Skrypt z Wielkiej Brytanii
Anna Sawa
J. Adamowski ,,Czwarty stan. Media masowe w pejzażu społecznym Wielkiej Brytanii”
I Pierdoły wstępne
System- skoordynowany wewnętrznie i wykazujący strukturę układ elementów. Wewnątrz: zbiór elementów; zewnątrz: całość.
- całokształt zasad organizacyjnych, ogół norm, reguł dotyczących danej dziedziny (reguły: stacje radiowe, prasa, TV; NIE kinematografia, książka)
System prasowy- pojęcie pojawiło się po II wojnie światowej, bo wcześniej dominowała prasa; media elektroniczne nie zdążyły się jeszcze rozwinąć i zakorzenić. Pojęcie to wprowadził T. Goban- Klas.
Prasa- podziały:1) częstotliwość ukazywania się: dzienniki
periodyki
2) podejmowana tematyka: dla kobiet
dla mężczyzn
3) zasięg: prasa ogólnokrajowa
prasa prowincjonalna
4) prasa codzienna: prestiżowa (elitarna)
popularna (brukowa, tabloidowa, masowa)
II Prasa drukowana- geneza i rozwój
Początki
1445- wynalazek prasy drukarskiej przez Jana Gutenberga
1476- powstanie pierwszej drukarni w Wlk. Brytanii. (Londyn)
1605-1609- najstarsze zachowane egzemplarze druków informacyjnych pochodzących z Niemiec
1620-1621-pierwsze gazety w j. ang. Importowane z Niderlandów, ukazujące się nieregularnie
1621-pojawienie się pierwszych gazet angielskich. Gazety (druki informacyjne) spełniały trzy zasadnicze kryteria: * były publikowane regularnie, tzn. z określoną częstotliwością
* odwoływały się do szerokiej opinii publicznej
* oferowały względnie świeże, tzn. nadal aktualne informacje
Za pierwszego twórcę biuletynów informacyjnych uznaje się Thomasa Archera. Razem z Nathanielem Butterem i Nicholasem Bourne'm założyli wspólne wydawnictwo we wrześniu 1621r.
corantos- przodkowie dzisiejszych gazet
pamphlets- pierwsze broszury informacyjne w j. ang drukowane w Holandii
diurnals- codzienne doniesienia na tematy lokalne
1637- wprowadzenie formalnej cenzury
22.11.1641- pierwsze opublikowanie sprawozdania z działalności parlamentu (John Thomas, Samuel Pecke)
John Milton-cenzor
1621-1695-okres cenzury, podporządkowania władzy
1662- Licesing (Printing) Act
1679- zawieszenie Licesing Act
1692- pojawienie się pierwszego pisma skierowanego do mężczyzn ,,Gentleman's Journal”
1693- pojawienie się pierwszego pisma skierowanego do kobiet ,,Ladies Merkury”
1695- całkowite zniesienie zakazów dla działalności wydawniczej, istotna zmiana dla prasy brytyjskiej
Przyczyny upadku systemu licencyjnego:
a) wzrost liczby o raz częstotliwości ukazywania się gazet
b) wyjazdy drukarzy z Londynu na prowincję z powodu konkurencji
11.03.1702- pojawienie się pierwszego dziennika „Daily Courant” (przetrwał do 1735r.), a także w 1706r. wieczornej „Evening Post”
- wyłanianie się nurtów: informacyjnego i rozrywkowego
- elitarność pism: niewielkie nakłady, wyszukany język
1701- pierwsza gazeta prowincjonalna ,,Norwich Post”
,,Tatler” (1709-1711) } twórcy J. Addison, R. Steal, pisma zjawiskowe, o charak-
,,Spektator” (1711-1712; 1714) terze moralizatorskim, formowały dobre obyczaje
Okres ograniczeń
1712- wprowadzenie podatku stemplowego, od reklam i papieru. Podatki te dotyczyły wszystkich wyemitowanych egzemplarzy gazet. Spowodowały drastyczne podniesienie cen, a co za tym idzie czasopisma stały się dobrem dostępnym dla elit
1771- sformułowanie przez E. Burke'a pojęcia IV STAN- dokonał się nowoczesny podział na funkcje dziennikarskie i inne
1772- pojawienie się „Morcing Post”
1779- narodzenie się prasy niedzielnej („Sunday Monitor”) pozbawionej sensacyjności i zawierającej religijne treści. Prasa dnia siódmego miała sens, gdyż:
* na Wyspach istnieje tygodniowy system płac, ludzie otrzymywali pensję w sobotę i w niedzielę było ich stać na kupno gazety
* druk kosztował mniej, bo drukarnie nie były obłożone pracą
1785- stworzenie „The Daily Universal Register”, który w 1788r. zmienił nazwę na „The Times”. Jego pomysłodawcą był John Walter. Pismo to kierował do elitarnego czytelnika.
1791- powstanie tygodnika „Observer”
1811- pojawienie się prasy pośpiesznej do drukowania
1848- pojawienie się prasy mogącej wydrukować 40 000egz/h
1821- powstanie „Manchester Guardian” -> „Guardian” 1961r.
