Spór w sprawie fuzji banków Pekao S.A. i BPH S.A.

W ostatnim czasie dość często poruszoną w mediach sprawą była fuzja banków Pekao i BPH mająca stworzyć największy do tej pory bank w Polsce. Zamiar łączenia się tych banków jest skutkiem fuzji dwóch grup bankowych: UniCredito Italiano S.A. i HVB AG. Należałoby przy tym jednak zaznaczyć że to nie pierwszy taki przypadek w Polsce. Kontrolowany przez HVB bank BPH S.A. jest również produktem pośrednim fuzji banków międzynarodowych: Hypovereinsbanku i banku Austria, do którego doszło w 2000 roku. Wcześniej HVB kupił kontrolny pakiet BPH a BA CA przez kilka lat umacniał swoją pozycję w notowanym na giełdzie PBK.

Patrząc jednak na całą sprawę chronologicznie to pierwsze postanowienia ciążące na całej sprawie miały już miejsce w 1999 roku. Wtedy to UniCredito Italiano kupując akcje banku Pekao S.A. zgodził się na zawarty w umowie prywatyzacyjnej warunek zakazujący mu kupna więcej niż 10% akcji innego, konkurencyjnego banku w Polsce.

We wrześniu 2005 roku Komisja opublikowała w Dzienniku Urzędowym zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie zamiaru koncentracji UCI i HVB, wzywając jednocześnie strony trzecie do nadsyłania pod wskazanym adresem wszelkich informacji mogących mieć związek z tą sprawą. Polska miała zatem możliwość przedstawienia stanowiska. Niestety w wyznaczonym terminie nie zgłosiła Komisji swoich zastrzeżeń.

Kiedy jednak 18 października komisja udzieliła pozwolenia na tą transgraniczną fuzję w Polsce zawrzało. Jednym z pierwszych podnoszonych zarzutów było to, iż polski urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie zablokował planowanej koncentracji. Zarzut ten był całkowicie chybiony bowiem Polska, stając się członkiem UE przyjęła cały wspólnotowy dorobek prawny, w tym regulacje dotyczące kontroli koncentracji przedsiębiorstw. Koncentracja miała charakter wspólnotowy więc kompetencje do jej oceny miała wyłącznie Komisja Europejska.
Zgodę Komisji na przejęcie przez UCI kontroli nad HVB poprzedziło badanie rynków usług finansowych - zwłaszcza w czechach, Słowacji i w Polsce. Analiza dotyczyła usług bankowych dla konsumentów i przedsiębiorców, bankowości inwestycyjnej, zarządzania aktywami. Ale także usług dla rynków finansowych i rozliczeń płatności, ze szczególnym uwzględnieniem wydzielonego geograficznie rynku polskiego. Planowana koncentracja mogła zdaniem komisji mieć największy wpływ właśnie na rynek polski, ponieważ obaj uczestnicy koncentracji mają na tym rynku znaczące udziały. Wyrażając zgodę na przejęcie kontroli nad HVB przez UCI, Komisja stwierdziła, że planowana koncentracja nie przeszkodzi znacząco skutecznej konkurencji w EOG ani w jego części, w tym na terytorium Polski. Według Komisji, zgoda na koncentrację przyczyni się do tworzenia jednolitego rynku bankowości detalicznej i korporacyjnej, przy czym konsumenci nie ucierpią z powodu obniżenia poziomu konkurencji na rynkach krajowych. Wprawdzie UCI po połączeniu byłoby największym w Polsce bankiem pod względem aktywów i drugim pod względem liczby prowadzonych rachunków bieżących, ale działają w Polsce również inne znane banki, zdolne do konkurowania we wszystkich sektorach szybko rozwijającego się rynku usług bankowych.

Polski rząd nie podzielał jednak zdania Komisji. Fuzja drugiego i trzeciego na rynku banku doprowadziłaby do powstania giganta posiadającego ponad 20% aktywów na rodzimym rynku i jednocześnie największej tego typu instytucji w regionie. To powodowało że rosły obawy co do słuszności decyzji w sprawie fuzji banków. Najczęściej przytaczanymi argumentami przeciwko fuzji były:

·        Zapisy w umowie prywatyzacyjnej (Włosi zobowiązali się, że Pekao S.A. nie będzie przejmował konkurentów);

·        Zbyt duży potencjał połączonych banków - ich udział w rynku przekroczy 20%;

·        Zbyt wysoki udział w płynności sektora bankowego;

·        Zbyt duży wpływ na rynek papierów skarbowych - oba banki miałyby ponad 10% udziałów;

·        Niekorzystny i znaczący wpływ na kształtowanie rynkowych stóp procentowych;

