodarstwa domowego

• Stosunek do głowy gospodarstwa domowego

• Rodzaj gospodarstwa domowego

• Wielkość gospodarstwa domowego

• Cechy osobiste

• Płeć

• Wiek

• Stan cywilny

• Obywatelstwo

• narodowość

• Cechy ekonomiczne

• Zawód wykonywany

• Główne źródło utrzymania

• Gałąź gospodarki

• Stanowisko społeczne

• Stosunek do pracy

• Miejsce pracy

• Cechy dotyczące wykształcenia

• Poziom wykształcenia

• Rodzaj wykształcenia

• Dodatkowe pytania, np. dane dotyczące płodności kobiet

• Ogólna liczba dzieci żywo urodzonych

• Długość trwania aktualnego małżeństwa

• Czy aktualne małżeństwo jest pierwszym

• Daty urodzenia kolejnych dzieci

21 maja - 8 czerwca 2002 r.

1. Spisy 2002 obejmą około:

• 40 mln ludności

• 12 mln gospodarstw domowych

•  2 mln indywidualnych gospodarstw rolnych

•  1 mln indywidualnych działek rolnych

2. W spisach 2002 będzie uczestniczyć około:

•  180   tys. rachmistrzów 

•    33   tys. osób zatrudnionych w 3 tys. biur spisowych

•     2,5 tys. statystyków zatrudnionych przy
                 opracowywaniu wyników spisów

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań  2002

oraz

Powszechny Spis Rolny  2002

Podstawy prawne | Formularze | Organizacja | Poufność danych | Efekty spisów | Zakres  NSP i PSR  | Wyniki NSP i PSR

3. Ważniejsze daty w przygotowaniu do realizacji spisów: 1.06.2001 - 15.02.2002              przygotowanie wykazów mieszkań i budynków w obwodach spisowych kwiecień 2002                         szkolenia  (około 7 tys. szkoleń) 21.05 - 8.06.2002                      przeprowadzenie spisów lipiec - grudzień 2002             rejestracja, kontrola i opracowanie danych spisowych 2003 - 2004                              opracowanie i publikacja wyników

	Czynności spisywania dokonują rachmistrze spisowi, tj. osoby powołane przez dyrektora wojewódzkiego urzędu statystycznego, na wniosek gminnego komisarza spisowego spośród pełnoletnich osób godnych zaufania, posiadających co najmniej średnie wykształcenie
	Rachmistrze rekrutowani będą głównie z terenu, gdzie będą przeprowadzać spis
	Rachmistrz będzie wyposażony w legitymację upoważniającą go do przeprowadzenia spisu, zawierającą  niepowtarzalny identyfikator,  zdjęcie oraz imię i nazwisko, pieczęć urzędu statystycznego, imienną pieczątkę i podpis dyrektora urzędu
	Spis powszechny prowadzony będzie we współpracy z samorządami. O terminie spisu będą poinformowane zarówno osoby spisywane, jak i administracje domów i osiedli
	Przed spisem rachmistrz dokona tzw. obchodu przedspisowego, w celu ustalenia z mieszkańcami właściwego terminu wywiadu
	Dopuszcza się też możliwość wypełnienia formularzy spisowych samodzielnie przez osoby podlegające spisowi

Zbierane w spisie dane osobowe są poufne i podlegają szczególnej ochronie Zgodnie z ustawą o statystyce publicznej z 1995 r. oraz ustawą o NSP z 2 grudnia 1999 r.  Wszystkie osoby związane z organizacją spisu, zbieraniem i przetwarzaniem danych są zobowiązane do zachowania tajemnicy uzyskanych danych Rachmistrz przed przystąpieniem do czynności spisywania składa na piśmie przyrzeczenie zachowania tajemnicy spisowej Wyniki spisu zostaną opracowane w zestawieniach tabelarycznych tak pogrupowanych, aby identyfikacja danych o poszczególnych osobach była niemożliwa. Zobowiązanie zachowania tajemnicy zbieranych danych, w tym spisowych,  jest naczelną i podstawową zasadą statystyki.

Dane ze spisów:

	dają najpełniejszy zbiór danych o ludności, warunkach mieszkaniowych i rolnictwie,
	stwarzają możliwość opisania zbiorowości gospodarstw domowych i rodzin,
	dostarczają danych dla wszystkich jednostek podziału administracyjnego kraju,
	dostarczają danych dla poszczególnych zbiorowości osób: gospodarstw domowych, rodzin, gospodarstw rolnych,
	stanowią bazę dla porównań i analiz wieloletnich,
	stanowią bazę i źródło danych do realizacji zobowiązań międzynarodowych, a w tym przede wszystkim zobowiązań w stosunku do ONZ i jego agend, OECD i UE oraz innych instytucji międzynarodowych.

Ponadto w samej statystyce dane spisowe będą wykorzystywane do:

    - bilansów ludności, 
    - bilansów zasobów mieszkaniowych,
    - szacunków w następnych latach stanu ludności i mieszkań oraz produkcji rolnej,
    - szacunków gospodarstw domowych i rodzin,
    - zbudowania operatów do losowania prób dla różnych badań statystycznych,

posłużą także do zarządzania na wszystkich szczeblach podziału administracyjnego kraju 

Dane zagregowane będą:

    - zawarte w bazach danych,
    - przedstawione w publikacjach i opracowaniach,
    - udostępniane na CD-ROM, dyskietkach, wydrukach, poprzez e-mail'e i sieci.

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań  obejmie: osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach zbiorowego zamieszkania, mieszkania i budynki, w których znajdują się mieszkania oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami, osoby nie mające miejsca zamieszkania. W ramach Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań zostaną przeprowadzone badania dodatkowe: Migracje długookresowe, trwające co najmniej 12 miesięcy, Dzietność kobiet, jako badanie dobrowolne na próbie reprezentacyjnej.

Rachmistrze spisowi dokonują spisywania na formularzach A, M, D
A	tematyka ludnościowo - mieszkaniowa
M	migracje długookresowe
D	dzietność kobiet (dobrowolne badanie reprezentacyjne)

     Na formularzu A, który obejmuje najważniejsze dane spisowe, poza niezbędnymi danymi adresowymi i charakterystyką spisywanego pomieszczenia przedmiotem spisu będą:

I	Ludność, gospodarstwa domowe, rodziny
II	Aktywność ekonomiczna ludności
III	Narodowość
IV	Źródło utrzymania oraz tytuł prawny użytkowania mieszkania
V	Opis mieszkania
VII	Opis budynku

    Na formularzu M spisywane będą migracje długookresowe ludności, obejmujące osoby, które w latach 1989 - 2002 przebywały poza obecnym miejscem zamieszkania przez okres co najmniej 12 miesięcy.

    Na formularzu D dotyczącym reprezentacyjnego badania dzietności spisywane będą niezbędne informacje o badanych kobietach.

Na podstawie spisu dowiemy się :

Ile nas jest:	kobiet, mężczyzn, dzieci, osób dorosłych i starszych
Jacy jesteśmy:	jaki jest nasz stan cywilny, poziom wykształcenia, ile jest rodzin, jak liczne są polskie rodziny , ile i jakie tworzymy gospodarstwa domowe
Czym się zajmujemy:	czy pracujemy jako pracownicy najemni lub na własny rachunek czy też poszukujemy pracy, czy posiadamy gospodarstwo rolne, z czego się utrzymujemy (z pracy, emerytury, renty itp.)
Jak mieszkamy:	czy mieszkamy samodzielnie, ile mamy izb, jaką powierzchnię użytkową mieszkania, czy mamy w mieszkaniu bieżącą wodę, łazienkę, gaz, centralne ogrzewanie

Wyniki spisu będą fotografią stanu i rozmieszczenia ludności w Polsce , jej cech demograficzno - społecznych , aktywności zawodowej, warunków życia i warunków mieszkaniowych.
Posłużą  do określania kierunków przemian demograficznych i społecznych w Polsce oraz wskażą miejsce Polski w Europie i świecie 

W ramach światowego spisu ludności zgodnie z rekomendacją ONZ prawie wszystkie kraje przeprowadzają powszechne spisy ludności i mieszkań.    Wyniki tego spisu będą podsumowaniem o rozwoju ludności na świecie w końcu drugiego tysiąclecia ery nowożytnej oraz podstawą do oceny perspektyw przemian ludnościowych w latach przyszłych.

 

Powszechny Spis Rolny

21 maja - 8 czerwca 2002 r.

Powszechnym Spisem Rolnym zostaną objęte: indywidualne gospodarstwa rolne, działki rolne, właściciele zwierząt gospodarskich nie posiadający użytków rolnych, inne podmioty gospodarcze prowadzące działalność rolniczą, a także: osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, których podstawowym rodzajem działalności jest prowadzenie upraw rolnych, warzywnictwa, ogrodnictwa, chów i hodowla zwierząt, działalność usługowa związana z uprawami rolnymi, chowem i hodowlą zwierząt, z wyjątkiem działalności weterynaryjnej, gospodarki łowieckiej, hodowli i pozyskiwania zwierząt łownych, łącznie z pokrewną działalnością usługową, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które niezależnie od rodzaju działalności podstawowej są użytkownikami użytków rolnych o powierzchni przekraczającej 1 ha lub prowadzą chów zwierząt gospodarskich,

W formularzach spisowych znajdują się pytania ujęte w 15 działach tematycznych:

I	Powierzchnia gospodarstwa
II	Struktura własnościowa użytków rolnych gospodarstwa
III	Struktura dochodów
IV	Działalność gospodarcza
V	Pracujący w indywidualnym gospodarstwie rolnym
VI	Powierzchnia zasiewów
VII	Powierzchnia inna
VIII	Pogłowie zwierząt gospodarskich
IX	Rozdysponowanie produkcji rolniczej
X	Infrastruktura gospodarstwa
XI	Budynki i budowle
XII	Magazynowanie w gospodarstwie
XIII	Nawozy i pestycydy w gospodarstwie
XIV	Maszyny i urządzenia rolnicze
XV	Wybrane wydatki w gospodarstwie

SPIS przeprowadzą rachmistrze spisowi - ci sami, którzy przeprowadzą spis powszechny ludności i mieszkań
Na formularzach o symbolu:
R1	w indywidualnych gospodarstwach rolnych
R2	u użytkowników działek i właścicieli zwierząt gospodarskich nie posiadających użytków rolnych
Formularz o symbolu R3 wypełniają samodzielnie
R3	osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej i przekażą go do urzędu statystycznego, na terenie którego jest siedziba osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej

Przeprowadzenie Powszechnego Spisu Rolnego w 2002 r. umożliwi:

	opracowanie pełnego zestawu informacji o gospodarstwach rolnych i związanych z nimi gospodarstwach domowych
	zebranie informacji niezbędnych dla finansowania procesów integracyjnych z Unią Europejską oraz zapewnienie podstaw informacyjnych w pierwszych latach członkostwa, zgodnie z wymogami UE
	wykonanie zobowiązań Polski w zakresie dostarczenia informacji dla potrzeb organizacji międzynarodowych, UE i ONZ
	uzyskanie aktualnych operatów losowania prób gospodarstw rolnych dla prowadzenia różnych badań reprezentacyjnych, dotyczących wsi i rolnictwa

Dalsze  informacje o realizacji prac spisowych będą podawane sukcesywnie.

Polish census of 2002

From Wikipedia, the free encyclopedia

Polish census of 2002 (Polish: Narodowy Spis Powszechny 2002) was a census in Poland taken from 21 May to 8 June 2002.

Results

• 96% of surveyed declared Polish ethnicity; 1,23% other and 2,03% gave no answer.

Significant ethnic minorities

In addition to Poles, ethnic groups of more than 25,000 people compose the following:

Ethnicity	Quantity	Living mostly in...
Silesians	173,153	Silesian Voivodeship, Opole Voivodeship
Germans	152,897	Silesian Voivodeship, Opole Voivodeship
Belarusians	48,737	Podlaskie Voivodeship
Ukrainians	30,957	Warmian-Masurian Voivodeship
Roma	12,855	spread out evenly
Russians	6,103	Masovian Voivodeship (Warsaw)
Lemkos	5,863	Lower Silesian Voivodeship
Lithuanians	5,846	Podlaskie Voivodeship
Kashubians	5,062	Pomeranian Voivodeship
Slovakians	2,001	Lesser Poland Voivodeship
Vietnamese	1,808	Masovian Voivodeship (Warsaw)
French	1,633	Masovian Voivodeship (Warsaw)
American	1,541	spread out evenly
Greek	1,404	spread out evenly
Italian	1,367	Masovian Voivodeship (Warsaw)
Jews	1,133	Masovian Voivodeship (Warsaw)
Bulgarian	1,112	Masovian Voivodeship (Warsaw)
Armenians	1,082	Masovian Voivodeship (Warsaw)
Czechs	831	spread out evenly
British	800	Masovian Voivodeship (Warsaw)
...
Tatars	495	majority in Białystok and Trójmiasto

See also

• Demographics of Poland

References

• (Polish) Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 w zakresie deklarowanej narodowości oraz języka używanego w domu

This Poland-related article is a stub. You can help Wikipedia by expanding it.

Retrieved from "http://en.wikipedia.org/wiki/Polish_census_of_2002"

Categories: Demographics of Poland | 2002 in Poland | National censuses | Poland stubs

LUDNOŚĆ

Rozdział I.  STAN I STRUKTURA DEMOGRAFICZNA

1. Stan ludności

Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 r., wykazały, że liczba ludności Polski wynosiła 38 230,1 tys. osób. Od ostatniego spisu powszechnego, tj. od dnia 6 grudnia 1988 r. ludność kraju zwiększyła się o 351 tys. mieszkańców, tj. o niespełna 1%. W miastach przybyło 435 tys. osób, a liczba mieszkańców wsi zmniejszyła się o 84 tys. osób.

