Każdy czlowiek jest obywatelem.

W praktyce mamy zjawisko interakcji jak panstwo reaguje na obywateli i obywatele na panstwo. Wszystko to dzieje się w otoczeniu, które całkowicie albo w dużej mierze jest niezależne od panstwa (natura). Zjawiska naturalne mogą w istotny sposób wpływać na procesy gospodarcze. Bezposrednia przyczyna zalamania się polityki prowadzonej przez Gierka była tzw. zima stulecia (1978-79), która spowodowala ogromne straty w gospodarce i w konsekwencji była przyczyna wybuchu kryzysu gospodarczego na wielka skale.

Drugim elementem oddziaływania jest zagranica. Decyzje podejmowane w innych panstwach (cla itp.) wpływają na funkcjonowanie naszej gospodarki. Panstwa duze sa w stanie wpływać na zagranice w większym stopniu niż kraje male i srednie.

Wszystko to sprawia, ze polityka gospodarcza prowadzona przez rzad, parlament jest uwarunkowana tym co się dzieje w krajach (zachowania roznych podmiotow), a z drugiej strony jest uwarunkowana tym co się dzieje w otoczeniu.

Polityka gospodarcza polega na wykorzystywaniu praw ekonomicznych do osiagania określonych celow.

Wyklad powinien pomoc odpowiedziec na pytania:

Czym polityka gospodarcza jest?

Jakie sa podmioty polityki gospodarczej?

Po co się ją prowadzi (jej cele) i przy pomocy jakich srodkow te cele sa realizowane?

Polityka gospodarcza jest czescia globalnej polityki polityki panstwa. O tym, ze tak jest świadczy już sama nazwa. Wskazujaca na zawężenie. Można wymienic także inne polityki: zagraniczna, obrony narodowej itd.

W ramach samej polityki gospodarczej tez można wskazac i wskazuje się na polityki szczegółowe, czyli wystepuje dalszy podzial, robiony wedlug roznych kryteriow (np. galeziowego): przemyslowa, infrastrukturalna, energetyczna itd.

Inna klasyfikacja: polityka pieniezna, podatkowa (tzw. polityki funkcjonalne).

Nie ma żadnego powszechnie przyjętego układu klasyfikacyjnego.

Polityka gospodarcza jest czescia polityki Panstwa.

Polityka definiowana jest tak - na miano polityki zasluguje kazda swiadoma konsekwentnie zmierzajaca do celu działalność (jest to definicja bardzo szeroka, najogolniejsza).

Zakres podmiotowy (kto może uprawiac) jest niezmiernie szeroki zgodnie z powyzsza definicja: podmioty władzy państwowej, publicznej, każdy z nas (swiadome konsekwentne dzialanie zmierzające do celu).

W literaturze sa 2 podstawowe podejścia do definiowania polityki:

1. pojeciem kluczowym jest pojecie władzy - polityka - jest to ta czesc stosunkow międzyludzkich, których treścią jest panowanie, rządzenie, wladza, narzucanie decyzji jednego człowieka lub grupy ludzi innym. Można wyroznic 2 rozne sposoby interpretacjitak zdefiniowanej polityki:

1. polityka znajduje wyraz w programie podmiotu polityki i to bez względu na to czy program ten zostal wyraznie sformułowany czy tez można go odczytac wyłącznie na podstawie roznych wypowiedzi czy tez posuniec. Tak rozumiana polityka jest tzw. polityka ex-ante (polityka planowana, program dzialan). Klasycznym przykładem mogą być wypowiedzi w okresie kampanii wyborczej, expose wyglaszane przez premiera po wyborach parlamentarnych. Gdy polityke wiaze się z działalnością wladz państwowych bardzo często ogranicza się zakres podmiotowy polityki do wladz państwowych czy tez szerzej - do wladz publicznych. Ma to swoje uzasadnienie w tradycyjnym znaczeniu tego pojecia. Polityke definiuje się wtedy jako wykonywanie władzy, jako procesy zbiorowego podejmowania decyzji dotyczących w szczególności alokacji zasobow publicznych. Cechy charakterystyczne dla tego podejścia jest to, ze traktuje się tutaj polityke jako pewna działalność spoleczna (musza być co najmniej 2 podmioty, aby można było mowic o uprawianiu polityki). Potrzeba prowadzenia polityki wynika w szczególności stad, ze rozne osoby/podmioty stawiaja sobie rozne cele, często sa antagonistyczne bo dotycza np. ograniczonych zasobow i w związku z tym podejmuje się określone dzialalnia, aby dokonac tej właściwej alokacji, aby pogodzic te różnorodność celow roznych podmiotow.

2. polityka ex-post - czyli polityka na która już patrzymy z punktu widzenia historycznego, oceniamy posuniecia, procesy, które już mialy miejsce.

3 sposoby rozumienia polityki, gdy wiążemy ją z wladza (dotyczy całego 1 podejscia):

- polityke wiaze się generalnie z władzami publicznymi, wtedy poza nawiasem polityki pozostaja wszelkiego rodzaju organizacje społeczne, a nawet partie polityczne, także związki zawodowe, wyznaniowe. Tak sie dzieje wtedy gdy zakres polityki ograniczamy do pojecia władzy publicznej. To może mieć uzasadnienie jedynie w systemach demokratycznych.

Polityke prowadza jedynie podmioty władzy państwowej i władzy publicznej. Polityka jest tu rozumiana jako formalne sprawowanie władzy w ramach aparatu rzadowego,

- na miano polityki zasluguje wszystko to co dzieje się w sferze publicznej. Wtedy podmiotami polityki będą nie tylko podmioty władzy, ale będą nimi również organizacje społeczne, partie polityczne, zwiazaki zawodowe, roznego rodzaju stowarzyszenia. Tylko sfera czysto prywatna jest poza polityka,

- najszerszy sposób rozumienia terminu polityka - stwierdza się, ze polityka ma miejsce zarówno w sferze publicznej jak i prywatnej. Polityke wiaze się tu z produkcja, dystrybucja i wykorzystaniem zasobow w trakcie społecznej egzystencji. Potrzeba prowadzenia polityki polega stad, ze potrzeby sa nieograniczone, a zasoby sa ograniczone. I w tej sytuacji polityka obejmuje wszelka działalność, która wiaze się z konfliktem dotyczącym rozdzialu zasobow. Polityka ma w szczególności miejsce tam, gdzie zasoby sa nierowno rozdzielone. Taki sposób rozumienia polityki jest w szczególności akcentowany przez ruchy feministyczne. Relacje miedzy mezem, a zona, miedzy rodzicami, a dziecmi maja taki sam charakter polityczny jak np. relacje miedzy pracodawca, a pracownikiem. Polityka jest zarówno w sferze prywatnej jak i w sferze publicznej.

Należy przyjąć pierwszy sposób rozumienia polityki na naszym wykładzie!

2. pojeciem kluczowym jest pojecie - dobra wspolnego. Miedzy innymi to podejście jest także akcentowane przez katolicka nauke spoleczna. W tym podejściu polityke definiuje się jako zespol działań mających na celu dobro wspolne członków wspólnoty. Przy czym to dobro wspolne rozumie się jako srodek realizacji dobrobytu powszechnego. Jest to zupełnie inne spojrzenie na polityke (akcentuje przede wszystkim - cel). Panstwo jest społecznością polityczna, która ma naczelny charakter (w tym sensie, ze obejmuje ono zasiegiem swojego dzialania całokształt zycia społecznego obywateli). Z punktu widzenia politycznego panstwo jest zorganizowana grupa spoleczna, która musi posiadac prawo i wladze. Wniosek: władzy w żaden sposób od polityki nie można oderwac. Jeżeli celem panstwa jest dobro wspolne wszystkich obywateli to wyplywa stad generalny wniosek, ze panstwo ma służebny charakter w stosunku do obywatela (panstwo powinno mieć służebny charakter w stosunku do obywatela: panstwo jest dla obywatela, a nie na odwrot). Wychodząc z tego zalozenia można sformułować 2 podstawowe zasady, których panstwo powinno przestrzegac i 2 podstawowe cele, które powinno realizowac:

- zasada I - panstwo nie powinno naruszac należytej wolności swych obywateli i słusznej swobody ich działalności (panstwo nie powinno bez wyraźnych przyczyn ograniczac swobody obywatela/panstwo nie powinno ograniczac słusznej swobody i działalności). (wolność od i wolność do),

- zasada II - panstwo powinno przestrzegac ustanowionego przez siebie porządku prawnego (warunkiem respektowania tej zasady przez panstwo jest ustanowienie innej zasady, a mianowicie zasady trójpodziału władzy - zostala sformułowała w XVIII w. we Francji (rzady absolutyzmu oswieconego), oznacza, ze sady sa niezależne także od władzy państwowej, sady sa powolane do tego, żeby stac na strazy prawa i stwierdziac które dzialania i panstwa i obywateli sa zgodne z prawem, sady sa powolane do interpretacji prawa i jego praktycznego wykonywania. Każdy obywatel może odwołać się do sadu i mieć szanse na to, ze sad przyzna jej racje w sporze z państwem. W Polsce mamy sady wojewódzkie i naczelne; niezależność sadow od władzy państwowej jest możliwe jedynie w systemach demokratycznych - jedna z cech tych systemow: respektowanie zasady trójpodziału władzy (panstwo tez musi przestrzegac ustanowionego przez siebie prawa, panstwo stanowiac prawo musi respektowac prawo nabyte).

- zadanie I - panstwo powinno dbac o dobrobyt swych obywateli. Nie należy tego w zadnym przypadku rozumiec, ze panstwo musi zaspokajac potrzeby obywateli. Zadaniem panstwa praktycznie jest tworzenie warunkow do tego, aby każdy obywatel mogl sam o siebie zadbac (np. zadaniem panstwa jest tworzenie warunkow sprzyjających zdobywaniu wykształcenia przez obywateli, wykształcenia, które będzie im potem potrzebne na rynku pracy; zadaniem panstwa jest rozbudowa roznego rodzaju służb publicznych mających na celu ułatwienia zycia obywatelowi; panstwo powinno ułatwiać zakladanie działalności gospodarczej przez obywateli),

- zadanie II - panstwo powinno chronic osoby, pomagac osobom, które nie sa w stanie same zaspokoic swoich potrzeb (ta pomoc ma dotyczyc tych osob, które z obiektywnych przyczyn nie sa w stanie tych potrzeb zaspokoic). To zadanie wynika z zasady solidaryzmu społecznego.

Do zastanowienia: dobro społeczne osiaga sie przez dobre rzady i madre ustawy, a dobrobyt obywateli przez ich działalność w ramach tych ustaw i instytucji pozostajaca w zgodzie z dobrem społecznym.

Wyklad II

Literatura:

- Winiarski „Polityka gospodarcza”,

- Prasznic „Regulowana gospodarka rynkowa”,

- Prasznic „Leksykon polityki gospodarczej”,

- Acocella „Zasady polityki gospodarczej”, PWN, Warszawa, 2002,

- Fajferek „Polityka ekonomiczna”,

- Wudyka „Polityka gospodarcza”, Wolters Couwer,

- Kaczmarek „Zasady porządku gospodarczego w gospodarce rynkowej”,

- Szarzec „Panstwo w gospodarce”.