W XIX w. cały czas dążono do zniesienia ograniczeń prasy- podatku stęplowego, od papieru i od reklam.
Wyraźnie zdynamizowała się prasa pozastołeczna, np. prasa kolonialna. Powstały gazety i czasopisma istniejące na terytorium Imperium Brytyjskiego. Przykłady: „Publick Occurrences, Both Foreign and Domestick” (1690), „Weekly Jamaica Courant” (1718), „Barbados Gazette” (1738) i wiele innych.
Można również zaobserwować większą aktywność prasy prowincjonalnej. Największym jej problemem zawsze była dystrybucja i sprzedaż. Miała również mało reklamodawców. Jednak w połowie Xix. Spokojnie mogła już konkurować z londyńskimi tytułami.
John Wilkes- wydawca ,,North Briton”
Przeciwko nałożonym podatkom wyraźnie sprzeciwiały się niektóre tytuły. Prasę taką nazywamy radykalną. Pierwszymi czasopismami, które zajęły się na swoich łamach problemami z życia najniższych warstw społecznych były „Black Dwarf” (1817) wydawany przez Thomasa Woolera i Richarda Carlile'a oraz „Republican”. Jednak największą popularnością cieszył się radykalny „Political Register” wydawany od 1802r. przez Williama Cobbeta. Eseje w tym piśmie pisane były prostym, nieskomplikowanym językiem, co czyniło je dostępnym dla również mniej wykształconego czytelnika.
1855- powstanie „Daily Telegrach”
Zniesienie podatków
1853-od reklam
1855- stemplowego (prasowego)
1861- od papieru
1861- początek taniej prasy tzw. penny press, której wizytówką stał się „Daily Telegraph”, zmniejszanie kosztów druku ( Prasa te niewiele różniła się od prestiżowej jeśli chodzi o układ stron, treść, miała natomiast znacznie niższą cenę.)
1850- pierwsze (nieudane) próby Paula Juliusza Reutera stworzenia agencji informacyjnej
12.10.1851- powstanie w Londynie Agencji Reutersa. Na początku skupiała się na informacjach krajowych, w szczególności ekonomicznych i giełdowych, później (od 1870r.) przygotowywała serwis przede wszystkim o zdarzeniach zza granicy. Jest agencją międzynarodową, ma biura na całym świecie. Wywodzi się z Wysp, ale nie można powiedzieć, że jest w 100% brytyjska.
1868- powstanie Press Association- podmiotu gromadzącego wiadomości poświęcone Wielkiej Brytanii ( ma 2 zagraniczne biura: w Nowym Jorku i w Brukseli). Dzięki PA prasa lokalna utrzymała się i podział na prasę szkocką itd. zachował się.
Dyktat gazet londyńskich nie wpłynął zupełnie na istnienie pism lokalnych.
1870- wprowadzenie ustawy edukacyjnej (Education Act) dającej prawo do bezpłatnego wykształcenia na poziomie podstawowym. Z tym wiąże się wzrost czytelnictwa i wzrost liczby odbiorców prasy.
04.05.1896- stworzenie pierwszego tytułu naprawdę masowego, sensacyjnego „Daily Mail” przez braci Alfreda i Harolda Harmsworth
14.04.1900- założenie „Daily Express” przez Arthura Pearsona
1903- powstanie brukowca The Daily Mirror”
W okresie I wojny światowej następuje kryzys wydawniczy. Wojna wniosła stabilizację jeśli chodzi o ilość tytułów. Rządy myślały o wprowadzeniu cenzury w „razie wyższej konieczności”. Pomysły te spotkały się z ostrą krytyką środowisk dziennikarskich.
1911- wprowadzenie quasi- cenzury: system D- notice (władze wystosowywały specjalne noty z komentarzem co i jak należy pisać)
- wielcy magnaci prasowi początku XXw.- bracia Harmsworth, Max Aitken, Edward Hulton
- Ministerstwo Informacji- sprawowanie kontroli nad wydawanymi gazetami
W okresie międzywojennym rozpoczęły się przeobrażenia.,, Daily Mirror” przyjął format tabloidowy; zwiększyła się objętość gazet do około 30str.; szata graficzna uległa urozmaiceniu; coraz bardziej zaczął postępować proces koncentracji kapitałowej. Rynek uległ rozszerzeniu, zarówno od strony popytu, jak I podaży. Można również zauważyć wzrost znaczenia prasy lewicowej (np. „Daily Herald”, „Daily Worker”, „New Statesman” i inne). Po I wojnie światowej miała miejsce „wojna nakładów” (circulation war), którą stoczyły „Daily Mail”, „Daily Express” i „Daily Herald”. Wielkim przegranym okazał się ten pierwszy dziennik.
-„Daily Worker” ( od 1966r. „Daily Star”)- czasopismo komunistyczne
II wojna światowa- skutki: * braki kadrowe (dziennikarze służyli w wojsku)
* ograniczenia papieru, farby itd.= spadek objętości pism
* restrykcje co do pism lewicowych i komunistycznych
* wzmożona konkurencja między gazetami, bogatsza oferta informacyjna
Wojna osłabiła wpływ prasy drukowanej na brytyjską opinię publiczną. Potrzebowano szybkiego przepływu informacji, a to zapewniały nowe medium: radio.