W 2002 roku ludność miejska stanowiła 61,8% ogółu ludności (w 1988 r. udział ten wynosił - 61,2%), ludność wiejska 38,2% (w 1988 r. - 38,8%). Zwiększenie liczby ludności w miastach na niekorzyść wsi w dużej mierze było spowodowane wprowadzanymi systematycznie w latach dziewięćdziesiątych zmianami administracyjnymi. Zmiany te polegały na nadawaniu praw miejskich miejscowościom wiejskim oraz - przede wszystkim - na rozszerzaniu granic miast poprzez włączanie do nich terenów wiejskich. W okresie międzyspisowym tempo przyrostu ludności w miastach wyniosło 1,88%, na wsi stopa ubytku wyniosła minus 0,57 %.

Gęstość zaludnienia, tj. liczba osób przypadających na 1 km² powierzchni kraju wyniosła 122 osoby (w 1988 r. - 121 osób); w miastach 1116 (o 28 mniej niż w 1988 r.), na wsi 50 osób - bez zmian w stosunku do poprzedniego spisu.

Tabl. I. 1. Ludność według płci w latach 1988 i 2002 (na podstawie wyników spisów)

Wyszczególnienie	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety
6. XII. 1988 (w tys.)	37879,1	18464,6	19414,5
20. V. 2002 (w tys.)	38230,1	18516,4	19713,7
Różnica w latach 1988-2002 (w tys.)	+ 351,0	+ 51,8	+ 299,2
Dynamika zmian (1988 = 100)	100,9	100,3	101,5

W okresie międzyspisowym zmieniły się również proporcje ludności według płci; w 2002 r. mężczyźni stanowili 48,4% ogółu ludności wobec 48,7% w 1988 r. Tym samym udział kobiet zwiększył się o 0,3 punktu do 51,6%. Wzrósł także (o 1,4 punktu) współczynnik feminizacji; aktualnie na 100 mężczyzn przypada 106,5 kobiet.

W 2002 roku (podobnie jak w 1988 r.) najwięcej ludności liczyły województwa: mazowieckie - 5124,0 tys. mieszkańców, co stanowiło 13,4% ogółu ludności kraju, śląskie - 4742,9 tys. (12,4%), wielkopolskie - 3351,9 tys. (8,8%) i małopolskie - 3232,4 tys. (8,5%). Najmniejsze województwa to: lubuskie - 1008,9 tys. (2,6%), opolskie - 1065,1 tys. (2,8%) oraz podlaskie - 1208,6 tys. ludności (3,2%).

Zmiany w rozwoju ludności, jakie zaobserwowano w latach 1989-2002, były zróżnicowane w poszczególnych województwach. W sześciu odnotowano spadek liczby ludności; największy w woj. łódzkim i śląskim (po 3,4%). Z kolei najwyższy przyrost ludności wystąpił w woj. małopolskim (o 4,7%), podkarpackim (4,2%) i pomorskim (4,0%) - p. tabl. I. 2. oraz I. 3.

Tabl. I. 2. Ludność według płci i województw - spisy ludności 1988 i 2002

Województwa	1988			2002
		ogółem	mężczyźni	kobiety	ogółem	mężczyźni	kobiety
		w tysiącach
POLSKA	37879,1	18464,6	19414,5	38230,1	18516,4	19713,7
Dolnośląskie	2948,2	1432,9	1515,3	2907,2	1397,3	1509,9
Kujawsko-pomorskie	2044,0	990,2	1053,8	2069,3	999,8	1069,5
Lubelskie	2209,2	1080,1	1129,1	2199,1	1068,8	1130,3
Lubuskie	982,9	481,9	501,0	1008,9	490,1	518,8
Łódzkie	2703,7	1296,2	1407,5	2612,9	1246,6	1366,3
Małopolskie	3087,5	1501,1	1586,4	3232,4	1569,6	1662,8
Mazowieckie	4997,8	2414,6	2583,3	5124,0	2462,3	2661,7
Opolskie	1080,7	527,7	553,0	1065,1	517,1	548,0
Podkarpackie	2018,9	986,8	1032,0	2103,8	1029,5	1074,3
Podlaskie	1188,4	586,0	602,4	1208,6	591,2	617,4
Pomorskie	2095,1	1028,6	1066,6	2179,9	1061,7	1118,2
Śląskie	4907,9	2410,5	2497,4	4742,9	2296,2	2446,7
Świętokrzyskie	1317,6	645,2	672,3	1297,5	633,8	663,7
Warmińsko-mazurskie	1398,2	688,9	709,3	1428,4	698,1	730,3
Wielkopolskie	3236,4	1573,9	1662,5	3351,9	1626,7	1725,2
Zachodniopomorskie	1662,6	820,2	842,4	1698,2	827,6	870,6

W 2002 roku (podobnie jak w 1988) najwięcej ludności miejskiej liczyły województwa: śląskie - (79,1% ogółu ludności województwa), dolnośląskie (71,4%), zachodniopomorskie (69,5%) oraz pomorskie (68,1%). Najmniejszą liczbę mieszkańców miast odnotowano w województwach: lubelskim (46,6% ogółu ludności województwa), świętokrzyskim (45,9%) i podkarpackim (40,5%).

Gęstość zaludnienia w poszczególnych regionach Polski - mierzona liczbą osób przypadających na 1 km² - przedstawia mapka 1.


Mapka  1. Gęstość zaludnienia w dniu 20 maja 2002 r.

Tabl. I. 3. Przyrosty/ubytki ludności według płci i województw w latach 1988 i 2002

Województwa	Przyrost / ubytek
		ogółem	mężczyźni		kobiety	ogółem	mężczyźni	kobiety
		w tysiącach				w %
POLSKA	+ 351,0		+ 51,8	+ 299,2	+ 0,9	+ 0,3	+ 1,5
Dolnośląskie	- 41,0		- 35,6	- 5,4	- 1,4	- 2,5	- 0,4
Kujawsko-pomorskie	+ 25,3		+ 9,6	+ 15,7	+ 1,2	+ 1,0	+ 1,5
Lubelskie	- 10,2		- 11,3	+ 1,1	- 0,5	- 1,1	+ 0,1
Lubuskie	+ 26,0		+ 8,3	+ 17,8	+ 2,6	+ 1,7	+ 3,4
Łódzkie	- 90,8		-49,6	- 41,2	- 3,5	- 4,0	- 3,0
Małopolskie	+ 144,9		+ 68,5	+ 76,4	+ 4,5	+ 4,4	+ 4,6
Mazowieckie	+ 126,2		+ 47,8	+ 78,4	+ 2,5	+ 1,9	+ 2,9
Opolskie	- 15,6		- 10,6	- 5,0	- 1,5	- 2,0	- 0,9
Podkarpackie	+ 85,0		+ 42,7	+ 42,3	+ 4,0	+ 4,1	+ 3,9
Podlaskie	+ 20,2		+ 5,2	+ 15,0	+ 1,7	+ 0,9	+ 2,4
Pomorskie	+ 84,8		+ 33,1	+ 51,6	+ 3,9	+ 3,1	+ 4,6
Śląskie	- 165,0		- 114,3	- 50,8	- 3,5	- 5,0	- 2,1
Świętokrzyskie	- 20,1		- 11,4	- 8,6	- 1,5	- 1,8	- 1,3
Warmińsko-mazurskie	+ 30,2		+ 9,3	+ 21,0	+ 2,1	+ 1,3	+ 2,9
Wielkopolskie	+ 115,5		+ 52,7	+ 62,8	+ 3,4	+ 3,2	+ 3,6
Zachodniopomorskie	+ 35,6		+ 7,4	+ 28,2	+ 2,1	+ 0,9	+ 3,2

Wyniki spisu z 2002 roku wykazały, że liczba ludności Polski była mniejsza o ponad 402 tys. (1%) w porównaniu do bieżących bilansów, wyprowadzonych na koniec 2001 r. Różnica ta w podobnym stopniu dotyczyła miast (mniej o 237 tys., tj. o 1,0% ), jak i wsi (165 tys.; 1,1%).

Zgodnie z metodologią spisu ludności i mieszkań 2002 spisem zostali objęci:

• stali mieszkańcy Polski (zameldowani na pobyt stały); obecni w mieszkaniach lub innych pomieszczeniach w czasie spisu lub czasowo nieobecni,

• osoby przebywające czasowo.

Zatem, wszystkie osoby, które były stałymi mieszkańcami Polski - bez względu na miejsce ich przebywania (kraj czy zagranica) - zostały uwzględnione w podanej liczbie ludności Polski (38230,1 tys. osób).

Jak wynika z danych ewidencyjnych - w momencie spisu - ok. 430 tys. osób było wymeldowanych „donikąd” z ich stałego miejsca zamieszkania (najczęściej na mocy decyzji administracyjnej). Znaczna część z tej grupy osób od dłuższego czasu (nawet kilkanaście lat) przebywała za granicą - jako rezydenci innych krajów. W bilansach ludności do 2001 roku osoby te pozostawały w stanie ludności gminy ich dotychczasowego zameldowania, natomiast w spisie 2002 zostały spisane - jeżeli mieszkały (przebywały) w dalszym ciągu w Polsce (bez zameldowania), zaś jeżeli przebywały za granicą - nie spisano ich.

W poszczególnych województwach skala rozbieżności pomiędzy wynikami spisu a danymi z bieżących bilansów ludności z końca 2001 roku była zróżnicowana. Generalnie w spisie 2002 odnotowano większą liczbę ludności w woj. mazowieckim (o +0,8%) - dotyczy to szczególnie aglomeracji warszawskiej, natomiast znacząco mniejsza liczba ludności wystąpiła w województwach: śląskim (o 1,9%), dolnośląskim (o 2,1%), zachodniopomorskim (o 2,1%) oraz o 2,8% w woj. warmińsko-mazurskim.

2. Ludność według wieku

Wyniki spisów 2002 i 1988 w zakresie struktury wieku ludności różnią się znacząco. Przesuwanie się wyżów i niżów demograficznych przez różne grupy wieku ludności spowodowało, że liczba osób w wieku 15 lat i więcej zwiększyła się o ponad 3 mln (10,7%), natomiast liczba dzieci (0-14 lat) zmniejszyła się o prawie 2,7 mln osób, co jest efektem depresji urodzeniowej z lat 90-tych.

Tym samym, przez okres kilkunastu lat dzielący obydwa spisy, istotnie zmniejszył się odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym. W spisie 2002 udział ludności w wieku 0-17 lat w ogólnej populacji wynosił 23,2% wobec prawie 30% w spisie 1988. Szczególnie duża różnica dotyczy ludności miejskiej - spadek o ponad 8 punktów procentowych, zaś na wsi - spadek o ponad 4 punkty - p. tabl. I. 4.

Tabl. I. 4. Stan i struktura ludności według wieku w latach 1988 i 2002

Wyszczególnienie	Ogółem^a)	Ludność w wieku
				przed-produk-cyjnym (0-17 lat)	produkcyjnym (mężczyźni 18-64, kobiety 18-59 lat)			poproduk-cyjnym (mężczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i więcej)
						razem	mobilnym (18-44 lata)		nie-mobilnym (mężczyźni 45-64 lata, kobiety 45-59 lat)
w tysiącach
2002 Ogółem	38230,1	8850,7	23625,7	15241,2	8384,5	5749,1
Miasta	23610,4	4974,2	15169,8	9560,6	5609,2	3462,4
Wieś	14619,7	3876,5	8455,9	5680,6	2775,3	2286,7
1988 Ogółem	37879,1	11310,3	21803,7	15167,7	6636,0	4734,8
Miasta	23175,1	6769,4	13801,4	9703,8	4097,6	2585,3
Wieś	14704,0	4540,7	8002,3	5463,9	2538,4	2149,5
w odsetkach
Ogółem 2002	100,0	23,2	61,8	39,9	21,9	15,0
1988	100,0	29,9	57,6	40,1	17,5	12,5
Miasta 2002	100,0	21,1	64,2	40,5	23,7	14,7
1988	100,0	29,2	59,6	41,9	17,7	11,2
Wieś 2002	100,0	26,5	57,9	38,9	19,0	15,6
1988	100,0	30,9	54,5	37,2	17,3	14,6

a) W dalszym podziale nie uwzględniono osób o nieustalonym wieku (4,5 tys. w 2002 r. oraz 30 tys. w 1988 r.)

Podstawowy wpływ na liczebność grupy osób w wieku przedprodukcyjnym miała zmniejszająca się z roku na rok liczba urodzeń żywych (od 564,4 tys. urodzeń w 1989 r. do 368,2 tys. w 2001 r.), a także osiągnięcie pełnoletności przez osoby urodzone w pierwszej połowie lat 80-tych, tj. w okresie ostatniego wyżu demograficznego.

W stosunku do 1988 roku wzrosła zarówno liczebność (o ponad 1,8 mln osób) jak i odsetek (o 4,2 punktu) ludności w wieku produkcyjnym. Przy czym, grupa wieku mobilnego (18-44 lata) pozostała prawie bez zmian, a istotnie zwiększyła się liczba (o 1748 tys. osób) i odsetek (o 4,4 punktu) grupy ludności w wieku produkcyjnym niemobilnym (45-64 lata mężczyźni oraz 45-59 lat kobiety). Jest to związane z przejściem do wieku niemobilnego, osób urodzonych w okresie wyżu demograficznego w połowie lat 50-tych, czyli osiągnięciem przez nie co najmniej 45 roku życia.

