Uniwersytet Medyczny

Wydział: Nauk o Zdrowiu

Oddział: Pielęgniarstwo i Położnictwo

Studia stacjonarne II stopnia - II rok

Halina Kowalska

FORMY ORGANIZACYJNE KSZTAŁCENIA,

ZAJĘCIA LEKCYJNE, ICH TYPY I BUDOWA

ORGANIZACJA PRACY UCZNIÓW

FORMY ORGANIZACYJNE STOSOWANE W KSZTAŁCENIU PIELĘGNIAREK

Konspekt do zajęć teoretycznych

Praktyki pedagogiczne

mgr Małgorzata Lewandowska

Szkoła: Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Wydział: Nauk o Zdrowiu

Oddział: Pielęgniarstwo i Położnictwo

Studia: Stacjonarne II stopnia I rok

Przedmiot nauczania: Dydaktyka w pielęgniarstwie

Temat zajęć: Formy organizacyjne kształcenia. Zajęcia lekcyjne ich typy i budowa. Organizacja pracy uczniów. Formy organizacyjne stosowane w kształceniu pielęgniarek.

Typ zajęć: zajęcia teoretyczne

Prowadzący: Halina Kowalska

Czas trwania: 5 godz.

Data: 19 grudnia 2010 roku

Metody: podająca- wykład informacyjny

Środki i pomoce dydaktyczne: laptop, prezentacja multimedialna, rzutnik, notatka

CELE KSZTAŁCENIA

Cel główny:

• Po przeprowadzonych zajęciach student zdobędzie wiedzę z zakresu form organizacyjnych kształcenia, typu i budowy zajęć lekcyjnych, organizacji pracy uczniów oraz form kształcenia pielęgniarek.

Cele szczegółowe:

Student potrafi:

• scharakteryzować formy organizacyjne kształcenia

• wymienić kryteria doboru form organizacyjnych

• omówić formy, strukturę i typy lekcji

• określić funkcje dydaktyczne lekcji

• scharakteryzować formy pracy uczniów

• zanalizować formy organizacyjne stosowane w kształceniu pielęgniarek

REALIZACJA ZAŁOŻEŃ EDUKACYJNYCH

1. Czynności porządkowo - organizacyjne - 10 min.

• przywitanie

• sprawdzenie listy obecności

• podanie tematu zajęć

• określenie celu zajęć

2. Kryteria doboru form organizacji kształcenia - 10 min.

• Podział ze względu na miejsce

3. Struktura i funkcje dydaktyczne lekcji - 80 min.

• Pojecie lekcji wg Okonia, Półturzyckiego, Sośnickiego

• Struktura lekcji wg Sośnickiego

• Części lekcji wg W. Okonia

• Budowa lekcji wg Półturzyckiego

• Funkcje dydaktyczne lekcji

• Rodzaje i strategie lekcji

• Rodzaje lekcji wg Okonia

• Typologia lekcji wg Półturzyckiego

• Toki lekcji wg Półturzyckiego

• Toki lekcji wg Okonia

• Tok zajęć laboratoryjnych

• Struktura praktycznej nauki zawodu

• Tok zajęć praktycznych

4. Formy organizacyjne pracy uczniów- 25 min

• Podział ze względu na liczbę uczących się, biorących udział w pracy dydaktycznej

- Nauczanie jednostkowe

- Nauczanie zbiorowe

- Nauczanie grupowe

- Formy pracy grupowej

• Podział ze względu na cel

• Podział ze względu na poziom oraz system kształcenia

• Podział ze względu na czas pracy uczniów

• Podział ze względu na szczeble edukacji

• Podział ze względu na treści

5. Formy organizacyjne stosowane w kształceniu pielęgniarek- 50 min.

• Rodzaje form organizacyjnych zajęć

• Cel zajęć teoretycznych

• Cel ćwiczeń

• Cel zajęć praktycznych

• Opis praktyk zawodowych

• Środki jakimi dysponuje nauczyciel na stanowisku pracy

• Wymagania stawiane nauczycielom kształcącym umiejętności zawodowe

6. Podsumowanie zajęć - 10 min.

• pytania końcowe,

• wyjaśnienie niezrozumiałych treści,

• pożegnanie studentów

Literatura:

• Wincenty Okoń: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 2003;

• Czesław Kupisiewicz „Podstawy dydaktyki ogólnej” Warszawa 2005;

• Wincenty Okoń „Słownik pedagogiczny” Warszawa 1992

• Ciechaniewicz W. ,,Pedagogika” PZWL, 2008

• Kruszewski K., (red.), Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, PWN,
  Warszawa 2004, cz. 1

• Półturzycki J., Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002;

• Bereźnicki K. ,, Podstawy dydaktyki” 2004;

TREŚCI NAUCZANIA

FORMY ORGANIZACYJNE NAUCZANIA,

ZAJĘCIA LEKCYJNE, ICH TYPY, BUDOWA,

ORGANIZACJA PRACY UCZNIÓW,

FORMY ORGANIZACYJNE STOSOWANE W KSZTAŁCENIU

PIELEGNIAREK.

FORMY ORAGNIZACYJNE PROCESU NAUCZANIA

Formy organizacyjne przesądzają o organizacyjnej stronie pracy dydaktycznej, wskazują jak organizować tą pracę stosownie do tego, kto, kiedy i w jakim celu ma być przedmiotem kształcenia

Nadrzędnym celem każdego procesu nauczania, jak podaje C. Kupisiewicz, "jest optymalny rozwój umysłowy, emocjonalny i wolicjonalny ucznia, czyli wszelkie świadome, planowe i systematyczne oddziaływania dydaktyczno-wychowawcze zapewniające mu wykształcenie ogólne lub zawodowe .

• Kryteria doboru form organizacyjnych kształcenia

Dobór form organizacyjnych zależy od wielu czynników:

• Celi i zadań kształcenia

• Właściwości przedmiotu nauczania

• Systemu dydaktycznego, który przyjął nauczyciel (herbartowski, deweyowski, wielostronnego nauczania wg Okonia, systemu łączenia teorii z praktyką)

• Kolejnego ogniwa (elementu) realizowanego w procesie kształcenia

• Wyposażenia w środki dydaktyczne

• Możliwości organizacyjnych

• Miejsca pracy uczniów,

• Czasu trwania zajęć dydaktycznych

• Liczby uczniów

• Wieku ucznia, roku nauczania, wykorzystywanego dotychczas poziomu wiedzy

• Dojrzałości uczniów do samodzielnej realizacji zadań dydaktycznych

Od w/w czynników zależy typ, rodzaj i budowa lekcji

• Podział ze względu na miejsce pracy:

• zajęcia szkolne( nauka w klasie podczas lekcji, praca w laboratorium, warsztacie szkolnym , świetlicy itp.)

• zajęcia pozaszkolne ( praca domowa, wycieczka, zajęcia w zakładach produkcyjnych itp.)

• Zajęcia pozaszkolne

Stanowią obok zajęć szkolnych drugą formę organizacyjną procesu nauczania. Ich zadaniem jest uzupełnienie wiadomości podanych na zajęciach szkolnych w czasie lekcji. Najbardziej popularną forma zajęć pozaszkolnych jest praca domowa. Traktowana jest jako integralna część prowadzonego przez nauczyciela/ szkołę procesu dydaktycznego.

Praca domowa

Polega na obowiązkowym wykonywaniu w domu zajęć, które zleca uczniowi nauczyciela w toku trwającej lekcji.

Praca domowa

• służy wdrożeniu wychowanków do samokształcenia poprzez samodzielną analizę treści zawartych w podręcznikach i encyklopediach,

• pozwala uczniowi rozumieć, utrwalić i pogłębić wiedzę

• uczy samodzielnego myślenia w drodze do wykonania określonych prac

• kształtuje umiejętności i nawyki w drodze do samodzielnego ćwiczenia

• rozwija samodzielne myślenie poprzez rozwiązywanie zadań wybiegających poza program.