1946- powstanie Centralnego Biura Informacyjnego (Central Office of Information- COI), ciała odpolitycznionego, bez ministra stojącego na czele. Jego zadaniem było informowanie obywateli o działaniach rządu podejmowanych na ich rzecz.
Zmiany po wojnie: * tworzenie nowych lub likwidacja istniejących tytułów
* przekształcanie już istniejących pism w nowe (np. „Daily Herald” w „Sun”)
* zmiany dotychczasowego statusu, np. przekształcenie regionalnego „Manchester Guardian” w „Guardian”
W czasie wojny dokonało się zjawisko „ przesunięcia popytu” : zainteresowanie czytelnika koncentrowało się nie tylko na gazecie ogólnokrajowej, ale również regionalnych i lokalnych. Czytelnictwo osiągnęło najwyższy poziom na świecie- ponad 80% mężczyzn i 2/3 kobiet regularnie czytało prasę. Sprzedaż gazet rosła dynamicznie, a najbardziej wyróżniały się „Daily Express” i „Daily Mirror”.
1956- koniec racjonowania papieru; formalne narodzenie się telewizji; początek kryzysu na rynku wydawniczym- zniknięcie popularnych gazet: „Sudany Graphic” (1960), „Empire News” (1960), „Sunday Dispatch” (1961), „Daily Sketch” (1971).
Następuje rozkwit prasy bezpłatnej. 1984- powstanie pierwszego darmowego dziennika „Daily News” w Birmingham ( od 1991 ukazujący się jako „ Metronews”)
1969- przejęcie przez Ruperta Murdocha „Sun” i „News of the Word”= początki dziennikarstwa śmieciowego (junk jourmalism)
Cechy nowopowstałych brukowców:
- sensacja społeczno-obyczajowa
- seksskandale (wzbogacone fotografiami- słynna Page No 3)
- bogata porcja informacji sportowych
- lata 80.- powstanie innych tabloidów: „Daily Sport”, „Daily Star”
1986- wprowadzenie kolorowego druku
04.03 1986- początek istnienia kolorowej bulwarówki „Today” przez Eddy'ego Spaha
Rewolucja Wapping:
Mianem tym określa się działania magnata medialnego Ruperta Murdocha, który z pomocą ówczesnej premier Margarat Thatcher rozpoczął walkę z ruchem związkowym wydawców. Blokowali oni dostęp do nowoczesnych technik wydawniczych. Początek miał miejsce 26.01.1986r. W rezultacie większość redakcji przeniosła się z Fleet Street na obrzeża brytyjskiej stolicy, gdzie na tanich terenach dzielnicy Wapping powstawały redakcje i zakłady poligraficzne koncernu News International.
Zmiany powstałe w wyniku rewolucji Wapping:- zmiana systemu kolportażu z kolejowego na samochodowy
- rozbudowa ukazujących się dodatków tematycznych i tzw. grzbietów ( tj. działów problemowych, drukowanych w formie odrębnej części gazety)
- przejście na nowoczesne sposoby druku
- redukcje zatrudnionego personelu
- wprowadzenie koloru
W mediach brytyjskich istnieje swoista hierarchia ważności informacji. Pierwszeństwo mają wiadomości krajowe, potem z obszaru Commonwealth ( Brytyjskiej Wspólnoty Narodów), a dopiero na końcu wiadomości ze środkowowschodniej części Europy. Zdaje się, że jedynie prasa prestiżowa, wliczając do tego grona także tygodniki społeczno-polityczne (jak „Economist” czy „Spectator” ) zdaje się przywiązywać większą wagę do problematyki międzynarodowej. Szczególnego znaczenia nabrała również problematyka gospodarcza. Nieprzypadkowo najbardziej prestiżową gazetą na Wyspach Brytyjskich jest „Financial Times” z gatunku business periodicals.
- prasa prestiżowa- upmarket press
- prasa środkowej półki- midmarket press
- prasa popularna- downmarket Press
Elita dziennikarstwa brytyjskiego: lobby corespondents
W 1884r. powołano do życia tzw. lobby. Gromadziło ono przy parlamencie dziennikarzy- sprawozdawców parlamentarnych i komentatorów politycznych. Ludziom należącym do lobby-system przysługują specjalne przywileje- prawo do stałego przebywania na terenie parlamentu. Dziennikarze ci nie mogą ujawniać źródeł swoich informacji. Są oni postrzegani jako osoby zmanipulowane przez przedstawicieli władz, wygodnie wyczekujące na spreparowane przez polityków informacje. Sprawozdawców parlamentarnych uznaje się za najbardziej elitarną grupę w brytyjskim dziennikarstwie.
Uprawnienia członków lobby-system:
swobodne uczestnictwo w codziennych konferencjach prasowych
nieograniczony dostęp do debatujących w parlamencie deputowanych
szerokie korzystanie ze wszystkich publikacji parlamentarnych i rządowych
posiadanie wydzielonych biur z pomieszczeniami socjalnymi w Pałacu Westminsterskim
Grupa ok. 15-20 żurnalistów reprezentujących czołowe dzienniki ogólnokrajowe i gazety niedzielne, korespondenci parlamentarni głównych stacji telewizyjnych oraz agencji Press Association stanowią niejako elitę lobby.