Zwiększył się także - do 15,0% (tj. o 2,5 punktu procentowego) - udział ludności w wieku poprodukcyjnym (w 1988 r. wynosił 12,5%). W stosunku do poprzedniego spisu liczba osób w wieku emerytalnym wzrosła o ponad 1 mln. Zmiany w strukturze wieku ludności w poszczególnych grupach wieku przedstawia wykres 1.

Wykres 1. Piramidy wieku ludności w latach 1988 oraz 2002. Stan w dniu spisu



6.12.1988 r.







20.05.2002
 r.

Na skutek zmian w ekonomicznych grupach wieku obniżył się współczynnik obciążenia, to znaczy, że w 2002 roku na każde 1000 osób w wieku produkcyjnym przypadało 618 osób w wieku nieprodukcyjnym; o 118 osób mniej niż miało to miejsce w 1988 r.; w miastach o 122 osoby mniej, na wsi o 107. Wskaźnik ten wykazał spadek w odniesieniu do mężczyzn o 114 punkty oraz o 124 - dla kobiet.

Tabl. I. 5. Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 1000 osób w wieku produkcyjnym

Wyszczególnienie	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety
Ogółem 2002	618	524	717
1988	736	638	841
Miasta 2002	556	476	637
1988	678	602	755
Wieś 2002	729	606	871
1988	836	696	1001

Należy podkreślić istotne zmiany, jakie wystąpiły w strukturze wieku ludności w 2002 roku w porównaniu do danych bilansowych z końca 2001 roku. Zmiany te dotyczyły przede wszystkim zmniejszenia liczby i odsetka osób w wieku produkcyjnym, a zwłaszcza mobilnym. W 2002 roku grupa osób w wieku produkcyjnym liczyła o 291 tys. mniej niż w bilansie na koniec 2001 roku (odsetek zmniejszył się o 0,1 punktu procentowego), z tego liczba osób w wieku mobilnym zmniejszyła się o 305 tys. (z 40,2% do 39,9%), a w wieku niemobilnym wzrosła nieznacznie, o 14 tys. osób. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym była mniejsza o 118 tys. osób w porównaniu do końca 2001 roku (udział procentowy tej grupy pozostał bez zmian), natomiast w wieku poprodukcyjnym - zwiększyła się minimalnie - tylko o 7 tys. (odsetek wzrósł o 0,1 punktu procentowego).

3. Stan cywilny

W spisie ludności 2002 roku po raz pierwszy badano prawny stan cywilny ludności. We  wszystkich poprzednich spisach badano wyłącznie stan cywilny faktyczny.

Dla umożliwienia pogłębionej analizy sytuacji rodzinnej pytano osoby o stanie cywilnym prawnym żonaty i zamężna czy pozostają w związku małżeńskim, czy też faktycznie małżeństwo rozpadło się, ale ten rozpad nie został usankcjonowany prawnie (przez rozwód lub separację).

Stan cywilny prawny

Ze względu na przepisy prawa, określające dolną granicę wieku umożliwiającego zawieranie związków małżeńskich obowiązujące w poszczególnych krajach, w spisach ludności przyjęto określać stan cywilny dla osób będących w wieku 15 lat i więcej.

Tabl. I. 6. Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego prawnego, płci i grup wieku w 2002 r.

Wyszczególnienie	Ogółem w tys.	W wieku
				19 lat i mniej	20-24	25-29	30-59	60 lat i więcej	nieustalo-nym
Mężczyźni w tys.	14962,1	1676,8	1604,7	1468,6	7637,1	2572,6	2,3
w odsetkach
Kawalerowie	4965,5	99,8	87,8	48,7	14,0	3,9	13,6
Żonaci	8963,7	0,2	11,1	48,9	78,9	79,3	26,3
pozostający w małżeństwie	8823,4	0,2	10,9	48,1	77,6	78,3	25,0
niepozostający w małżeństwie	140,3	0,0	0,2	0,8	1,3	1,0	1,3
Wdowcy	434,5	0,0	0,0	0,0	1,2	13,2	1,8
Rozwiedzeni	461,2	0,0	0,1	1,1	4,8	3,0	2,8
Separowani	10,7	-	0,0	0,0	0,1	0,1	-
Nieustalony	126,5	0,0	1,0	1,3	1,0	0,5	55,5
Kobiety w tys.	16326,3	1605,6	1553,6	1426,6	7827,5	3910,8	2,2
w odsetkach
Panny	3966,1	98,6	72,9	31,4	7,8	4,9	10,1
Zamężne	9054,1	1,4	25,5	64,7	78,3	40,6	30,1
pozostające w małżeństwie	8880,4	1,4	24,9	63,3	76,7	40,0	29,3
niepozostające w małżeństwie	173,7	0,0	0,6	1,4	1,6	0,6	0,8
Wdowy	2473,2	0,0	0,1	0,3	6,3	50,4	8,0
Rozwiedzione	695,2	0,0	0,4	2,2	6,7	3,5	1,8
Separowane	14,5	0,0	0,0	0,1	0,1	0,0	-
Nieustalony	123,2	0,0	1,1	1,3	0,8	0,6	50,0

Blisko 1/3 mężczyzn w wieku 15 lat i więcej stanowią kawalerowie; odsetek panien jest znacznie niższy - nie przekracza 1/4 omawianej populacji (patrz wykres 2). Ta różnica wskaźnika wynika z różnego wieku zawierania małżeństwa - kobiety w chwili ślubu są przeciętnie o dwa lata młodsze w porównaniu z mężczyznami.

Odsetek żonatych mężczyzn jest nieco wyższy (98,4%) w porównaniu z zamężnymi kobietami (98,1%). Ta różnica wynika z wyższej umieralności mężczyzn, powodującej częstsze owdowienia kobiet. Wpływ wyższej umieralności mężczyzn uwidacznia się już w grupie osób w wieku 30-59 lat. Odsetek mężatek w tej grupie wieku jest nieznacznie niższy (o 0,6 punktu procentowego) w porównaniu z odsetkiem żonatych; w przypadku ludności starszej (w wieku 60 lat i więcej) różnica ta jest bardzo duża.

Większość osób o stanie cywilnym żonaty i zamężna pozostaje faktycznie w związku małżeńskim. Nie wszystkie małżeństwa okazują się jednak trwałe. Niewielki odsetek małżonków (odpowiednio 1,6% mężczyzn i 1,9% kobiet) zrezygnowało z życia we wspólnocie małżeńskiej. W każdej grupie wieku są przypadki rozstań małżonków. Wraz z wiekiem osób wzrasta odsetek kobiet i mężczyzn, którzy nie pozostają we wspólnocie małżeńskiej, ale nie sankcjonujących tej sytuacji werdyktem sądowym. Odsetek takich osób zmniejsza się dopiero w przypadku osób
starszych, będących w wieku 60 lat i więcej.

Wykres 2. Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego prawnego w 2002 r.

Odsetek wdów jest ponad pięciokrotnie wyższy (15,1%) w porównaniu z odsetkiem wdowców (2,9%). Natomiast rozwiedzeni stanowią w Polsce nieliczną grupę osób (3,1% mężczyzn i 4,3% kobiet). Odsetki rozwiedzionych wzrastają w kolejnych grupach wieku, ale w grupie osób starszych (tj. w wieku 60 lat i więcej) są niższe.

W spisie 2002 po raz pierwszy badano osoby separowane prawomocnym orzeczeniem sądu. Sądy orzekają separacje od 2000 roku, wobec czego grupa ta jest nieliczna. Dla 0,8% kobiet i mężczyzn nie udało się ustalić stanu cywilnego prawnego.

Zauważa się różnice dotyczące struktury stanu cywilnego w zależności od miejsca zamieszkania osób. W miastach jest niższy odsetek kawalerów (31,9%) w porównaniu z mężczyznami mieszkającymi na wsi (35,3%). Odsetki panien kształtują się odwrotnie (odpowiednio: 25,1% w miastach i 22,7% na wsi). Podobne tendencje obserwuje się w przypadku osób żonatych (60,1% i 59,5%) i zamężnych (53,8% i 58,4%). Odsetek osób owdowiałych jest wyższy na wsi (odpowiednio 2,8% i 3,1% mężczyzn oraz 14,4% i 16,7% kobiet), natomiast rozwiedzionych - w miastach (3,9 oraz 1,7% mężczyzn i 5,6 i 1,8% kobiet), ponieważ zdecydowanie częściej rozwodzą się mieszkańcy miast.

Z punktu widzenia rozwoju ludnościowego kraju bardzo ważny jest odsetek osób żonatych i zamężnych, decydujących o liczbie ludności kraju, ponieważ prawie 90% dzieci rodzi się w związkach małżeńskich.

Stan cywilny faktyczny

W spisie ludności 2002 stan cywilny faktyczny określano w sposób wtórny, na podstawie charakteru związku, w jakim faktycznie żyje dana osoba. Osoby płci przeciwnej żyjące w związkach nieformalnych (kohabitanci), niezależnie od ich stanu cywilnego prawnego, traktowane są jako pary tworzące związki nazywane w spisie „związkami partnerskimi”.

We wszystkich dotychczasowych spisach osoby tworzące związki nieformalne, partnerskie, wykazywane były łącznie z małżonkami. W związku ze zwiększaniem się liczby związków partnerskich (oraz prawnym uznaniem rodzin innych typów w niektórych krajach) ONZ zaproponowała, żeby w miarę możliwości w spisie przeprowadzonym około 2000 r. ukazać odrębnie liczbę związków małżeńskich i partnerskich. Małżeństwa i związki partnerskie będą opisane przy omawianiu rodzin (w części II raportu), natomiast dla porównania struktury osób według stanu cywilnego faktycznego ustalonego w spisach z 1988 i 2002 roku partnerzy zostaną wykazani łącznie z małżonkami (patrz tabl. I. 7.).

W okresie blisko 14 lat, które upłynęły od ostatniego spisu, nastąpiły istotne zmiany dotyczące struktury ludności według stanu cywilnego faktycznego (patrz wykres 3.). Zauważa się przede wszystkim znaczny przyrost liczby ludności, która pozostaje w stanie cywilnym kawaler i panna, a zmniejszenie się liczby osób pozostających w związku małżeńskim na wsi, co rzutuje na wskaźnik ogólnopolski. Jest to spowodowane spadkiem liczby zawieranych małżeństw, obserwowanym w latach 90-tych. Trudna sytuacja na rynku pracy dotykająca znaczną liczbę młodych ludzi nie sprzyja podejmowaniu decyzji prorodzinnych.

Struktura ludności według stanu cywilnego uwarunkowana jest:

1. Czynnikami demograficznymi:

1. liczba młodzieży wpływa na liczbę kawalerów i panien oraz na liczbę potencjalnych małżeństw, zawieranych głównie przez osoby w przedziale wieku 20-29 lat,

2. liczba osób starszych wpływa na liczbę osób owdowiałych, a ponieważ przeciętnie kobiety żyją dużej od mężczyzn struktura stanu cywilnego osób starszych jest różna w zależności od płci,

2. Sytuacją społeczno-gospodarczą kraju.

Tabl. I. 7. Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego faktycznego, płci i miejsca zamieszkania w latach 1988 i 2002

Stan cywilny faktyczny	Ogółem				Miasta				Wieś
		1988		2002		1988		2002		1988	2002
		w tys.			1988= 100	w tys.			1988= 100	w tys.		1988= 100
Mężczyźni	13553,9	14962,1		110,4	8210,8	9269,8		112,9	5343,1	5692,3	106,5
Kawalerowie	3676,9	4863,0		132,2	2067,0	2879,1		139,3	1609,9	1983,9	123,2
Żonaci i partnerzy	9185,0	9145,7		99,6	5687,8	5712,1		100,4	3497,2	3433,6	98,2
w tym partnerzy	.	198,0		.	.	148,5		.	.	49,5	.
Wdowcy	388,5	424,7		109,3	216,2	253,9		117,6	172,3	170,8	99,1
Rozwiedzeni	303,4	394,2		129,9	239.7	309,5		128,8	63,7	84,7	133,0
Separowani	.	9,6		.	.	6,6		.	.	3,0	.
Nieustalony	0,1	124,9		.	0,1	108,6		.	0,0	16,3	.
Kobiety	14714,9	16326,3		110,9	9270,5	10506,3		113,3	5444,4	5820,0	106,9
Panny	2802,4	3869,0		138,1	1834,2	2567,9		140,0	968,2	1301,1	134,4
Zamężne i partnerki	9248,2	9239,9		99,9	5740,0	5794,2		100,9	3508,2	3445,7	98,2
w tym partnerki	.	198,0		.	.	148,5		.	.	49,5	.
Wdowy	2169,3	24463		112,8	1271,2	1481,5		116,5	898,1	964,8	107,4
Rozwiedzione	495,0	635,8		128,4	425,1	546,6		128,6	69,9	89,2	127,6
Separowane	.	13,7		.	.	10,0		.	.	3,7	.
Nieustalony	0,0	121,6		.	0,0	106,1		.	0,0	15,5	.

Odsetek osób żonatych i zamężnych faktycznie w 2002 r. jest jeszcze niższy, ponieważ w okresie międzyspisowym niemal dwukrotnie zwiększyła się liczba związków partnerskich, przekraczając 198 tys., z tego 148,5 tys. w miastach.


Wykres 3. Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego faktycznego w 2002 r.

O ponad 9% zwiększyła się liczba wdowców, a o 13% wdów, głównie w miastach, a w znacznie wyższym stopniu (blisko o 30%) liczba osób rozwie-dzionych, zarówno w miastach, jak i na wsi.