Geneza polityki gospodarczej (termin polityka gospodarcza może być i jest uzywany w 2 znaczeniach: dla określenia pewnej dyscypliny wiedzy (u nas na wykladzie w tym znaczeniu), jest uzywany również do określenia działalności praktycznej (np. działalność rzadu, parlamentu).):

pojecie to zaczęło być szerzej stosowane w I polowie XX w. i powstanie polityki gospodarczej jako działalności praktycznej i dyscypliny wiedzy bardzo często wiaze się z 2 wydarzeniami historycznymi:

- przyjecie w związku radzieckim w drugiej polowie lat 20 nakazowo-rozdzielczego systemu kierowania gospodarka narodowa,

- wielki kryzys ekonomiczny w panstwach o gospodarce rynkowej na przelomie lat 20 i 30 (kryzys załamał wiare w nieomylność dzialalnia sil rynkowych, okazalo się, ze pozostawienie gospodarki samej sobie wcale nie gwarantuje, ze ta gospodarka będzie się bezproblemowo rozwijac; pojawil się Keynes i stwierdzil, ze panstwo powinno oddziaływać na gospodarke; od polowy lat 30 panstwo zaczęło aktywnie oddziaływać na procesy gospodarcze, np. USA).

Przez wydatki rzadowe, które mialy napędzać koniunkture, kontynuowanie tej polityki doprowadzilo do zadłużenia panstw i kryzysu finansowego.

Czy jest prawdopodobne, ze przez 7 tysiecy lat panstwo nie prowadzilo polityki gospodarczej i nagle w XX w. zaczęło aktywnie oddziaływać na gospodarke? Raczej ta teza jest malo prawdopodobna. Ze względu na to, ze panstwo zawsze było i jest zainteresowane procesami gospodarczami to panstwo zawsze na gospodarke oddziaływało, natomiast jest faktem, ze nie było takiej nazwy.

W przeszłości można z łatwością wskazac na dzialania, które współcześnie nazwalibyśmy polityka gospodarcza (np. w Egipcie budowa kanałów i piramid - mialy za cel osiagniecie określonych efektow gospodarczych; w starożytnych Atenach prawo Salona).

Zarówno polityka gospodarcza jako praktyka i teoria były tak dlugo uprawiane jak dlugo istnieje instytucja panstwa, natomiast nie funkcjonowalo pojecie. Tworca pojecia, a równocześnie tworca tej dyscypliny wiedzy był niemiecki profesor (stad związek z nazwa), nie ekonomista, lecz prawnik (wykładający na 2 uniwersytetach) Rau.

Ta dyscyplina powstala w drugiej polowie XIX w. (był to okres, gdzie rola panstwa w gospodarce była ograniczona do minimum). Ta dyscyplina na początku była tylko w Niemczech, nikt inny się ta dyscyplina nie interesowal.

Ta sytuacja zmienila się po I Wojnie Swiatowej i ta dyscyplina stala się bardzo modna.

W Polsce ten przedmiot był wykladany do lat 1948,1949 r. i wprowadzono „planowanie gospodarki narodowej” - funkcjonowal niespełna 10 lat i wprowadzono „planowanie i polityka ekonomiczna”, a w latach 90 wrocono do „polityki gospodarczej”.

Polityka gospodarcza jako nauka jest niewątpliwie najsilniej powiazana z teoria ekonomi. Podstawowym zadaniem teorii ekonomi jest formułowanie praw ekonomicznych, praw rządzących gospodarka, przy czym te prawa ekonomiczne maja charakter przyczynowo-skutkowy. Teoria ekonomii obserwując procesy gospodarcze stara się odpowiedziec na pytanie: jakie były przyczyny tego rodzaju skutkow? (zarówno pozytywnych jak i negatywnych).

Polityka gospodarcza jest nauka stosowana. Podstawowym zadaniem polityki gospodarczej jako nauki jest odpowiedziec na pytanie: jakie zastosowac srodki, aby osiągnąć zamierzone cele?

W zbiorze skutkow rozpatrywanych przez teorie ekonomii można wskazac na podzbior takich skutkow, które z punktu widzenia polityki gospodarczej sa celami. Czyli cele polityki gospodarczej to sa specyficzne skutki rozpatrywane przez teorie ekonomii.

Pojawia się kolejne pytanie: jak wyroznic (na podstawie jakiego kryterium) wyroznic cele ze zbioru skutkow? Odpowiedz: cele polityki gospodarczej to te skutki rozpatrywane przez teorie ekonomii, które podmiot polityki chce wywołać. Dla teorii ekonomi wzrost zatrudnienia jest pewnym skutkiem określonych procesow występujących w gospodarce (dla polityka gospodarczego będzie to cel).

W zbiorze przyczyn rozpatrywanych przez teorie ekonomi można wskazac na podzbior takich przyczyn, które z punktu widzenia polityki gospodarczej sa srodkami. Czyli srodki polityki gospodarczej to jest znowu specyficzna grupa przyczyn rozpatrywanych przez teorie ekonomi. Pytanie: wedlug jakiego kryterium (na jakiej podstawie) ze zbioru przyczyn wyroznic srodki?

Te przyczyny można uznac za srodki polityki gospodarczej, których wystapienie przyczyni się do zwiekszenia stopnia realizacji celow polityki.

Podmiot polityki musi mieć możliwość kontrolowania tej przyczyny.

Stopien realizacji celow jest funcja zastosowanych srodkow i warunków (C=f(śr,w)).

Uwarunkowania w polityce gospodarczej dzieli się na 3 czesci:

- odnoszace się do przeszłości: zares przedmiotowy jest szerszy od tego dotyczącego przyszłości (cele z 2012 r. sa w 2013 r. uwarunkowaniami),

-odnoszace się do teraźniejszości,

- odnoszace się do przyszłości (ich zakres jest szerszy niż tych z teraźniejszości).

Zasada praw nabytych - decyzje podjęte w przeszłości nadal działają w odniesieniu do pewnych podmiotow.

Stopien realizacji celow zgodnie z tym zapisem zalezy od srodkow, które były zastosowane w przeszłości, od srodkow które sa stosowane obecnie i od realizacji celow które zostaly w przeszłości osiągnięte, a ponadto zaleza od uwarunkowan innego rodzaju (podmiot polityki nie ma wpływu albo ma maly wpływ).

Uwarunkowania odnoszone do przyszłości sa prognozowane. Prognozom podlegaja tylko te zmienne, na które podmiot polityki nie wpływa. Zmienne:

- prognozy dotyczące rozwoju techniki - znajduja wyraz w prognozach kształtowania technicznych współczynników produkcji (np. współczynnik materialu chłonności: ile trzeba uzyc benzyny, żeby przejechac 100 km; współczynnik pracochlonosci: wartość tego współczynnika informuje o zapotrzebowaniu na miejsca pracy; współczynnik importochłonności: ile trzeba zużyć surowcow importowanych, aby wytworzyc jednostke produktu krajowego),

- prognozy kształtowania się kursow walut,

- prognozy postaw obywateli, w szczególności: skłonność do oszczędzania, skłonność do inwestowania, skłonność do zadłużania się, skłonność do podejmowania działalności gospodarczej, skłonność do roznego rodzaju działań innowacyjnych, skłonność do zdobywania wykształcenia,

- prognozy intensywności powiązań gospodarczych z zagranica - na ile podmioty krajowe będą zainteresowane rozwojowem tych powiązań,

- caly zestaw elementow demograficznych - skłonność do posiadania potomstwa i liczby tego potomstwa, skłonność do migracji, ksztaltowanie się średniej długości trwania zycia.

W zależności jak będą kształtować się te zmienne będzie to mialo wpływ na konkurencyjność.

Znaczenie uwarunkowan wynika z 2 powodow:

- te uwarunkowania wpływają na dobor celow - ze względu na uwarunkowania pewne cele sa niemożliwe do osiągnięcia lub nie da się osiagniac ich określonej wartości,

- ze względu na uwarunkowania nie można stawiac pewnych celow lub odwrotnie pewne cele wlasnie należy postawic, chociażby po to, żeby wykorzystac szanse lub uniknąć zagrożeń.

Zmienne każdej polityki:

- cele,

- srodki,

- warunki działania.

Przyczyny powodujące, ze teoria ekonomii nie daje pelnych i pewnych podstaw do prowadzenia polityki gospodarczej:

- 1: charakter praw ekonomicznych, czyli ich cechy: należy zwrocic uwage na 2 cechy tych praw:

- charakter historyczny (prawa ekonomiczne powstaja w określonym zbiorze uwarunkowan społecznych, politycznych, technicznych, kulturowych i w tym zbiorze warunkow działają (wszystko ulega zmianom i wraz z tymi zmianami nastepuje ewolucja praw ekonomicznych)),

- charakter stochastyczny (oznacza, ze prawa ekonomiczne sa prawami wielkich liczb, czyli przejawiaja się jako tendencja),

- 2: sposób wnioskowania w teorii ekonomii - logika wyroznia 2 sposoby wnioskowania (nas na wykładzie 2 interesuja, a sa 3 - jeszcze redukcja):

- dedukcja - polega na tym, że ze zdania lub zdan wyprowadza się kolejne zdanie, które z tych wcześniejszych logicznie wynika; cecha wnioskowania dedukcyjnego jest to, ze jest to wnioskowanie subiektywnie pewne, co oznacza, ze jeśli prawdziwe sa przeslanki i wnioskowanie zostalo prawidłowo przeprowadzone to wniosek jest pewny (prawdziwość przeslanki gwarantuje prawdziwość wniosku),

- indukcja - polega ono na tym, ze wyprowadza się wniosek ogolny z przeslanek stanowiących poszczególne przypadki tego wniosku. Jest to wnioskowanie na zasadzie uogólnienia, obserwator obserwuje powtarzające się zjawiska typu przyczyna-skutek i na tej podstawie formuuje wniosek. Wnioskowanie indukcyjne jest wnioskowaniem subiektywnie niepewnym, co oznacza, ze stopien prawdopodobieństwa z jakim uznajemy wniosek jest mniejszy od stopnia prawdopodobieństwa z jakim uznaliśmy przeslanki, oznacza to, ze przeslanka może być prawdziwa, a wniosek fałszywy. Tego nie ma przy wnioskowaniu indukcyjnym.

Ekonomia zawsze posluguje się indukcją. Prawa ekonomiczne sa subiektywnie niepewne.

Dwie nauki posługujące się dedukcja: matematyka i logika formalna.

Wśród nauk społecznych ekonomia ze swoimi prawami ekonomicznymi cechuja się duza relatywnością.

- 3: złożoność/wieloaspektowosc polityki gospodarczej - zlozonosc sprawia, ze musi ona również korzystac z dorobku wielu innych nauk poza teoria ekonomii. Taka dziedzina wiedzy z której dorobku polityka gospodarcza czerpie jest ekonometria. Zadaniem ekonometrii jest budowa modeli ekonometrycznych, w tym budowa modeli ekonometrycznych gospodarki narodowej. Modele ekonometryczne mogą być wykorzystywanie w dwojaki sposób w polityce gospodarczej:

- ustalamy zestaw srodkow, które zostana zastosowane w istniejących i przewidywanych warunkach i teraz model ekonometryczny powinien dac odpowiedz na pytanie: jaki osiągniemy stopien realizacji celow. Ten model transformuje warunki i srodki na cele,

- znamy warunki, ustalamy cele, które chcemy osiągnąć i wtedy model ekonometryczny powinien nam dac odpowiedz na pytanie: jakie wartości powinny przyjąć srodki, aby osiągnąć zamierzone cele.

Modele ekonometryczne sa niezwykle przydatnym narzędziem dla polityki gospodarczej, natomiast te modele nie sa również narzędziem doskonalym. Maja słabości:

- wszystko zalezy od tego co wrzucimy do srodka,

- im wiecej informacji tym lepiej, ale trzeba zebrac te informacje (a to kosztuje),

- w modelu ekonometrycznym możemy wrzucic tylko zmienne ilościowe (nie można umieszczac zmiennych jakościowych)

Polityka gospodarcza posiada scisle powiazania również z prawem. O tym świadczy również geneza polityki gospodarczej (tworca był prawnik).

