Biosfera- świat ożywiony/organiczny, obok atmosfery, hydrosfery, litosfery jest jedynym czynnikiem ozonowym; ma najmniejszą masę w porównaniu do reszty stref; ma istotny przekształcający wpływ na pozostałą materię ziemską; organizmy żywe ewoluowały na siebie i na abiotyczne środowisko, w którym istnieją;
Przyroda ożywiona- organizmy roślinne i zwierzęce, zróżnicowane na świecie - różnie rozmieszczone w strefach klimatycznych. Na każdy organizm żywy oddziałuje wiele czynników zew. (wpływają one na rozwój);
Zbiorowisko roślinne: jest to uzależnione od środowiska kombinacje osobników roślinnych, które współzawodniczą ze sobą i zmieniają własne środowisko;
Flora- ogół taksonów roślinnych występujących na określonym terytorium; Formy życiowe:
Fanerofity - jawnopączkowe(drzewa, krzewy do 50m)Chamefity -niskopączkowe(krzewinki -jagody, borówka wrzos; pączki nisko nad ziemią) Epifity - porośla (rosną na innych drzewach)
Hemikryptofity - naziemno pączkowe (trawa) (pączki odnawiające przy powierzchni) Kryptofity - skrytopączkowe: (pączki odnawiające pod powierzchni) ◦ geofity - ziemnopączkowe (rośliny cebulowe helofityroślinybagienne(roślinszuwarowe:trzcina, pałka)hydrofity - rośliny wodne (mogą przetrwać zimę)-Terofity - rośliny jednoroczne
EUTROFICZNE - siedliska zasobne w substancje odżywcze.
OLIGOTROFICZNE - siedliska słabo zasobne w substancje odżywcze.
MEZOTROFICZNE - środowisko pośrednie;
Ze względu na wapń:rośliny kalcyfilne- wapieniolubne: stokłosa prosta, aster gawędka;rośliny kalcyfabowe- nie znoszą wapnia: widłak goździsty, wrzos pospolity;Słonorośla:halofity : solidór zielony, babka nadmorskahalofoby
Ze Względu na Azot:Nitrofile- azotolubne: komosa, pokrzywa zwyczajna;Nitrofoby- nie lubiące azotu: koniczyna polna, mokrzycznik baldaszkowyRośliny Acydofilne- środowisko kwaśne: szczaw polny, żurawina, muchy torfowce;
Rośliny Bazyfilne- środowisko zasadowe: groszek wiosenny, kokorycz pusta;
Rośliny Neutrofilne- środowisko obojętne: chaber bławatek, radest ptasi;
Relikt geograficzny - gatunek niegdyś szeroko rozpowszechniony, obecnie znajduje coraz mniejszą przestrzeń, aż ogranicza się do niewielkich miejsc występowania lub tylko do jednego stanowiska. Reliktem jest każdy takson którego zasięg uległ wyraźnemu skurczeniu.Przyczyny powstania reliktów:
Klimatyczne- odmienne warunki klimatyczne:relikty trzeciorzędowe: Gingo Biloba (miłorząb japoński) składniki lasów 3-rzędowych -Europa, wsch. Azja, Am. Pn.; Metasequoia -południowo -Azja Wsch.; Liriodendron (tulipanowiec) - Am. Pn.-wsch.;
relikty glacjalne związane z lodowcem: brzoza karłowata - gatunek krzewiasty w strefie borealnej -zwarte zarośla; malina moroszka - strefa borealna; dębik osmiopłatkowy, skalnica śnieżna -pozostałe w Sudetach;relikty borealne -sosna zwyczajna w lasach reglowych Karpat;relikty optimum klimatyczne -5-8 tyś. lat to optimum klimatyczne: pd. obszary Europy, lipa drobnolistna ogólnie -Polska: lipa wielkolistna;Topograficzne- związane ze starymi elementami rzeźby terenu: jodła pospolita w Puszczy Białowieskiej;
Edaficzne- związane z dawnym typem gleby: sit bałtycki; groszek nadmorski nad jez. Ładoga i Onega;Relikt systematyczny- ostatni żyjący przedstawiciel starych linii rozwojowych, których pozostali reprezentanci już wymarli. Ginkgo Biloba- miłorząb japoński- pozostał tylko ten jeden gatunek; Isoëtes- porybin - roślina wodna ukorzeniona; Magnoluiaceae (rodzina magnoliowatych, magnolie są okryto zalążkowe, ale mają cechy nagozalążkowych)-należy do okrytozalążkowych -elementy budowy kwiatu umieszczone są okółkowo płasko na dnie;
Ewolucja organizmów- zmiany ewolucyjne prowadzą do lepszego przystosowania gatunków względem panujących warunków.
