„POTOP” JEST DZIEŁEM SYNKRETYCZNYM, SKUPIA W SOBIE WIELE ODMIAN EPICKICH:
a) elementy historycznego romansu:
- miłość Oleńki Wilewiczówny do Andrzeja Kmicica nie jest tylko tłem, a nawet czasem jest wątkiem głównym,
- losy postaci są związane z historią,
- każde najważniejsze kłótnie miały podłoże polityczne, patriotyczne,
b) typowa powieść sensacyjna:
- trzyma w napięciu,
c) elementy epopei,
d) elementy baśniowe:
- zawsze dobro zwycięża
Wydarzenia historyczne w „Potopie”:
1) przyczyna wojny polsko- szwedzkiej to chęć zrobienia z Bałtyku wewnętrznego jeziora szwedzkiego i próba wyparcia samej Rzeczypospolitej,
u Sienkiewicza przyczyną wojny były tylko pretensje Jana Kazimierza do trony szwedzkiego, ale bardziej mu chyba chodziło o odszkodowanie za zrzeczenie pretensji do tronu szwedzkiego, to nie był wystarczający powód do wojny,,
b) Polska przedstawiona jako kraj dobrobytu, zalany słońcem, usiany zbożami, łąkami, Szwedzi byli zaskoczeni tak piękną Polską - nieprawda, Polska jest wyidealizowana, obraz idealny,
c) Częstochowa - klasztor, był silna fortecą, otaczały go wysokie mury obsypane ziemią, w rogach znajdywały się 4 wieże obronne, dodatkowo otaczał je wysoki mur, klasztor zbudowany był na skalistym podłożu co utrudniało podkopy i wysadzanie murów,
u Sienkiewicza Częstochowa była słabo ufortyfikowana, słaby punkt obronny, zwycięstwo przypisuje siłom nadprzyrodzonym i męstwu walczącym,
d) oddziały szwedzkie posiadały 160 000 żołnierzy, z czego przy oblężeniu korzystano z chorągwi polskiej jazdy (800 żołnierzy), jedynie około 300 żołnierzy to była piechota, którą można było użyć do bezpośredniego szturmu klasztoru, po stronie polskiej oddziały piechoty łanowej liczyły 150 osób, zakonnicy - 40 osób, około 20 szlachciców ze służbą,
e) Kordecki oddał Jasną Górę pod opiekę Szwedom w 1655, w chwili oblężenia klasztoru nie było już tam obrazu Matki Boskiej i prawdopodobnie razem z obrazem wywieziono skarby z Częstochowy, u Sienkiewicza obraz w czasie oblężenia znajduje się w klasztorze, a Kordecki jest zupełnie innym człowiekiem,