Związki polityki gospodarczej z prawem:

- najważniejsze srodki polityki gospodarczej to sa wlasnie normy prawne i stad wyplywa wniosek: jakość (2 parametry jakosci: stabilność prawa (prawo może być źródłem niepewności dla obywateli jeśli będzie się ciagle zmieniac) i jednoznaczność (idealem jest taka sytuacja gdy obywatel po przeczytaniu wie co ta norma opisuje, na co pozwala)) prawa przesądza o skuteczności i o jakości polityki gospodarczej, (ewentualność wystepowania luk prawnych).

Z punktu widzenia podmiotu polityki normy prawne sa srodkami prowadzenia polityki. Z punktu widzenia układu gospodarczego (obywatela) normy prawne naleza do najważniejszych uwarunkowan.

Poza nawiasem: Nowa dziedzina: prawo i ekonomia (ekonomiczna analiza prawa) - u jej podstaw lezy ekonomiczna koncepcja człowieka jako podmiotu działającego i dążącego do maksymalizowania użyteczności. Przyjmuje się, ze człowiek musi dostosowywac się do zmieniających się warunkow. Do tych warunkow naleza normy prawne.

Prawo pelni funkcje oddzialujacaca, polegajaca na ukierunkowywaniu zachowan podmiotow będących adresatami jego norm. Prawo staje się istotnym elementem sytuacji decyzyjnych oraz wyborow jakie się w jego ramach dokonuja. Wg Balcerowicza: „prawo i ekonomia obejmuje analize rozwoju i ekonomicznych skutkow roznych rozwiązań prawnych. Wszedzie tam gdzie istnieje problem wyboru konstrukcji prawa, jego organizacji i stosowania tam może być wykorzystana ekonomiczna analiza prawa.” Dwie fundamentalne kwestie:

- optymalizacja kosztow stanowienia i stosowania prawa,

- ocena alternatywnych rozwiązań i ekonomicznej efektywności funkcjonujących instytucji prawnych.

Kilka zdan z podręcznika: ekonomiczna analiza prawa ma na celu glownie predykcję efektow wpływu ustanowionych sankcji prawnych na zachowanie ludzie. Ekonomiczna analiza prawa jest postrzegana jako zastosowanie teorii ekonomi i metod ekonometrycznych. Fundamentalne stwierdzenie: wszyscy przedstawiciele prawa i ekonomi zgadzaja się, ze prawo powinno być efektywne ekonomicznie, tzn. powinno prowadzic do ekonomicznie efektywnej alokacji zasobow. W ramach tego nurtu wyroznia się 4 podejscia:

- szkola chicagowska - koncentruje się na samej analizie prawa,

- teoria wyboru publicznego - skupia się na tworzeniu prawa na arenie politycznej,

- szkola instytucjonalna - kladzie nacisk na badanie wpływu prawa na funkcjonowanie systemu ekonomicznego, jako cel stawia sobie zrozumienie i opisanie jak normy prawne wpływają na system ekonomiczny i jak system ekonomiczny wpływa na ewolucje tych norm,

- szkola neoinstytucjonalna - analizuje wpływ prawa na system ekonomiczny odrębnie na poziomie makroekonomicznym i mikroekonomicznym, szczególny nacisk ta szkola kladzie na strukture praw własności, norm zarządzających zawieranie umow, konsekwencje tych norm dla kosztow transakcji i wynikające stad implikacje dla efektywności.

Polityka gospodarcza wykazuje związek z innymi naukami: teoria organizacji i zarzadzania.

Polityka gospodarcza bierze duzo od nauk, które zajmuja się uwarunkowaniami polityki gospodarczej: historia gospodarcza, geografia gospodarcza, etyka i religia, psychologia spoleczna, socjologia itd..

Podsumowanie: Nauka jako całość nie daje ani pelnych, ani pewnych podstaw do prowadzenia polityki, w tym polityki gospodarczej.

Dwa zagrozenia dzialania polityka:

- w naturze człowieka lezy skłonność do tego, aby powtarzac te dzialania (te sposoby prowadzenia polityki), używać tych srodkow, które w przeszłości przyniosły sukces,

- jeżeli jedna osoba wywiera ogromny wpływ na polityke przez dlugi okres czasu to powstaje bardzo duza niewiadoma - jak będzie kształtować się ta polityka jak ten polityk odejdzie.

T: Przedmiot polityki gospodarczej jako nauki.

Można wskazac 3 pola zainteresowan polityki gospodarczej jako wiedzy:

a). problem instrumentalny, który syntetycznie sprowadza się do ustalenia celow, a nastepnie doboru srodkow do ich realizacji,

b). analiza systemow gospodarczych - jaka jest struktura systemu gospodarczego, jakie obowiązują w nim zasady, jakie funkcjonuja układy dzialajce, jaki jest rozklad uprawnien decyzyjnych w gospodarce (uprawnien decyzyjnych dotyczących alokacji, wykorzystania zasobow oraz jaki jest zakres uprawnien podzialu tych efektow),

c). problemy praktyczne - czyli polityka gospodarcza jako dyscyplina wiedzy wykorzystywana jest do rozwiązania problemow praktycznych.

a). rozwiązanie problemu instrumentalnego wymaga rozwiązania celow w sposób jednoznaczny i możliwie najbardziej precyzyjny, nastepnie dobor srodkow o charakterze jakościowym (normy prawne), należy dobrac odpowiednie parametry ilościowe (stawki celne, stopy procentowe banku centralnego). Polityke gospodarcza prowadzi się w 2 wymiarach:

- czasu - konieczność uwzględnienia czasu wynika przede wszystkim ze zjawiska opóźnień w polityce gospodarczej (opóźnienia o charakterze obiektywnie występującym),

/wykresy z tamtego wykładu/ OD PATRYCJI

3 przeslanki jak reaguje podmiot polityki:

I: przewidywanie danego zjawiska - podmiot reaguje na prognoze koniunktury, wzrost stopy bezrobocia,

II: wystapienie tego zjawiska/zdarzenia - zjawisko wystepuje, ale nie ma jeszcze negatywnych skutkow, sa symptomy,

III: skutki zdarzenia wywołują reakcje podmiotu polityki - reakcja podmiotu polityki jest zdecydowanie opozniona.

I sytuacja - srodkki polityki powinny być najpóźniej uruchomione przed skutkami
II sytuacja - czas na zastosowanie srodkow jest krótszy niż w I sytuacji
III sytuacja - istnieje możliwość, ze uzyte srodki będą calkiem nieadekwatne do określonej nowej sytuacji

Istotna jest długość czasu, jaki podmiot polityki ma do dyspozycji.

Po uzyciu niektórych srodkow efekt wystepuje natychmiast, a przy uzyciu innych efekt nastepuje po czasie. Srodki, które działają powoli sa na ogol mniej kosztowne i wywołują mniej negatywnych efektow.

- przestrzeni - 4 fundamentalne przyczyny, które powoduja, ze w polityce gospodarczej konieczne jest uwzględnienie wymiaru przestrzeni:

a). cele polityki gospodarczej mogą być przestrzennie zróżnicowane (nie wszystkie cele się do tego nadaja): cel wzrostu gospodarczego i cel pelnego zatrudnienia (te dwa cele mogą być i w praktyce sa roznicowane w przestrzeni); uzasadnienie:

- zasada sprawiedliwości społecznej - wyrównywanie dysproporcji (poprawa warunkow zycia w słabszych regionach, a nie obniżanie w lepszych),

- zasada rownego traktowania,

- zagrozenie rodzenia się separatyzmow lokalnych co może prowadzic do wojny domowej i rozpadu panstwa,

- zróżnicowanie efektywności gospodarczej - zgodnie z zasada racjonalnego gospodarowania należy alokowac zasoby tam, gdzie przynosza największe efekty; sa 2 kryteria którymi możemy się kierowac: ekonomiczne, społeczno-polityczne,

b). jeżeli cele roznicujemy w przestrzeni to srodki tez musza być zróżnicowane w przestrzeni:

- nie wszystkie srodki nadaja się, aby różnicować w przestrzeni np. normy prawne

Przychod - Koszty uzyskania przychodu = Dochod * 0,19 = Podatek dochodowy

Amortyzacja

2000000-1800000=200000 380000

200000

c). skutki zastosowanych przez polityke gospodarcza srodkow mogą być zróżnicowane w przestrzeni - srodek jest taki sam na obszarze całego kraju, ale skutki odmienne w roznych regionach; najczestszą przyczyną jest odmienna struktura gospodarcza,

d). efektywność uzycia srodkow przez polityke gospodarcza tez może być zroznicowana.

Od systemu wartości i zasad prezentowanych przez rzad będzie zależało, którym kryterium będzie się kierowac: sprawiedliwości czy optymalnej alokacji. Kazda decyzja będzie subiektywna, nie ma decyzji lepszy i gorszej. Kazdą można uzasadnic i skrytykowac.

Wyklad VI?

Kluczowym punktem przy rozwiązywaniu problemu instrumentalnego jest dobor srodkow do celow. Należy zwrocic uwage na zagadnienie relacji jakie zachodza miedzy celami polityki gospodarczej w kontekście doboru srodkow do celow:

W polityce gospodarczej stosowanych jest rownolegle wiele srodkow. Potencjalnie każdy srodek może wpływać pozytywnie na stopien realizacji poszczególnych celow. Potencjalnie każdy srodek polityki gospodarczej może również wpływać negatywnie na stopien realizacji poszczególnych celow, np. stopa procentowa banku centralnego - podnoszenie ich podnosi koszty podejmowania kredytow i wpływa negatywnie na tempo wzrostu gospodarczego.

Wybierzmy srodek 1 na realizacje celu A - trzeba zobaczyc jak uzycie srodka 1 wplynie na realizacje innych celow (B, C, D…), np. na A znacząco, na B w mniejszym stopniu, na C neutralnie, na D negatywnie.

3 typy relacji zachodzące ze względu na stosowane srodki:

- relacja zgodności miedzy celami - możemy o niej mowic gdy wzrostowi stopnia realizacji jednego celu towarzyszy wzrost stopnia realizacji celu drugiego przy zalozeniu, ze stosujemy dany srodek (relacja miedzy celem A i B),

- relacja obojętności - gdy wzrostowi stopnia realizacji jednego celu nie towarzyszy zmiana stopnia realizacji celu drugiego (A i C),

- relacja niezgodności (konkurencji) - zachodzi wtedy gdy wzrostowi stopnia realizacji jednego celu towarzyszy spadek stopnia realizacji celu drugiego (A i D, B i D).

Wniosek: Relacje miedzy celami polityki gospodarczej nie sa stale. Te relacje zachodza zawsze ze względu na stosowane przez podmiot polityki srodki. To srodki polityki gospodarczej przesadzaja o relacjach zachodzących miedzy celami.

Konieczny jest dobor calej wiazki instrumentow, aby osiągnąć wiązkę celów. Podmiot nie może się skupiac tylko na jednym lub niektórych celach.

Wszystkie cele polityki gospodarczej musza być jednoczesnie realizowane na odpowiednim poziomie.

Sr\C	A	B	C	D	....	K	1
1	++	+	0	-1			+2
2	++	-	+	0			+2
3	-	-	0	++			0
4
....
n
2	+3	-1	+1	+1			max

Wniosek: Zastosowanie tych dwoch srodkow spowoduje wzrost stopnia realizacji wszystkich celow (o +4). Możemy poszukac alternatywnego srodka.

Możemy przypisac celom rozne wagi, wtedy należy mnożyć wage przez wzrost/spadek stopnia realizacji celow. Jeżeli nie będzie wag to wszystkie cele sa dla nas rownie wazne (w praktyce nie wystepuje).