Ostoje czyli REFUGIA- obszary gdzie w przeszłości panowały warunki sprzyjające przetrwaniu dawnych składników flory (obszary na południe gdzie nie dochodził lądolód).
Zasięg dysjunktywny -dysjunkcja - występuje wtedy, gdy przerwy w obrębie zasięgu są na tyle duże, że roślina nie może ich pokonać przy pomocy dostępnych sobie środków rozprzestrzeniania.
Próg dysjunktywny - odległość progowa jakiej roślina nie jest w stanie pokonać. Próg ten jest różny w zależności od gatunku. Przykład zasięgu dysjunkcyjnego: świerk- w Polsce pn.- wsch., i na pd., -zbiorowiska lasów morelowych;
Gatunki przechodnie- flory Polskiej to takie które nie posiadają w Polsce granicy zasięgu; Ponad 50% flory to gatunki przechodnie, wynika to z ukształtowania powierzchni: obniżenie między pasami górskimi - ułatwiają, morze - utrudnia
Rośliny z ograniczonym zasięgiem:
Północna granica zasięgu - topola czarna na pd.-zach.(na pd.-wsch. nie ma); lipa wielolistna; jodła pospolita; modrzew europejski - środkowo europejski gatunek;
Wschodnia granica zasięgu: cis pospolity, buk zwyczajny, przytulia leśna, wrzosiec bagienny - krzewinka, podmokłe tereny bagienne;
Zachodnia granica zasięgu- klimat kontynentalny: szczaw ukraiński, podjeźrzon wirginijski, lepnica litewska;
Południowa granica zasięgu- strefa borealna najdalej na pn.: brzoza karłowata, grążel drobny, bagno zwyczajne, trzęślica modra;
Granica południowo-wschodnia: woskownica europejska, wiciokrzew pomorski, poryblin jeziorny;
Przykłady zespołów lasów sosnowych:
Subborealny bór mieszany:
Bór sosnowo -dębowy o bogatym składniku florystycznym na pół ze świerkiem; dalej rozpowszechniony na wsch. Europy; w Polsce cz. Pn. wsch.; Składniki runa leśnego charakterystyczne dla tego typu zbiorowiska roślinnego (rośliny zielne): sierpik barwierski, gruszyczka jednostronna, szczawik zajęczy, siódmaczek leśny, turzyca pagórkowa,
Kontynentalny bór mieszany:
Sosnowo -dębowy o nieco uboższym składzie niż zbiorowisko poprzednie; szeroki zasięg poza wsch.granicą Polski; prawie wcale nie występuje na Pomorzu Zachodnim i w pasmach górskich. Podobne gatunki stałe i charakterystyczne (sosna zwyczajna, dąb szypułkowy, sierpik barwierski, gruszyczka jednostronna, siódmaczek leśny)
Bór sosnowy nadmorski:Zasięg b. wąski, ściśle związany z występowaniem wydm na wybrzeżu morskim - występuje wyłącznie na linii wybrzeża, postacie suche, świeże wilgotne (bażyna czarna, zimoziół północny, tajęża jednostronna, gruszyczka jednokwiatowa, paprotka zwyczajna) pasowo zmieniają się warunki, dużo soli od morza.
Subkontynent bór świeży:Występuje w Polsce pn.- wsch., na ubogich glebach bielicowych z niskim poziomem wód gruntowych, duży udział gatunków kontynentalnych, może pojawić się dąb oraz świerk (w granicach jego zasięgu): jarząb pospolity, jałowiec pospolity, wężymord niski, nawłoć pospolity, konwalia majowa, sasanka otwarta, siódmaczek leśny, kokoryczka wonna.Suboceaniczny bór świeży:
Zespół wikaryzujący (uzupełniający) w stosunku do poprzedniego, uboższy florystycznie, brak elementów kontynentalnych, na ich miejsce wchodzą nieliczne gatunki zachodnie. Gatunki charakterystyczne: trawa (śmiałek pogięty) pojawia się buk zwyczajny oraz jodła pospolita w granicach swojego zasięgu. Występuje jałowiec pospolity, paproć orlica, mchy: bielistka siwa i rokiet cyprysowaty;
Śródlądowy bór wilgotny: Nie występuje w pn. -zach. Polsce i w pasmach górskich, występuje na podłożu piaszczystym o zmiennym poziomie wód gruntowych, powoduje zubożenie gleb (bielicowanie i zakwaszenie). Wyróżnia się obecność: brzoza omszona, trzęślica modra, płonnik zwyczajny.
