- 9 -

Może to być kredyt w formie umowy lub emisji papierów wartościowych (weksle skarbowe, obligacje skarbowe). Jeżeli rząd zaciąga kredyt w banku centralnym to w grę wchodzi dodatkowa emisja pieniądza bez pokrycia (nakręca to inflację). Jest to ściśle związane z niezależnością banku centralnego (bank centralny musi wykonać jeśli nie ma zapisów o jego niezależności). Konstytucja z 1997 roku zabrania finansowania bieżących potrzeb płatniczych przez NBP, w latach wcześniejszych NBP automatycznie pokrywał deficyt. Od 1998 roku deficyt pokrywa się z kredytów w bankach komercyjnych i za granicą. Jeśli utrzymują się deficyty (lub w sposób permanentny narastają) to odkłada się dług publiczny i zadłużenie państwa.

Dług publiczny są to zobowiązania państwa z tytułu kredytów krajowych, emisji papierów wartościowych. Jedno z kryteriów wejścia do Uni Europejskiej określa wysokość długu publicznego państwa do 60% PKB. W niektórych krajach UE np: Włochy dług publiczny przekracza 60% PKB np: Włochy 120% PKB, a kraje te stały się członkiem uni walutowej.

Polityka cenowo - dochodowa.

Przedmiotem tego rodzaju polityki jest próba kontrolowania przez państwo dochodów i cen. Chodzi o ograniczanie wzrostu cen i dochodów. Głównym celem stosowania tej polityki jest przeciwdziałanie inflacji (realizacja postulatu stabilności cen). Stosuje się tu również politykę fiskalną. Mogą w zakres tej polityki wchodzić inne cele, wówczas stosuje się narzędzia podatkowe. Głównym obszarem oddziaływania przez państwo są płace.

W zakresie płac wyróżniamy kilka typów polityki dochodowej (od najsłabiej działających):

- śledzenie decyzji dotyczących płac i cen oraz mobilizowanie opinii publicznej przez przestrogi, upomnienia, wskazówki. Formułowanie przez rząd wytycznych w sprawie dopuszczalnego wzrostu cen i płac.

- negocjacje płacowe (komisja trójstronna) w których uczestniczy rząd, pracodawcy i związki zawodowe. Próbuje się poczynić pewne ustalenia aby nie dopuścić do wzrostu płac powyżej progów, które proponuje rząd.

- zamrożenie płac i cen -nie jest to polityka negocjacji ale ustawowa. Wydaje się zakazy administracyjne podwyższania płac powyżej pewnego poziomu. Za złamanie tego zakazu nakłada się surowe kary. Środek ten nie jest stosowany zbyt często.

- typ polityki dochodowej, która wykorzystuje system podatkowy -przy pomocy podatków można oddziaływać w sprawie wysokości cen i płac. W pierwszej połowie lat 90-tych był stosowany podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń tzw. popiwek. Ustala się dopuszczalną normę wzrostu płac. Po przekroczeniu tej normy firma musi płacić dodatkowy wysoki podatek od własnych zysków. W zakresie polityki cenowo dochodowej stosuje się ustalanie pewnych relacji między wynagrodzeniami w sektorze prywatnym a państwowym (sferze budżetowej).

- indeksacja dochodów. Jest dość często stosowana w odniesieniu do sfery budżetowej. Indeksacja polega na powiązaniu wzrostu dochodów (płac, rent, emerytur itd.) ze wzrostem inflacji, a ściślej ze wzrostem kosztów utrzymania. W Polsce jest stosowana indeksacja rent i emerytur. Renty i emerytury rosną o pewien procent jeżeli wzrosną koszty utrzymania związane z inflacją. indeksacja działa reflacyjnie czyli zwiększa skalę inflacji, utrudnia jej zwalczanie.

W praktyce polityki gospodarczej dominuje negocjacyjny typ polityki cenowo - dochodowej.

Polityka przeciwdziałania inflacji

Wg propozycji Keynesistów należy użyć narzędzi związanych z polityką budżetową (fiskalno-budżetową). Należy podnieść stopy opodatkowania, zmniejszyć wydatki budżetowe. Mają one na celu ograniczenie popytu w gospodarce. Użycie tych narzędzi powinno być wspomagane narzędziami z polityki monetarnej - regulowanie wysokości stopy procentowej (należy podnieść stopy procentowe w gospodarce, można ściągać gotówkę z rynku przez sprzedaż obligacji państwowych, podnosić stopy rezerw obowiązkowych aby zmniejszyć możliwość kreowania kredytów. Gotówkę z rynku można sciągać przy pomocy operacji otwartego rynku a głownie podnoszenia stóp procentowych aby osłabić aktywność gospodarczą a to przeciwdziała wzrostowi cen (osłabienie popytu). Wychodzimy z założenia że inflacja ma przyczyny popytowe. W razie recesji tych samych narzędzi można użyć dla stymulowania popytu (obniżanie stóp procentowych, obniżyć stopy opodatkowania, zwiększyć wydatki budżetowe).