Ostatnim kryterium w procesie doboru jest weryfikacja dobranych środków. Weryfikacja przebiega według przynajmniej trzech kryteriów:

- kryterium formalno-prawne - trzeba sprawdzic czy podmiot polityki ma prawo zgodnie z konstytucja, zgodnie z umowami miedzynardowymi, zgodnie z traktatem przynależności do UE zastosowac określony srodek,

- kryterium funkcjonalne - może się okazać, że podmiot polityki ma prawo użyć środek, doktryna się temu nie sprzeciwia, ale uwarunkowania systemowe są takie, że zastosowanie tego środka nie przyniesie pożądanego skutku (np. zmiana parametrów ekonomicznych w gospodarce centralnie planowanej),

- kryterium doktrynalne - trzeba sprawdzić, czy zastosowanie rozważanego środka jest zgodne z głoszoną (wyznawaną) doktryną społeczno-ekonomiczną. Im większe przywiązanie do doktryny tym większe ograniczenia w użyciu środków. Doktryna ogranicza podmiotom polityki swobodę w doborze środków.

T: Definiowanie polityki gospodarczej jako działalności praktycznej.

1 definicja: Polityka gospodarcza - polega na bezpośrednim kierowaniu gospodarka narodowa przez panstwo lub pośrednim oddziaływaniu na funkcjonowanie tej gospodarki.

Należy zwrocic uwage na 3 elementy:

- ta definicja stawia znak równości miedzy polityka gospodarcza i kierowaniem gospodarka narodowa,

- wskazuje się w tej definicji jednoznacznie na podmiot tej polityki - tym podmiotem jest panstwo,

- ta definicja wskazuje na 2 sposoby kierowania gospodarka narodowa: bezpośrednie kierowanie gospodarka narodowa (system nakazowo-rozdzielczy: wtedy gdy panstwo podejmuje samo decyzje na temat alokacji i na temat eksploatacji zasobow), pośrednie oddziaływanie na funkcjonowanie tej gospodarki (rozne modele gospodarki rynkowej: uprawnienia decyzyjne sa w rekach układów gospodarczych - obywateli; wladza panstwowa ma możliwość wpywania pośredniego na decyzje układów gospodarczych).

Wyklad VII?

Bezposrednie kierowanie: podstawowe zalozenie dotyczy motywow postepowania układów. Motyw: podstawowym zakładanym motywem postepowania układów jest dobro społeczne (wspolne).
Istota: ktos to dobro wspolne musi sformułować. Trzeba nadrzednej władzy, która sformułuje co jest dobrem wspolnym, a potem rozdysponuje srodki miedzy cele.

Następstwa tego motywu (założenia): wladza centralna w tym systemie musi mieć pelna informacje o calej gospodarce. Panstwo ustala cele.

Pośrednie oddziaływanie: podstawowy motyw postepowaia w tym systemie: indywidualny interes jednostki, a układy gospodarcze również daza do swojego egoistycznego interesu (ten fakt w tym systemie jest akceptowany i jest to zalozenie realne; nie jest to jedyny motyw). Następstwa tego motywu: wladza centralna nie może w takim systemie decydowac o tym jakie inwestycje ma podjąć przedsiębiorstwo, komu będzie sprzedawac itd. (musi być swoboda w podejmowaniu decyzji). Wladza publiczna w takim systemie musi istniec.

Oprocz celow indywidualnych sa również cele wspolne calej społeczności. Wraz z rozwojowem gospodarczym/techniki zadania panstwa rosna. Rynek nie jest mechanizmem doskonalym. Istnieje wiele tzw. niedoskonałości rynku.

Niedoskonałości rynku:

- ogromna zmienność zasobow produkcyjnych, technik produkcji oraz preferencji jednostek,

- ograniczona mobilność czynnikow produkcji, która nie pozwala na latwe przenoszenie zdolnosci przetwórczych z jednego do drugiego regionu,

- ograniczona przejrzystość rynku, czyli niepelna wiedza o cechach towarow, usług, a także o ich cenach,

- duzy stopien koncentracji produkcji, który ogranicza zjawisko konkurencji,

- bariery wejścia na rynek,

- naturalne monopole występujące w gospodarce,

- efekty zewnętrzne, to zjawisko sprawia, ze układy gospodarcze oferuja pewne dobra nie otrzymując nic w zamian i odwrotnie - układy te generuja pewne koszty nie ponosząc tych kosztow.

Wladza w tym systemie nie może posługiwać się instrumentani nakazowymi. Można robic tylko 2 rzeczy:

- można stawiac bariery prawne nie możesz robic,

- posługiwanie się parametrami ekonomicznymi - możesz to robic, ale musisz się liczyc, ze będziesz za to placil.

Podstawowa słabością systemu nakazowo-rozdzielczego było razaco niska efektywność gospodarowania.

2 przyczyny niskiej efektywności gospodarowania w systemie nakazowo-rozdzielczym:

- w tym systemie możliwość racjonalnego gospodarowania miala wyłącznie centralna wladza panstwowa (racjonalne gospodarowanie: dazenie do max. efektow przy danych nakładach - należy tak dlugo koncentrowac zasoby w danym układzie dopóki tempo przyrostu efektow będzie wieksze od tempa przyrostu nakładów; należy dazyc do min. nakładu przy zalozonych efektach - osiagamy poprzez substytucje czynnikow produkcji, my ten sam produkt możemy wytworzyc stosując rozne techniki).

Aij - współczynnik materiałochłonności

Lij - współczynnik pracochłonności (ile pracy i, żeby wytworzyc produkt j)

Kij - współczynnik kapitalochlnnosci

Pi - cena zuzycia jednostki produktu i

Aij*Pi - dzieki temu można wyznaczyc, która technika jest najlepsza

Bezposredni system kierowania gospodarka narodowa stwarzal możliwość racjonalnego gospodarowania w skali kraju, natomiast uniemożliwiał racjonalne gospodarowanie w skali mikroekonomicznej. W tym systemie wladze gospodarcze w ogole nie były zainteresowane racjonalnym gospodarowaniem. System ten stwarzal zachętę do nieracjonalnego gospodarowania (marnotrawstwa). Układy gospodarcze nie były zainteresowane minimalizacja nakładów, ale dążyły do maxymalizacji nakładów. Cena w tym systemie była norma administracyjna (plan produkcji przy wyższej cenie był realizowany szybciej):

Przedsiebiorstwo	Plan produkcji	Koszt jednostkowy	Marża zysku	Cena jednostkowa	Ilość produktu
A	1000000	1000	100	1100	909
B	1000000	1050	105	1155	866

Wniosek: im drożej wytwarzasz, tym latwiej wykonasz plan.

Gospodarka rynkowa jest systemem naturalnym:

- system ekonomiczny zgodny z ludzka natura (każdy dazy do indywidualnych celow),

- nie zostal przez nikogo wymyslony, tylko spontanicznie się ukształtował.

Cecha systemow naturalnych jest to, ze maja ogromna zdolność adaptowania się do warunkow.

System nakazowo-rozdzielczy jest systemem sztucznym:

- nie zgodny z ludzka natura (dazenie do realizacji dobra wspolnego),

- zostal wymyslony przez konkretnych ludzi.

Cecha systemow sztucznych jest to, ze maja bardzo ograniczone możliwości adaptacyjne.

Wyklad VIII?

Stopa zysku = zysk/zaangażowany majatek = (przychody-koszty uzyskania przychodow)/wartość zaangażowanego majatku produkcyjnego

Majatek = aktywa trwale + aktywa obrotowe

Im wyzsza wartość tego ulamka tym lepiej.

Zysk: zasada racjonalnego gospodarowania (max. przychodow LUB min. kosztow).

Możemy maksymalizowac wartość ulamka poprzez oddziaływanie na przychody, koszty lub ilość angazowanego majatku (na te wszystkie zmienne).

II definicja: polityki gospodarczej (akcentuje czynnosci kierownicze): polityka gospodarcza jest to czynność kierownicza szczebla centralnego na która sklada się: planowanie i zarzadzanie (w ramach zarzadzania wyroznia się: organizowanie, sterowanie, zasilanie).

Roznice miedzy definicjami:

- II akcentuje czynnosci kierownicze,

- w I podmiotem polityki gospodarczej jest panstwo i nie wskazuje sie szczebla władzy państwowej, a w II wskazuje się szczebel,

- definicja II wezsza od I definicji od strony podmiotowej.

Planowanie - jest czescia polityki gospodarczej. Może być rozumiane w dwojakim znaczeniu:

- planowanie jest to przewidywanie przyszłego układu warunkow i srodkow dzialania oraz ustalanie uwzględniających te warunki i srodki celow,

- przez planowanie rozumie się czynnosci o charakterze sztabowym (na to sklada się: zbieranie informacji, przetwarzanie informacji, opracowywanie alternatywnych planow wlasnych operacji, przewidywanie ich skutkow, ocena zagrożeń/szans/korzyści/strat; sztab nie ma uprawnien decyzyjnych - dostarcza tylko przeslanki; dowodca jednostki ma uprawnienia decyzyjne).

Zarzadzanie:

a). organizowanie - tworzenie struktury podmiotowej polityki, czyli określeniu podmiotow polityki, ich kompetencji i wzajemnych relacji (np. bank centralny i rzad: oba maja charakter wykonawczy; 2 modele: bank centralny jest niezależny LUB jest podporządkowany rzadowi),

b). sterowanie - polega na tym, ze wladza panstwowa przy pomocy roznych narzedzi stara się oddziaływać na postepowanie układów gospodarczych i obywateli, aby Ci swoim postepowaniem dobrowolnie realizowali cele polityki panstwa,

c). zasilanie - elementem polityki jest podejmowanie decyzji na temat kreacji pieniadza i tzw. emisji pieniadza bankowego.

III definicja: polityki gospodarczej (pojeciem kluczowym jest wybór): polityka gospodarcza polega na dokonywaniu wyboru celow tej polityki i srodkow ich realizacji.

Silna strona definicji: akcentuje kluczowy element polityki - wybór. O polityce możemy tylko mowic wtedy jeżeli podmiot ma swobode wyboru i tego wyboru dokonuje. Jeżeli nie ma wyboru to nie ma mowy o polityce.

Slaba strona definicji: można ją odnieść do każdej polityki, ponieważ kazda polityki polega na dokonywaniu wyborow.

Nie ma w tej definicji warunkow, ponieważ nie można ich wybrac.

	cele	środki	warunki
Przewidujemy		+	+
Wybieramy	+	+

Zanim dokonamy wyboru srodkow to musimy przewidzieć jakimi srodkami będziemy dysponowac. Jak już je przewidzimy to możemy podjąć decyzje co do ich rozdysponowania.

Kluczowymi slowami w III definicji sa cele i srodki.

Cele mogą odnosic się do systemu gospodarczego i do procesow gospodarczych.

Srodki polityki gospodarczej mogą być roznie klasyfikowane:

a). podzial ze względu na intensywność oddziaływania (od najmniej do najbardziej intensywnych):

- instrumenty o charakterze informacyjnym (manipulowanie informacja, zniekształcenie wagi informacji),

- instrumenty zachety (zachęcające lub zniechęcające do czegos),

- nakazy, zakazy i limity,

b). podzial ze względu na zasieg ich oddziaływania:

- srodki działające na obszarze całego kraju, w odniesieniu do wszystkich sektorow (działające powszechnie),

- srodki dzialajce wybiórczo, w odniesieniu do określonych regionow albo sektorow gospodarki,

c). kryterium mechanizmu osiagania celow:

- instrumenty - cecha charakterystyczna instrumentu jest to, ze sluzy on do oddziaływania na inne układy (sluzy do wpływania na ich zachowanie): informacje, zacheta, nakaz. Mechanizm osiagania celow: cel instrument układ zachowanie cel

Podmiot wybiera cel który chce osiągnąć, podmiot ustala instrument, instrument wpływa na zachowanie układu,, podmiot przewiduje, ze pod wpływem instrumentu układ zacznie się inaczej zachowywac, to zachowanie spowoduje zwiekszenie stopnia realizacji celu (osiagniecie celu poprzez zachowanie układu gospodarczego),

- przedsięwzięcia - cel przedsięwzięcie cel

Podmiot polityki stawia sobie cel, podejmuje przedsięwzięcie, ono bezpośrednio sluzy osiągnięciu celu.