Legendy lobby: David Wood „Times”
Warry Boyne „Daily Telegrach”
James Margach „Sunday Times”
Walter Terry „Daily Mail”
Wilfried Sendall „Daily Express”
Osobistości zrzeszone w lobby o szczególnej pozycji to sekretarze prasowi premiera.
Gwiazdy dziennikarstwa brytyjskiego:
Daniel Defoe
Charles Dickens
Peter Wilson
William O'Connor „Casandra” (obaj z „Daily Mirror”)
Powody dominacji prasy wydawanej w Londynie:
- tradycyjnie mocna pozycja brytyjskiej stolicy jako szczególnie ważnego ośrodka politycznego i gospodarczego, centrum władzy
- stosunkowo niewielki obszar Zjednoczonego Królestwa- prasa londyńska mogła być łatwo rozpowszechniana, bez ryzyka dezaktualizacji
- jakość prasy- dobra publicystyka, rozbudowane, bogate w informacje działy zagraniczne
- silna pozycja finansowa
Udziały w rynku prasowym: 35% News International Ruperta Murdocha
19,7% Daily Mail and General Trust lorda Ruthemere'a
15,9% Trinity Mirror
14,4% Northern and Shell
Szkockie tytuły prasowe (regionalne): dzienniki „Herald” , „Scotsman”, „Daily Record”
Największymi czasopismami brytyjskimi są: „Sky the Magazine”- ok. 6,7mln egz, „Asda Magazine” - ok. 2,6mln egz, „Boots Heath& Beaty”- ok.1,7mln egz.
Tytuł |
Przedłużenie niedzielne |
Jednorazowy nakład |
Półka |
Właściciel |
Data powstania |
Poglądy |
|
|
|
Tydz. |
Nd. |
|
|
|
|
Sun |
News of the World |
3 268 449 |
3 665 944 |
niska |
News International |
1964 |
? |
Daily Mail |
Mail on Sunday |
2 284 086 |
2 261 407 |
średnia |
Daily Mail and General trust |
1896 |
? |
Daily Mirror |
Sunday Mirror |
1 737 872 |
1 540 574 |
niska |
Trinity Mirror |
1903 |
? |
Daily Express |
Sunday Express |
867 291 |
892 876 |
średnia |
Northern and Shell |
1900 |
? |
Daily Star |
Daily Star Sunday |
854 344 |
440 824 |
niska |
Northern and Shell |
1978 |
? |
Daily Telegraph |
Sunday Telegraph |
861 042 |
652 492 |
wysoka |
Telegrach Group |
1855 |
centroprawica |
Times |
Sunday Times |
641 163 |
1 351 872 |
wysoka |
News International |
1785 |
centroprawica |
Financial Times |
- |
379 799 |
- |
najwyższa |
Pearson plc |
1888 |
? |
Guardian |
Observer |
342 039 |
415 526 |
najwyższa |
Guardian Media Group |
1821 |
centrolewica |
Independent |
Independent on Sunday |
225 706 |
172 463 |
wysoka |
Independent News and Media |
1986 |
liberalno-demokrat. |
III Elektroniczne środki przekazu- geneza i rozwój
a) Radiofonia
- wynalazca radia- David Sarnoff
- 15.06.1920 pojawienie się na Wyspach Brytyjskich radia, eksperymentalny przekaz
- 1922r- podjęcie regularnej emisji programu radiowego przez londyńską stację 2LO
- powstanie British Broadcasting Company Limited 18.10.1922r.- wiodący producenci sprzętu radiotelegraficznego złożyli korporację. Pierwszym dyrektorem generalnym był John Reith. Za działalność BBC odpowiada przed parlamentem- jest to pośrednia forma odpowiedzialności przed społeczeństwem. Działania BBC określa Karta Królewska nadawana co kilka lat.
- 14.11.1922r.- rozpoczęcie emisji programu radiowego przez BBC poprzedzone przyznaniem monopolu na audycje przez Ministerstwo Poczty
- początkowe źródła finansowania BBC: * sprzedaż akcji na giełdzie
* sprzedaż sprzętu
* opłaty wnoszone przez odbiorców programu radiowego
- do 1925r- objęcie zasięgiem sieci przekaźników radiowych 80% powierzchni kraju ( do 1939r. zarejestrowano 9mln odbiorników)
- 01.01.1927r.- przekształcenie British Broadcasting Company w British Broadcasting Corporation - narodziny nadawcy publicznego; nadanie Pierwszej Karty Królewskiej (Royal Charter)
Obowiązki Korporacji: relacjonowanie obrad parlamentu brytyjskiego, nadawanie komunikatów rządowych, zachowywanie umiaru i obiektywizmu w relacjonowaniu wydarzeń. Stacja nie miała prawa zamieszczać reklam, a źródłem jej dochodów był wyłącznie abonament.