Funkcje pracy domowej:

7. pobudzenie aktywności uczniów;

8. zaspokojenie lub pobudzenie zainteresowań;

9. wzbudzenie pragnienia wiedzy, chęci uczenia się;

10. rozwijanie samodzielności myślenia i działania;

11. rozwijanie sprawności w uczeniu się;

12. kształtowanie nawyków systematycznego, dokładnego i chętnego podejmowania zadań;

13. budzenie pozytywnych emocji, wiary we własne możliwości, pozytywnego stosunku do nauki;

Cele pracy domowej:

• opanowanie nowego materiału;

• utrwalenie materiału przyswojonego;

• rozwijanie samodzielności i twórczości uczniów;

Rodzaje/Treść (tematyka)pracy domowej:

• przygotowanie materiału do nowej lekcji;

• zadania domowe, które mają na celu utrwalenie przyswojonego materiału (pamięciowe opanowanie wierszy lub innych tekstów, praca pisemna);

• prace domowe, mające na celu kształtowanie umiejętności nawyków, przyzwyczajeń;

Efektywność nauki domowej jest uwarunkowana:

• stosowaniem wielu rodzajów zadań domowych;

• racjonalnym zadawaniem na lekcji;

• właściwą kontrolą i oceną;

• indywidualizacją pracy ucznia:

• zadania otwarte (wiele możliwości rozwiązań);

• dostosowaniem do możliwości uczniów, ich zainteresowań;

• zadawać w sposób zróżnicowany;

• powinna mobilizować do samokontroli, autokorekty;

WAŻNE :

Nauka domowa tylko wówczas spełnia swoje zadanie, gdy:

• łączy się ściśle z pracą na lekcji,

• jest właściwie zadana,

• nie przekracza możliwości uczniów,

• jest samodzielnie wykonywana, systematycznie się ją kontroluje i ocenia,

• po jej wykonaniu uczeń jest poinformowany o błędach, które popełnił.

Należy pamiętać, iż nadmiar pracy domowej prowadzi do przeciążenia, co działa niekorzystnie na zdrowie i motywację do nauki.

LEKCJA JAKO FORMA NAUCZANIA

Słowo lekcja wywodzące się od łacińskiego lego = czytam rozumiano dosłownie i na lekcji panowało wszechmocnie słowo z ust nauczyciela czy z książki, a szkoła niewiele miała wspólnego z otaczającym życiem.
Dzisiejsza teoria nauczania odrzuca szablon i werbalizm tradycyjnej lekcji, ponieważ rozwój pedagogiki i psychologii wykazał, że budowa lekcji i metody jej prowadzenia zależą bezpośrednio od celu lekcji, przedmiotu nauczania i etapu rozwojowego, na którym uczeń się znajduje.
Nadal jednak utrzymuje się, że w pracy lekcyjnej muszą wystąpić podstawowe momenty składające się na proces nauczania.

Proces nauczania może przybierać różne formy organizacyjne. Spośród nich formą podstawową, najbardziej dojrzałą historycznie i wypróbowaną w praktyce jest lekcja.
Nauczyciel musi osiągnąć podczas pracy na lekcji: cele dydaktyczne i wychowawcze wyznaczone przez program, kierunek szkoły oraz ideał wychowawczy. Inaczej mówiąc, na lekcji realizujemy cele poznawcze, kształcące i wychowawcze. Dlatego też powinniśmy umieć lekcję zaplanować, ułożyć, a potem dobrze przeprowadzić.
To co współczesna dydaktyka zaleca w zakresie budowy lekcji nie jest czymś oryginalnym, ustalonym obecnie, ale wywodzi się z dziewiętnastowiecznej szkoły niemieckiej zwanej tradycyjną. W tamtych czasach ukształtował się podstawowy schemat lekcji. Uwzględniał on wszystkie podstawowe czynności, które składają się na pełny proces nauczania.

Zajęcia lekcyjne stanowią formę organizacyjną procesu nauczania - uczenia się. Składają się one najczęściej z kilku 45-60 minutowych jednostek ,, godzin,, oddzielonych przerwami. Lekcja stanowi integralną całość, która określa temat i czas opracowania. To, jaki temat mamy zrealizować, narzucony jest przez program, który nauczyciel może sam skonstruować.

LEKCJA wg Okonia :

• jest dominującą formą pracy nauczyciela z uczniami

• istotę lekcji stanowi proces nauczania - uczenia się jako ograniczona w czasie uporządkowana całość kolejnych czynności nauczycieli i uczniów ukierunkowanych na osiągnięcie celów.

LEKCJA wg Półturzyckiego to swoisty akt nauczania i uczenia się, który stanowi jedność całą i zamkniętą, celowo i porządnie zbudowaną, uwieńczoną określonym i pożądanym wynikiem kształcąco-wychowawczym.

LEKCJA wg Sośnickiego to przeprowadzenie procesu nauczania, uczenia się w pewnej jednostce czasu (godzinie lekcyjnej) w nauce zbiorowej przy ograniczonym wymiarze treści nauczania, przy czym uczenie się uczniów jest tu kierowane w sposób nieprzerwany przez nauczyciela.

STRUKTURA LEKCJI WG SOŚNICKIEGO

• POWTARZAJĄCA ( przypomnienie, rozszerzenie i powtórzenie dawniej opanowanego materiału,sprawdzenie pracy domowej oraz przygotowanie do nowej lekcji)

• POSTĘPUJACA (podanie tematu zajęć i planu całego zagadnienia oraz jego opracowanie)

• ZBIERAJĄCA (zbiera w całość i uporządkowuje wiadomości uzyskane przez uczących, zwraca uwagę na sprawy istotne, ułatwia zapamiętywanie)

LEKCJA wg Sośnickiego jest jedną z form nauczania zbiorowego w systemie klasowo-lekcyjnym.

Charakteryzuje się tym, że:

• pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel, on też ocenia postępy w nauce oraz decyduje o promowaniu lub nie promowaniu poszczególnych uczniów do następnej klasy;

• uczniowie podzieleni są na grupy 25-30 osobowe i w tych grupach nauczyciel prowadzi zajęcia trwające 45 minut;

• w grupach uczniowie są w zbliżonym wieku, na podobnym poziomie rozwoju intelektualnego;

• treści kształcące ujęte są w przedmiotach;

• każda lekcja poświęcona jest w zasadzie jednemu przedmiotowi z wyjątkiem klas najniższych.

Sośnicki wyróżnia jeszcze:

• Lekcję powtórzeniową

• Lekcję ćwiczeniową

• Lekcję wycieczkową

• Lekcję laboratoryjną

• Lekcję referatową

CZĘŚCI LEKCJI TEORETYCZNEJ WG W. OKONIA

• CZĘŚC WSTĘPNA ( 1-2 MIN.)

• SPRAWDZENIE PRACY DOMOWEJ (2- 8MIN.)

• POGADANKA WSTĘPNA ( 5- 8 MIN.)

• PODANIE NOWEGO MATERIAŁU ( 10- 20 MIN.)

• UTRWALENIE NOWEGO MATERIAŁU, NOWYCH WIADOMOŚCI ( 8 - 12 MIN.)

• ZASTOSOWANIE NOWYCH WIADOMOŚCI, WYJAŚNIENIE PRACY DOMOWEJ ( 5- 10 MIN.)

BUDOWA LEKCJI WG PÓŁTURZYCKIEGO

Każda lekcja trwa 45 minut. Powinna składać się ze stałych elementów tzw. sytuacji dydaktycznych - są to tzw. określone części:

• CZĘŚĆ PRZYGOTOWAWCZA

• czynności organizacyjne

• sprawdzenie obecności

• przygotowanie środków dydaktycznych,

• sprawdzenie pracy domowej,

• wprowadzenie do nowego materiału ( powtórzenie materiału i nawiązanie do nowego)

• CZĘŚĆ PODSTAWOWA główna, (tu ma nastąpić realizacja celu), Składa się z różnej liczby sytuacji dydaktycznych, w zależności od rodzaju prowadzonej lekcji np.

• podanie nowych treści,

• zrozumienie,

• opracowanie

• zebranie

Tak powinniśmy planować lekcję, aby na tę część poświęcać jak najwięcej czasu.
Część lekcji podstawowej (głównej) jest najważniejsza, najistotniejsza.

• CZĘŚĆ KOŃCOWA- utrwala nowy materiał lekcyjny

• Powtórzenie i utrwalenie

• Zadanie i omówienie pracy domowej

• Czynności porządkowe

Typowa lekcja składa się zwykle z 4 części:

1. cześć wstępna,
2. cześć powtarzająca,
3. cześć postępująca,
4. część zbierająca.

• Część wstępna.

Obejmuje czynności natury organizacyjno-porządkowej, jak zajęcie miejsc przez uczniów i sprawdzenie listy obecności. Tę część lekcji należy przeprowadzić energicznie, dla wyraźnego oddzielenia przerwy od pracy. W ten sposób kształcimy nawyk zdecydowanego przystępowania do pracy nie tylko w szkole, ale i w życiu, a ponadto stwarza to warunki do przeprowadzenia w odpowiednim tempie całej lekcji.

• Część powtarzająca.