Podmiot polityki osiaga cel wlasnymi silami. Nie ma mowy o oddziaływaniu na kogos,

- umowy - cel umowa partner zachowanie cel (powrotne strzałki +)

Podmiot polityki stawia sobie cel, podmiot decyduje się zawrze umowe (np. z innymi panstwami, organizacjami międzynarodowymi) z partnerem, partnerzy zachowuja się w określony sposób, to zachowanie przyczynia się do osiągnięcia celu.

Umowa zaklada możliwość doboru partnera, równość partnerow i dobrowolność podpisania umowy, zobowiązanie co do określonych zachowan ze strony panstwa, partnerow, umowa może być negocjowana.

W praktyce występują rozwiązania mieszane: zdarza się, ze przedsiewziecie uzywane jest równocześnie w charakterze instrumentu, a także umowa tez jest czasem wykorzystywana w charakterze instrumentu.

Na czym to polega:

- przedsięwzięcie: przedsięwzięcia - cel partnerzy układy (inwestorzy) zachowanie cel.

Ten sposób jest bardzo korzystny ponieważ można wtedy osiągać te cele tymi dwoma drogami. Ten sposób osiagania celow nie zaburza mechanizmu konkurencji. Te przedsięwzięcia tworza miejsca pracy na stale. Oddziaływanie tych przedsięwzięć trwa bardzo dlugo, nie ogranicza się tylko do realizacji celow.

- umowy: cel umowa (uklady gospodarcze zachowanie +cel) przedsięwzięcie zachowanie (+cel)

Umowa ma wpłynąć na zachowanie innych układów gospodarczych dzieki którym również osiagane mogą być cele.

2 sciezki osiagania celow: - z wykonania umowy; - z oddziaływania umowy na układ w otoczeniu.

Z góry zakładane jest, ze 1 sciezka nie zostanie wykorzystana

Na ogol podmiot polityki dazy do osiągnięcia celu przez cala game srodkow (a nie jeden). Można skorzystac z synergii.

Wykład VIII

T: Problematyka podmiotow polityki gospodarczej.

I: wladza panstwowa

II: centralna wladza panstwowa

III: brak

Można się spotkac z 3 stanowiskami w tej sprawie:

- podmiotem polityki gospodarczej jest wyłącznie centralna wladza panstwowa (ma silne oparcie w tradycji historycznej).

Obecnie występują 2 modele panstw:

- panstwa o modelu scentralizowanym (Francja, Polska) - wywodzące się z tradycji rewolucji francuskiej,

- panstwo federalne (USA, Niemcy) - jest rzad federalny z kanclerzem, dwuizbowy parlament - to jest wladza centralna; w każdym kraju związkowym (landy/stany): rzad z premierem. Nie da się tu powiedziec, ze podmiotem jest tylko centralna wladza panstwowa bo sa przynajmniej 2 poziomy polityki całego panstwa i związkowych.

Kto jest podmiotem polityki gospodarczej? Odpowiedz zależeć będzie od rozkładu uprawnien decyzyjnych w zakresie polityki gospodarczej.

Które podmioty władzy publicznej maja prawo ustalac cele polityki gospodarczej oraz srodki ich realizacji?

- rozklad uprawnien decyzyjnych ma wladza panstwowa to zgadzamy się z II definicja,

- rozklad uprawnien decyzyjnych ma centralna wladza panstwowa to zgadzamy się z definicja I.

Rozklad uprawnien decyzyjnych ma również wladza samorzadowa. To wtedy zarówno jest wladza panstwowa i publiczna.

Co przemawia za tym, aby wladze samorządowe były podmiotami polityki gospodarczej?

- Przczyna społeczno-polityczna (1)

- Przyczyna ekonomiczna:

a). efektywne wykorzystanie srodkow publicznych:

- alokacja, (2)

- kontrola, (3)

b). rozwoj gospodarczy (4)

1. 2 powody: dazenie do uspołecznienia zarzadzania państwem; uspołecznienie dziala na polityki sprzyjając wyzwalaniu inicjatyw. Inicjatywy sprzyjaja procesom rozwojowym.

2. gminy najlepiej wiedza czego potrzebuja; kazda gmina ma inna strukture i inne potrzeby.

3.kontrola dysponowania srodkami publicznymi - będzie skuteczniejsza gdy będzie na każdym szczeblu (nie można wykluczyc tego, ze wystepuje marnotrawstwo srodkow).

4.jesli wladze publiczne niższych szczebli maja być zainteresowane rozwojem gospodarczym:

- musza posiadac kompetencje,

- musza mieć odpowiednie srodki,

- musza być tym żywotnie zainteresowane.

W modelu opracowany jest plan finansowy na przyszly rok:

Model pierwszy:

Plan: Dochody wlasne:10, Dochody ze szczebla wyższego (dotacje): 90, Budzet: 100

Wykonanie (war. A): Dochody wlasne: 15, Dochody ze szczebla wyższego: 85, Budzet: 100

Wykonanie (war. B): DW: 5, D: 95, B: 100.

Bez względu ile generujemy srodkow budzet jest taki sam. Gminie będą obojętne procesy rozwojowe w takim wypadku.

Model drugi:

Plan: Dochody wlasne: 10, D: 90, B: 100

Wykonanie (war. A): DW:15, D: 90, B:105

Wykonanie: DW (war. B): 5, D:90, B:95

W drugim modelu wladze sa zainteresowane rozwojem gospodarczym (bydzet zalezyn od dochodow wlasnych). Celem władzy wyższego szczebla jest skłonienie władzy niższego szczebla do rozwoju gospodarczego.

Struktura władzy publicznej w Polsce:

- rzad i dwuizbowy parlament (wladza panstwowa)

Na poziomie wojewódzkim:

- wojewoda (wladza panstwowa)

Na poziomie powiatow:

- starosta i rada powiatu (tylko wladza samorzadowa)

Na poziomie gminy:

- wojt albo burmistrz/prezydent (tylko wladza samorzadowa)

Dochody gminy:

- wpływy z podatkowm,

- wpływy z oplat.

BĘDZIE NA EGZAMINIE - PRZYCZYNY

Wielosc podmiotow polityki gospodarczej (przyczyny wzrostu ilości podmiotow polityki gospodarczej):

1 przyczyna - wraz z rozwojem gospodarczym, wraz z procesami rozwoju technicznego nastepuje wzrost liczby podmiotow polityki na wszystkich szczeblach (ministerstw, urzędów centralnych).

2 przyczyna - tendencja do wzrostu roli panstwa w gospodarce. Rosnie wtedy liczba podmiotow polityki.

3 przyczyna - naturalna tendencja biurokracji do rozwoju. Każdy układ chce się rozwijac.

Rysunek

Wyklad IX

Pomiedzy podmiotami polityki gospodarczej zachodza rozne reakcje:

- wspoldzialania,

- konfliktowe.

Przyczyny konfliktow:

- przyczyny majace charakter obiektywny - generuja konflikty w sposób naturalny, niezależny od postepowania poszczególnych układów. 2 najwazniejsze przyczyny:

a). ograniczoność srodkow publicznych,

b). srodki uzyte przez podmiot A mogą oddziaływać negatywnie na realizacje celu za który jest odpowiedzialny podmiot B,

- przyczyny majace charakter subiektywny:

a). nieprecyzyjny podzial kompetencji miedzy podmiotami polityki,

b). dazenie do osiągnięcia celow grupowych związanych z określonymi grupami nacisku,

c). interesy partyjne,

d). srodki na rozwoj inwestycji (ograniczoność srodkow) - przyczyna majaca charakter regionalny,

e). dazenie do korzyści osobistych,

f). dazenie do najlepszego wywiązania się ze swoich obowiązków (wobec tego dzialania innych podmiotow/ograniczoność srodkow może powodowac do konfliktow).

Sposób ustalania celow polityki gospodarczej:

Dokonuje się wyboru tych celow spośród grupy celow, które nie powoduja silnych konfliktow miedzy podmiotami.

Przesuwanie się uprawnien decyzyjnych:

a). kryterium podmiotowe (od kogo do kogo):

- przesuniecia od władzy ustawodawczej do władzy wykonawczej:

+ przesuniecia o charakterze formalnym,

+ przesuniecia o charakterze nieformalnym,

- przesuniecia od władzy publicznej (ustawodawcza, wykonawcza) do tzw. grup o charakterze technokratycznym:

+ tylko przesuniecia o charakterze nieformalnym,

Grupy technokratyczne:

-wysocy urzednicy publiczni,

- roznego rodzaju doradcy/konsultanci niezatrudnieni w instytucjach władzy publicznej, ale angazowani w procesie podejmowania decyzji - angazowani w charakterze doradcow.

b). kryterium formalnoprawne (ma podstawy prawne czy nie ma)

Problem koordynacji działań - 2 typy:

a). koordynacja wewnetrzna (nieregulowane formalnie przez prawo),

b). koordynacja zewnetrzna.

Temat poruszony w związku z III definicja polityki gospodarczej!

IV definicja polityki gospodarczej - polityki gospodarcza jest to działalność panstwa i instytucji spełniających funkcje powierzone przez panstwo, która ksztaltuje system i porządek gospodarczy oraz procesy gospodarcze.

Jest to typowy sposób definiowania polityki gospodarczej wedlug literatury niemieckiej.

Należy zwrocic uwage na:

a). podmiotem polityki gospodarczej jest wladza panstwowa i inne instytucji poza państwowymi, jeśli panstwo przekaze im swoje kompetencje w tej dziedzinie,

Takie instytucje to:

- bank centralny,

- samorządy terytorialne,

- instytucje parafiskalne - to taka instytucja, która nie jest instytucja fiskalna, ale spelnia pozornie podobne funkcje do instytucji fiskalnej (ZUS, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osob Niepełnosprawnych - PFRON).

b). najważniejszy element - ksztaltuje system i porządek gospodarczy (1), ksztaltuje procesy gospodarcze (2)

polityka systemowa (1) - cel: utrzymanie lub zmiana istniejącego systemu i porządku gospodarczego; srodki: powszechnie obowiązujące, względnie trwałe normy prawne (ustawy lacznie z konstytucja),

polityka procesowa (2) - cele: wzrost gospodarczy, pelne zatrudnienie, stabilizacja wartości pieniadza, zewnetrzna rownowaga gospodarcza, sprawiedliwy podzial dochodu i majatku, ochrona środowiska; srodki: akty wykonawcze do ustaw, wszelkiego rodzaju parametry ekonomiczne (w szczególności ustalane przez bank centralny), administracyjne decyzje (nakazy, zakazy, limity), przedsięwzięcia organizacyjne i inwestycyjne podmiotow polityki,

informacje

3 przyczyny podzialu na te dwie polityki:

- kazda z tych polityk stawia sobie inne cele,

- odmienne srodki, którymi polityki się posługują,

- ma charakter koncepcyjny - nie ma praktycznych roznic zdan miedzy roznymi szkolami ekonomicznymi, istnieje pelna zgoda miedzy wszystkimi kierunkami mysli politycznej - panstwo ma obowiązek ustalenia porządku prawnego i zadbac o jego przestrzeganie.