BBC nie była wolna od nacisków politycznych:
jej licencja podlegała procedurze odnowienia
wysokość abonamentu ustalał rząd
skład najwyższych władz (tj. Rady Gubernatorów) również był wynikiem decyzji rządowej
- 1932r.- przeniesienie siedziby BBC z Savoy Hill do Broadcasting House na Portland Place w Londynie; pojawienie się drugiego pasma tzw. Regional Programme; inauguracja Empire Service- programu dla zagranicy
- 30.06.1938r.- rezygnacja z pełnionej funkcji przez J. Reitha
Po ustąpieniu Reitha przystąpiono do wprowadzenia zmian w BBC: zwiększono personel, zawieszono działalność wielu regionalnych ośrodków m.in. w Oxfordzie, Manchesterze i Glasgow.
- następca Reitha- F. W. Ogilvie
- 1938r.- pierwsza rozrywkowa audycja Band Waggon
W czasie wojny zaobserwowano zjawisko „amerykanizacji”- coraz częściej nadawano nagrania odtwarzane z płyt gramofonowych. Radiofonia uzyskała niesłychanie silną pozycję. Było to efektem nie tylko programowych działań, ale również rezultatem ograniczonej konkurencji- z powodu wojny zamknięto większość kin, teatrów, sal koncertowych i stadionów.
Po II wojnie światowej postanowiono przebudować radiofonię:
=General Forces Programme--> Light Programme (wprowadzony 29.07.1945r.)
=kontynuacja Home Programme+ otworzenie jego regionalnych ośrodków
=Third Programme- prezentacja poważnych dyskusji na tematy filozoficzne, religijne, z dziedziny sztuki itd.
Nowy system miał bardziej populistyczny charakter, a mniej elitarny.
Third Programme- jakościowy, dla elitarnego słuchacza
Home Programme- klasa średnia
Light Programme- popularny
Zmiany wprowadzał William Haley, który został dyrektorem generalnym BBC w 1944r. Pojawiły się popularne seriale, programy publicystyczne oraz spektakle teatralne.
- 1944r.- ustawa edukacyjna wprowadzająca obowiązek posiadania przez obywateli brytyjskich wykształcenia średniego
Od połowy lat 50. radiofonia brytyjska notowała systematyczny spadek słuchaczy. Najsłabiej akceptowano Third Programme. Można mówić o swego rodzaju kryzysie.
1966r.- rozpoczęcie regularnego programu stereofonicznego
Zaczęto nadawać program na falach ultrakrótkich. Trzecim ważnym wynalazkiem okazał się tranzystor.
Zagrożenia zewnętrzne dla radiofonii- Radio Luxemburg ( wyspecjalizowanego w emisji audycji dla młodego wiekiem audytorium); małe stacje pirackiee. Pierwszą założył w 1964r. Irlandczyk Ronan O'Rahilly, który stację nadawczą umieścił na łodzi rybackiej zacumowanej w okolicy hrabstwa Essex.
- wrzesień 1967r.- uruchomienie przez BBC pierwszego monotematycznego pasma nadającego wyłącznie muzykę popularną- Radio 1. Jednocześnie przekształcono Light Programme w Radio 2, Third Programme w Radio 3, a Home Service w Radio 4.
- 1967r.- uruchomienie pierwszej lokalnej stacji BBC w Leicester
- 1972r.- wydanie Sound Broadcasting Act - powstanie niezależnych stacji radiowych ( Independent Local Radio- ILR). ITA została zastąpiona przez Independent Broadcasting Authority (IBA), czyli Radę ds. Niezależnej Radiofonii i telewizji, mającą uprawnienia regulatora komercyjnego rynku mediów elektronicznych. Źródłem utrzymania nowych instytucji masowego komunikowania miały być reklamy. Sponsoring był zabroniony.
Przyczyny powstania komercyjnych stacji radiowych:
=zbyt mała różnorodność
=wolność działalności ekonomicznej
=perspektywa ożywienia gospodarczego
- październik 1973r.- powstanie lokalnych niezależnych stacji radiowych: Capital Radio i LBC- obu w Londynie
Stacje komercyjne przynosiły marne zyski. Przyczyny: recesja; ogromna konkurencja na rynku mediów; mało reklamodawców ( obawiali się, że nadawany program będzie banalny).
W latach 80. miał miejsce swoisty „boom radiowy”. Przejawiał się w rozwoju małych stacji radiowych, zakładanych przez stosunkowo nieliczne społeczność, np. uczelnie wyższe, ośrodki samorządowe itp. W 1983r. założyły one własną organizację Community Radio Association.
Obecnie
Dzięki nowym technologiom przekazu mimo wyraźnie mniejszej popularności niż tv, utrzymała się na powierzchni. W Wielkiej Brytanii nadal jest popyt na radio lokalne, komercyjne. Największy udział w rynku mają:
BBC Radio 1- 16%
BBC Radio 4- 11,2%
BBC Radio 2- 9,2%
BBC Radio Five Live- 4,4%
Classic FM- 4,3%
W latach 1992-1995 powstały komercyjne stacje radiowe: Classic FM (wrzesień 1992), Virgin 1215 ( 30 kwietnia 1993, stacja o profilu muzyczno- informacyjnym) oraz Talk- Radio UK (14 lutego 1995; obecnie Talk-Sport).