W rezultacie struktura ludności według stanu cywilnego w 1988 i 2002 różni się znacznie (patrz tabl. I. 8.)

Tabl. I. 8 Struktura ludności w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego faktycznego w 1988 i 2002 roku

Stan cywilny faktyczny	1988			2002
		ogółem	miasta	wieś	ogółem	miasta	wieś
Mężczyźni	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0
Kawalerowie	27,1	25,2	30,1	32,5	31,1	34,9
Żonaci i partnerzy	67,8	69,3	65,5	61,1	61,6	60,3
Wdowcy	2,9	2,6	3,2	2,8	2,7	3,0
Rozwiedzeni	2,2	2,9	1,2	2,6	3,3	1,5
Separowani	.	.	.	0,1	0,1	0,1
Kobiety	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0
Panny	19,1	19,8	17,8	23,7	24,4	22,4
Zamężne i partnerki	62,8	61,9	64,4	56,6	55,2	59,2
Wdowy	14,7	13,7	16,5	15,0	14,1	16,6
Rozwiedzione	3,4	4,6	1,3	3,9	5,2	1,5
Separowane	.	.	.	0,1	0,1	0,1

Uwaga: W tablicy nie uwzględniono osób o nieustalonym stanie cywilnym.

4. Ludność w gospodarstwach zbiorowych

Gospodarstwem zbiorowym określa się osoby zamieszkujące w obiektach zbiorowego zakwaterowania. Obiektem zbiorowego zakwaterowania jest zespół pomieszczeń zlokalizowanych w jednym lub kilku budynkach, zajętych przez jeden zakład świadczący usługi opiekuńczo-wychowawcze, opiekuńczo-lecznicze, hotelarskie bądź inne, w których zamieszkuje zwykle większa liczba osób.

Obiekty zbiorowego zakwaterowania można podzielić ze względu na okres zamieszkania na:

• stałego zamieszkania, są to: domy pomocy społecznej dla emerytów, zakłady opiekuńczo lecznicze dla przewlekle chorych lub upośledzonych, klasztory, domy zakonne,

• dłuższego zamieszkania, są to: internaty, domy studenckie, hotele pracownicze, domy dziecka,

• krótkotrwałego pobytu, są to m. in.: hotele, motele, pensjonaty, domy wczasowe, a także szpitale, sanatoria, prewentoria.

W 1988 roku w gospodarstwach zbiorowych spisano 741,7 tys. osób, co stanowiło 2,0% ogółu ludności kraju. W 2002 roku liczba spisanych mieszkańców

gospodarstw zbiorowych wynosiła 417,3 tys., tj.1,1% ogółu ludności; oznacza to prawie 45% spadek liczby mieszkańców obiektów zbiorowego zakwaterowania.

Tabl. I. 9. Mieszkańcy gospodarstw zbiorowych w wybranych obiektach zbiorowego zakwaterowania w latach 1988 i 2002

Rodzaj obiektu	1988	2002
	w odsetkach
dom studencki	15,2	31,7
hotel pracowniczy	31,7	4,9
zakład wychowawczy, dom małego dziecka	4,1	10.7

Z prezentowanych w tabl. I. 9 wynika, że w 2002 roku dwukrotnie zmniejszył się w porównaniu z 1988 rokiem odsetek dzieci i młodzieży przebywających w internatach (bursach) i prawie w takim samym stosunku wzrósł udział mieszkańców domów studenckich. Największe zróżnicowanie dotyczy osób przebywających w hotelach pracowniczych; ponad sześciokrotnie zmniejszył się odsetek ich mieszkańców. W 2002 roku w hotelach pracowniczych spisano 20,6 tys. osób, co stanowi zaledwie 8,7% liczby mieszkających w hotelach pracowniczych w 1988 roku (235,0 tys.). Zmiany te są konsekwencją sytuacji na rynku pracy.

W 1988 roku ponad 55% mieszkańców obiektów zbiorowego zakwaterowania stanowili mężczyźni, w spisie 2002 r. odsetek mężczyzn zmniejszył się do poziomu 48%. Mężczyźni stanowią ponad połowę mieszkańców hoteli pracowniczych, zakładów psychiatrycznych oraz ośrodków leczenia odwykowego. Także w domach dziecka i placówkach opiekuńczo-wychowawczych jest więcej chłopców. Wśród osób bezdomnych spisanych w schroniskach, noclegowniach i innych skupiskach prawie 80% stanowili mężczyźni.

Kobiety są dominującą grupą wśród przebywających w klasztorach i domach zakonnych, a także w domach pomocy społecznej dla emerytów i osób starszych. Wśród mieszkańców domów dla emerytów i osób starszych w grupie wiekowej powyżej 70 lat było trzy razy więcej kobiet niż mężczyzn (22,3 tys. do 7,3 tys.) i stanowiły one 38,5% ogółu mieszkańców tych obiektów i aż 64,5% ogółu kobiet zamieszkałych w tych obiektach.

W obiektach zbiorowego zakwaterowania przeważają osoby młode, będące w wieku do 30 lat.W 1988 r. stanowiły one 77%, a w 2002 r. ponad 65% - co jest efektem dużego odsetka mieszkańców domów studenckich i internatów. Osoby te stanowią ponad 45% ogółu ludności w gospodarstwach zbiorowych (patrz tabl. I. 10).

Ponad 80% obiektów zbiorowego zakwaterowania zlokalizowanych jest w miastach; jedynie wśród zakładów opiekuńczo-leczniczych dla przewlekle chorych połowa jest na wsi. Na wsi zlokalizowanych jest 38% domów pomocy społecznej dla emerytów i osób starszych oraz 30% zakładów psychiatrycznych i ośrodków leczenia odwykowego a także prawie jedna czwarta domów dziecka.

Tabl. I. 10. Ludność w gospodarstwach zbiorowych według płci i grup wieku

Grupy wieku	Ludność w gospodarstwach zbiorowych
		1988			2002
		ogółem	mężczyźni	kobiety	ogółem	mężczyźni	kobiety
	w tysiącach
Ogółem	741,7	412,5	329,2	417,3	200,6	216,8
0-14	68,8	38,3	30,6	32,5	18,5	14,0
15-19	264,6	136,4	128,2	82,4	40,9	41,6
20-24	167,7	94,3	73,4	128,2	59,8	68,4
25-29	71,0	47,4	23,5	27,9	15,6	12,3
30-34	41,4	28,9	12,5	14,5	7,7	6,8
35-39	24,6	18,1	6,5	13,0	6,9	6,1
40-44	14,6	10,8	3,8	13,4	7,8	5,6
45-49	11,0	7,6	3,4	13,7	8,2	5,6
50-54	12,1	7,8	4,3	13,1	7,8	5,3
55-59	11,0	6,3	4,7	9,4	5,3	4,0
60-64	9,3	4,2	5,1	10,1	5,2	4,9
65-69	8,4	3,1	5,2	11,6	5,3	6,3
70 lat i więcej oraz wiek nieustalony	37,4	9,4	28,0	47,5	11,6	35,9
	w odsetkach
Ogółem	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0
0-14	9,3	9,3	9,3	7,8	9,2	6,5
15-19	35,7	33,1	38,9	19,8	20,4	19,2
20-24	22,6	22,9	22,3	30,7	29,8	31,6
25-29	9,6	11,5	7,2	6,7	7,8	5,7
30-34	5,6	7,0	3,8	3,5	3,8	3,1
35-39	3,3	4,4	2,0	3,1	3,4	2,8
40-44	2,0	2,6	1,2	3,2	3,9	2,6
45-49	1,5	1,8	1,0	3,3	4,1	2,6
50-54	1,6	1,9	1,3	3,1	3,9	2,4
55-59	1,5	1,5	1,4	2,2	2,7	1,9
60-64	1,3	1,0	1,5	2,4	2,6	2,3
65-69	1,1	0,8	1,6	2,8	2,6	2,9
70 lat i więcej oraz wiek nieustalony	5,0	2,3	8,5	11,4	5,8	16,6

Prawie 15% mieszkańców gospodarstw zbiorowych spisano w obiektach w województwie mazowieckim, 11% w województwie małopolskim, 9% w śląskim, i po 8% w dolnośląskim oraz wielkopolskim.

Ludność Polski

Według bilansu ludności w końcu 2000 roku Polska liczyła 38 654 tys. mieszkańców, co dawało średnią gęstość zaludnienia 124 osoby na km². Pod względem liczby ludności Polska jest na 26 miejscu w świecie (ok. 0,7 proc. populacji świata) i 8 miejsce w Europie (ok. 5,4 proc. populacji Europy). Przyrost naturalny wynosił na 1000 mieszkańców - 2,5; średnia długość życia - mężczyźni - 68,8 lat, kobiety - 77,5 lat. Ludność jest rozmieszczona bardzo nierównomiernie. W wyniku zmian terytorialnych i masowych migracji po II wojnie światowej Polska stała się państwem niemal jednolitym narodowościowo. Skład etniczny: Polacy - 98,7 proc., Ukraińcy - 0,6 proc., inni - 0,7 proc.

Źródło: Mały Rocznik Statystyczny 2000.

LUDNOŚĆ POLSKI: HISTORIA

Data	ludoność w tys.	osób na km2	Uwagi
2000	38 654	124,0
1995	38 610
1990	38 183
7 XII 1988	37 879	121,1
7 XII 1978	35 061	112,2
8 XII 1970	32 642	104,4
6 XII 1960	29 776	95,3
3 XII 1950	25 008	80,0
14 II 1946	23 930	76,6
1938	34 849	89,7
9 XII 1931	32 107	82,6
30 IX 1921	27 177	69,9
1911	22 110		[3-zabory]
1846	11 107		[3-zabory]
ok. 1772	14 000	19	[państwo Polsko-Litewskie]
ok. 1650	11 000		[państwo Polsko-Litewskie]
ok. 1500	7 500		[państwo Polsko-Litewskie]
ok. 1000	1 000-2 000	4,5 - 8

Źródło: Mały Rocznik Statystyczny 2000.

Information from Helsinki Foundation for Human Rights

According to Helsinki Foundation for Human Rights (the Polish Helsinki Committee for Human Rights) there are many numerous autochthonous ethnic groups in Poland. Specifically they estimate the presence of:

• 450,000 to 1,100,000 Germans living mainly in the region of Opole, Katowice and Częstochowa (south-west part of Poland).

• 250,000 to 500,000 Ukrainians At present, their most numerous concentrations are in the north-eastern part of Poland (Olsztyn and Elbląg), north-west (Słupsk and Koszalin) and south-west of Poland (Legnica and Wrocław).

• Including: 50,000 to 60,000 Lemko-Rusyns.

• 200,000-250,000 Belarusians. They live in close concentrations on south and east area of Białystok.

• 50,000-60,000 Roma. They are dispersed and live on the area of the whole country although their more numerous concentrations are in the south of Poland.

• 15,000 - 25,000 Lithuanians in close concentrations, Suwałki in the north-east of Poland. They prevail on the territory of Puńsk commune where they constitute 80% of inhabitants.

• 15,000 - 25,000 Slovaks. They inhabit two small frontier regions in the Spisz and Orawa (south of Poland, near Polish-Slovak border). Larger concentrations of Slovaks are in Kraków and Silesia region.

• 13,000-15,000 Russians. This society includes also Old Believers who are members of the Eastern Old Believers' Church and account for 2-3 thousand persons living in south-east of Poland.

• 8,000-15,000 Armenians.

• 7,000-15,000 Jews. Its representatives live mainly in large cities like Warsaw, Wrocław and Kraków. They avoid often to consider themselves as "national minority", since they are a religious and cultural minority, not an ethnic one. The pre-Holocaust Jewish population was about 3,474,000.

• 4,000-5,000 Polish-Tatars

• 4,000-5,000 Greek and Macedonian Slav.

• 2,000 Czech. Their representatives inhabit south of Poland (region of Opole and Wałbrzych) and town of Zelów (central part of Poland)

There are also groups of Americans, Hungarians, French, Italians, Serbs, Bulgarians, Georgians, Africans, Palestinians, Kurds and Vietnamese who constitute small ethnic communities within major cities such as Warsaw and Krakow.