Obejmuje sprawdzenie pracy domowej i powtórzenie bieżącego materiału. Sprawdzenie pracy pisemnej może przebiegać różnie. Np. nauczyciel sprawdza dokładnie kilka zeszytów włączając całą klasę do poprawiania zadania, albo poleca jednemu uczniowi przerobić ten temat na tablicy. Natomiast co jakiś czas sprawdza się zeszyty dokładnie, zabierając je do domu.
Wydaje się, że więcej daje kontrola prac ustnych. Pozwala ona na stwierdzenie, jakie są rezultaty nauczania. Nie chodzi przy tym tylko o postawienie stopnia. Przy tej okazji nauczyciel uświadamia sobie niedomagania ucznia i braki w swoim własnym postępowaniu, a przede wszystkim uczeń ma możliwość słownego wyrażenia swoich myśli. Często uczeń jest przekonany, że wszystko rozumie, a swoje braki uświadamia sobie dopiero wtedy, gdy trzeba głośno to sformułować. Ważne jest, aby uczeń nie recytował tego, co ma np. podyktowane w zeszycie, ale własnymi słowami zdał sprawę z poznanych treści. Dlatego też lepiej jest ująć powtarzanie problemowo, np. dać uczniowi nowe zagadnienie, do rozwiązania którego wystarczy wiedza już opanowana, ale trzeba ją inaczej ułożyć i powiązać niż to było na lekcji. Takie powtarzanie ma twórczy charakter i pozwala stosować korelację.
Sprawa oceny też jest ważna, bo uczeń inaczej się uczy, kiedy wie, że jego praca będzie rzetelnie oceniona i że trzeba z niej zdać rachunek.
Powtarzanie poprzedniej lekcji ma jeszcze inne funkcje. W toku powtarzania nauczyciel lub uczniowie dodają jakieś szczegóły, które rozszerzają wiedzę ucznia, albo ujawniają jakieś nowe stosunki między opanowanymi wiadomościami, co wzbogaca myślenie.
Należy przy tym pamiętać, że treści powtarzane z lekcji na lekcję powinno się wiązać z całością tego przedmiotu. Uczeń powinien znać budowę przedmiotu i uświadamiać sobie, jak dana część jest związana z całością. Przyczyniamy się w ten sposób do konstrukcyjnego myślenia i ułatwiamy zapamiętywanie.
Zadaniem powtarzania jest także przygotowanie do nowej lekcji. W związku z tym należy wydobyć i podkreślać te treści. które będą potrzebne do nowego tematu.
Rozmawiając z jednym uczniem nie możemy zapominać o klasie, którą trzeba wciągnąć jako całość. Stąd korzystniejsze jest, jeżeli powtarzanie ma charakter zespołowy.
Nie jest też obojętne, kogo, o co i jak pytamy. Każdą czynność na lekcji trzeba w miarę możliwości wykorzystać wychowawczo. Dlatego z góry ustalamy, kogo zapytamy, zależnie od trudności materiału, możliwości ucznia, jego stosunku do przedmiotu itp. Np. inaczej pytamy ucznia lękliwego, który nie wierzy w swoje siły, a inaczej takiego, który się zaniedbuje, a ma dużą pewność siebie i możliwości.

• Część postępująca.

Obejmuje:

• pogadankę wstępną

• podanie nowego materiału

Ta część lekcji ma dać uczniowi nową wiedzę. Do pracy nad nowym materiałem należy ucznia jednak przygotować przez odpowiednie nastawienie myśli i uwagi. Służy temu wydobywanie treści znanych a potrzebnych do nowego materiału - dokonywane w toku powtarzania, a także podanie i objaśnienie nowego tematu w ramach pogadanki wstępnej. Czasem celowe jest też opracowanie z klasą planu, według którego ten temat się przerobi.
Rozumienie tematu nowej lekcji jest bardzo ważne, ponieważ ułatwia uczniowi powiązanie szczegółów występujących w toku lekcji, a także orientuje, które treści są najważniejsze.
Tę część lekcji prowadzi się różnymi metodami (np. pogadanka, wykład, pokaz, ćwiczenie, praca w grupach, drama) oraz przy użyciu różnych pomocy szkolnych. Metody lekcji nie mogą być przypadkowe, ani wciąż takie same. W tej części lekcji czynności nauczyciela i uczniów powinny być tak dobrane, aby prowadziły do rozumienia i opanowania nowych treści oraz do uzyskania podstawowych umiejętności związanych z tymi treściami. Inaczej mówiąc wybieramy takie metody, które w danej sytuacji dadzą najlepsze rezultaty w sensie poznawczym, kształcącym i wychowawczym.

• Część zbierająca.

Jej celem jest: zebrać w całość i uporządkować materiał z postępującej części lekcji. Nie robi się tego w formie powtarzania w tej samej kolejności, jak się omawiało. Ta część lekcji polega na uświadomieniu uczniowi jaki jest rezultat nauki i jakimi drogami się do niego dochodzi. Chodzi tu nie tylko o to, żeby uczeń zrozumiał i opanował treść lekcji, ale żeby w nim wywołać jeszcze inne procesy myślowe, to znaczy, żeby sobie zdał sprawę, czego się na tej lekcji nauczył i odróżniał treści ważne dla całości wiedzy od szczegółów.
Zebranie materiału ułatwia uczniowi zapamiętywanie i pomaga w pracy domowej, bo wie dokładnie, co powinien utrwalić. Ponadto przyczynia się do uporządkowania myślenia i do kierowania się planem w każdej pracy.
W tej ostatniej części lekcji mieści się także zastosowanie świeżo zdobytych wiadomości oraz zadanie pracy domowej.
Zastosowanie np. w formie ćwiczenia uświadamia nauczycielowi w jakim stopniu wywiązał się ze swego zadania, to znaczy, o ile zbliżył się po tej lekcji do wyników ogólnych, wyznaczonych programem, a uczniowi uświadamia, czego się nauczył. Zastosowanie przyczynia się też do rozumienia pracy domowej.
Praca domowa powinna się wiązać z treścią lekcji, a jej temat jasno sformułowany. Nauczyciel powinien też przewidzieć, jakie trudności mogą uczniowie napotkać w pracy domowej i objaśnić ją pod tym kątem.
Po lekcji nauczyciel powinien sam dla siebie ocenić lekcję, przy czym nie chodzi o to, czy ściśle trzymał się konspektu, ale o to, czy lekcja dała spodziewane wyniki.
Żeby przeprowadzić dobrze lekcję, trzeba ją przemyśleć i opracować np. w formie konspektu, ale należy pamiętać, że jedną z głównych zasad we współczesnej teorii nauczania jest aktywność ucznia i jego świadomy udział w procesie nauczania. Dlatego też należy się liczyć z odchyleniami w stosunku do planu lekcji.
W dawnej szkole uczeń był od słuchania, a nauczyciel od podawania. Dzisiaj wykorzystujemy i ukierunkowujemy, a także świadomie wywołujemy aktywność ucznia, aby go pozyskać w tym procesie, ponieważ nie można nikogo i niczego dobrze nauczyć bez jego wewnętrznego przyzwolenia.
Układając plan lekcji nauczyciel zna całe zagadnienie i stopnie myślenia, prowadzące najkrótszą drogą do opanowania nowego materiału, ale uczeń go nie zna. Dlatego, jeżeli chcemy wykorzystać aktywność ucznia, musimy się zgodzić z tym, że jego myśl nie biegnie po prostym torze, lecz jest pełna zakrętów, kiedy szuka rozwiązania.
 Wobec tego nie należy traktować planu lekcji jako czegoś bezwzględnie obowiązującego w najdrobniejszym szczególe, ale uważać za ogólną wytyczną, aby pozostawić miejsce na twórczość ucznia, nie tracąc jednak z oczu obiektywnych celów lekcji.