·        Zwiększenie dystansu pomiędzy dużymi i małymi bankami;

·        Znaczące ograniczenie konkurencji na rynku usług bankowych;

·        Duża redukcja zatrudnienia;

·        Uzależnienie ważnych sektorów gospodarczych, w tym energetyki od jednego dominującego kredytodawcy, w tym przejęcie kontroli nad blisko 20 tys. klientów korporacyjnych;

·        Niekompatybilność i konkurencyjność systemów informatycznych Pekao S.A. i BPH;

·        Monopolizacja rynku w zakresie Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych w wyniku połączenia Pioneer PEKAO TFI z BPH TFI (40% rynku);

·        Poważne osłabienie roli i znaczenia lidera rynku bankowego PKO BP;

·        Poważne uzależnienie budżetu państwa w zakresie potrzeb pożyczkowych.

Komisja Europejska skierowała do Polski list, w którym zaniepokojona stwierdziła, iż blokowanie fuzji jest niezgodne z unijną zasadą swobodnego przepływu kapitałów.

Pozycja polskiego rządu była znacznie słabsza, ponieważ Komisja Europejska ma wyłączną kompetencję do orzekania o dopuszczalności tzw. Fuzji transgranicznych. Z prawnego punktu widzenia rząd mógłby zablokować fuzję Pekao z BPH tylko wówczas, gdy w grę wchodziłoby pranie pieniędzy lub groźba destabilizacji systemu finansowego. Tymczasem ani jedno, ani drugie miejsca nie miało. .

Przeprowadzona przez NIK kontrola potwierdziła, że Włosi (właściciele banku UniCredito Italiano) złamali umowę prywatyzacyjną Pekao S.A. NIK uznała, że włoski inwestor złamał jeden z punktów umowy prywatyzacyjnej, który stanowi, że właściciel Pekao SA nie będzie mógł posiadać więcej niż 10% akcji innego, konkurencyjnego na polskim rynku banku. "W rzeczywistości stan posiadania Włochów w Polsce po przeprowadzonej fuzji jest znacznie większy. Oprócz Pekao SA UniCredito przejął bowiem 70% akcji BPH.

Jest zaś czego się obawiać. Pekao świetnie sobie radzi z pozyskiwaniem oszczędności klientów - ma 60 mld zł aktywów i największe na rynku towarzystwo funduszy inwestycyjnych, które zebrało już ponad 15 mld zł. To słaba strona BPH, którego zarząd dopiero niedawno zdał sobie sprawę z konieczności walki o lokaty. Krakowski bank co prawda poprawił ofertę i ostro się promuje (roczna lokata na 5 proc.), ale jeszcze długo nie dorówna Pekao.
Z kolei BPH idzie jak burza w kredytach. Wartość portfela w ubiegłym roku wzrosła niemal o jedną czwartą. Pod tym względem krakowski bank bije na głowę Pekao, w którym portfel kredytowy rośnie opornie. BPH jest też drugim graczem na rynku kredytów hipotecznych.

Fuzja między Bankiem Pekao i Bankiem BPH oznacza również mariaż dwóch czołowych biur maklerskich w Polsce. CDM Pekao jest najzyskowniejszy w kraju. W ubiegłym roku zarobił na czysto prawie 78 mln zł. Ma ponad 140 tys. klientów i 10-proc. udział w obrotach akcjami na warszawskiej giełdzie. Natomiast BM BPH to lider pod względem liczby rachunków (ma ich 163 tys.). A co z funduszami inwestycyjnymi? Tu sprawa jest jasna. TFI Pioneer Pekao ma ponad 35 proc. rynku, a TFI BPH tylko 4 proc. i prawdopodobnie to ono zostanie wchłonięte - razem ze wszystkimi funduszami oraz klientami.

Po dwóch miesiącach wymiany poglądów z polskim rządem w sprawie fuzji Pekao BP i BPH Komisja Europejska otworzyła po­stępowanie dyscyplinujące. Uznała, że sprzeciwiając się fuzji banków nasz kraj blokuje swobodny przepływ kapitału, a równo­cześnie swoim postępowaniem narusza podstawową zasadę jednolitego unijnego rynku.

Bruksela nie uznała naszej argumentacji. Odrzuciła powoływanie się na zapis umowy prywatyzacyjnej Pekao SA z 1999, który przez 10 lat (począwszy od 1999) zakazuje Unicredito angażowania się w działalność konkurencyjną wobec tego banku na polskim rynku. KE stwierdza, że ta klauzula na­rusza unijną zasadę swobody przepływu kapitału i jest sprzeczna z prawem do przedsiębiorczości. Zakwestionowano też nasz argument o konieczności ochrony polskiego rynku przed nadmierną koncentracją. Dodatkowo KE uznała kwestionowaną klauzulę za zbyt ogólną, w której istnieje zbyt duży margines uznaniowości w interpretacji.