W marcu 1994r. przekształcono piąty kanał BBC na Five Live o wyraźnie popularnym profilu z bogatym serwisem sportowym i informacjami z zakresu human interests.
b) Telewizja
- „ojciec” tv- John Logie Baird. W 1925r. w Selfridge po raz pierwszy zademonstrował swój wynalazek
-1928r.- pierwsze przesłanie sygnału tv na drugą stronę Atlantyku
- marzec 1935r.- inauguracyjne regularne nadanie programu telewizyjnego
- 02.11.1936r.- rozpoczęcie działalności BBC Television Service
-1939-1945- zawieszenie prac nad rozwojem tv
-1952- pierwsze w historii wystąpienie z przemówieniem do narodu R.A. Butlera
-1953r.- pierwsza reklama polityczna
-02.06.1953r.- transmisja uroczystości koronacyjnych Elżbiety II; wyprzedzenie pod względem popularności radiofonii.
W 1952 IV Karta Królewska zadecydowała o możliwości powołania konkurencyjnej, komercyjnej instytucji telewizyjnej. Tym samym zniesiono monopol BBC na nadawanie. Prawo do emisji programów telewizyjnych otrzymała Independent Television tzw. ITV. Organem nadzorującym działalność nowej telewizji stała się Rada ds. Niezależnej (Independent Television Authority- ITA) powstałą w 1954r. Na czele ITA stanął Kenneth Clark, pierwszym zaś dyrektorem generalnym sir Robert Fraser. ITA działała do 1972r
Oczekiwano, że nowa tv przełamie elitaryzm programowy BBC, a poza tym lepiej wypromuje osiągnięcia brytyjskiej prowincji. Sądzono też, że nadawcy będą poddani mniejszej presji ze strony polityków i partii politycznych.
-22.09.1955- wyemitowanie pierwszej reklamy
Jakość reklam była starannie nadzorowana, a sponsoring- zabroniony.
-maj 1955r.- utworzenie Independent Television News (ITN)- organizacji dostarczającej wiadomości mających wypełnić nakazane prawem, obowiązkowo emitowane programy informacyjne.
We wrześniu 1957r. ok.80% widzów deklarowało, że chętniej ogląda tv komercyjną niż publiczną.
W BBC zdecydowano się na zmiany. Do ofert włączono większą ilość filmów i to nie brytyjskich. Unowocześniono również bazę techniczną. Niewątpliwym atutem BBC lat 60. był teatr tv. ITV przeciwstawiła temu programy rozrywkowe: lekkie, łatwe i przyjemne dla oka.
-1961r.- wprowadzenie 11-procentowego podatku od reklamy tv, płaconego przez nadawców
Lata 60. przyniosły kolejne zmiany. Hugh Green- dyr. generalny BBC- rozpoczął starania o przyznanie drugiego kanału.
-1962r.- działalność podejmuje komitet Pilkingtona na temat przyszłości tv. W rezultacie ITA nasyciła ramówkę ITV programami informacyjnymi.
- 20.04.1964r.- Television Act 1964- uruchomienie BBC 2 ( specjalności: programy dokumentalne i historyczne, publicystyka polityczna i gospodarcza, talk-shows)
- 1967r.- rozpoczęcie emisji programu BBC 2 w kolorze jako pierwszego w Europie, a 1969r.- BBC 1 i ITV
Na popularności tv mocno ucierpiały inne media, zwłaszcza wszechpotężna dotychczas prasa codzienna i niedzielna, a także radio, które stawało się medium towarzyszącym.
Początek ery nowoczesnej telewizji brytyjskiej
- 19.01.1972r.- zniesienie wszelkich ograniczeń w nadawaniu programu telewizyjnego, zwłaszcza dotyczącego czasu jego emisji przez rząd
W latach 70. publiczność wyraźnie się podzieliła. Najniższe warstwy społeczne upodobały sobie ITV, w pewnym stopniu pozostając przy BBC 1. Klasa średnia wybierała pomiędzy oboma pasmami BBC, telewidzowie poszukujący programów ambitnych intelektualnie-preferowali BBC 2.
- komfortowy duopol- sytuacja w tv brytyjskiej w latach 1955- 1982; współistnienie stacji komercyjnych i publicznych. BBC dysponowało monopolem na środki pozyskiwane z abonamentu, a komercyjna ITV- faktycznym prawem wyłączności na fundusze pochodzące ze sprzedaży czasu antenowego (czyt.reklamy).
Kolejne zmiany w BBC: = produkcja ambitnych przedsięwzięć literacko-artystycznych przy współpracy z partnerami zagranicznymi
= stopniowe odchodzenie od produkcji pojedynczych widowisk teatralnych i filmów
= emitowanie większej ilości seriali
- 1980r.- powstanie tv śniadaniowej TV-AM
- 02.11.1982r.- narodziny drugiego kanału tv komercyjnej Channel 4. Na jego utrzymanie złożyły się fundusze pochodzące z corocznych wpłat proporcjonalnie wnoszonych przez regionalne stacje ITV. Różniło go od pasma ITV większe nasycenie tematyką misyjną oraz to, że był programem emitującym a nie produkującym audycje.