Struktura lekcji uzależniona jest od:

• realizowanych celów

• treści merytorycznych

• metod kształcenia i środków kształcenia

• funkcji dydaktycznych

• wieku uczniów

Funkcje dydaktyczne lekcji:

• zapoznanie uczniów z nowym materiałem

• utrwalanie opanowanego już materiału

• sprawdzenie wiadomości i ocena

Strategie nauczania-uczenia się wg Okonia:

• A - podająca

• P - problemowa

• E - emocjonalna

• O - ćwiczeniowa

Każdej strategii odpowiada charakterystyczna forma uczenia się:

STARTEGIA A

UCZENIE SIĘ POPRZEZ PRZYSWAJANIE GOTOWEJ WIEDZY

STARTEGIA P

UCZENIE SIĘ POPRZEZ SAMODZIELNE DOCHODZENIEW DO WIEDZY

STARTEGIA E

UCZENIE SIĘ POPRZEZ PRZEŻYWANIE

STARTEGIA O

UCZENIE SIĘ POPRZEZ DZIAŁANIE

RODZAJE LEKCJI

wg PÓŁTURZYCKIEGO:

• LEKCJA O WSZYSTKICH OGNIWACH

• LEKCJA PROBLEMOWA

• LEKACJA ĆWICZENIOWA

• LEKCJA EKSPONUJACA

wg CZ. KUPISIEWICZA( ze względu na pełnione funkcje):

• SŁUŻĄCA ZAZNAJAMIANIU Z NOWYM MATERIAŁEM

• POWTÓRZENIOWO- SYSTEMATYZUJĄCA

• POŚWIĘCONA KONTROLI I OCENIE

• LEKCJA MIESZANA

wg G. OKONIA:

• LEKCJA PODAJĄCA

• LEKCJA PROBLEMOWA

• LEKCJA WALORYZACYJNA

• LEKCJA PRAKTYCZNA

wg SOŚNICKIEGO :

• LEKCJA POWTÓRZENIOWA

• LEKCJA ĆWICZENIOWA

• LEKCJA WYCIECZKOWA

• LEKCJA LABORATORYJNA

• LEKCJA PODAJACA ( prekursor- Jan Fryderyk Herbart)

• LEKCJA PROBLEMOWA

• LEKCJA MIESZANA

• LEKCJA ĆWICZENIOWA

• LEKCJA EKSPONUJACA

W praktyce szkolnej - jak stwierdza K. Sośnicki- występują na ogół takie ,, typy lekcji o swoistych funkcjach,, jak lekcja powtórzeniowa, ćwiczeniowa, wycieczkowa, która może posłużyć poznaniu nowych wiadomości, ale także ich sprawdzeniu, uzupełnieniu i utrwaleniu, oraz laboratoryjna, która może posłużyć- w pracowni, na działce szkolnej czy w warsztacie( Sośnicki,1993, s.341). Te różne typy lekcji, o różnej budowie i zastosowaniu w nich różnych metod nauczania…, wprowadzają różne sposoby myślenia przy uczeniu się i różne drogi przechodzenia od teoretycznej wiedzy do praktyki działania, a więc tez do łączenia myślenia ze światem stanowiącym środowisko życia człowieka,,

• Lekcja podająca

ma na celu zaznajomienie uczniów z nowymi treściami i dbałość o to, aby te treści były zrozumiane i zapamiętane przez uczniów.

Prekursorem jest Jan Fryderyk Herbart, opiera się o założenie, iż najlepszym sposobem nauczania jest bezpośredni przekaz wiedzy uczniom w formie gotowej do zapamiętywania. Formą jej realizacji jest dyktowanie treści dydaktycznych i egzekwowanie ich odtworzenia na sprawdzianie. Ten typ lekcji posiada szereg zalet, takich jak: otrzymywanie gotowego materiału naukowego bez konieczności szukania go w książkach, treść jest jasna i zwięzła, wszelkie zawiłości teorii są od razu wyjaśniane. Podstawową wadą jest natomiast niska aktywność uczniów i znudzenie pasywną formą pracy na lekcji przez sporządzanie długich notatek.

Część podstawowa to:

• Podanie nowych treści

• Zrozumienie

• Opracowanie i zebranie

• Lekcja problemowa

ma na celu rozwiązanie jakiegoś problemu, twórcą był John Dewey, w przeciwieństwie do lekcji podającej nie polega na biernym podawaniu przez nauczyciela suchych treści, lecz poprzez sytuacje problemowe, które należy rozwiązać, uczniowie sami dochodzą do wiedzy. Znaczącą zaletą tego typu lekcji jest aktywizacja uczniów. Uczniowie, którzy czynnie uczestniczą w lekcji, poprzez własny wkład myślowy lepiej zapamiętują treści. Wadą jest to, iż nie wszystkie zagadnienia da się przedstawić w formie problem

Część podstawowa:

• Zetknięcie uczniów z trudnością, jej odczucie i uświadomienie (stworzenie problemu)

• Określenie trudności i sformułowanie problemów, pytań lub zagadnień (rozwiązywanie problemu)

• Ustalenie pomysłu rozwiązania, planu wykonania zadania lub hipotez do sprawdzenia (rozwiązywanie problemu)

• Wykonanie zadania, realizacja pomysłów, weryfikacja hipotez przez dobór i analizę danych, ich interpretację, przemyślenie i ocenę (dawanie i weryfikacja pomysłów)

• Sprawdzanie poprawności rozwiązania

• Lekcja mieszana

może się składać ze wszystkich rodzajów lekcji. Lekcje te wydają się być najbardziej wartościowe i pozwalają rozwinąć pełny zakres skutecznych metod nauczania i uczenia się.

• Lekcja ćwiczeniowa

ma na celu kształtowanie umiejętności i nawyków. Ćwiczenie polega na opanowaniu określonych czynności, które są powtarzane w celu rozwinięcia odpowiedniej sprawności lub umiejętności.

Część podstawowa:

• uświadomienie uczniom zadania i podanie tematu

• wprowadzenie nowego materiału, omówienie zasad i reguł

• pokaz czynności z objaśnieniem

• próbne ćwiczenia uczniów

• korekta i dodatkowe objaśnienia

• ćwiczenia wdrażające

• kontrola i korekta wykonywanych ćwiczeń

• Lekcja eksponująca

ma za zadanie rozwijać wyobraźnię i przeżycia estetyczne

Część podstawowa:

• Ekspozycja utworu np. projekcja filmu, nagranie z płyt, magnetofonowe, magnetowidowe, przezrocza, programy komputerowe

• Analiza zrozumienie utworu ( rozmowa z uczniami o utworze), dyskusja, interpretacja

• Podsumowanie naszych rozważań, rezultatów pracy, korekta błędów

• Ponowna ekspozycja całości lub fragmentu

TYPOLOGIA LEKCJI wg J. PÓŁTURZYCKIEGO

Półturzycki wyróżnia dwa pojęcia:

1.RODZAJ LEKCJI - to taka jej odmiana, której układ odpowiada ogólnym zasadom systemu dydaktycznego lub określonym przez W. Okonia strategiom dydaktycznym.

2.TYP LEKCJI

Rodzaje lekcji odpowiadające strategiom:

• podająca (prekursor J.F.Herbert)

• problemowa (prekursor J.Dewey)

• ćwiczeniowa

• eksponująca

• mieszana - występowanie na poszczególnych lekcjach czterech strategii, przy dominacji jednej z nich

Rodzaje toków lekcji

Każde zajęcia powinny przebiegać wg określonego planu zadaniowego, charakterystycznego dla danego typu zajęć, zwanego tokiem lekcji.

Tok lekcji podającej wg J. Półturzyckiego -

ma na celu zaznajomienie uczniów z nowymi treściami i dbałość o to, aby te treści były zrozumiane i zapamiętane przez uczniów.

Część przygotowawcza:

• wstępna organizacja i przygotowanie lekcji

• sprawdzenie pracy domowej

• powtórzenie materiału i nawiązanie do nowego tematu

Część podstawowa:

• podanie nowych treści

• zrozumienie

• opracowanie i zebranie

Część końcowa:

• powtórzenie i utrwalenie wiadomości

• omówienie zadania domowego

• wykorzystanie i wzbogacenie poznanych zagadnień

• czynności porządkowe

Lekcja utrwalająca/powtórzeniowa - budowa

• część wstępna (sprawdzenie pracy domowej, wprowadzenie)

• powtórzenie wiadomości wg określonego planu

• uzupełnienie luk przez nauczyciela, analiza i ocena wiadomości uczących się

• zadanie pracy domowej

Lekcja sprawdzająca - budowa

• odpytywanie ustne

• prace pisemne lub praktyczne

• testy

Lekcja ta może mieć strukturę lekcji powtórzeniowej z tym, że każda odpowiedź ucznia podlega ocenie

Tok lekcji problemowej wg Półturzyckiego (ma na celu rozwiązanie jakiegoś problemu)

Część przygotowawcza:

• wstępna organizacja i przystąpienie do lekcji

• sprawdzenie pracy domowej

• powtórzenie materiału i nawiązanie do nowego tematu inicjującego stworzenie sytuacji problemowej

Część podstawowa:

• zetknięcie uczniów z trudnością, jej odczucie i uświadomienie (stworzenie problemu)

• określenie trudności i sformułowanie problemów, pytań lub zagadnień (rozwiązywanie problemu)

• ustalenie pomysłu rozwiązania, planu wykonania zadania lub hipotez do sprawdzenia (rozwiązywanie problemu)

• wykonanie zadania, realizacja pomysłów, weryfikacja hipotez przez dobór i analizę danych, ich interpretację, przemyślenie i ocenę (dawanie i weryfikacja pomysłów)

• sprawdzenie poprawności rozwiązania

Część końcowa:

• usystematyzowanie, powtórzenie i utrwalenie materiału

• omówienie zadania domowego

• zastosowanie, wykorzystanie i wzbogacanie poznanych zagadnień

Tok lekcji ćwiczeniowej wg Półturzyckiego:

Ma na celu kształtowanie umiejętności i nawyków. Ćwiczenie polega na opanowaniu określonych czynności, które są powtarzane w celu rozwinięcia odpowiedniej sprawności lub umiejętności. Ma na celu kształcenie u uczących się umiejętności językowych, matematycznych , technicznych czy innych, a tym samym rozwijanie sprawności intelektualnych lub praktycznych.