Kontynentalny bór bagienny:Zbiorowisko bagienne- NAJWAŻNIEJSZE. Występuje na b. Niewielkich obszarach np.: półwysep jeziora, o odmiennym charakterze, zwykle nad zbiornikiem wodnym, otoczone przez torfowisko, nie tworzy wielkopowierzchniowych lasów, dużo wody, b. Wilgotno, zasięg cała Polska z wyjątkiem obszarów górskich. Duży udział: bagno zwyczajne, borówka bagienna, mchy torfowce, na wsch. pojawia się świerk. 2 odmiany: nadmorska: wrzosiec bagienny, woskownica europejska; śródlądowa: bażyna czarna;
Śródlądowy bór sosnowy zwany lasem chrobotkowy:SPNformacje ogólne: funkcjonowanie parku to kwestia ostatnich 10 lat. Tworzyli go botniacy: Szofer, Wodniczka, Czubiński z ośrodka krakowskiego i poznańskiego, od II w.ś. starali się oni o utworzenie. W 1967 r. powstał oficjalnie Park Narodowy. W 1977 r. został zaliczony do światowych rezerwatów pod patronatem UNESCO. Obszar SPN utworzono w celu ochrony wybrzeża, obserwacji zjawisk jego wyjątkowej dynamiki (zmiany linii brzegowej, poziomu wód gruntowych, przemieszczanie wydm). W Polsce SPN cechują wyjątkowe walory ponieważ: chroni równocześnie nadmorskie ekosystemy wydmowe, jeziorne, torfowiskowe i leśne: Gatunki Atlatydzkie(wymagają dużo wilgoci):
Wrzosiec bagienny - krzewinka, zamieszkuje tereny podmokłe w SPN, w ekosystemach torfowych, wilgotne lasy sosnowe, charakt. dla wysp brytyjskich;
Turzyca piaskowa - siedlisko piaszczyste, dla obszarów wydmowych, wzdłuż wybrzeża, na zach. i wsch. wybrzeża morskiego;
Brzeżyca jednokwiatowa, poryblin jeziorny i wywłócznik okrętoległy - rośliny wodne występują w jeziorach oligotroficznych, w wodach mało zasobnych, są b. rzadkie (ponad 100 gatunków, tylko poryblin -122gat.);
Wyskownica europejska - krzew, który ma szarozielone liście z woskowatym nalotem, występuje wzdłuż linii wybrzeża i dalej na zach.;Wiciokrzew pomorskie - jest pnączem, Polska pn. -zach., klimat morski;
Długosz królewski - paproć, występuje przede wszystkim w lasach. Gatunki borealne:
Malina moroszka (Skandynawia, Europa pn. -wsch.) - to niska roś. płożąca po pow. podłoża, ma charak. liście, charak. dla obszaru subarktycznego, wyst. w strefie borealnej w b. szczególnych warunkach siedliskowych.Bażyna czarna i bagno zwyczajne - krzewinki, skł. lasu sosnowego, wyst. w strefie borealnej.Trzcinnik prosty - gatunek trawy.Zimoziół północny - wyst. na pn., w piętrze alpejskim, w górach, ale w piętrze leśnym, jest pod ochroną całkowitą.Fauna SPN SSAKI: Rzęsiorek mniejszy; piżmak -kuna leśna, kuna domowa, łasica, łaska, gronostaj, tchórz zwyczajny; lis; jenot PTAKI Kaczka krzyżówka, gęgawa, trzcinnik, łyska, mewa śmieszka, łabędź niemy.CHRONIIONEpuchacz, orzel bielik,żuraw: Walory turystyczne SPN:
wielkość typów siedliskowych na niewielkim obszarze;
występowanie siedlisk rzadkich w skali kontynentu kraju i Pomorza;
wysoki stopień czystości atmosfery;Bogactwo flory - szereg gat. rzadkich zw. ze specyfiką skrajnych warunków ekologicznych;Występowaniewielureliktówgeograficznych;Możliwość obserwacji intensywnych procesów, które postępują b. szybko, np.: zawiewanie roślin, zmiana poł. Wydmy ruchomej, zawiew. Lub odwiewanie lsu;