Wg propozycji monetarystów przeciwdziałać inflacji można przy pomocy (tylko) odpowiedniej polityki monetarnej. W jej zakresie proponują rygorystyczną kontrolę tempa wzrostu podaży pieniądza w gospodarce. Podaż zawsze musi być skorelowana ze wzrostem PKB (pieniądz może dopływać do gospodarki kiedy rośnie produkcja dóbr i usług - stabilne ceny). inflacja to wina źle prowadzonej polityki monetarnej. Teorie monetarystyczne widzą również po stronie popytowej.

Inne koncepcje zwalczania inflacji:

- przy pomocy polityki cenowo-dochodowej - jeżeli przyczyny inflacji leżą po stronie podaży i są związane z kosztami produkcji to skutecznym ograniczeniem inflacji są narzędzia polityki cenowo-dochodowej (rosną płace, ceny wysokie podatki - wzrost kosztow - inflacja. Radykalny środek to zamrożenie płac i cen. Rząd może ustalać pułapy kształtowania się płac i cen i ustalać sankcje za ich naruszenie (popiwek). Prowadzić negocjacje ze związkami zawodowymi. W walce z inflacją ważna jest identyfikacja przyczyn inflacji.

Polityka przeciwdziałania bezrobociu.

Wg Keynesistów gospodarka nie zwalczy nierównowagi i konieczna jest interwencja państwa. Bezrobocie wiąże się ze stanem koniunktury gospodarczej czyli aktywności gospodarczej. Jeśli spada aktywność gospodarcza, popyt jest zbyt mały w stosunku do możliwości podaży w gospodarce pojawia się bezrobocie przymusowe (nie ma pracy dla ludzi, którzy chcą pracować. Keynesiści proponują aktywną politykę rynku pracy, przeciwdziałania bezrobociu. Należy tworzyć nowe miejsca pracy. Potrzebne są nowe inwestycje, które mogą być inicjowane przez państwo tzw. roboty publiczne, subsydiowanie zatrudnienia w przedsiębiorstwach prywatnych (tzw. prace interwencyjne -kiedy rząd dopłaca do miejsc pracy tworzonych przez przedsiębiorców). W ramach tej polityki można wprowadzić specjalne, selektywne programy zatrudnienia (program „absolwent”). Do polityki aktywnej można zaliczyć udzielanie pożyczek tym, którzy chcą założyć własną firmę, pożyczki dla tych, którzy chcą tworzyć dodatkowe miejsca pracy.

Polityka pasywna tylko zmniejsza, łagodzi skutki bezrobocia. Polega na przyznawaniu zasiłków dla bezrobotnych, pomocy społecznej dla ludzi pozostających bez pracy.

W innych koncepcjach (szkoła neoklasyczna i monetarystyczna) w odmienny sposób widzi się problem przeciwdziałania bezrobociu. W gospodarce istnieje pewien poziom bezrobocia naturalnego, ma ono charakter dobrowolny a nie przymusowy. Rynek pracy jest w równowadze.

Na wysokość bezrobocia mają wpływ płace minimalne ustalane przez państwo i działalność związków zawodowych negocjujących stawki płac i wysokość zasiłków dla bezobotnych. Są nastawieni negatywnie do działalności związków zawodowych i do ustalania płac minimalnych.

/całość w wersji do ściągnięcia/

(10)

- 10 -

Pracodawcy, związki zawodowe i rząd powinny dążyć do ustalenia płac realnych (nie pozwolić na zbyt wysokie płace) Płace minimalne nie mogą być zbyt wysokie, należy je obniżać walcząc z bezrobociem. Zbyt wysokie zasiłki przyczynią się do utrzymywania bezrobocia. Proponują rozwijać informacje o rynku pracy i pośrednictwo zawodowe. Należy prowadzić szkolenia, przekwalifikowania zawodowe. Zwiększać mobilność siły roboczej.