Część przygotowawcza:

• czynności porządkowo-organizacyjne

• sprawdzenie zadania domowego

• nawiązanie do przerobionego materiału

Część podstawowa:

• podanie tematu i uświadomienie uczniom celu i zadania lekcji

• omówienie reguł i zasad będących podstawą umiejętności

• wzorcowy pokaz czynności z objaśnieniem

• próbne ćwiczenia uczniów pod kontrolą nauczyciela

• systematyczne ćwiczenia wdrażające

• ocena opanowania ćwiczeń

Część końcowa:

• podsumowanie wyników lekcji

• zadanie pracy domowej

Tok lekcji eksponującej:

Ma za zadanie rozwijać wyobraźnię i przeżycia estetyczne.

• przygotowanie klasy do pracy na lekcji

• poznanie i zrozumienie wiadomości o eksponowanym dziele, utworze

• ekspozycja utworu, np. projekcja filmu, nagranie z płyt, magnetofonowe, magnetowidowe, przezrocza, program komputerowy

• analiza i zrozumienie utworu (rozmowa o utworze) - dyskusja, interpretacja - wyrażanie własnych odczuć, własnego stosunku uczących się do głównych walorów dzieła

• różne formy wyrażania indywidualnych przeżyć dzieła, potwierdzające właściwy odbiór i zrozumienie dzieła, utworu

• podsumowanie lekcji

TOK ZAJĘĆ TEORETYCZNYCH

WYRÓZNIAMY 5 TYPÓW I 4 TOKI LEKCJI:

1. Lekcje, na których realizuje się nowy materiał nauczania

2. Lekcje utrwalające zdobyte dotychczas wiadomości

3. Lekcje mające na celu uogólnienie i usystematyzowanie materiału nauczania

4. Lekcje sprawdzające

5. Lekcje mieszane, w których różne fragmenty tej samej lekcji są związane z innymi typami zajęć

• Według Okonia wyróżniamy następujące rodzaje toków lekcyjnych:

Tok lekcji podającej: - uczniowie przyswajają wiedzę w gotowej postaci, prosta struktura i pewien tradycjonalizm

Wyodrębniamy tu następujące momenty procesu kształcenia:

• sprawy organizacyjne, przygotowanie uczniów do pracy

• sprawdzenie zadania domowego

• przedstawienie, opracowanie nowych treści nauczania

• zintegrowanie nowych wiadomości z już nabytymi, systematyzacja

• utrwalenie nowo zdobytych wiadomości przez stosowanie ich w nowych sytuacjach

• wyjaśnienie pracy domowej

Ponadto, można wyróżnić następujące podtypy lekcji podającej:

• lekcje kombinowane

• lekcje, gdzie wprowadzany jest nowy materiał

• lekcje utrwalające wiadomości

• lekcje prowadzące do uogólniania i systematyzowania materiału

• lekcje kształtujące umiejętności i nawyki

• lekcje których celem jest sprawdzenie wiadomości uczniów

ZALETĄ TEGO TOKU JEST SZYBKIE PRZEKAZYWANIE UCZNIOM GOTOWEJ WIEDZY PRZEZ NAUCZYCIELA. NATOMIAST SŁABOŚĆ STANOWI NISKI STOPIEŃ AKTYWNOŚCI UCZNIÓW NA LEKCJI ORAZ GŁÓWNIE PAMIĘCIOWY SPOSÓB PRZYSWAJANIA PRZ NICH WIEDZY. TOK PODAJĄCY NIE POWINIEMN DOMINOWAĆ WE WSPÓŁCZESNEJ SZKOLE.

Tok lekcji problemowej: -uczniowie samodzielnie dochodzą do wiedzy; tok ten opiera się na działalności uczniów, którzy rozwiązują problemy.

Obejmuje następujące czynności:

• przygotowanie klasy do pracy

• przygotowanie uczących się do pracy

• w nawiązaniu do poprzednich zajęć, kontrola pracy domowej

• stworzenie sytuacji problemowej, uczniowie formułują problem główny i związane z nim zagadnienia

• określenie planu pracy, formułowanie przez uczniów różnych rozwiązań problemu

• sprawdzenie propozycji rozwiązania problemu na drodze empirycznej lub praktycznej (teoretyczne bądź praktyczne)

• systematyzacja i utrwalenie nowych wiadomości

• zastosowanie zdobytych wiadomości w nowych sytuacjach praktycznych bądź teoretycznych - w czasie lekcji lub w formie pracy domowej

Etapy nauczania problemowego:

• zaistnienie sytuacji problemowej

• tworzenie możliwych pomysłów rozwiązań, stawianie pytań, hipotez

• poszukiwanie rozwiązań

• weryfikacja hipotez

Do właściwości nauczania problemowego zalicza się następujące cechy:

• nowe informacje są zdobywane przez uczniów w toku rozwiązywania teoretycznych oraz praktycznych problemów

• podczas rozwiązywania problemów uczniowie pokonują wszelkie przeszkody, rozwija się ich aktywność i samodzielność

• tempo nauki zależy od ucznia bądź grupy uczniów

• aktywność uczniów powoduje u nich rozwój pozytywnej motywacji, przez co zmniejsza się potrzeba formalnego kontrolowania ich osiągnięć

• efekty takiego nauczania są niezwykle trwałe

Tok lekcji operacyjnej - uczniowie uczą się oddziaływać na rzeczywistość, występuje najczęściej w nauce języka obcego, treści zawodowych, matematyki, czy na zajęciach sportowych. W tego rodzaju zajęciach można wyróżnić następujące czynności:

• przygotowanie uczniów do pracy, sprawdzenie pracy domowej/ zadania domowego

• uświadomienie sobie przez uczących się zadania lekcji

• określenie zasad i reguł, według których ma być wykonane zadanie

• wzorowy pokaz nauczyciela określonej czynności

• pierwsze próby wykonywane są przez uczniów pod okiem/ kontrolą nauczyciela

• ćwiczenie czynności, systematyczne, odpowiednio urozmaicone

• zadanie pracy domowej, której celem jest utrwalenie nabytej sprawności

Według W. Okonia tok operacyjny polega na usunięciu ze świadomości uczniów bariery pomiędzy teorią i praktyką, praktyką i teorią.

Tok lekcji ekspozycyjnej , lekcja eksponująca- uczucia i postawy uczniów są ukierunkowywane za pośrednictwem procesów emocjonalnych. Istota jest jednorazowe lub wielokrotne eksponowanie określonych wartości dzieła, prowadzące do emocjonalnej percepcji tych wartości przez uczącego się. Realizowane zgodnie z tym tokiem zajęcia obejmują głównie :

• przygotowanie klasy do pracy

• prezentacja uczniom informacji dotyczących eksponowanego dzieła oraz jego twórcy

• poznanie i zrozumienie wiadomości

• uczestnictwo uczniów w ekspozycji (może być powtarzana - cała lub tylko fragmenty)

• dyskusja dotycząca wartości dzieła

• twórczą aktywność uczniów w zależności od charakteru dzieła np. dodatkowa lektura, wypracowanie, recytacja, rysunek, śpiew

sprawdzenie obecności

• sprawdzenie ubioru i psychofizycznej gotowości uczących się do zajęć

Tok zajęć laboratoryjnych

Istotą jest poznanie przez działanie. Aby działanie uczących się mogło być efektywnie realizowane nauczyciel musi odpowiednio przygotować bazę dydaktyczną (zestawy ćwiczeniowe, instrukcje).