System gospodarczy - należy traktowac jako element systemu społecznego.

System społeczny - jest to siec powiązań politycznych, kulturowych i gospodarczych miedzy jego elementami. Zawiera w sobie zbior elementow umożliwiających funkcjonowanie systemu jako całości. Charakteryzuje się następującymi cechami:

- elementy systemu oddziałują na siebie,

- powiazania elementow polega na tym, ze zmiana któregoś z nich wpływa na pozostale,

- system realizuje określone funkcje,

- system posiada zdolność samoregulacji w następstwie zmiany pewnych elementow,

- system charakteryzuje się tendencja do zachowania wlasnej struktury - 2 typy systemow:

a). system otwarty - system jest otwarty gdy wlacza zmiane,

b). system zamkniety - system jest zamkniety gdy ją eliminuje,

- w ramach takiego systemu można wyroznic takie elementy, które tez spełniają zalozenia systemu, czyli sa to podsystemy:

a). system gospodarczy - jest to siec powiązań miedzy jednostkami gospodarczymi oraz miedzy jednostkami gospodarczymi i podmiotami polityki gospodarczej na która składają się 2 podsystemy:

+ podsystem planowania i koordynacji,

+ podsystem motywacji i kontroli.

Wyklad X

Tak rozumiany systemy gospodarczy kształtowany jest przez 2 czynniki:

Porządek - oznacza celowe i całościowe powiazanie samodzielnych czesci i elementow w określone struktury organizacyjne lub jednostki instytucjonalne.

Porządek (wezej rozumiany - dotyczy norm prawnych) - rozumie się jako zespol regul stanowiących porządek prawny, który jest realizowany przez centralne instytucje (parlament, rzad, centralne urzedy).

3 grupy norm wpływających na zachowania podmiotow gospodarczych: normy prawne (zmieniaja się szybko), normy etyczne (stale), normy zwyczajowe (zmieniaja się wolno).

A). porządek gospodarczy - jest to zbior norm prawnych, etycznych i zwyczajowych regulujących zachowanie układów gospodarczych i podmiotow polityki gospodarczej. Normy tworzące porządek gospodarczy określają zakres dzialania układów gospodarczych i podmiotow polityki gospodarczej.

Panstwo ustalając normy prawne powinno brac pod uwage funkcjonujące normy etyczne i zwyczajowe.

Co rozstrzyga porządek gospodarczy:

1. okresla kto jest właścicielem srodkow produkcji - własność srodkow może być panstwowa, samorzadowa, grupowa, prywatna.

2. odpowiada na dwa pytanie - czy planowanie działalności gospodarczej jest obowiązkowe?/jakie sa formy planowania? (2 pytanie - chodzi o to czy planowanie ma mieć charakter scentralizowany czy zdecentralizowany).

3. dotyczy form rynku: podzial form rynku ze względu na liczbe uczestnikow - ze względu na liczbe uczestnikow rynku można mowic o wolnej konkurencji, oligopolu, monopolu (w tym o monopolu państwowym); podzial form rynku ze względu na dostep do producenta - rynek może być otwarty (każdy może podjąć działalność gopospodarcza), ograniczony (ze względu na wymog posiadania specjalnych kwalifikacji), zamkniety (w dwoch sytuacjach: wprowadza się monopol państwowy - tylko panstwo może wytwarzac produkty; wytwarzanie pewnych produktow jest zakaze przez prawo, np. zakaz produkcji narkotykow); podzial form rynku ze względu na dostep dla konsumenta - regula jest, ze dostep dla konsumenta jest otwarty, ale może być ograniczony (ze względu na wiek, np. alkohol; zakup lekarstwa; podczas wojny) i zamkniety (jeżeli konsumpcja jest zakazana).

4. okresla formy przedsiębiorstw jakie funkcjonuja w gospodarce: przedsiębiorstwa państwowe, spolki akcyjne, spolki z ograniczona odpowiedzialnością, spolki komandytowo-akcyjne, spolki komandytowe, spolki jawne, spolki cywilne, indywidualna działalność gospodarcza.

5. ustalanie cen (kto okresla ceny; jaka swobode w zakresie ustalania cen ma podmiot gospodarczy), układy gospodarcze maja pelna swobode w ustalaniu ceny (o cenie decyduje gra podazy i popytu); ceny sa regulowane (ustalane z producentami) - silna swoboda monopolowa producentow; ustalanie cen przez panstwo.

6. formy gospodarki pieniężnej i finansowej - rozne formy pieniadza: pieniadz kruszcowy, weksel handlowy, banknot emitowany przez bank centralny; formy dostarczania pieniadza: panstwo ma monopol na działalność bankowa (istnieje tylko centralny bank państwowy); jest bank centralny, banki handlowe - bank centralny jest podporządkowany władzy państwowej; jest bank centralny, banki handlowe - bank centralny jest niezależny od władzy państwowej (zapewnienie stabilizacji pieniadza).

7. regulacja przepływu towarow i pieniadza przez granice - formy porządku w handlu zagranicznym: wolność obrotu towarami, usługami, kapitalem (w ramach UE); ograniczoność (poza UE przez cla);; formy porządku walutowego: pelna swoboda dokonywania płatności; ograniczenia płatności (panstwo może wprowadzic przydzial dewiz).

B). uwarunkowania społeczno-ekonomiczne - należy zaliczyc:

- zasoby naturalne - ilość tych zasobow i ich jakość (ziemie, wody, lasy, zasoby tkwiące pod ziemia),

- zasoby pracy - ilość tych zasobow, ich jakość (mierzona poziomem wykształcenia, doświadczenia zawodowego), skłonność do innowacji, gotowość do wykonywania polecen właściwej organizacji pracy,

- zasoby materialne - poziom wyposażenia w infrastrukture i jakość infrastruktury, wyposażenie przedsiębiorstw w srodki trwale, wiek tych srodkow i stopien ich zuzycia,

- system polityczny - system demokratyczny (wielopartyjny, cechujący sie społecznym pluralizmem, pluralizmem informacji, planowanie w gospodarce ma zdecentralizowany charakter); system totalitarny (dyktatura?) (wszystko jest podporządkowane władzy państwowej, monopol informacji, inwigilowanie obywateli, planowanie w gospodarce ma charakter zcentralizowany); system kulturowy (dominujące religie, charakterystyczny dla danego społeczeństwa zbior cech określany nieraz mianem charakteru narodowego).

Wniosek: konstruując system gospodarczy trzeba również brac te uwarunkowania o charakterze kulturowym.

Na system gospodarczy składają się 2 podsystemy:

- podsystem planowania i koordynacji - sa to powiazania w które wchodza podmioty gospodarcze, aby kształtować i koordynowac swoje dzialania. 2 kluczowe problemy, które trzeba rozstrzygnąć w kazdej gospodarce: problem alokacji i problem podzialu. Te problemy okresla wlasnie podsystem planowania i koordynacji. W ramach tego systemu mogą funkcjonowac dwa mechanizmy: rynkowy albo polityczno-administracyjny. Praktycznie na ogol funkcjonuja obydwa, istotne jest, który z nich ma istotniejsze znaczenie.

2 sposoby planowania i koordynacji działań:

a). podsystem rynkowy - układy gospodarcze nie znaja wzajemnie swoich planow, nie ma formalnego obowiązku sporządzania planow. Jeśli nie znaja swoich planow nie może wystąpić koordynacja przed podjeciem decyzji,

Wykład XI

Nadwyzka podazy w stosunku do popytu - zdolnosci wytworcze nie sa wykorzystane, a z drugiej strony nastepuje masowe zubożenie społeczeństwa (mamy również masowe bezrobocie) ten fakt podsunął mysl, ze być może należy rzecz odwrocic - prowadzic tego rodaju system ekonomiczny w którym koordynacja następowała by ex-ante (przed podjeciem decyzji produkcyjnej), ale warunkiem tego, aby moc to wprowadzic było stworzenie b). centralnego organu planującego.

Jeżeli chce się zmienic system koordynacji (z ex-post na ex-ante) to warunkiem wstępnym jest nacjonalizacja srodkow produkcji (najpierw panstwo musi stac się właścicielem srodkow produkcji, a dopiero potem można zmienic system kierowania).

Uzasadnienia:

- uzasadnienie o charakterze czysto ideologicznym - likwidacja wyzysku klasy robotniczej i pracującego chlopswa,

- uzasadnienie o charakterze ekonomicznym - jest ogromny potencjal produkcyjny w panstwach niewykorzystany, a klasa robotnicza zyje w nędzy.

- podsystem motywacji i kontroli - podstawowy motyw w warunkach gospodarki rynkowej - motyw zysku, co nie wyklucza innych motywow (np. motywu dobra wspolnego). W slad za tym idzie kontrola. Czemu kontrola jest potrzebna? W każdym systemie ekonomicznym niezbędny jest system kontroli po to, aby zminimalizowac wystepowanie zjawisk negatywnych z punktu widzenia społecznego.

2 podstawowe pola kontroli w gospodarce rynkowej:

- kontrolowac trzeba to czy układy działające postępują zgodnie z prawem,

- kontrolowac trzeba to czy układy gospodarcze, a także obywatele wywiązują się ze swoim obowiązków publiczno-prawnych (czy płacą podatki i podstawowe ubezpieczenia).

Zakres kontroli w systemie nakazowo-rozdzielczym:

- konieczność kontroli tego czy informacje przekazywane przez układy gospodarcze sa prawdziwe,

- trzeba kontrolowac czy sprawozdania o wykonaniu planu odpowiadaja rzeczywistości.

Wniosek: Im bardziej scentralizowana jest gospodarka tym wiekszy musi być zakres kontroli

sprawowany przez panstwo nad ta gospodarka.

T: Cechy charakteryzujące system gospodarczy.

Każdy system gospodarczy scharakteryzowac można przy pomocy 3 cech:

a). liczba szczebli kierowniczych występujących w gospodarce:

- system skrajnie zdecentralizowany - jest tylko jeden szczebel kierowania - szczebel układu elementarnego (kierownictwo podejmuje wszystkie decyzje ekonomiczne),

- system skrajnie scentralizowany - odwrócenie pierwszego - system dwuszczeblowy - wladza centralna i układy elementarne,

Systemy stosowane w praktyce:

- system bez centralnego planu operatywnego (bez centralnego planu nakazowego),

- system z centralnym planem operatywnym (z centralnym planem nakazowym).

Cechami wspolnymi obydwu systemow jest to, ze w jednej i drugiej wystepuje wiele szczebli kierowania; liczba niezależnych kierownictw na danym szczeblu.

Zasadnicza roznica polega na tym, ze w gospodarce rynkowej nie jest od gory domkniety bo wladza centralna nie ma nakazu kierowania wszystkimi układami na terytorium kraju, a w gospodarce nakazowo-rozdzielczej jest domkniety.

b). liczba niezależnych kierownictw na danym szczeblu (odmienny stosunek do układów gospodarczych roznych wielkości):
w warunkach gospodarki nakazowo-rozdzielczej latwiej jest kierowac niewielka liczba przedsiębiorstw dużych, a w gospodarce rynkowej latwiej jest kierowac malymi i średnimi przedsiębiorstwami.

c). rozklad uprawnien decyzyjnych miedzy szczeblami:

- system nakazowo-rozdzielczy - jeśli wladza centralna ma uprawnienia do podejmowania decyzji: inwestycyjnych i produkcyjnych,

- system rynkowy - jeżeli układy gospodarcze maja uprawnienia decyzyjne do tego.