Organizacyjnie z Channel 4 była związana narodowa walijska tv- Sianel Pedwar Cymru (S4C).
Audycje prezentowane na antenie Channel 4:
kulturalne; opera, balet, muzyka klasyczna, filmy, muzyka rozrywkowa, poważna publicystyka społeczno- polityczna
specjalnego zainteresowania: sportowe, hobbystyczne
dla mniejszości etnicznych, głównie pochodzących z Azji oraz Indii Zachodnich
Nowe technologie
Nadzieje na poszerzenie telewizyjnego audytorium budził przekaz satelitarny. W połowie lat 80. utworzono British Satellite Broadcasting, zajmującą się tym właśnie zagadnieniem.
Przekaz kablowy narodził się w Wielkiej Brytanii jeszcze we wczesnych latach 50. XXw. Pierwszy system miejski przekazu kablowego pojawił się w Gloucester w 1951r.
W raporcie Hunta, opublikowanym w 1982r., znalazły się rekomendacje sugerujące, że tv kablowa nie powinna być postrzegana jako zagrożenie dla duopolu BBC- ITV, ale raczej jako jego uzupełnienie.
Oferta z 1985r. firm dostarczających kablówkę spotkała się z umiarkowanym zainteresowaniem. Powody:
= niechęć odbiorców do ponoszenia kosztów
= chęć zapewnienia sobie większej niezależności i wyboru--->antena satelitarna
= duża liczba magnetowidów- alternatywnego źródła rozrywki
- 1984r.- powstanie Eurosportu
Od 1984r. satelity zaczęły wypierać operatorów kablówek.
Telewizja satelitarna pojawiła się w Europie Zachodniej w październiku 1981r. W następnym roku przyjęła nazwę Sky Channel, nadając 2 godziny programu rozrywkowego dziennie. W 1983r. kontrolę nad nią przejął R. Murdoch.
- 1982r., Luxemburg- założenie stacji Murdocha Sky Channel, nadającej za pośrednictwem satelity Astra
- 1991r. - fuzja BSB i Sky Television= British Sky Broadcasting oferująca cztery programy Sky TV + Comedy Channel
- Broacasting Act 1990- zmieniono procedurę przyznawania koncesji- teraz podlegały one procedurze przetargowej, zdobywał ją ten, kto dał najwięcej. Wprowadzono również „próg jakościowy” czyli normy, np. wymagania dotyczące stosownej liczby programów informacyjnych. Zaplanowano również na drugą połowę lat 90. utworzenie piątego kanału tv. Ponadto Independent Television News (ITN) zaopatrującą ITV w informacje, miano przekształcić w nowoczesną agencję informacyjną.
Lata 90. przynoszą kolejne zmiany w publicznej tv, m.in. rozpoczęto sprzedaż niepotrzebnych składników majątku, BBC w większym stopniu zamawiała programy u zewnętrznych producentów; zredukowano personel; zapowiedziano też działania komercyjne; podjęto decyzje o uruchomieniu na początku 1995r. dwóch programów satelitarnych: całodobowego informacyjnego BBC World oraz rozrywkowego BBC Prime. Ważnym źródłem przychodów dla Korporacji pozostaje rządowa dotacja wypłacana z kasy Ministerstwa Spraw Zagranicznych. na działalność BBC World Service. Dyrektor generalny John Birt postawił na częściową komercjalizację, BBC wchodziła w alianse z partnerami prywatnymi.
- Broadcasting Act 1996- zabronił jakiemukolwiek nadawcy tv posiadania wyłącznych praw do emitowania wszelkich pierwszoplanowych imprez sportowych.
- jesien 1996r.- zjednoczenie się operatorów sieci kablowych w Cable and Wireless Communications
- 30.03.1997- powstanie komercyjnego pasma Channel 5 oferującego 24- godzinny banalny program
Obecnie obowiązuje ustawa Communications Act 200 3wspierająca przeobrażenia w tej sferze komunikacji na Wyspach. Wraz z jej wejściem uległy złagodzeniu dotychczasowe regulacje odnoszące się do sfery koncentracji własności medialnej. Zrezygnowano w niej z zakazu posiadania przez podmioty spoza UE naziemnych kanałów tv
Zjawiska;
Media współistnieją ze sobą i konkurują. Czynnikiem sprzyjającym spadkowi napięć pomiędzy prasą drukowaną a elektronicznymi środkami przekazu stało się zjawisko koncentracji kapitału medialnego. Nadal jednak postępuje spadek czytelnictwa. Ma to związek m.in. ze zmianami demograficznymi, rozwojem innych mediów (Internetu).
Pozycja prasy jednak wydaje się być niezagrożona, dlatego, że telewizja nie przedstawia świata w pełni prawdziwego, realnego. Ona prezentuje tylko jego „zmediatyzowaną” wersję, stworzoną przez ludzi w sposób subiektywny, a niekiedy odpowiadający wyobrażeniom władzy.
Proces koncentracji własności stanowi konsekwencję wymuszonej łączenia się podmiotów gospodarczych, w tym także przejmowania firm słabych przez silniejsze i lepiej zorganizowane.