POLSKA WG CIA

The World Factbook, CIA

http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/pl.html

This page was last updated on 1 November, 2005

Legend: Definition Field Listing Rank Order    Introduction    Poland Top of Page Background: Poland is an ancient nation that was conceived near the middle of the 10th century. Its golden age occurred in the 16th century. During the following century, the strengthening of the gentry and internal disorders weakened the nation. In a series of agreements between 1772 and 1795, Russia, Prussia, and Austria partitioned Poland amongst themselves. Poland regained its independence in 1918 only to be overrun by Germany and the Soviet Union in World War II. It became a Soviet satellite state following the war, but its government was comparatively tolerant and progressive. Labor turmoil in 1980 led to the formation of the independent trade union "Solidarity" that over time became a political force and by 1990 had swept parliamentary elections and the presidency. A "shock therapy" program during the early 1990s enabled the country to transform its economy into one of the most robust in Central Europe, but Poland currently suffers low GDP growth and high unemployment. Solidarity suffered a major defeat in the 2001 parliamentary elections when it failed to elect a single deputy to the lower house of Parliament, and the new leaders of the Solidarity Trade Union subsequently pledged to reduce the Trade Union's political role. Poland joined NATO in 1999 and the European Union in 2004.    Geography    Poland Top of Page Location: Central Europe, east of Germany Geographic coordinates: 52 00 N, 20 00 E Map references: Europe Area: total: 312,685 sq km land: 304,465 sq km water: 8,220 sq km Area - comparative: slightly smaller than New Mexico Land boundaries: total: 2,788 km border countries: Belarus 407 km, Czech Republic 658 km, Germany 456 km, Lithuania 91 km, Russia (Kaliningrad Oblast) 206 km, Slovakia 444 km, Ukraine 526 km Coastline: 491 km Maritime claims: territorial sea: 12 nm exclusive economic zone: defined by international treaties Climate: temperate with cold, cloudy, moderately severe winters with frequent precipitation; mild summers with frequent showers and thundershowers Terrain: mostly flat plain; mountains along southern border Elevation extremes: lowest point: near Raczki Elblaskie -2 m highest point: Rysy 2,499 m Natural resources: coal, sulfur, copper, natural gas, silver, lead, salt, amber, arable land Land use: arable land: 45.91% permanent crops: 1.12% other: 52.97% (2001) Irrigated land: 1,000 sq km (1998 est.) Natural hazards: flooding Environment - current issues: situation has improved since 1989 due to decline in heavy industry and increased environmental concern by post-Communist governments; air pollution nonetheless remains serious because of sulfur dioxide emissions from coal-fired power plants, and the resulting acid rain has caused forest damage; water pollution from industrial and municipal sources is also a problem, as is disposal of hazardous wastes; pollution levels should continue to decrease as industrial establishments bring their facilities up to European Union code, but at substantial cost to business and the government Environment - international agreements: party to: Air Pollution, Antarctic-Environmental Protocol, Antarctic-Marine Living Resources, Antarctic Seals, Antarctic Treaty, Biodiversity, Climate Change, Climate Change-Kyoto Protocol, Desertification, Endangered Species, Environmental Modification, Hazardous Wastes, Kyoto Protocol, Law of the Sea, Marine Dumping, Ozone Layer Protection, Ship Pollution, Wetlands signed, but not ratified: Air Pollution-Nitrogen Oxides, Air Pollution-Persistent Organic Pollutants, Air Pollution-Sulfur 94 Geography - note: historically, an area of conflict because of flat terrain and the lack of natural barriers on the North European Plain    People    Poland Top of Page Population: 38,635,144 (July 2005 est.) Age structure: 0-14 years: 16.7% (male 3,319,176/female 3,150,859) 15-64 years: 70.3% (male 13,506,153/female 13,638,265) 65 years and over: 13% (male 1,912,431/female 3,108,260) (2005 est.) Median age: total: 36.43 years male: 34.52 years female: 38.49 years (2005 est.) Population growth rate: 0.03% (2005 est.) Birth rate: 10.78 births/1,000 population (2005 est.) Death rate: 10.01 deaths/1,000 population (2005 est.) Net migration rate: -0.49 migrant(s)/1,000 population (2005 est.) Sex ratio: at birth: 1.06 male(s)/female under 15 years: 1.05 male(s)/female 15-64 years: 0.99 male(s)/female 65 years and over: 0.62 male(s)/female total population: 0.94 male(s)/female (2005 est.) Infant mortality rate: total: 8.51 deaths/1,000 live births male: 9.59 deaths/1,000 live births female: 7.37 deaths/1,000 live births (2005 est.) Life expectancy at birth: total population: 74.74 years male: 70.71 years female: 79.03 years (2005 est.) Total fertility rate: 1.39 children born/woman (2005 est.) HIV/AIDS - adult prevalence rate: 0.1% ; note - no country specific models provided (2001 est.) HIV/AIDS - people living with HIV/AIDS: 14,000 (2003 est.) HIV/AIDS - deaths: 100 (2001 est.) Nationality: noun: Pole(s) adjective: Polish Ethnic groups: Polish 96.7%, German 0.4%, Belarusian 0.1%, Ukrainian 0.1%, other and unspecified 2.7% (2002 census) Religions: Roman Catholic 89.8% (about 75% practicing), Eastern Orthodox 1.3%, Protestant 0.3%, other 0.3%, unspecified 8.3% (2002) Languages: Polish 97.8%, other and unspecified 2.2% (2002 census) Literacy: definition: age 15 and over can read and write total population: 99.8% male: 99.8% female: 99.7% (2003 est.)    Government    Poland Top of Page Country name: conventional long form: Republic of Poland conventional short form: Poland local long form: Rzeczpospolita Polska local short form: Polska Government type: republic Capital: Warsaw Administrative divisions: 16 provinces (wojewodztwa, singular - wojewodztwo); Dolnoslaskie, Kujawsko-Pomorskie, Lodzkie, Lubelskie, Lubuskie, Malopolskie, Mazowieckie, Opolskie, Podkarpackie, Podlaskie, Pomorskie, Slaskie, Swietokrzyskie, Warminsko-Mazurskie, Wielkopolskie, Zachodniopomorskie Independence: 11 November 1918 (independent republic proclaimed) National holiday: Constitution Day, 3 May (1791) Constitution: adopted by the National Assembly 2 April 1997, passed by national referendum 25 May 1997, effective 17 October 1997 Legal system: mixture of Continental (Napoleonic) civil law and holdover Communist legal theory; changes being gradually introduced as part of broader democratization process; limited judicial review of legislative acts, but rulings of the Constitutional Tribunal are final; court decisions can be appealed to the European Court of Justice in Strasbourg Suffrage: 18 years of age; universal Executive branch: chief of state: President Aleksander KWASNIEWSKI (since 23 December 1995) head of government: Prime Minister Marek BELKA (since 24 June 2004); Deputy Prime Minister Izabela JARUGA-NOWACKA (since 24 June 2004) cabinet: Council of Ministers responsible to the prime minister and the Sejm; the prime minister proposes, the president appoints, and the Sejm approves the Council of Ministers elections: president elected by popular vote for a five-year term; election last held 9 and 23 October 2005 (next to be held October 2010); prime minister and deputy prime ministers appointed by the president and confirmed by the Sejm election results: Lech KACZYNSKI elected president; percent of popular vote - Lech KACZYNSKI 54%, Donald Tusk 46%; note - president-elect KACZYNSKI's inauguration to take place on 23 December 2005 Legislative branch: bicameral legislature consisting of an upper house, the Senate or Senat (100 seats; members are elected by a majority vote on a provincial basis to serve four-year terms), and a lower house, the Sejm (460 seats; members are elected under a complex system of proportional representation to serve four-year terms); the designation of National Assembly or Zgromadzenie Narodowe is only used on those rare occasions when the two houses meet jointly elections: Senate - last held 25 September 2005 (next to be held by September 2009); Sejm elections last held September 25 2005 (next to be held by September 2009) election results: Senate - percent of vote by party - NA%; seats by party - PiS 49, PO 34, LPR 7, SO 3, PSL 2, independents 5; Sejm - percent of vote by party - PiS 27%, PO 24.1%, SO 11.4%, SLD 11.3%, LPR 8%, PSL 7%, other 11.2%; seats by party - PiS 155, PO 133, SO 56, SLD 55, LPR 34, PSL 25, German minorities 2 note: two seats are assigned to ethnic minority parties in the Sejm only Judicial branch: Supreme Court (judges are appointed by the president on the recommendation of the National Council of the Judiciary for an indefinite period); Constitutional Tribunal (judges are chosen by the Sejm for nine-year terms) Political parties and leaders: Catholic-National Movement or RKN [Antoni MACIEREWICZ]; Civic Platform or PO [Donald TUSK]; Conservative Peasants Party or KL [Artur BALAZS]; Democratic Left Alliance or SLD [Jozef OLEKSY]; Dom Ojczysty (Fatherland Home); Democratic Party or PD [Wladyslaw FRASYNIUK]; German Minority of Lower Silesia or MNSO [Henryk KROLL]; Law and Justice or PiS [Jaroslaw KACZYNSKI]; League of Polish Families or LPR [Marek KOTLINOWSKI]; Movement for the Reconstruction of Poland or ROP [Jan OLSZEWSKI]; Peasant-Democratic Party or PLD [Roman JAGIELINSKI]; Polish Accord or PP [Jan LOPUSZANSKI]; Polish Peasant Party or PSL [Waldemar PAWLAK]; Samoobrona or SO [Andrzej LEPPER]; Social Democratic Party of Poland or SDPL [Marek BOROWSKI]; Social Movement or RS [Krzysztof PIESIEWICZ]; Union of Labor or UP [Izabela JARUGA-NOWACKA] Political pressure groups and leaders: All Poland Trade Union Alliance or OPZZ (trade union) [Jan GUZ]; Roman Catholic Church [Cardinal Jozef GLEMP]; Solidarity Trade Union [Janusz SNIADEK] International organization participation: ACCT (observer), Australia Group, BIS, BSEC (observer), CBSS, CE, CEI, CERN, EAPC, EBRD, EIB, EU (new member), FAO, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICCt, ICFTU, ICRM, IDA, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, IOM, ISO, ITU, MIGA, MINURSO, MONUC, NAM (guest), NATO, NSG, OAS (observer), OECD, OPCW, OSCE, PCA, UN, UNCTAD, UNDOF, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNIFIL, UNMEE, UNMIK, UNMIL, UNOCI, UNOMIG, UPU, WCL, WCO, WEU (member affiliate), WFTU, WHO, WIPO, WMO, WToO, WTO, ZC Diplomatic representation in the US: chief of mission: Ambassador Przemyslaw GRUDZINSKI chancery: 2640 16th Street NW, Washington, DC 20009 telephone: [1] [phone] through 3802 FAX: [1] [phone] consulate(s) general: Chicago, Los Angeles, and New York Diplomatic representation from the US: chief of mission: Ambassador Victor ASHE embassy: Aleje Ujazdowskie 29/31 00-540 Warsaw mailing address: American Embassy Warsaw, US Department of State, 5010 Warsaw Place, Washington, DC 20521-5010 (pouch) telephone: [48] (22) 504-2000 FAX: [48] (22) 504-2688 consulate(s) general: Krakow Flag description: two equal horizontal bands of white (top) and red; similar to the flags of Indonesia and Monaco which are red (top) and white    Economy    Poland Top of Page Economy - overview: Poland has steadfastly pursued a policy of economic liberalization throughout the 1990s and today stands out as a success story among transition economies. Even so, much remains to be done, especially in bringing down unemployment. The privatization of small and medium-sized state-owned companies and a liberal law on establishing new firms has encouraged the development of the private business sector, but legal and bureaucratic obstacles alongside persistent corruption are hampering its further development. Poland's agricultural sector remains handicapped by surplus labor, inefficient small farms, and lack of investment. Restructuring and privatization of "sensitive sectors" (e.g., coal, steel, railroads, and energy), while recently initiated, have stalled. Reforms in health care, education, the pension system, and state administration have resulted in larger-than-expected fiscal pressures. Further progress in public finance depends mainly on reducing losses in Polish state enterprises, restraining entitlements, and overhauling the tax code to incorporate the growing gray economy and farmers, most of whom pay no tax. The government has introduced a package of social and administrative spending cuts to reduce public spending by about $17 billion through 2007. Additional reductions are under discussion in the legislature but could be trumped by election-year politics in 2005. Poland joined the EU in May 2004, and surging exports to the EU contributed to Poland's strong growth in 2004, though its competitiveness could be threatened by the zloty's appreciation. GDP per capita roughly equals that of the three Baltic states. Poland stands to benefit from nearly $13.5 billion in EU funds, available through 2006. Farmers have already begun to reap the rewards of membership via higher food prices and EU agricultural subsidies. GDP (purchasing power parity): $463 billion (2004 est.) GDP - real growth rate: 5.6% (2004 est.) GDP - per capita: purchasing power parity - $12,000 (2004 est.) GDP - composition by sector: agriculture: 2.9% industry: 31.3% services: 65.9% (2004 est.) Labor force: 17.02 million (2004 est.) Labor force - by occupation: agriculture 16.1%, industry 29%, services 54.9% (2002) Unemployment rate: 19.5% (2004 est.) Population below poverty line: 18.4% (2000 est.) Household income or consumption by percentage share: lowest 10%: 3.2% highest 10%: 24.7% (1998) Distribution of family income - Gini index: 31.6 (1998) Inflation rate (consumer prices): 3.4% (2004 est.) Investment (gross fixed): 18.4% of GDP (2004 est.) Budget: revenues: $44.52 billion expenditures: $54.93 billion, including capital expenditures of NA (2004 est.) Public debt: 49.9% of GDP (2004 est.) Agriculture - products: potatoes, fruits, vegetables, wheat; poultry, eggs, pork Industries: machine building, iron and steel, coal mining, chemicals, shipbuilding, food processing, glass, beverages, textiles Industrial production growth rate: 10% (2004 est.) Electricity - production: 133.8 billion kWh (2002) Electricity - consumption: 117.4 billion kWh (2002) Electricity - exports: 11.5 billion kWh (2002) Electricity - imports: 4.5 billion kWh (2002) Oil - production: 17,180 bbl/day (2001 est.) Oil - consumption: 424,100 bbl/day (2001 est.) Oil - exports: 53,000 bbl/day (2001) Oil - imports: 413,700 bbl/day (2001) Oil - proved reserves: 116.4 million bbl (1 January 2002) Natural gas - production: 5.471 billion cu m (2001 est.) Natural gas - consumption: 13.85 billion cu m (2001 est.) Natural gas - exports: 41 million cu m (2001 est.) Natural gas - imports: 8.782 billion cu m (2001 est.) Natural gas - proved reserves: 154.4 billion cu m (1 January 2002) Current account balance: $-3.831 billion (2004 est.) Exports: $75.98 billion f.o.b. (2004 est.) Exports - commodities: machinery and transport equipment 37.8%, intermediate manufactured goods 23.7%, miscellaneous manufactured goods 17.1%, food and live animals 7.6% (2003) Exports - partners: Germany 30%, Italy 6.1%, France 6%, UK 5.4%, Czech Republic 4.3%, Netherlands 4.3% (2004) Imports: $81.61 billion f.o.b. (2004 est.) Imports - commodities: machinery and transport equipment 38%, intermediate manufactured goods 21%, chemicals 14.8%, minerals, fuels, lubricants, and related materials 9.1% (2003) Imports - partners: Germany 24.4%, Italy 7.9%, Russia 7.3%, France 6.7%, China 4.6% (2004) Reserves of foreign exchange and gold: $41.88 billion (2004 est.) Debt - external: $99.15 billion (2004 est.) Economic aid - recipient: $17 billion in available EU structural adjustment and cohesion funds (2004-06) Currency (code): zloty (PLN) Exchange rates: zlotych per US dollar - 3.6576 (2004), 3.8891 (2003), 4.08 (2002), 4.0939 (2001), 4.3461 (2000) note: zlotych is the plural form of zloty Fiscal year: calendar year    Communications    Poland Top of Page Telephones - main lines in use: 12.3 million (2003) Telephones - mobile cellular: 17.401 million (2003) Telephone system: general assessment: underdeveloped and outmoded system in the process of being overhauled; partial privatization of the state-owned telephone monopoly is underway; the long waiting list for main line telephone service has resulted in a boom in mobile cellular telephone use domestic: cable, open-wire, and microwave radio relay; 3 cellular networks; local exchanges 56.6% digital international: country code - 48; satellite earth stations - 2 Intelsat, NA Eutelsat, 2 Inmarsat (Atlantic and Indian Ocean regions), and 1 Intersputnik (Atlantic Ocean region) Radio broadcast stations: AM 14, FM 777, shortwave 1 (1998) Television broadcast stations: 179 (plus 256 repeaters) (September 1995) Internet country code: .pl Internet hosts: 804,915 (2004) Internet users: 8.97 million (2003)    Transportation    Poland Top of Page Railways: total: 23,852 km broad gauge: 629 km 1.524-m gauge standard gauge: 23,223 km 1.435-m gauge (20,555 km operational) (11,962 km electrified) (2004) Highways: total: 364,697 km paved: 249,088 km (including 399 km of expressways) unpaved: 115,609 km (2001) Waterways: 3,997 km (navigable rivers and canals) (2003) Pipelines: gas 13,552 km; oil 1,772 km (2004) Ports and harbors: Gdansk, Gdynia, Swinoujscie, Szczecin Merchant marine: total: 7 ships (1,000 GRT or over) 154,710 GRT/228,132 DWT by type: cargo 3, chemical tanker 2, passenger/cargo 1, roll on/roll off 1 registered in other countries: 107 (2005) Airports: 123 (2004 est.) Airports - with paved runways: total: 84 over 3,047 m: 3 2,438 to 3,047 m: 30 1,524 to 2,437 m: 40 914 to 1,523 m: 8 under 914 m: 3 (2004 est.) Airports - with unpaved runways: total: 39 2,438 to 3,047 m: 1 1,524 to 2,437 m: 4 914 to 1,523 m: 13 under 914 m: 21 (2004 est.) Heliports: 3 (2004 est.)    Military    Poland Top of Page Military branches: Land Forces, Navy, Polish Air Force (PSP) Military service age and obligation: 17 years of age for compulsory military service after January 1st of the year of 18th birthday; 17 years of age for voluntary military service; in 2005 Poland plans to shorten the length of conscript service obligation from 12 to 9 months; by 2008, plans call for at least 60% of military personnel to be volunteers; only soldiers who have completed their conscript service are allowed to volunteer for professional service; as of April 2004 women are only allowed to serve as officers and non-commissioned officers (April 2004) Manpower available for military service: males age 17-49: 9,673,712 (2005 est.) Manpower fit for military service: males age 17-49: 7,740,164 (2005 est.) Manpower reaching military service age annually: males: 275,521 (2005 est.) Military expenditures - dollar figure: $3.5 billion (2002) Military expenditures - percent of GDP: 1.71% (2002)    Transnational Issues    Poland Top of Page Disputes - international: as a member state that forms part of the EU's external border, Poland must implement the strict Schengen border rules Illicit drugs: major illicit producer of synthetic drugs for the international market; minor transshipment point for Asian and Latin American illicit drugs to Western Europe This page was last updated on 1 November, 2005