Zajęcia laboratoryjne obejmują:

• Jasne określenie tematu i charakteru zajęć;

• Zapoznanie się z treścią instrukcji;

• Uzbrojenie stanowisk tak, aby można było wykonać dane ćwiczenie, doświadczenie;

• Wykonanie ćwiczenia lub przeprowadzenie doświadczenia;

• Dokonanie analizy wyników;

• Systematyzowanie wyników i wnioskowanie;

• Dokonanie opisu przeprowadzenie ćwiczenia, doświadczenia z podaniem szczegółowych ocen i wniosków badanego zjawiska;

Tok zajęć laboratoryjnych może ulegać modyfikacjom, w zależności od tego czy mamy bardziej do czynienia z doświadczeniem czy działaniem zmierzającym do ukształtowania umiejętności umysłowych i praktycznych;

Tok zajęć praktycznych

Zajęcia praktyczne są realizowane w warsztatach szkolnych lub zakładach pracy. Tok zajęć obejmuje:

1. Czynności organizacyjno - przygotowawcze

2. Instruktaż wstępny

3. Przydział zadań szkoleniowo - produkcyjnych

4. Instruktaż bieżący

5. Ocena zadań szkoleniowo - produkcyjnych

6. Instruktaż końcowy

Czynności organizacyjno- przygotowawcze:

• Przygotowanie prac i zadań szkoleniowo-produkcyjnych;

• Sprawdzenie stanu technicznego stanowisk pracy;

• Przywitanie z grupą;

• Sprawdzenie obecności;

• Sprawdzenie ubioru i psychofizycznej gotowości uczących się do zajęć;

• Instruktaż wstępny;

• Sprawdzenie przygotowania merytorycznego do zajęć;

• Podanie celu zajęć;

• Wymienienie umiejętności które student ma nabyć w trakcie trwania zajęć;

• Przydział zadań szkoleniowo - produkcyjnych;

• Przydział prac;

• Przydział stanowisk;

• Jasne określenie ilościowych i jakościowych kryteriów oceny wykonanej pracy;

1. Instruktaż bieżący;

Obchód 1:

-organizacja stanowiska pracy;

- stan gotowości studenta do rozpoczęcia pracy;

- postawa zawodowa studenta;

Obchód 2:

- prawidłowość sposobu wykonywania pracy;

- przestrzeganie przepisów bhp;

- korygowanie błędów w początkowej fazie pracy;

Obchód 3:

- ocena umiejętności praktycznych

- stopień samodzielności

Obchód 4:

- podanie sygnału o zakończeniu zajęć;

- przygotowanie się do oceny pracy;

2. Ocenę zadań szkoleniowo - produkcyjnych;

• Przygotowanie się uczących do oceny

• Dokonanie ostatecznej kontroli wykonanej pracy

• Wystawienie oceny za wykonana pracę do dzienniczka;

3. Instruktaż końcowy;

Podsumowanie zajęć:

• Omówienie stopnia realizacji zakładanych celów w danym dniu;

• Ocena zachowania się studentów podczas wykonywania pracy, przestrzegania przepisów bhp;

• Omówienie błędów pojawiających się podczas pacy: ich przyczyn, ewentualnych konsekwencji, sposobów zapobiegania im w przyszłości;

• Indywidualne omówienie pracy- w tym podanie i przedyskutowanie oceny;

• Podanie zagadnień do przygotowania na następy dzień;

• Pożegnanie studentów;

PRZYDZIAŁ ZADAŃ SZKOLENIOWO- PRODUKCYJNYCH

• przydział prac

• przydział stanowisk pracy

• jasne określenie jakościowych i ilościowych kryteriów oceny za wykonaną pracę

OCENA ZADAŃ ( PRAC)

• przygotowanie się ucznia do oceny

• dokonanie ostatecznej kontroli wykonanych prac

• wystawienie uczącemu się oceny za wykonana prace do dzienniczka.

W KSZTAŁCENIU ZAWODOWYM WYRÓZNIAMY NASTEPUJĄCE FORMY ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH:

• Wprowadzające

• Kształtujące umiejętności, nawyki i sprawności

• Utrwalające umiejętności, nawyki i sprawności

• Sprawdzające

FORMY ORGANIZACYJNE PRACY UCZNIÓW

Podział form kształcenia ze względu na liczbę uczniów biorących udział w procesie dydaktycznym

• Nauczanie jednostkowe

• Nauczanie grupowe

• Nauczanie zbiorowe - w jego obrębie wyróżnia się następujące systemy:

• klasowo - lekcyjny (uczniowie będący w takim samym wieku tworzą klasę, która pracuje według założonego, rocznego planu nauczania; podstawową jednostką jest lekcja poświęcona określonemu przedmiotowi; praca uczniów kierowana jest przez nauczyciela; współzawodnictwo jest tutaj zaletą, a wadą - brak indywidualizacji treści kształcenia)

• laboratoryjno - lekcyjny

• warsztatowo - lekcyjny

• Nauczanie jednostkowe

Jest to najstarsza forma organizacyjna procesu nauczania spotykana już w starożytności. Polega na tym, że uczeń realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając przy tym z bezpośredniej lub pośredniej pomocy nauczyciela.

Zalety pracy jednostkowej:

• możliwość pełnej indywidualizacji treści(stopień trudności dostosowany jest do poziomu ucznia) i tempa uczenia się

• stała i zarazem dokładna kontrola przebiegu i efektów/ wyników pracy ucznia

• jest wysoce efektywna

Wady pracy jednostkowej;

• nieopłacalna z ekonomicznego punktu wyjścia

• wydatnie ogranicza społeczny zasięg pracy nauczyciela

• uczeń nie ma możliwości współdziałania z rówieśnikami

• Nauczanie zbiorowe

Powstało na początku XVI i XI wieku. Koncepcję taka opracował i wypróbował J. Strum, a sam uzasadnił i spopularyzował J.A. Komeński. Tej formie nauczania nadano nazwę nauczania klasowo-lekcyjnego

Nauczanie zespołowe wg koncepcji J. Barteckiego:

• uczniowie tworzą grupy 3-6 osobowe

• skład grupy zróżnicowany i równoważny ( żeby każdy zespół miał takie same szanse jak inne)

• sprawna praca w zespołach zależy od dokładnego określenia zadania, wskazania lub dostarczania źródeł i materiałów oraz sposobów pracy, kierowania przebiegiem pracy

• w trakcie pracy grupowej nauczyciel czuwa nad sprawną organizacja pracy uczniów, co zmusza wszystkich do intensywnej pracy( słuchania, analizowania)

• ocena uzyskanych wyników/ efektów przez poszczególnych uczniów odbywa się wyłącznie indywidualnie

Cechy nauczania zbiorowego:

• tworzenie klas uczniów w tym samym lub zbliżonym wieku

• każda klasa pracuje zgodnie z przeznaczonym dla niej rocznym planem nauczania

• podstawową jednostkę organizacyjną stanowi lekcja, trwająca 45 minut.

• każda lekcja jest poświęcona jednemu przedmiotowi nauczania

• pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel.

Zalety pracy zespołowej:

• tworzy przejrzystą strukturę organizacyjną

• umożliwia nauczycielowi pracę z liczną grupą uczniów

• pozwala organizować zespołowy wysiłek uczniów i współzawodnictwo w nauce

• zapewnia realizację zasady systematyczności nauczania

• zapewnia opanowanie przez uczniów podstawowego zasobu wiedzy z danego przedmiotu nauczania

• wszyscy uczniowie w klasie są zaangażowani aktywnie w pracę związaną z tematem lekcji

• grupa staje się niezastąpionym narzędziem budzenia aktywności i samodzielności uczniów

• wdraża uczniów do współdziałania, przemyślanego podziału zadań, a także do racjonalnej organizacji pracy i współodpowiedzialności za jej efekty

Wady pracy zespołowej:

• „abstrakcyjna jednorodność” treści kształcenia narzucanych wszystkim uczniom (treści są niezrozumiałe, jednakowe)

• brak warunków skutecznej indywidualizacji pracy dydaktyczno-wychowawczej z uczniami

• nadmierna sztywność organizacyjna

• brak warunków utrzymywania więzi ucznia ze szkołą

• przedmiotowe traktowanie uczniów.

Rodzaje pracy zespołowej:

• praca jednolita - każdy zespół ma takie same zadanie do wykonania

• praca zróżnicowana- każdy zespół ma inne zadania do wykonania

• praca kombinowana - część zespołu pracuje nad jednym zadaniem, a część nad innym

• praca brygadowa

Podział form kształcenia ze względu na cel:

• kształcenie ogólne - wprowadza człowieka w świat przyrody, techniki i kultury, przygotowuje do poznawania i zmieniania siebie i tego świata;

• kształcenie zawodowe - służy nabywaniu kompetencji profesjonalnych, niezbędnych w pracy zawodowej, a więc wiedzy, umiejętności i właściwości osobowych niezbędnych do wykonywania działalności zawodowej

Podział form kształcenia ze względu na poziomy:

• kształcenie podstawowe;

• kształcenie średnie;

• kształcenie wyższe;

• kształcenie podyplomowe.