	System skrajnie scentralizowany	System skrajnie zdecentralizowany	System z centralnym planem operatywnym	System bez centralnego planu operatywnego
Rola państwa	Ustala normy prawne, plany produkcyjne, przydziela środki produkcji, ustala inwestycje, ustala dietę konsumpcyjną (kartki)	Ustala normy prawne	Ustala normy prawne, plany produkcji, przydziela środki produkcji, ustala inwestycje, globalnie określa konsumpcję	Ustala powszechnie obowiązujące normy prawne, w sposób pośredni oddziałuje na gospodarkę
Liczba szczebli	Władza centralna, układ elementarny	Układ elementarny, władza centralna istnieje, ale nie oddziałuje bezpośrednio na gospodarkę	Władza centralna, układ elementarny, szczeble pośrednie	Władza centralna, szczeble pośrednie, układy elementarne
Układ produkcyjny	Działa na rozkaz, otrzymuje limity, nakazy, zakazy, nie ma swobody w podejmowaniu decyzji, ocena według stopnia wykonania planu	Pełna swoboda w podejmowaniu decyzji w ramach prawa, ocena według stopy zysku	Działa na rozkaz, otrzymuje limity, nakazy, zakazy, nie ma swobody w podejmowaniu decyzji, ocena według stopnia wykonania planu	Pełna swoboda w podejmowaniu decyzji w ramach prawa, ocena według stopy zysku, możliwa pomoc państwa dla układów gospodarczych jeśli nie zakłóca ona konkurencji
Układ nieprodukcyjny	Działa tak jak układ produkcyjny	Działa tak jak układ produkcyjny	Na ogół finansowany z budżetu	Działa tak jak układ produkcyjny, względnie lub w całości finansowane są przez budżet
Bank	Pieniądz jest niepotrzebny = bank niepotrzebny	Bank występuje w roli stróża efektywności gospodarczej	Nie jest do końca określona, nie mogła odmówić udzielenia kredytu	Bank występuje w roli stróża efektywności gospodarczej
Budżet	Cały produkt krajowy ujmowany jest w budżecie	Budżet jest bardzo skromny	Rola budżetu jest bardzo duża	Jego rola rośnie, zwiększa się rola budżetu jako narzędzia prowadzenia polityki gospodarczej głównie poprzez system zamówień publicznych
Kontakty z zagranicą	Przepływy ludzi, rzeczy, płatności są w pełni kontrolowane, wymagają zezwolenia	Pełna swoboda	Ogromne ograniczenia w dokonywaniu przepływów	Pełna swoboda, z tym, że jest to swoboda kontrolowana (podatki, przestępczość)
Ceny	Nie ma pieniądza, ale ceny występują o charakterze informacyjnym (służą do prowadzenia sprawozdań)	Cena ustalana jest wyłącznie na rynku	Ceny ustalane w drodze administracyjnej przez państwo	Ceny ustalane na rynku, w odniesieniu do niektórych cen kontrola panstwowa (tam gdzie pozycja monopolistyczna
Gospodarstwo domowe	Członkowie gospodarstw domowych nie mają żadnej swobody wyboru (wszystko narzucane)	Pełna swoboda obywateli we wszystkich dziedzinach w ramach powszechnie obowiązującego prawa	Ograniczona swoboda wyboru we wszystkich dziedzinach, np. przez system kartkowy	Daleko idąca swoboda wyboru gospodarstw domowych, niewielkie ograniczenia w konsumpcji (recepty lekarskie, zakaz konsumpcji pewnych produktow

Wyklad

Czynniki wplywajace na wybor systemu gospodarczego:

1. własność srodkow produkcji (charakter własności srodkow produkcji):

jaka może być własność srodkow produkcji? Prywatna (prywatna własność srodkow produkcji przesadza o tym, ze w gospodarce może funkcjonowac tylko system gospodarki rynkowej) lub spoleczna (własność panstwowa, samorzadowa, spoldzielcza; spoleczna nie przesadza o typie systemu gospodarczego - okazuje się, ze dominacja państwowej własności srodkow produkcji wcale nie musi przesadzac o tym, ze wystepuje system nakazowo-rozdzielczy; panstwo może być właścicielem srodkow produkcji, ale nie będzie podejmowac decyzji - prawo do podejmowania tych decyzji przekaze przedsiębiorstwom, czyli nie będzie centralnego planu o charakterze nakazowym - będzie wtedy gospodarka rynkowa - system jugoslawianski)

Jeśli panswo jest właścicielem srodkow i rezygnuje z podejmowania decyzji to komu powinno przekazac te uprawnienia w przedsiębiorstwie?

- samorządy pracownicze (były wybierane w tajnych wyborach w poszczególnych przedsiębiorstwach) - te samorządy powoływały dyrekcje; niektóre decyzje były podejmowane przez cala załogę.

Problem w tym systemie jugoslawianskim - zarządzający przedsiębiorstwem byli równocześnie jego pracownikami, kluczowe decyzje o wynagrodzeniach podejmowana rada pracownicza (a byli to równocześnie członkowie załogi) - struktura w przedsiębiorstwie była zupełnie inna. Przychod - (koszty uzyskania przychodow - wynagrodzenia z pochodnymi) = dochod (w warunkach gospodarki jugoslawianskiej; w rynkowej było przychody - koszty uzyskania przychodow = zysk); Rada pracownicza co miesiąc podejmowala decyzja jaka czesc dochodu zostanie przeznaczona na wynagrodzenia, co oznacza, ze poziom wynagrodzen w przedsiębiorstwie jugoslawianskim był zmienny. Każdy pracownik, który był zatrudniany dostawal informacje o ilości punktow. Osiągnięto scisle powiazanie miedzy poziomem wynagrodzen z wynikiem ekonomicznym.

Rada była zainteresowana tym, aby maksymalizowac wynagrodzenia = brak przeciwstawnych interesow. Powodowalo to ogromny nacisk na place.

Był to system z cala pewnością znacznie sprawniejszy od systemu nakazowo-rozdzielczego. Natomiast ten system nie mogl się równać z klasycznym gospodarkami rynkowymi.

2. Poziom rozwoju gospodarczego - mierzony dwoma cechami:

- liczba faz przetwórczych przez które przechodzi surowiec od momentu pozyskania go w przyrodzie do momentu dostarczenia go w postaci gotowego produktu do odbiorcy; Im wyższy poziom rozwoju gospodarczego tym wiecej faz rozwoju (np. telewizor - poczawszy od wydobywania surowca do dostarczenia go do konsumenta),

- stopien zróżnicowania oferty usługowej (w tej chwili wraz z rozwojem gospodarczym mamy nowe usługi, duzo bardziej skomplikowane, np. informatyczne).

3. Uwarunkowania o charakterze kulturowym - dwa elementy:

- pewien charakterystyczny dla danego społeczeństwa zbior cech określany mianem charakteru narodowego,

- dominujaca religia w danym panstwie.

4. Wyznawana doktryna ekonomiczna - znajduje w szczególności wyraz w roli panstwa w gospodarce, czyli jak wladza publiczna, społeczeństwo widzi role panstwa w gospodarce. Czy ma być to rola stroza nocnego czy tez panstwo ma aktywnie oddziaływać na przebieg procesow gospodarczych, czyli prowadzic polityke interwencyjna i w sferze podzialu. Ta doktryna ekonomiczna scisle wiaze się z pogladami na temat modelu panstwa - jaki model panstwa ma być realizowany.

Modele panstwa:

1. liberalne panstwo prawne:

- podstawowa wartość to wolność w związku z tym panstwo daje szeroki zakres autonomii samorządom terytorialnym,

- maksymalna neutralność wobec poglądów religijnych, światopoglądowych, etycznych,

- podstawowa rola w sferze gospodarczej - panstwo ma obowiązek tworzyc prawne ramy dla wolnej przedsiębiorczości, biezace dzialania interwencyjne traktowane sa raczej jako zlo konieczne, preferuje własność prywatna (wszystko prywatyzowac), wszelkie procesy gospodarcze powinny zachodzic pod wpływem dzialania sil rynkowych a nie w wyniku interwencji panstwa, pelna swoboda wymiany z zagranica,

- cele polityki gospodarczej - najważniejszy to cel stabilizacji pieniadza (walka z inflacja),

- panstwo unika angazowania się na rynku pracy i to zarówno jako strona, ani nie chce tez występować w roli arbitra miedzy związkami zawodowymi, a związkami pracodowcow,

- panstwo nie broni zadnej koncepcji o podziale dochodow,

- panstwo akceptuje relatywnie duze zróżnicowanie dochodow

Podsumowując: panstwo daje max. swobody, wolności. Panstwo wymusza na obywatelach odpowiedzialność każdego obywatela za siebie.

2. socjalne panstwo prawne (spoleczna gospodarka rynkowa):

- panstwo tworzy podstawy prawne do prowadzenia działalności gospodarczej, ale jednoczesnie aktywnie oddzialuje na gospodarke, także w sferze podzialu,

- glowny cel polityki - cel sprawiedliwego podzialu dochodow (wysokie podatki dochodowe, progresja w podatku dochodowym), cel pelnego zatrudnienia (walka z bezrobociem),

- neutralność w sferze światopoglądowej,

- panstwo wycofuje się z roli właściciela srodkow produkcji, ale lubi występować w charakterze arbitra miedzy związkami zawodowymi, a związkami pracodowcow.

3. paternalistyczne (ojcowskie) panstwo dobrobytu:

- panstwo zaklada, ze wie co jest najlepsze dla obywatela,

- panstwo takie laczy troske o dobrobyt obywateli z postawa dobroczyncy, który wie najlepiej jak chronic obywateli i jak im pomagac (panstwo chce posłuszeństwa i wdzięczności),

- panstwo wykazuje neutralność wobec obyczajow, wierzeń, natomiast mocno ingeruje w proces wychowawczy (wychowywanie dzieci w duchu posłuszeństwa wobec władzy),

- ingerencja panstwa w gospodarke jest bardzo silna - aktywna polityka interwencyjna i podejmuje wlasne przedsięwzięcia na szeroka skale,

- walka z inflacja będzie tutaj szokowa,

- panstwo ogranicza role związków zawodowych i samorządów terytorialnych.

4. Religijne panstwo narodowe:

- najważniejsze wartości: religia i naród,

- w panstwie takim można oczekiwac umiarkowanej polityki interwencyjnej oraz tego, ze własność prywatna będzie własnościa dominujaca, a rynek glowym regulatorem zachowan,

- w tym modelu można oczekiwac silnej interwencji panstwa w sferze kultury, etyki, zycia rodzinnego,

- panstwo takie laczy wolność w sferze gospodarczej z jej brakiem w sferze kulturowej,

- można oczekiwac współpracy z napięciami.

5. Technokratyczne panstwo innowacyjne:

- podstawowa wartością jest nowoczesność, cywilizacyjna witalność i efektywność gospodarowania,

- w tym modelu tym powyzszym wartością podporzadkowuje się takie wartości jak rzady prawa, sprawiedliwość spoleczna czy nawet etyke,

- rzad i jego aparat uważają, ze ich podstawowa misja jest sprawna wizja publiczna,

- działalność interwencyjna w sferze nauki, techniki,

- sprawy etyki, obyczajow pozostawia się decyzjom obywateli,

- w tym systemie walka z inflacja ma charakter szokowy,

- naczelny cel - stabilizacja wartości pieniadza,

- brak działań w walce z bezrobociem, wpływaniem na podzial dochodow czy wymiane z zagranica,

- stosunek do związków zawodowych i samorządów pracowniczych niechętny, natomiast akceptowane sa samorządy terytorialne.