Ludność świata

W lipcu 2004 na świecie żyło ok. 6 379 160 000 ludzi, tempo przyrostu ludności w 2004 wynosiło 1,14% [1] (http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/xx.html). Najwięcej ludzi zamieszkuje Azję (60,6%), następnie Afrykę (13,8%), Europę (11,4%), Amerykę łacińską (8,6%), Amerykę pn. (5,1%), Oceanię (0,5%). W Polsce mieszka 0,7% populacji ludzkiej.

Ekumena, wynosi obecnie około 91% powierzchni globu. Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne. Najwięcej ludności świata, około 52%, zamieszkuje tereny oddalone od brzegu morza nie więcej niż 200 km. Tereny te, stanowią około 26% lądów. Średnia gęstość zaludnienia na świecie w 2001 wynosiła 41 osób na km².

W przybliżeniu jedna piąta wszystkich ludzi, którzy urodzili się na ziemi w przeciągu ostatnich sześciu tysięcy lat, żyje dzisiaj.


Tempo przyrostu ludności świata:

• 30 milionów - ok. V tysiąclecia p.n.e.

• 300 milionów - ok. II tysiąclecia p.n.e. (10-krotny przyros w ciągu 3 tysięcy lat)

• 1 miliard - ok. roku 1820;

• 2 miliardy - ok. roku 1930 (po 110 latach);

• 3 miliardy - ok. roku 1960 (po 30 latach);

• 4 miliardy - ok. roku 1974 (po 14 latach);

• 5 miliardów - ok. roku 1988 (po 14 latach);

• 6 miliardów - ok. roku 1999 (po 11 latach);

• 7 miliardów - ok. roku 2012^(a) (po 13 latach);

• 8 miliardów - ok. roku 2026^(a) (po 14 latach);

• 9 miliardów - ok. roku 2043^(a) (po 17 latach).

^(a)Prognozy ONZ z 2001 roku.


Najludniejsze kraje świata i Europy (stan z lipca 2004 roku). Źródło: [2] (http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/in.html)

Najludniejsze kraje świata					Najludniejsze kraje Europy
1.	Chiny	1 298,9	mln			1.	Rosja	143,78	mln
2.	Indie	1 065,0	mln			2.	Niemcy	82,42	mln
3.	USA	293,0	mln			3.	Francja	60,42	mln
4.	Indonezja	238,5	mln			4.	Wielka Brytania	60,27	mln
5.	Brazylia	184,1	mln			5.	Włochy	58,05	mln
6.	Pakistan	159,2	mln			6.	Ukraina	47,73	mln
7.	Rosja	143,8	mln			7.	Hiszpania	40,28	mln
8.	Bangladesz	141,3	mln			8.	Polska	38,62	mln
9.	Nigeria	137,3	mln			9.	Rumunia	22,35	mln
10.	Japonia	127,3	mln			10.	Holandia	16,31	mln
11.	Meksyk	105,0	mln			11.	Serbia i Czarnogóra	10,82	mln
12.	Filipiny	86,2	mln			12.	Grecja	10,64	mln
13.	Wietnam	82,7	mln			13.	Portugalia	10,52	mln
14.	Niemcy	82,4	mln			14.	Belgia	10,34	mln
15.	Egipt	76,1	mln			15.	Białoruś	10,31	mln


Wzrost ludności świata i poszczególnych kontynentów.

	Europa	Azja	Ameryka Pn.	Ameryka Łacińska	Afryka	Oceania	Świat
rok	ludność w mln
2000	728	3 680	316	520	796	31	6 071
1995	727	3 430	299	481	707	29	5 673
1990	722	3 168	284	441	622	27	5 264
1985	706	2 888	269	401	541	25	4 830
1980	692	2 632	256	361	470	23	4 434
1975	676	2 398	243	322	408	21	4 068
1970	656	2 143	231	285	357	19	3 691
1965	634	1 899	220	250	314	18	3 335
1960	604	1 701	204	218	277	16	3 020
1955	575	1 542	187	191	247	14	2 756
1950	547	1 399	172	167	221	13	2 519
1900	408	947	82	74	133	6	1 650
1850	276	809	26	38	111	2	1 262
1800	203	635	7	24	107	2	978
1750	163	502	2	16	106	2	791
1650	100	330			100
1500							450
1100	50
0							250


Zobacz też: Ludność Polski, Lista państw świata według liczby ludności

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Ludno%C5%9B%C4%87_%C5%9Bwiata"

List of countries by population

From Wikipedia, the free encyclopedia.

This is a list of sovereign states and other territories by population. Only sovereign states are numbered, but non-sovereign territories are also included for purposes of comparison. The data are generally a projection for July 2005 made by the United States Census Bureau, unless otherwise specified.

Rank	Country	Population
—	World	6,445,398,968
1	People's Republic of China	1,306,313,812^1
2	India	1,080,264,388
	European Union	456,285,839^2
3	United States	295,900,500 ^3
4	Indonesia	241,973,879
5	Brazil	186,112,794
6	Pakistan	162,419,946
7	Bangladesh	144,319,628
8	Russia	143,420,309
9	Nigeria	128,771,988
10	Japan	127,417,244
11	Mexico	106,202,903
12	Philippines	87,857,473
13	Vietnam	83,535,576
14	Germany	82,431,390
15	Egypt	77,505,756
16	Ethiopia	73,053,286
17	Turkey	69,660,559
18	Iran	68,017,860
19	Thailand	65,444,371
20	France (Metropolitan)	60,656,178
21	Congo (Kinshasa)	60,085,004
22	United Kingdom	59,553,800^4
23	Italy	58,103,033
24	South Korea	48,422,644
25	Ukraine	47,425,336
26	South Africa	44,344,136
27	Colombia	42,954,279
28	Myanmar	42,909,464
29	Spain	40,341,462
30	Sudan	40,187,486
31	Argentina	39,537,943
32	Poland	38,635,144
33	Tanzania	36,766,356
34	Kenya	33,829,590
35	Canada	32,805,041
36	Morocco	32,725,847
37	Algeria	32,531,853
38	Afghanistan	29,928,987
39	Peru	27,925,628
40	Nepal	27,676,547
41	Uganda	27,269,482
42	Uzbekistan	26,851,195
43	Saudi Arabia	26,417,599
44	Iraq	26,074,906
45	Venezuela	25,375,281
46	Malaysia	23,953,136
47	North Korea	22,912,177
48	Republic of China (Taiwan)	22,894,384
49	Romania	22,329,977
50	Ghana	21,029,853
51	Yemen	20,727,063
52	Australia	20,090,437
53	Sri Lanka	20,064,776
54	Mozambique	19,406,703
55	Syria	18,448,752
56	Madagascar	18,040,341
57	Côte d'Ivoire	17,298,040
58	The Netherlands	16,407,491
59	Cameroon	16,380,005
60	Chile	16,136,137^5
61	Kazakhstan	15,185,844
62	Guatemala	14,655,189
63	Burkina Faso	13,925,313
64	Cambodia	13,607,069
65	Ecuador	13,363,593
66	Zimbabwe	12,746,990
67	Mali	12,291,529
68	Malawi	12,158,924
69	Niger	11,665,937
70	Cuba	11,346,670
71	Zambia	11,261,795
72	Angola	11,190,786
73	Senegal	11,126,832
74	Serbia and Montenegro	10,829,175
75	Greece	10,668,354
76	Portugal	10,566,212
77	Belgium	10,364,388
78	Belarus	10,300,483
79	Czech Republic	10,241,138
80	Tunisia	10,074,951
81	Hungary	10,006,835
82	Chad	9,826,419
83	Guinea	9,467,866
84	Sweden	9,001,774
85	Dominican Republic	8,950,034
86	Bolivia	8,857,870
87	Somalia	8,591,629
88	Rwanda	8,440,820
89	Austria	8,184,691
90	Haiti	8,121,622
91	Azerbaijan	7,911,974
92	Switzerland	7,489,370
93	Benin	7,460,025
94	Bulgaria	7,450,349
95	Tajikistan	7,163,506
96	Honduras	6,975,204
	Hong Kong, SAR, PRC	6,898,686
97	El Salvador	6,704,932
98	Burundi	6,370,609
99	Paraguay	6,347,884
100	Israel	6,276,883
101	Laos	6,217,141
102	Sierra Leone	6,017,643
103	Libya	5,765,563
104	Jordan	5,759,732
105	Togo	5,681,519
106	Papua New Guinea	5,545,268
107	Nicaragua	5,465,100
108	Denmark	5,432,335
109	Slovakia	5,431,363
110	Finland	5,223,442
111	Kyrgyzstan	5,146,281
112	Turkmenistan	4,952,081
113	Georgia	4,677,401
114	Norway	4,593,041
115	Eritrea	4,561,599
116	Croatia	4,495,904
117	Moldova	4,455,421
118	Singapore	4,425,720
119	New Zealand	4,061,400^6
120	Bosnia and Herzegovina	4,025,476
121	Costa Rica	4,016,173
122	Republic of Ireland	4,015,676
	Puerto Rico	3,916,632
123	Lebanon	3,826,018
124	Central African Republic	3,799,897
	Palestinian Territories	3,761,904
125	Lithuania	3,596,617
126	Albania	3,563,112
127	Liberia	3,482,211
128	Uruguay	3,415,920
129	Mauritania	3,086,859
130	Panama	3,039,150
131	Congo (Brazzaville)	3,039,126
132	Oman	3,001,583
133	Armenia	2,982,904
134	Mongolia	2,791,272
135	Jamaica	2,731,832
136	United Arab Emirates	2,563,212
137	Kuwait	2,335,648
138	Latvia	2,290,237
139	Bhutan	2,232,291
140	Republic of Macedonia	2,045,262
141	Namibia	2,030,692
142	Slovenia	2,011,070
143	Lesotho	1,867,035
144	Botswana	1,640,115
145	The Gambia	1,593,256
146	Guinea-Bissau	1,416,027
147	Gabon	1,389,201
148	Estonia	1,332,893
149	Mauritius	1,230,602
150	Swaziland	1,173,900
151	Trinidad and Tobago	1,088,644
152	East Timor	1,040,880
153	Fiji	893,354
154	Qatar	863,051
155	Cyprus	780,133
	Reunion	776,948
156	Guyana	765,283
157	Bahrain	688,345
158	Comoros	671,247
159	Solomon Islands	538,032
160	Equatorial Guinea	535,881
161	Djibouti	476,703
162	Luxembourg	468,571
	Macau, SAR, PRC	449,198
	Guadeloupe	448,713
163	Suriname	438,144
	Martinique	432,900
163	Cape Verde	418,224
164	Malta	398,534
165	Brunei	372,361
166	Maldives	349,106
167	The Bahamas	301,790
168	Iceland	296,737
169	Belize	279,457
170	Barbados	279,254
	Western Sahara	273,008
	French Polynesia	270,485
	Netherlands Antilles	219,958
	New Caledonia	216,494
171	Vanuatu	205,754
	French Guiana	195,506
	Mayotte	193,633
172	Sao Tome and Principe	187,410
173	Samoa	177,287
	Guam	168,564
174	Saint Lucia	166,312
175	Saint Vincent and the Grenadines	117,534
176	Tonga	112,422
	U.S. Virgin Islands	108,708
177	Federated States of Micronesia	108,105
178	Kiribati	103,092
	Jersey	90,812
179	Grenada	89,502
180	Seychelles	81,188
	Northern Mariana Islands	80,362
	Isle of Man	75,049
	Aruba	71,566
181	Andorra	70,549
182	Dominica	69,029
183	Antigua and Barbuda	68,722
	Bermuda	65,365
	Guernsey	65,228
184	Marshall Islands	59,071
	American Samoa	57,881
	Greenland	56,375
	Faroe Islands	46,962
	Cayman Islands	44,270
185	Saint Kitts and Nevis	38,958
186	Liechtenstein	33,717
187	Monaco	32,409
188	San Marino	28,880
	Gibraltar	27,884
	British Virgin Islands	22,643
	Cook Islands	21,388
	Turks and Caicos Islands	20,556
189	Palau	20,303
	Wallis and Futuna	16,025
	Anguilla	13,254
190	Nauru	13,048
191	Tuvalu	11,636
	Montserrat	9,341
	Saint Helena	7,460
	Saint-Pierre and Miquelon	7,012
	Falkland Islands	2,967^2
	Svalbard	2,756^2
	Norfolk Island	1,841^2
	Tokelau	1,405^2
192	Vatican City	921^2
	Cocos (Keeling) Islands	629^2
	Christmas Island	396^2
	Johnston Atoll	396^2
	Pitcairn Islands	46^2