Podział form kształcenia ze względu na prowadzenie nauczania:

• kształcenie w systemie dziennym

• kształcenie w systemie wieczorowym

• kształcenie w systemie zaocznym

• kształcenie w systemie eksternistycznym

• e-learning

• Podział form kształcenia ze względu na czas trwania zajęć:

• zajęcia lekcyjne

• zajęcia pozalekcyjne

Podział form kształcenia ze względu na stopień instytucjonalizacji:

• kształcenie formalne - proces nauczania - uczenia się przebiegający w ramach wysoko zorganizowanych instytucji, o względnie stałych parametrach dotyczących czasu trwania, miejsca przebiegu procesu, rodzaju jednostek organizacyjnych, stosunku dziecka do obowiązku szkolnego;

• kształcenie nieformalne - odbywa się poza oficjalnym i powszechnym systemem szkolnym i przeznaczony jest dla tych, którzy z różnych względów nie mogą realizować obowiązku szkolnego w ramach obowiązującej struktury szkolnej;

• kształcenie domowe;

• instytucje edukacji alternatywnej;

• kształcenie incydentalne - trwający przez całe życie nie zorganizowany i niesystematyczny proces nabywania przez każdego człowieka wiadomości, sprawności, przekonań, i postaw na podstawie codziennego doświadczenia oraz wpływów wychowawczych otoczenia: rodziny, rówieśników, sąsiadów, środowiska społecznego, publikacji, dzieł sztuki, i innych środków masowego oddziaływania

• `Ze względu na czas pracy uczniów można mówić o zajęciach:

• lekcyjnych

• pozalekcyjnych( koła zainteresowań, zajęcia dydaktyczno- wyrównawcze, zajęcia kompensacyjno- korekcyjne)

Istnieją następujące rodzaje procesu uczenia się:

Podział ze względu na kryterium szczebla edukacji :

• przedszkolne

• szkolne

• wyższe

• dorosłych (ustawiczne trwające przez całe życie)

Podział ze względu na treści :

• ekonomiczne

• humanistyczne

• medyczne

• muzyczne

• plastyczne

¶ techniczne

• Formy organizacyjne zajęć w kształceniu pielęgniarek.

• Wykłady

• Ćwiczenia: zajęcia przedmiotowe z podziałem na grupy

• Ćwiczenia laboratoryjne

• Ćwiczenia: w pracowni pielęgniarstwa

• Ćwiczenia kliniczne

• Ćwiczenia w pracowni pielęgniarstwa

• Zajęcia praktyczne

• Praktyki zawodowe

• Seminaria

• Wykłady monograficzne

ZAJĘCIA TEORETYCZNE

• Stosowane metody nauczania-uczenia się:

• Wykład informacyjny, wykład problemowy, wykład konwersatoryjny

• Pogadanka

• Metoda projektów, metoda sytuacyjna

• Klasyczna metoda problemowa

• Opis

• Wyjaśnienie

• Pokaz z objaśnieniem, pokaz z instruktażem

• Instruktaż

• Ćwiczenia

• Metoda inscenizacji, metoda przypadków

• Burza mózgów

• Uczestnictwo w pracy

• Dyskusja dydaktyczna

O efektywności nauczania decyduje:

• czas jaki nauczyciel zdoła przeznaczyć na nauczanie

• czas jaki uczeń poświęca na uczeniu się

• poczucie ucznia, ze uczy się z powodzeniem

• odpowiednie tempo uczenia się

• strukturyzacja materiału nauczania

• kontrolowanie i poprawianie przez nauczyciela przebiegu uczenia się

Na proces wielostronnego kształcenia składają się następujące elementy:

• działalność praktyczna

• odkrywanie

• przeżywanie

• przyswajanie

Nauczanie dokonuje się przez:

• podawanie - przyswajanie, bezpośrednie poznawanie rzeczywistości

• badanie - odkrywanie, myślenie konwergencyjne zakłada jedno rozwiązanie, dywergencyjne - wiele rozwiązań; sprawdzanie wyników, weryfikacja

• przeżywanie - tworzenie sytuacji, które będą wywoływać u uczniów przeżycia emocjonalne pod wpływem wyeksponowanych wartości (na przykład dzieła literackie, muzyczne, film, obraz, rzeźba itp.); "przeżycie" - przejaw stosunku podmiotu do moralnych, społecznych, estetycznych, naukowych czy religijnych wartości oraz do przyrody i siebie samego

• działanie - działalność praktyczna to sposób racjonalnego łączenia procesów wytwórczych z teoretycznymi podstawami; zasada łączenia teorii z praktyką - celem działania jest umożliwienie uczniom opanowania pewnych operacji praktyczno - technicznych oraz zrozumienia naukowych podstaw produkcji

FORMY ORGANIZACYJNE STOSOWANE W NAUCZANIU ZAWODOWYM PIELĘGNIAREK

PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU

Praktyczna nauka zawodu - stanowi integralną część procesu dydaktycznego

i spełnia istotne funkcje w kształceniu danej specjalności czy uzyskania kwalifikacji w danym zawodzie.

Rodzaje zajęć kształtujących praktyczne umiejętności zawodowe w zawodzie pielęgniarki:

1. Pracownia umiejętności pielęgniarskich;

2. Zajęcia praktyczne;

3. Praktyka zawodowa;

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE W PRACOWNI UMIEJĘTNOŚCI PIELĘGNIARSKICH:

Mają formę zajęć teoretycznych i organizowane są na terenie szkoły. Zapoznają słuchaczy

w laboratoryjnych, sztucznych warunkach z technikami zabiegów pielęgniarskich.

Celem zajęć w pracowni jest wyposażenie słuchaczy w :

• Niezbędne informacje dt. stosowania sprzętu i materiału (konserwacji, przechowywania, postępowania po użyciu);

• Zasady postępowania z pacjentem przed i po zabiegu;

• Umiejętności stworzenia pacjentom bezpiecznych warunków otoczenia;

• Umiejętności wykonania czynności pielęgnacyjnych (celowość, skuteczność, dokładność, zręczność, delikatność, odpowiednie tempo);

• Umiejętność stosowania samokontroli;

• Umiejętność pracy w dwie pielęgniarki;

• Umiejętność wiązania teorii z praktyką;

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE:

Realizowane są w placówkach służby zdrowia, służą doskonaleniu tych umiejętności, których rozwijanie rozpoczęto w szkolnej pracowni zawodowej.

Zajęcia te służą kształtowaniu umiejętności tj.:

• Rozpoznawania warunków i potrzeb zdrowotnych;

• Rozpoznawania problemów pielęgnacyjnych;

• Sprawowania opieki pielęgnacyjnej;

• Realizowania zleceń lekarskich w procesie dydaktyki, leczenia i rehabilitacji;

• Samodzielnego udzielania w określonym dla pielęgniarki zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych leczniczych i rehabilitacyjnych;

• Prowadzenia edukacji zdrowotnej w wybranych warunkach środowiskowych;

• Doskonalenia cech osobowości wymaganych u pielęgniarek;

• Planowania i organizowania pracy własnej;

• Współpracy i współdziałania w zespole terapeutycznym;

• Rozwiązywania problemów zawodowych;

• Podejmowania decyzji;

• Doboru metod, sposobów i technik stosowanych w pielęgnowaniu;

• Pracy pielęgniarki z indywidualnym pacjentem lub grupą;

Specyficzna formę zajęć praktycznych stanowią zajęcia praktyczne tematyczne, są pomostem między nauczaniem w pracowni a nauczaniem w naturalnych warunkach pracy.

CEL ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH TEMATYCZNYCH

• Nawiązywania kontaktu z osoba zdrową i chorą;

• Zbierania informacji dt osoby zdrowej i chorej;

• Oceniania stanu pacjenta;

• Rozpoznawania stanu pacjenta;

• Zaplanowania prozdrowotnego stylu życia dla człowieka zdrowego;

• Zaplanowania i wykonania działań związanych z pielęgnowaniem;

PRAKTYKA ZAWODOWA:

Pozwala na doskonalenie wszystkich wcześniej opanowanych umiejętności w warunkach pracy oddziału szpitalnego. Ponadto pozwalają na ocenę studenta w zakresie:

• Przygotowania do pracy w zawodzie pielęgniarki;

• Umiejętności organizacji pracy;

• Samodzielności w doborze metod i środków pielęgnowania;

• Poprawności wykonywanej pracy;

• Postawy, cech charakteru wymaganych u pielęgniarki, etyki zawodowej;

Studenci powinni:

• samodzielnie wykonywać powierzone zadania z zakresu obowiązków pielęgniarki pracującej na różnych stanowiskach

• powinni mieć możliwość wykazania posiadanych wiadomości teoretycznych, umiejętności i nawyków zdobytych na zajęciach praktycznych.