Prowadzi się ograniczanie siły roboczej. Wcześniejsze emerytury i wydłużanie urlopów, mniejsza liczba godzin pracy w tygodniu, zasiłki przedemerytalne.

Prognozowane wartości wskaźników makroekonomicznych na rok 2001 (15.11.2000):

wzrost PKB 5,1% autopoprawka rządu 4,6% (za 2000r 4%)

inflacja w stosunku grudzień do grudnia 6,6% (za 2000 8,5%, 1999 9,8% 1998 8,5%)

przeciętne realne wynagrodzenie brutto wzrost o 2% powyżej inflacji

realny wzrost emerytur i rent pracowniczych 3,8%

bezrobocie 15%

deficyt obrotów bieżących 6,7% PKB (za 2000 7% PKB)

dług publiczny 40% PKB

państwowy dług zagraniczny 28 mld $

Transformacja systemowa polskiej gospodarki.

Transformacja systemu gospodarczego - procesy przechodzenia od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej. Transformacja systemowa nie jest reformą gospodarczą, reforma -poprawianie tego co już jest, transformacja - przechodzenie do czegoś nowego.

Przed rokiem 1989 były dokonywane reformy ale środki produkcji i zasoby były ciągle własnością społeczną. W latach 80tych wybuchła inflacja z powodu uwolnienia cen, w 1989 roku 640% w skali roku.

Od roku 1990 odchodzimy od:

- nieefektywnego systemu, niezdolnego do racjonalnej alokacji zasobów. Występowało marnotrawstwo surowców, materiałów, energii itd.

- braku przymusu ekonomicznego dobrej, rzetelnej pracy. Brak szacunku dla pracy, poczucia odpowiedzialności, solidności, brak tzw. „cnót obywatelskich”

- biernej, pasywnej roli pieniądza, który był tylko narzędziem rozliczeń i ewidencji a nie kryterium podejmowania decyzji ekonomicznych

Cechy tego systemu:

- niedobory rynkowe (gospodarka niedoborów)

- bezrobocie ukryte -zatrudniano ludzi z powodów politycznych, byli oni nie potrzebni. Powodowało to wzrost kosztów wytwarzania.

- istniała luka inflacyjna -nadwyżka popytu nad podażą, rozwój czarnego rynku i korupcji

Zadania transformacji systemowej:

- wprowadzenie mechanizmów rynkowych. Zastąpienie planu centralnego rynkiem. Liberalizacja cen -odejście od cen urzędowych, ustalanych przez państwo do cen ustalanych przez rynek.

- zniesienie centralnego rozdzielnictwa zasobów wytwórczych.

- Zwiększenie zakresu własności prywatnej i doprowadzenie do jej dominacji w gospodarce. Najważniejszą sprawą jest prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych.

- stabilizacja gospodarki - opanowanie hiperinflacji

W planie Balcerowicza użyto narzędzi (środków):

1. Liberalizacja cen -odchodzenie od cen urzędowych

2. Liberalizacja handlu zagranicznego

3. Wprowadzenie wewnętrznej wymienialności złotego (01.01.1990 1$=9500 st. zł)

4. Zniesienie administracyjnego rozdzielnictwa miało uruchomić rynek

5. Tłumienie inflacji

- twarda polityka budżetowa

- ograniczenie dotacji dla przedsiębiorstw państwowych

- wprowadzenie popiwku

- zaostrzenie polityki monetarnej -urealnienie stóp procentowych. Realne stopy procentowe stały się dodatnie

- przemiany systemu bankowego (2 szczeblowy system bankowy: bank centralny i banki komercyjne) Nowe reguły funkcjonowania NBP

6. Rozpoczęcie budowy podstaw rynku kapitałowego. Utworzono w Warszawie Giełdę Papierów Wartościowych (rok 1991). Wprowadzono papiery wartościowe

7. Zapoczątkowano procesy prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych

Program terapia szokowa doprowadził do gwałtownych, szybkich zmian.

Sukcesy:

- szybkie zrównoważenie rynku

- poprawa zaopatrzenia

- opanowanie inflacji

- wzrost obrotu handlu zagranicznego

- zwiększenie wydajności pracy

Ujawniły się społeczne koszty transformacji (zjawiska negatywne):

- bezrobocie (1994r. 16%)

- gwałtowne załamanie produkcji i spadek PKB (90 i 91r. 20-25%)

- spadek dochodów, płacy realnej (25-30%)

- upadły PGR -ziemia leżała odłogiem

(THE END)

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---