¹ This figure does not include Hong Kong, Macau or the territories administered by the Republic of China (Taiwan)
² Estimate for July 2004 by CIA The World Factbook [1] (http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/)
³ Estimate for April 17, 2005 by the U.S. Census Bureau [2] (http://www.census.gov/population/www/popclockus.html)
⁴ Estimate for July 1, 2003 by the UK Office of National Statistics [3] (http://www.statistics.gov.uk/statbase/ssdataset.asp?vlnk=8548&More=Y)
⁵ Estimate for June 30, 2005 by Chile's Instituto Nacional de Estadísticas [4] (http://www.ine.cl/12-pobla/Ambosprisete.htm)
⁶ Estimated resident population for June 30, 2004 by Statistics New Zealand (http://www.stats.govt.nz/popn-monitor/current-popn/current-pop-graph-detail.htm)

[edit]

Reference

• US Census Bureau (http://www.census.gov/cgi-bin/ipc/idbrank.pl)

[edit]

See also

• List of countries

• List of national capitals

• List of countries by continent

• List of countries by area

• List of countries by population density

• List of countries and capitals in native languages

Retrieved from "http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_population"

STRUKTURA DEMOGRAFICZNA LUDNOŚCI WIEJSKIEJ

Ewa Karpowicz

Informacja nr 588

Podstawowe dane demograficzne¹⁾

Liczba ludności Polski wynosiła w grudniu 1996 r. 38,6 mln. Na początku 1946 r. było nas o prawie 15 mln. mniej - 23,9 mln. W Europie Polska zajmuje obecnie 8 miejsce pod względem liczby mieszkańców.
W grudniu 1995 r. liczba ludności osiadłej na wsi wynosiła 14 733 000 (38,2% ogółu mieszkańców kraju, w miastach ludność liczyła 23 876 000),²⁾ w tym mężczyzn było na wsi o tysiąc mniej niż kobiet.³⁾
Według stanu na dzień 31 XII 1996 r. ludność wiejska liczyła 14 736 000, co stanowiło 38,1% ludności kraju (liczba ludności miejskiej wynosiła 23 903 000).
Relacje ludności wiejskiej do ludności miejskiej w latach od uzyskania przez Polskę niepodległości po I wojnie światowej do chwili obecnej kształtowały się następująco⁴⁾ :

Data spisu	Miasto	Wieś
30.IX. 1921 r.	24,6%	75,4%
9.XII.1931 r.	27,4%	72,6%
31.XII.1938 r.	30,0%	70,0%
14.II. 1946 r.	31,8%	68,2%
3.XII.1950 r.	39,0%	61,0%
6.XII.1960 r.	48,3%	51,7%
8.XII.1970 r.	52,3%	47,7%
7.XII.1978 r.	57,5%	42,5%
7.XII.1988 r.	61,2%	38,8%
17.V. 1995 r.	61,6%	38,4%

W 1995 r. liczba indywidualnych gospodarstw rolnych wynosiła ok. 2 000 000, zaś średnia wielkość gospodarstwa rolnego wynosiła 7,6 ha, a średnia wielkość użytków rolnych - 6,7 ha. Pracujący w rolnictwie i leśnictwie stanowili 26,9% ogółu pracujących w Polsce.⁵⁾
Według danych powszechnego spisu rolnego w 1996 r. mieliśmy w kraju ogółem 3 052 961 indywidualnych gospodarstw domowych w rolnictwie w tym
1 831 768 indywidualnych gospodarstw rolnych na wsi. Ludność mieszkająca w indywidualnych gospodarstwach w rolnictwie stanowiła 29% ogółu ludności, zaś ludność osiadła w indywidualnych gospodarstwach rolnych na wsi stanowiła 50,9% ludności wiejskiej.
W 1996 r. migracja ludności ze wsi wynosiła 207,1 tys. (w 1995 r. wynosiła ona 207,3 tys., w 1990 r. - 296 tys. i zmniejsza się systematycznie z roku na rok);
W 1996 r. wielkość migracji ludności na wieś wynosiła 183,8 tys. (w 1995 r. wynosiła ona 180 tys. osób; waha się od 184 tys., w 1990 r. poprzez 174 tys. w 1991 r., 180 tys. w 1992 r., 176 tys. w 1993 r., 179 tys. w 1994 r.).
Saldo migracji wieś - miasto wynosiło:

- w 1990 r. - 113 tys.,
- w 1991 r. - 106 tys.,
- w 1992 r. - 86 tys.,
- w 1993 r. - 60 tys.,
- w 1994 r. - 39 tys.,
- w 1995 r. - 27 tys.,
- w 1996 r. - 23 tys.

Przez cały okres powojenny wieś miała wyższą stopę urodzeń aniżeli miasto, a od 1956 r. - nieprzerwaną przewagę w stopie przyrostu naturalnego. Na wsi występowała też zawsze niższa przewaga liczby kobiet nad liczbą mężczyzn niż w mieście.
Liczba ludności wiejskiej podlegała w ostatnich latach pewnym wahaniom. W 1992 r. nastąpił wzrost ludności wiejskiej o 158 tys. i po raz pierwszy wystąpiła na wsi nadwyżka mężczyzn nad kobietami (o 5 tys). W 1993 r. liczba ludności na wsi spadła o 20 tys., a przewaga liczby kobiet nad mężczyznami wynosiła 20 tys. W 1994 r. ludność wsi wzrosła o 16 tys. i nadal utrzymała się niewielka przewaga liczby kobiet nad liczbą mężczyzn.
Powszechny spis rolny przeprowadzony w czerwcu 1996 r. wykazał, że w gospodarstwach domowych użytkowników indywidualnych gospodarstw rolnych (o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych) zamieszkiwało 50,9% ludności wiejskiej i 3,1% ludności miejskiej. W gospodarstwach domowych użytkowników działek rolnych (o powierzchni do 1 ha użytków rolnych) oraz w gospodarstwach indywidualnych właścicieli zwierząt gospodarskich, nie posiadających użytków rolnych zamieszkiwało 15,5% ludności wiejskiej oraz 4,5% mieszkańców miast.
Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności mieszkającej w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie wyniósł 27,3%, ludności w wieku produkcyjnym - 56,0% (w tym ludności w wieku mobilnym - 37,3%), a ludności w wieku poprodukcyjnym - 16,7%.
Miejscowości określane mianem "wiejskie" (nie posiadających praw miejskich) są zróżnicowane pod względem liczby mieszkańców. Struktura sieci osadniczej tych miejscowości na początku lat dziewięćdziesiątych⁶⁾ przedstawiała się następująco:

Liczba miejscowości ogółem	42 113
W tym (w odsetkach):
Do 199 mieszkańców	46,7%
Od 200 do 499	35,3%
Od 500 do 999	12,1%
Od 1000 do 1999	4,5%
Od 2000 do 4999	1,3%
Powyżej 5000	0,1%^7)

Według stanu na koniec grudnia 1996 r. były w naszym kraju ogółem 56 803 miejscowości wiejskie, w tym: 42 786 wsi oraz 14 017 pozostałych miejscowości (kolonii, przysiółków, osad).

Struktura społeczna rodzin wiejskich

Zjawiskiem charakterystycznym dla wsi jest wielopokoleniowość gospodarstw domowych. We wspólnym gospodarstwie na wsi żyją dwie generacje (i dwie rodziny) - trzy razy częściej niż w mieście, a trzy generacje (i trzy rodziny) - siedem razy częściej niż w mieście. W 1995 r. na wsi było: 77,6% gospodarstw jednorodzinnych, 20,9% gospodarstw dwurodzinnych, 1,5% gospodarstw trzy- i więcej rodzinnych (w mieście - odpowiednio: 92,6%, 7,2%, 0,2%).
Przeciętna liczba osób w gospodarstwie domowym na wsi wynosiła 3,6 (w mieście 3,1). W 1995 r. na ogólną liczbę 4 116 tys. gospodarstw domowych funkcjonujących na wsi (w mieście ich liczba wynosiła 8 385 tys.) było: 620 tys. gospodarstw jednoosobowych (w mieście 1 848 tys.), 819 tys. gospodarstw dwuosobowych (w mieście - 2 070 tys.), 676 tys. gospodarstw trzyosobowych (w mieście - 1 793 tys.), 762 tys. gospodarstwa czteroosobowe (w mieście 1 735 tys.) oraz 1 239 tys. gospodarstw obejmujących 5 osób lub więcej (w mieście było takich gospodarstw 939 tys.). Tak więc najliczniejsze gospodarstwa na wsi - to gospodarstwa co najmniej pięcioosobowe, zaś w mieście - trzyosobowe. Statystycznie rzecz ujmując gospodarstwa wiejskie są większe liczebnie aniżeli miejskie.
Jeśli uwzględniać kryterium społeczno-zawodowe nie zaś miejsca zamieszkania, różnice pomiędzy "miastem a wsią" okażą się jeszcze bardziej widoczne. Gospodarstwa domowe rolników są znacznie liczniejsze niż innych grup społeczno-zawodowych. Gospodarstwa domowe 6-osobowe i więcej stanowią 6,6% ogółu wśród pracowników, zaś wśród użytkowników gospodarstw rolnych odsetek ten wynosi 32,3%.
Udział dzieci i młodzieży oraz ludzi starszych w strukturze wieku jest na wsi wyższy niż w mieście (w 1995 r. ludności w wieku 0-14 lat było na wsi 25,1%, w mieście - 21,4%, zaś ludności w wieku powyżej 60 lat było na wsi 17,6% zaś w mieście - 14,7%).
Według stanu na dzień 31 grudnia 1996 r. wśród mieszkańców wsi było 4 313 tys. osób w wieku przedprodukcyjnym (w tym 2 210 tys. mężczyzn), 8 145 tys. osób w wieku produkcyjnym (w tym 4 413 mężczyzn) oraz 2 278 tys. osób w wieku poprodukcyjnym (w tym 745 tys. mężczyzn).
Ruch naturalny ludności jest nieco inny w mieście i na wsi. W 1996 r. jego parametry (na 1000 ludności) były następujące:

	ogółem	miasto	wieś
(na 1000 ludności)
Małżeństwa	5,3	5,1	5,6
Rozwody	1,0	1,4	0,4
Urodzenia żywe	11,1	9,6	13,4
Zgony	10,9	9,3	11,0
w tym:
zgony niemowląt	12,2	12,7	11,7
Przyrost naturalny	1,1	0,3	2,4