W wczesnym okresie prasy koncentracja była wymuszona ze względu na kosztowne metody produkcji. Pierwszy „ magnat medialny”: Edward Hulton. Alfred Harmsworth kontrolował pisma: „Times”, „Daily Mail”, „Weekly Dispatch” , „London Evening News”; zaś jego brat Harold: „Daily Mirror” , „Sunday Pictorial”, „Daily Record', „Sunday Mail” oraz „Glasgow Evening News” ze roz
II wojna światowa zahamowała proces koncentracji, ponieważ prasa borykała się z licznymi problemami. Kryzys działalności wydawniczej, spowodowany spadkiem popytu na prasę w połowie lat 50. zrodził nie tylko upadek istniejących gazet, np. „Daily Herald”, ale również wchłonięcia i przejęcia tytułów.
Kolejna faza fuzji przypadła na lata 70. i 80., kiedy to brytyjska odnoga News Corporation, czyli News International, sukcesywnie przejmowała pisma codzienne i niedzielne- „Sun', „News of the World”, „Times” i „Sunday Times”.
Powody koncentracji:
= racjonalizacja działalności (jeden zakład poligraficzny)
= korzyści w skali produkcji
= racjonalizacja w sferze komunikacji społecznej ?
Internacjonalizacja- wkraczanie na rynek brytyjski ludzi spoza Wysp, np. R. Murdoch
Zagrożenie dla prasy- rozwój pism bezpłatnych
Poziom koncentracji na Wyspach Brytyjskich jest dość wysoki. Koncentrację widać również w sektorze informacji agencyjnej.
Misja
Nie tylko BBC realizuje nałożone na nią obowiązki misyjne. Także Channel 4 została obciążona tego rodzaju zadaniami, szczególnie w zakresie prezentacji kultury wysokiej. Są to nie tylko programy informacyjne, religijne, muzyczne, teatralne, a także audycje poświęcone sztukom plastycznym.
Normatywne podstawy działania mediów masowych
Termin „wolna prasa” oznacza dla Brytyjczyków przede wszystkim media wolne od jakiejkolwiek formy kontroli ze strony władzy państwowej i poddane głównie grze sił wolnego rynku.
Jednak wiele aspektów działalności władz odnoszących się do sfery medialnej ma charakter polityczny, np. struktura rynku radiofonii i tv w Zjednoczonym Królestwie (np. Channel 4 lub Channel 5), decyzja o zwolnieniu gazet i czasopism z podatku VAT, wysokość i przeznaczenie abonamentu itd.
W ustawodawstwie brytyjskim żaden istniejący akt prawny nie określa wprost, czym jest wolność środków masowej informacji i jakie są jej granice.. Brytyjskie prawo jest de facto tworzone przez parlament oraz sędziów. Ponadto dodać należy również tzw. europejskie źródła prawa.
Polityka państwa wobec mediów:
= powoływanie Królewskiej Komisji dla rozwiązywania szczegółowych kwestii dotyczących przyszłości prasy
1947-1949- komisja orzekła, że w Wlk. Brytanii nie obserwuje się zjawiska nadmiernej koncentracji mediów drukowanych
1961-1962- Komisja również zajmowała się zagadnieniem koncentracji prasy
1974- 1977
W Wielkiej Brytanii istnieją granice dla prasy:
* zniesławienie
* publikacje obsceniczne
* podżeganie do nienawiści rasowej
* bluźnierstwo
* podejmowanie akcji wywrotowych
1953r.- powstanie Generalnej Rady Prasowej przekształconej w 1963r. w Radę Prasową (kompetencje niejasne)
Komisja ds. Skarg Prasowych (Press Complaints Commision), powołana w 1991r; nie ma możliwości wdrażania śledztwa w sprawie naruszenia prawa przez autora danej publikacji prasowej; jest zobowiązana rozpatrywać skargi nadesłane przez osoby, których publikacja bezpośrednio dotyczyła.
Własnymi regulacjami etycznymi rozporządzają: BBC oraz Narodowa Unia Dziennikarzy
ITA--->IBA
IBA: - Independent Television Commision ma prawo do skrócenia lub odebrania licencji
- Radio Authority
Zakończnie
etapy w mediach brytyjskich
1936- 1954- monopolistyczna pozycja BBC
1955- 1962- twórcza konkurencja Utworzenie BBC 2 oraz ITV
1963- 1970- stabilne współzawodnictwo ( skupienie się BBC na realizacji funkcji- informacyjnej, edukacyjnej i rozrywkowej)
1971- 1983- kulturowy napór- rosnące niezadowolenie z BBC i ITV, pojawienie się Channel 4
1984- 2000- deregulacja i urynkowienie- kolejne reformy BBC, przyjęcie dwóch aktów komunikacyjnych Broadcasting Act 1990 i 1996
2000-...- technologiczna rewolucja- proces cyfryzacji
Zjawiska:
- komercjalizacja ( tabloidyzacja)
- koncentracja
- internacjonalizacja mediów masowych
- cyfryzacja
- globalizacja
- glokalizacja ( globalne spojrzenie na media splata się z lokalnym charakterem znaczącego ich fragmentu)