Komisja zwróciła nam uwagę, że rząd RP wkroczył w wyłączne kompetencje Komisji poprzez wezwanie włoskiego banku Unicre­dito do sprzedaży należących do niego akcji w polskim banku BPH oraz to, że rząd naruszył wyłączne kompetencje KE do podej­mowania decyzji w sprawach fuzji o wymiarze wspólnotowym.

W pierwszym etapie obecnego postępowania KE wzywa do usunięcia tego „uchybienia”. Na wywiązanie się z tego zobowiązania mamy dwa miesiące. Jeśli nie zastosujemy się do tego wezwania, KE ma prawo wnioskować o niestosowanie zakwestionowanej klauzuli i wprowadzenie zmian do umowy prywatyzacyjnej. Gdy to nie poskutkuje, sprawa trafia do Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu. Decyzja KE o niestosowaniu tej klauzuli w umowie prywatyzacyjnej może być podstawą do odwołania się do sądu z żądaniem finansowego odszkodowania.

Komisja Europejska przypomniała nam, że „ kraje członkowskie nie mogą stosować własnego ustawodawstwa krajowego w zakresie prawa konkurencji w stosunku do tego typu transakcji, a ograniczenia są możliwe, jeśli chodzi o ochronę uzasadnionego interesu, a może nim być bezpieczeństwo publiczne, pluralizm środków masowego przekazu oraz tzw. zasady ostrożnościowe. W tym zakresie KE z góry odrzuciła możliwość powołania się przez Polskę na klauzulę prywatyzacyjną, bo jej zdaniem jest ona niezgodna z obowiązującym dziś prawem".

KE przypominała nam też, że zatwierdzając fuzję Unicredito z niemieckim bnkiem Bayerische Hypo-und Vereinsbank AG (HVB) dokonała "starannej oceny wpływu transakcji w Polsce" i nie stwierdziła żadnego zagrożenia dla konkurencji. Także teraz nie widzi przeszkód we wprowadzeniu w życie fuzji Pekao SA i BPH, ponieważ UniCredito, który jest właścicielem 52,9% akcji Pekao SA, ma teraz także 71%akcji BPH (które przed fuzją należały do HVB).

Z opublikowanego w niedzielę wieczorem komunikatu wynika, że UniCredito zapłaci akcjonariuszom HVB ponad 19 mld euro we własnych akcjach. To absolutny rekord w historii europejskiej bankowości. Poprzednie wielkie połączenie - ubiegłoroczne przejęcie brytyjskiego Abbey przez hiszpański Banco Santander - było warte "tylko" 12 mld euro

Połączony gigant z aktywami 733 mld euro będzie siódmym największym bankiem na Starym Kontynencie. Co ważniejsze, stanie się niekwestionowanym liderem w Europie Środkowej. UniCredito już dziś chwali się, że jest bankowym liderem w "nowej" Europie.

Poza naszym Bankiem Pekao ma duże banki m.in. w Chorwacji i Bułgarii a także w Turcji. Po przyłączeniu BPH grupa w cuglach zdystansuje innych wielkich graczy w regionie - belgijskie KBC i austriacki Erste. Oba razem wzięte będą miały tu ponad dwa razy mniejsze aktywa, niż UniCredito z HVB.
Bank ma wielki garb złych kredytów, szacowany na ponad 5 mld euro i przynosi miliardowe straty. Niektórzy obserwatorzy spekulowali nawet, że UniCredito nie podejmie się restrukturyzacji HVB, tylko po prostu odsprzeda go innemu niemieckiemu bankowi, zachowując dla siebie tylko aktywa w Europie Środkowej.

Nieoficjalnie wiadomo, że władze połączonego banku uzgodniły plan zakładający zwolnienie 10 tys. pracowników w Niemczech i Europie Wschodniej. Oficjalny komunikat tego nie potwierdza. Jednak analitycy renomowanych banków inwestycyjnych (Merrill Lynch, ING czy UBS) nie mają wątpliwości, że włosko-niemiecki gigant skonsoliduje swoją działalność i redukcje zatrudnienia są nieuniknione, również w Polsce.

odpowiednio 52,9 proc. i 71,03 proc.)

1. UniCredito kupuje Pekao

2. Komisja ogłasza zamiar koncentracji UCI i HVB

3. Komisja wydaje zgodę na fuzję banków

4. Polska zaskarża Komisję Europejską do ETS

5. Otwarcie postępowania dyscyplinującego

---