Nauczyciel prowadzący zajęcia z zakresu praktycznej nauki zawodu powinien:

• posiadać przygotowanie merytoryczne i metodyczne;

• być dobrym organizatorem procesu dydaktycznego;

• być dobrym gospodarzem odcinka szkoleniowego;

Ponadto do obowiązków nauczyciela należy:

• realizacja programu nauczania;

• precyzyjne przemyślenie i opracowanie kolejnych zajęć;

• organizacja warunków pracy w zakresie szkoleniowym;

• organizacja procesu dydaktyczno-wychowawczego;

• wykorzystywanie środków dydaktycznych i naturalnych sytuacji w placówkach;

• dobieranie metod i zasad kształtowania umiejętności zawodowych;

• dbanie o poziom umiejętności praktycznych i operatywność wiedzy studentów;

• dokonywanie kontroli i oceny studentów;

• dbanie o ład organizacyjny i treściowy zajęć praktycznych;

• eksponowanie elementów wychowawczych zajęć praktycznych;

• stwarzanie pozytywnej atmosfery współpracy między personelem a studentami;

Istotne jest by zajęcia były zorganizowane we wzorcowych placówkach służby zdrowia, dobrze wyposażonych w sprzęt medyczny, materiały i środki do pielęgnacji oraz pracujący zgodnie z obowiązującymi przepisami BHP.

Ważne jest wyodrębnienie pokoju dydaktycznego dla studentów.

Na stanowisku szkoleniowym nauczyciel dysponuje:

1. Dokumentacją nauczyciela w tym:

• wypis z ramowego programu nauczania;

• plan dydaktyczno-wychowawczy zatwierdzony przez zespół przedmiotowy;

• dziennik szkolenia praktycznego;

• harmonogram pracy nauczyciela podpisany przez kierownictwo szkoły;

2. Dokumentacją ucznia w tym:

• karta indywidualna praktycznej nauki zawodu;

• indeks;

• książeczka zdrowia;

3. Dokumentacją pielęgniarską w tym:

• historia pielęgnowania pacjenta;

• książką raportów;

• dokumentacją wykonywania zabiegów;

Wymagane jest aby nauczyciel kształcąc umiejętności zawodowe w toku praktycznej nauki zawodu:

• Znał metody nauczania praktycznego i dobierał je trafnie pod względem merytorycznym i metodycznym;

• Ustalał plan działalności praktycznej dla poszczególnych słuchaczy;

• Kierował obserwacją i uwagą studentów;

• Włączał się w prace pielęgnacyjną;

• Posługiwał się prawidłową terminologią zawodową i medyczną;

• Umiał znaleźć się w sytuacjach nowych i trudnych;

• Umożliwiał studentom samodzielną pracę;

• Stwarzał sytuacje zmuszające słuchaczy do podejmowania decyzji;

• Wyrabiał nawyk samokształcenia, indywidualizował proces nauczania praktycznego;

• Stosował różnorodność sposobów utrwalania wiadomości i umiejętności;

Umiejętności komunikowania się w pracy nauczyciela praktycznej nauki zawodu:

Efektywnemu porozumiewaniu się sprzyja:

• Postawa asertywna;

• Partnerski styl porozumiewania się;

• Otwarty i bezpośredni sposób komunikowania się;

• Wiarygodność;

• Zapobieganie powstawaniu zakłóceń w wymianie informacji;

• Zgodność między informacjami;

Program kształcenia pielęgniarek ukierunkowany jest :

• na przygotowanie do rozwiązania wielu zadań zawodowych wynikających z konieczności udzielania pomocy podopiecznym,

• organizowania opieki pielęgniarskiej i współpracy w wielo-zawodowych zespołach

Etapy nauki :

• opanowanie wiedzy,

• opanowanie szczególnych umiejętności wykonywania zadań i zabiegów,

• zrozumienie istoty ogólnych zasad postępowania, zrozumienie konieczności stosowania zasad etycznych w realizowaniu roli zawodowej,

• opanowanie umiejętności rozwiązywania problemów,

W nauce stosuje się:

• metody problemowe

• aktywizujące- angażujące studentów do wykorzystania rozleglej wiedzy i doświadczeń, uczących podejmowania decyzji zawodowych, rozwijających umiejętność argumentowania i jasnego prezentowania myśli i poglądów.

W procesie kształcenia pielęgniarek należy przestrzegać zasady przechodzenia od etapu poznania, przez działanie, do ewaluacji.

Wybrane formy organizacyjne zajęć i metody wykorzystywane

w kształceniu pielęgniarek.

Forma organizacyjna zajęć	Realizowane cele	Stosowane metody nauczania-uczenia się
Wykłady Ćwiczenia: zajęcia przedmiotowe z podziałem na grupy Ćwiczenia laboratoryjne	przekazanie najistotniejszych treści, informacji, poglądów w sposób usystematyzowany zainteresowanie zagadnieniem przekazanie i wyjaśnienie najważniejszych teorii, modeli, zasad, metod pracy przegląd i analiza najnowszej literatury omówienie klasycznych metod i sposobów pielęgnowania przedstawienie sposobów rozwiązania problemów zawodowych kształtowanie umiejętności wykorzystywania wiedzy w rozwiązywaniu problemów zawodowych kształtowanie umiejętności rozwiązywania typowych problemów zawodowych opanowanie umiejętności rozwiązywania typowych problemów zawodowych kształtowanie umiejętności wykonywania zadań, dokonywanie obserwacji, pomiarów, analiz	wykład informacyjny wykład problemowy wykład konwersatoryjny pogadanka metoda projektów metoda sytuacyjna klasyczna metoda problemowa opis wyjaśnienie pokaz z objaśnieniem pokaz z instruktażem instruktaż klasyczna metoda problemowa
Ćwiczenia kliniczne	Nabywanie wprawy w komunikowaniu się z podopiecznym Wykonywanie zabiegów i zadań (np. oceny stanu , wykonania pomiarów, formułowania diagnozy) przy współudziale z prowadzącym zajęcia Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów podopiecznych w naturalnych warunkach	Opis Wyjaśnienie Ćwiczenia Instruktaż Metoda przypadków
Ćwiczenia w pracowni pielęgniarstwa Zajęcia praktyczne Praktyki zawodowe Seminaria Wykłady monograficzne	Omówienie sposobów i technik wykonania zabiegów i zadań i zadań Omówienie sposobów modyfikowania zadań wykonania zadań przy przestrzeganiu obowiązujących zasad Zobrazowanie wykonania podstawowych umiejętności wykonywania zadań i zabiegów w warunkach symulowanych Opanowanie technik komunikowania się z podopiecznym Nabycie wprawy w wykonywaniu zabiegów Kształtowanie umiejętności pełnienia roli zawodowej (pielęgnowania) w odniesieniu do wszystkich podopiecznych i w typowych miejscach, w których pielęgniarka może świadczyć opiekę Kształtowanie umiejętności planowania, organizowania i oceny pracy w odniesieniu do obowiązujących standardów Doskonalenie umiejętności planowania i realizowania opieki Realizowanie procesu pielęgnowania przy wykorzystaniu teorii pielęgnowania i wybranego modelu opieki Kształtowanie umiejętności współpracy w zespole pielęgniarek i w zespole opiekuńczym Współuczestniczenie w organizowaniu zespołu pielęgniarek Współuczestniczenie w realizowaniu programu kształcenia uczniów (studentów) szkół pielęgniarskich Seminaria organizowane w szkole i w czasie zajęć praktycznych - cel: pogłębienie i utrwalenie treści kształcenia Prezentowanie przeprowadzonej analizy studiowanej literatury Przygotowanie do wyrażania podglądów i myśli Przygotowanie do prezentowania opracowanych projektów Seminarium dyplomowe i/lub magisterskie - cel: Pogłębienie wiedzy z wybranej dziedziny Opanowanie metod badań naukowych z danej dyscypliny Dyskusja nad projektami problemów badawczych Przedstawienie problemów, których rozwiązanie wymaga integracji, wiedzy z wielu dziedzin i dyscyplin naukowych Przedstawienie jednego problemu, zjawiska w ujęciu problemowym	Pokaz z objaśnieniem Pokaz z instruktażem Opis Ćwiczenia Instruktaż Metoda inscenizacji Metoda przypadków Burza mózgów Instruktaż Ćwiczenia Uczestnictwo w pracy Dyskusja dydaktyczna Metoda przypadków Metoda sytuacyjna Uczestnictwo w pracy Instruktaż Metoda projektów Dyskusja dydaktyczna Dyskusja panelowa Burza mózgów Metoda sytuacyjna Metoda przypadków Klasyczna metoda problemowa Metoda projektów Wykład problemowy Wykład konwersatoryjny

Tabela.

• Ciechaniewicz, : Pedagogika, PZWL, 2008r

1

33

34

---