Polityka systemowa od 4 definicji do teraz

Polityka procesowa - znajduje wyraz w planach gospodarczych i w działalności interwencyjnej. W tej polityce można wyroznic 4 fazy:

1. Faza formułowania alternatywnych rozwiązań i te faze można nazwac faza planistyczna,

2. W drugiej fazie nastepuje wybor srodkow i celow - podejmuje się decyzje - faza decyzyjna,

3. W fazie trzeciej nastepuje uzycie srodkow, czyli zaczyna się realizacja zaplanowanej polityki - faza realizacyjna,

4. W fazie czwartej, która ma miejsce w toku realizacji polityki nastepuje porównywanie stanow planowanych ze stanami faktycznie osiągniętymi - faza oceny i kontroli.

Jeśli w trakcie realizacji planu okazuje się, ze sa odchylenia miedzy planowanymi, a osiągniętymi stanami to może być to podstawa do uruchomienia działalności interwencyjnej - dążącej do tego, aby zlikwidowac te odchylenia i zrealizowac zamierzony plan.

Należy zwrocic uwage na roznice miedzy działalnością interwencyjna i zmiana planu:

na plan składają się cele i srodki;

- jeżeli w trakcie realizacji planu okazuje się, ze mamy odchylenia miedzy planem, a realizacja i podmiot polityki chce te odchylenia zlikwidowac zachowując cele, a zmieniając tylko srodki to tak dlugo zakladamy, ze mamy do czynienia z działalnością interwencyjna.

- może się okazac, ze odchylenia sa tak duze, ze podmiot nie znajduje srodkow, którymi moglby te odchylenia zlikwidowac i nie pozostaje nic innego jak zmienic cele (np. wybuch kryzysu ekonomicznego, zaostrzenie się sytuacji międzynarodowej).

Pierwszym krokiem w ramach fazy planistycznej jest opracowanie diagnozy.

Diagnoza w polityce gospodarczej polega na opracowaniu i dostarczeniu pelnych i systematycznych uporządkowanych informacji:

a). o problemach, które dotycza stanu gospodarczego,,

- diagnoza powinna wskazywac przyczyny,

- w diagnozie powinny pojawic się szanse/zagrozenia/sily/słabości,

b). możliwości dzialania polityki gospodarczej - jakimi srodkami polityka gospodarcza dysponuje,

c). sporządzenie prognoz:

I. prognoza wartości danych - czyli prognoza kształtowania się tych wartości istotnych z punktu widzenia polityki gospodarczej na które podmiot polityki nie ma wpływu, a w każdym razie nie ma bezpośredniego wpływu (np. kształtowanie się cen na rynkach swiatowych),

II. prognoza srodkow, którymi polityka gospodarcza będzie dysponowac w przyszłości - zarówno srodkow o charakterze finansowym jak i srodkow prawnych,

III. prognoza o kluczowym znaczeniu - prognoza położenia - ma odpowiedziec na następujące pytanie: jaki będzie stan gospodarki, a w szczególności jaki osiągniemy stopien realizacji poszczegolnych celow polityki, jeśli w nowych warunkach (wynikających z prognozy wartości danych) dotychczasowa polityka nie ulegnie zmianie? Ta prognoza spelnia role prognozy ostrzegawczej. Jest to podstawowa informacja do tego, aby przystąpić do drugiej fazy - do opracowania koncepcji nowej polityki, czyli ustalenia celow i zestawow nowych srodkow. Wazne jest, aby program nowej polityki był opracowany w formie wariantowej (rozniace się stosowanymi srodkami, rozniace się sposobem realizacji celow),

IV. należy opracowac czwarty typ prognozy - prognoze następstw - jest to prognoza która odpowiada na pytanie: jaki osiągniemy stopien realizacji celow jeśli zostana zastosowane projektowane srodki?

Wyklad

Potrzeba działalności interwencyjnej zachodzi wtedy jeśli ma miejsce odchylenie miedzy planem, a realizacja.

W rzeczywistości mamy odchylenie, czyli rzeczywisty stopien realizacji celow polityki odchyla się od tego co zostalo zalozone w planie. Jeśli jest to znaczace odchylenie to wtedy zachodzi potrzeba działalności interwencyjnej. Polega to na zmianie stosowanych srodkow. Ta zmiana może być roznego rodzaju:

- zmienia się wartość liczbowa srodkow,

- zmienia się srodki

- zmienia się czas uzycia srodkow (w planie w III kwartale, a rzad podejmuje decyzje o uzyciu srodka już w kwartale II),

- można zmienic przestrzenny zasieg stosowania srodkow,

- zmiana polegajaca na tym, ze rozszerza/ogranicza się uzycie srodka w danych sektorach.

Jest to odchylenie ujemne - zachodzi potrzeba działań interwencyjnych.

Może być również odchylenie dodatnie (np. planowany wzrost gospodarczy 2%, a mamy 4%) - wtedy trzeba ocenic jakie będą skutki tego odchylenia (czy nie będą gorsze).

Przyczyny odchylen miedzy planem, a realizacja:

- z roznych powodow nie potrafimy precyzyjnie przewidzieć skutkow zastosowanych srodkow,

- przyszłość cechuje się niepewnością.

Główne źródła niepewności w gospodarce:

- natura - znaczenie jest tym wieksze im wiekszy jest udzial sektora I w gospodarce (np. lasy),

- zagranica - na postepowanie której przynajmniej kraje male i srednie nie maja większego wpływu,

- gospodarstwa domowe (obywatele) - ogromne znaczenie ma przyrost naturalny, wybor miejsca zamieszkania, poziom i kierunek wykształcenia, miejsce pracy, konsumpcja - decyzje podejmowane sa przez obywateli.

T: Cele polityki gospodarczej.

Inny układ klasyfikacyjny:

- ze względu na charakter (jakościowy/ilościowy)

- cele nastawione na utrzymanie porządku,

- cele o charakterze koniukturalnym

Cele o charakterze procesowym:

- stabilizacja wartości pieniadza - specyfika tego celu polega na tym, ze ten cel należy rozpatrywac na dwoch płaszczyznach:

a). wewnętrznej - wewnątrz kraju - cel ten osiągnięty jest wtedy gdy stabilny jest poziom cen towarow i usług konsumpcyjnych mierzonych indeksem kosztu utrzymania; W dłuższym okresie czasowym nie da się utrzymac stabilności wartości pieniadza. Cel inflacyjny - zaklada się, ze inflacja nie może osiągnąć jakiegos poziomu,

b). zewnetrznej - z otoczeniem - cel ten mierzony jest kształtowaniem się kursow walut (stabilizacja - kursy walut sa stabilne). Przyjmuje się, ze cel stabilizacji pieniadza na poziomie zewnetrznym jest osiągnięty jeśli kurs danej waluty nie odchyla się wiecej/mniej o 5% od kursu bazowego,

- pelne zatrudnienie - specyfika tego celu polega na tym, ze ten cel był inaczej formułowany w warunkach nakazowo-rozdzielczej, a inaczej w warunkach gospodarki rynkowej. Przyczyna - diametralnie rozna ilość zatrudnienia na rynku pracy.

Nakazowo-rozdzielczy: cel pelnego zatrudnienia jest osiągnięty jeżeli liczba wolnych miejsc pracy jest wieksza od liczby osob poszukujących pracy lub co najmniej jest jej rowna. Taki stan praktycznie jest niemożliwy do osiągnięcia w warunkach gospodarki rynkowej.

Stopien realizacji tego celu może być zróżnicowany w poszczególnych regionach,

- zewnetrzna rownowaga gospodarcza - jest to cel który historycznie rzecz biorac zostal sforumowalny przez teorie ekonomii (XVI w.) - celem panstwa jest gromadzenie zlota (jak jest nadwyzka importu nad eksportem = celem jest dodatnie saldo wymiany z zagranica); współcześnie - celem jest saldo zrównoważane (import = eksport).

Przyczyny……….

- charakter zewnętrzny - w relacjach międzynarodowych obowiazuje zasada wzajemności?

- charakter wewnętrzny:

Gospodarka zamknieta:

X - produkcja krajowa…

Gospodarka otwarta:

…

2 warunki…

- nadwyzka dochodow zostanie zaoszczedzona,

- nadwyzka dochodow zostanie wyeksportowana za granice.

Kiedy saldo wymiany z zagranica powinno być dodatnie? 2 przyczyny:

- trzeba spłacać zadłużenie zagraniczne,

- panstwo chce zgromadzic rezerwy walutowe.

Rezerwy sa potrzebne wlasnie po to, aby uzyc tych rezerw jeśli wystapia niekorzystne zjawiska. Nie można podac konkretnej wielkości rezerw bo panstwa sa roznej wielkości i …

Bezpieczny poziom rezerw walutowych to sa rezerwy równoważne wartości 6 miesiecznego eksportu.

- sprawiedliwy podzial dochodu i majatku - ustalając ten cel trzeba odpowiedziec na 2 pytania:

a). Jakie kryteria podzialu uwazamy za sprawiedliwe?

Kryteria podzialu (niesprawiedliwe):

- rasowe,

- plci,

- narodowościowe itp.

Najczęściej stosowane kryteria:

- kryterium pracy - dzielimy dochod do jakości pracy/wykształcenia/ryzyka - dzieli się place,

- kryterium potrzeb - bierze pod uwage sytuacje rodzinna/osobista danej osoby (stan zdrowia, ilość osob w rodzinie itd.) - dzieli się renty/zasilki/stypendia/emerytury,

- kryterium kapitalu - dochod dzieli się proporcjonalnie do zaangażowanego kapitalu - dzieli się zyski.

Odp. na pytanie: odpowiedz jest rozna w roznych systemach. Gospodarka rynkowa: uwaza się, ze wszystkie 3 kryteria sa kryteriami sprawiedliwymi. Gospodarka nakazowo-rozdzielcza: kryterium pracy i potrzeb było akceptowane, a kryterium zysku było uwazane za niesprawiedliwe, ponieważ tylko praca tworzy nowa wartość.

b). Co chcemy osiągnąć w procesie podzialu?

2 cele:

- zagwarantowanie wszystkim członkom społeczeństwa minimum egzystencji - realizacji tego celu sluzy ustalanie minimalnej placy, renty, stypendium, zasilku, emerytury,

- zmniejszenie zróżnicowania dochodowego i majatkowego społeczeństwa - do realizacji tego celu uzywa się systemu podatkowego (dochodowe, majatkowe).

- wzrost gospodarczy - metody osiagania wzrostu gospodarczego:

- metoda ekstensywna - tempo wzrosu gospodarczego jest mniejsza od tempa wzrostu zasobow angazowanych w procesie wytwórczym lub jest mu rowne; w związku z tym, ze zasoby sa ograniczone nie da się w nieskoncznosc rozwijac gospodarki metoda ekstensywna; rozwoj ta metoda jest możliwy tak dlugo dopóki sa rezerwy niewykorzystanych zasobow, jak rezerwy zostana wykorzystane to dalszy wzrost metoda ekstensywna jest niemożliwy - w tej drugiej nie ma ograniczen

- metoda intensywna - cecha jest to, ze wydajność czynnikow wytwórczych rosnie (coraz wiekszy efekt osiagamy). Podstawa jest ta zasada.

Co umozliwia wzrost intensywny? 2 sposoby osiagania wzrostu intesywnego:

- postep techniczno-organizacyjny znajdujący wyraz we wprowadzaniu na rynek nowych produktow albo w podwyższeniu norm sprawności czynnikow wytwórczych,

- zmiany strukturalne w gospodarce - polegające na przesuwaniu czynnikow wytwórczych z zastosowan w których ich sprawność jest nizsza do zastosowan o wyższej sprawności (przesuniecia w ramach przedsiębiorstwa, przesuniecia w skali galezi produkcji/sektorow gospodarki).

---