Od 1991 r. współczynnik zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych kształtuje się na wsi na poziomie niższym niż w mieście (co wiąże się z poprawą ochrony macierzyństwa na wsi oraz z postępującą degradacją środowiska naturalnego w mieście).
Duże różnice między miastem a wsią dotyczą wskaźnika rozwodów.
W 1995 r. na 10 tys mieszkańców przypadało 13 rozwodów w mieście i 4 na wsi. Trwałość małżeństw na wsi nie zawsze oznacza jednak wyższą kulturę współżycia i silniejsze więzy emocjonalne między małżonkami. Na wsi występuje też mniej urodzeń pozamałżeńskich niż w miastach.
Współczynnik dzietności kobiet wynosił w 1995 r. na wsi 2,27 zaś w mieście - 1,59. Urodzenia pozamałżeńskie występują generalnie znacznie częściej w mieście niż na wsi (trend ten utrzymuje się w Polsce niezmiennie od kilku lat). Jednak w województwach północnych i wschodnich mamy do czynienia z tendencją odwrotną - na tych terenach rodzi się w środowisku wiejskim więcej dzieci pozamałżeńskich aniżeli w mieście. Demografowie i socjologowie upatrują przyczyn tego zjawiska w większej, aniżeli w innych rejonach, dezintegracji rodzin wywołanej ich szczególną ruchliwością przestrzenną. W województwach północnych tradycja, przywiązanie do "wartości rodzinnych", religijność - przeciwdziałające płodzeniu dzieci poza małżeństwem - są znacznie słabiej umocowane w świadomości społecznej niż w innych rejonach kraju, i to przede wszystkim uznawane jest za przyczynę nasilenia zjawiska rodzenia dzieci nieślubnych.
Rodziny niepełne są na wsi problemem, jednak ich liczba jest znacznie mniejsza, aniżeli w mieście. W ciągu ostatnich dwóch lat na miasta przypada niemal dwukrotnie więcej rodzin o jednym żywicielu niż na wsi. Rodzina niepełna składa się najczęściej z matki i dzieci i jest wynikiem śmierci współmałżonka lub rozwodu.

Poziom życia ludności wiejskiej

Rolnictwo polskie absorbuje znaczny odsetek ogółu czynnych zawodowo, co różni je od większości krajów zachodnich. Przy rozdrobnionej strukturze agrarnej i niskiej wydajności pracy rodziny rolnicze uzyskują niski dochód. W okresie transformacji ustrojowej zacofane i rozdrobnione rolnictwo umożliwia dużej liczbie osób utrzymanie się; wchłania tę część siły roboczej, która utraciła pracę w innych sektorach gospodarki i w konsekwencji zapobiega generowaniu bezrobocia.
Charakterystyczne dla okresu przechodzenia od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej są liczne problemy ekonomiczne.
Do najważniejszych, związanych z życiem na wsi, należą: relatywnie niskie dochody ludności utrzymującej się z rolnictwa (istnieje wyraźny dysparytet dochodów gospodarstw domowych ludności chłopskiej i pozachłopskiej), jawne i ukryte bezrobocie (silne zwłaszcza w niektórych regionach - dysproporcje regionalne pod tym względem są bardzo znaczące), szeroka sfera ubóstwa oraz niedorozwój infrastruktury socjalnej i komunalnej. Charakteryzując warunki bytowe rodzin wiejskich trzeba też podkreślić wyższy stopień obciążeń osób zawodowo czynnych na rzecz zawodowo biernych (dzieci i osób starszych). Na wsi zawodowo czynni mają na swym utrzymaniu więcej osób aniżeli w mieście. Jest to istotne, zważywszy zmniejszający się stopniowo udział państwa w zakresie świadczeń rodzinnych, rent, ochrony zdrowia, placówek opiekuńczo- wychowawczych.
W okresie przechodzenia do gospodarki rynkowej pogłębiły się różnice w poziomie życia poszczególnych rodzin i gospodarstw domowych. Porównanie danych dotyczących określonych kategorii gospodarstw domowych z punktu widzenia najwyższych i najniższych dochodów na 1 osobę wykazuje, że największe zróżnicowanie dochodowe występuje w gospodarstwach chłopskich. One charakteryzują się tym, że udział najbiedniejszych był tu najwyższy (25,8%, podczas gdy w pracowniczych wynosił on 12,7%, w pracowniczo-chłopskich - 11,1%, a w rodzinach emerytów i rencistów - 11,7%), zaś udział najbogatszych wynosił 5,3% ogółu, podczas gdy w rodzinach pracowniczych - 8,9%, w pracowniczo-chłopskich - 2,8%, w emeryckich - 3,1%).
Ważnym elementem oceny poziomu życia jest wyposażenie gospodarstw domowych w dobra trwałego użytku. W 1995 r. telewizor kolorowy posiadało 95,7% gospodarstw domowych pracowników i 73,0% rolników; automat pralniczy - 75,4% pracowników i 33,6% rolników. Te różnice świadczą o relatywnie niższym standarcie życia ludności utrzymującej się z pracy na roli w porównaniu z pracownikami najemnymi, który może wynikać po części z gorszej sytuacji materialnej, po części zaś z relatywnie słabiej zakorzenionych potrzeb.
W pierwszych latach transformacji udział wydatków miesięcznych na jedną osobę na higienę osobistą, ochronę zdrowia, a także oświatę, kulturę i wypoczynek w gospodarstwach chłopskich i pracowniczo-chłopskich był niższy niż w pracowniczych i emeryckich (choć w każdym typie gospodarstw spadał systematycznie). Nie dysponujemy, niestety, danymi z których wynikałoby, jak w kategoriach bezwzględnych kształtują się wydatki ponoszone z tytułu zaspokajania potrzeb tego rodzaju.

Wykształcenie

Pod względem wykształcenia mieszkańcy wsi różnią się znacząco od osób zamieszkałych w miastach. W 1995 r. struktura ludności według wykształcenia była następująca:

	na wsi	w mieście
- z wykształceniem wyższym	1,9%	9,8%
- z wykształceniem policealnym	1,3%	3,3%
- z wykształceniem średnim ogólnokształcącym	3,0%	9,6%
- z wykształceniem technicznym i zawodowym	39,2%	45,9%
w tym z wykształceniem zasadniczym zawodowym	28,0%	24,6%
- z wykształceniem podstawowym	43,8%	27,6%
- z wykształceniem niepełnym podstawowym i bez wykształcenia szkolnego	10,8%	3,6%
(wykształcenia 0,2% nie ustalono)

Jak wykazuje tabela ludność zamieszkała na wsi jest znacznie gorzej wykształcona aniżeli mieszkańcy miast. Niemal połowa ludności wiejskiej zakończyła swą edukację na szkole podstawowej, co jest ewenementem wśród państw Europy. Jedynie co trzydziesty mieszkaniec wsi ma wykształcenie więcej niż średnie. Oceniając skalę wykształcenia ludności wsi, a zwłaszcza porównując ją z ludnością osiadłą w miastach, trzeba jednak brać pod uwagę fakt odmiennej struktury wieku obu tych populacji. Na wsi mamy do czynienia z relatywnie większym udziałem dzieci i młodzieży oraz ludzi starszych. Poziom wykształcenia tych kategorii ludności jest z natury rzeczy niższy, co powinno być uwzględniane przy ocenie dysproporcji, o których mowa.
Na tle ogólnie słabo wyedukowanego społeczeństwa polskiego (w porównaniu z europejskimi standardami) wieś sprawia szczególnie niekorzystne wrażenie.
Jeśli brać pod uwagę takie parametry jak liczba szkół, pomieszczeń do nauczania, nauczycieli - na określoną liczbę uczniów - okazuje się, że wieś góruje tu nad miastem. W roku szkolnym 1996/1997 parametry te były następujące:

Liczba uczniów na:
	miasto	wieś
1 szkołę	611	136
1 pomieszczenie do nauczania	29	17
1 nauczyciela	18	14
1 oddział	25	18

Jak wykazują dane szkoły wiejskie są znacznie mniejsze, posiadają mniej liczne klasy i znacznie więcej nauczycieli przypadających na jednego ucznia.

***

Generalnie rzecz ujmując dane porównawcze z ostatnich lat, dotyczące struktury demograficznej oraz gospodarki wiejskiej wykazują, że:
- występuje silne rozproszenie sieci osadniczej,
- struktura osadnicza i demograficzna na polskiej wsi jest w znacznym stopniu spetryfikowana;
- utrzymuje się znaczne rozdrobnienie indywidualnych gospodarstw rolnych oraz słabe tempo wzrostu ich wielkości (proces poprawy struktury agrarnej postępuje bardzo wolno);
- utrzymuje się dysparytet dochodów gospodarstw domowych chłopskich i pozachłopskich na niekorzyść tych pierwszych (wynosi on 60 do 100);
- występują silne dysproporcje regionalne pod względem bezrobocia (ukrytego i jawnego), sfery ubóstwa, niedorozwoju infrastruktury socjalnej i komunalnej.
Prognozy demograficzne do 2020 r.
Jak wynika z prognoz opracowywanych na lata 1995 - 2020 ludność wsi będzie wzrastać w stopniu znacznie mniejszym aniżeli ludność miast.
Przyjmując liczbę mieszkańców w 1995 r. za 100% - liczebność mieszkańców Polski w kolejnych pięcioleciach będzie wynosiła:

	Miasto	Wieś
2000 r.	100,7	100,4
2005 r.	102,6	101,7
2010 r.	105,1	102,5
2015 r.	107,1	102,0
2020 r.	108,6	100,3

Dane prezentowane w opracowaniu zawarte były przede wszystkim w następujących publikacjach:
1. Mały Rocznik Statystyczny, Wyd. GUS, Warszawa 1997.
2. Rocznik Statystyczny, Wyd. GUS, Warszawa 1997.
3. Antoni Rajkiewicz (red.): Społeczeństwo polskie w latach 1989-1995/96, zagadnienia polityki społecznej, Warszawa 1997.
4. Zbigniew Strzelecki: Uwarunkowania demograficzne rozwoju sfery usług społecznych, tekst niepublikowany, Warszawa, 1997.
5. Założenia do prognozy ludności Polski do 2020 roku - materiał GUS.

Przypisy
1) Najbardziej aktualne dane zawarte w niniejszej Informacji pochodzą z roku 1996 bądź z roku 1995. Takie bowiem dane zamieszczone są w najnowszych rocznikach statystycznych (1997 r.) i innych dostępnych źrodłach.
2) W następujących krajach europejskich liczba ludności wiejskiej jest wyższa niż w Polsce: Portugalia (66,1%), Chorwacja (49,2%),
Jugosławia (48,0%), Rumunia (45,6%), Słowacja (43,0%). Najmniejsze skupiska ludności wiejskiej występują w: Belgii (3,5%), Wielkiej Brytanii (8,5%), Holandii (11,0%), Niemczech (14,7%), Danii (15,1%), Szwecji (16,6%). 3) Według danych ze spisu powszechnego z 7 grudnia 1988 r. podział ludności ze względu na miejsce zamieszkania był następujący: - ogółem: 37,9 mln mieszkańców, w tym: - w mieście: 23,2 mln mieszkańców - na wsi: 14,7 mln mieszkańców. W latach 1946 - 1988 liczba ludności zwiększyła się o 14 mln., w tym liczba ludności miast uległa potrojeniu (zwiększyła się z 7,5 mln do 23,2 mln), zaś liczba ludności wsi zmniejszyła się (z 16,1 mln w 1946 r. do 14,7 mln w 1988 r.)
4) Dane pochodzą ze spisów powszechnych.
5) Dla porównania: w Niemczech odsetek ten wynosi 2,5%.
6) Dane pochodzą z ostatniego spisu powszechnego dokonanego w grudniu 1988 r; według opinii specjalistów proporcje nie zmieniły się zasadniczo do chwili obecnej.
7) Przedstawiony powyżej układ przestrzenny (dodajmy - silnie zróżnicowany regionalnie) wpływa w dużym stopniu na warunki bytu ludności. Ponad 2 mln osób żyjących w prawie 20 tys. miejscowości liczących poniżej 200 mieszkańców; z reguły nie ma na miejscu szkoły, lekarza, sklepu itp., często nie są do nich doprowadzone drogi bite lub utwardzane. Jeszcze w końcu 1996 r. kilkaset wsi w Polsce nie miało połączeń telefonicznych, a kilka tysięcy odczuwało niedobór wody pitnej. Postęp cywilizacyjny na polskiej wsi odbywał się wolniej niż w miastach.

Biuro Studiów i Ekspertyz, 1998 r.

http://biurose.sejm.gov.pl/teksty/i-588.htm

Dla potrzeb porównań i oceny zmian w rozwoju ludności wyniki spisu ludności i mieszkań z 1988 r. zostały przeliczone według podziału terytorialnego kraju, obowiązującego od 1 stycznia 1999 r.

Należy przypomnieć, że wszystkie bilanse ludności, opracowywane dla lat 1989-2001 były prowadzone w oparciu o wyniki Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań 1988. W kolejnych latach uwzględniano zmiany wynikające z: udokumentowanych faktów urodzeń, zgonów, migracji na pobyt stały (wewnętrznych oraz zagranicznych), jak również zmiany administracyjne.




tys.

Mężczyźni Kobiety

tys.










---