Możliwość obserwacji naturalnego środowiska przyrodniczego o b. niewielkim stopniu przekształcenia przez człowiekaMierzeja: ruchome wydmy, inne formy geologiczne; różne postaci nadmorskich borów, boru bagiennego, brzeziny; szczątki dawnych lasów i kopalnie gleby;Klucki las(???) - obiekt glebowo-drzewostanowy, dynamika drzewostanów i runa związana ze zmiennymi, wysokim, poziomem wód gruntownych, zbiorowiska leśne na torfie zbiorowiska wysokotorfowiskowe; klukowe buki - relikt las bukowo-dębowy na glebie bielicowej, mezofilna, roslinność lasu liściastego;
Obiekt turystyczny „Moroszka” - bogate stanowisko maliny moroszki relikt gat. borealno arktyczny;Obiekt glebowy „Olszyna” - najlepiej zachowany fragment olsu rosnącego na torfie niskim, końcowe zbiorowisko sukcesji nadjeziornej roślinności szuwarowo -łąkowej;Obiekt glebowo-drzewostanowy„Bory torfowe” - bór bagienny na torfie wysokim;
Obiekt glebowy „Bielice”- ochrona specyficznego ciągu rozwojowego gleb, zbocze i szczyt wydmy śródlądowej porośniętej 150 letnim borem sosnowym udziałem bażyny czarnej. Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Wisły
Utworzony w 1999 roku z połaczenia Nadwiślańskiego Parku Krajobrazowego i Chełmińskiego PK.
Atrakcyjne elementy flory i roślinności:
lasy łęgowe- o najbardziej złożonej strukturze wśród lasów naszego kontynentu. Drzewostan tworzą wierzba biała i wierzba krucha oraz - wyższy poziom - topole biała i czarna. Podszyt stanowią niskie wierzby oraz trzmielina europejska i dziki bez czarny. Runo tworzy wielogatunkowy gąszcz roślin zielonych z licznym udziałem: bylicy pospolitej, starca rzecznego, kostrzewy olbrzymiej, pokrzywy zwyczajnej i innych. Typowa jest obecność pnącza - chmielu. Łęgi są najbogatszym w ptaki i ssaki środowiskiem leśnym środkowej Europy, umożliwiają legi dla 40% gatunków gniazdujących w Polsce.
Starorzecza - b. liczne wzdłuż Wisły na dawnych terenach zalewowych rzeki, które są siedliskiem życia licznych gatunków roślin i zwierząt, np.: wodnej paproci(salwinia pływająca),gatunku ściśle chronionego w Europie;Wydmy nadrzeczne porośnięte rzadką roślinnością psammofilną:szczotlichą siwą, chroszczem nagołodygowym i sporkiem wiosennym;
Grąd zboczowy;Szuwar trzcinowy i skrzy olbrzymi, najbogatsze stanowisko w Europie gatunek chroniony; Park na terenie 14 rezerwatów przyrody: (1 brak)
Parowy Ostnicowe Gruczna (stepowy) - chroni fragm. muraw kserot. z ostnicą Jana;Wiosoło Duże (leśno - stepowy);
Jezioro Fletnowskie (geomorfologiczny);
Grabowiec (leśny) ochrona fragm. natur. Lasu liściastego zprzewagą grabu z rzadkimi gat. roślin zielonych i bogatym runem.
Wielka kępa Ostromecka (leśny): Położony jest na prawym zalewowym brzegu Wisły w pobliżu Bydgoszczy. Rezerwat chroni dobrze zachowany fragment lasu łęgowego. Rosną tutaj pomnikowe 300-letnie okazy topoli białej i czarnej oraz 150-letnie dęby, jesiony, wiązy i wierzby.Las Mariański (leśny): Położony na pociętej jarami i wąwozami krawędzi doliny Wisły, chroni fragment grądu zboczowego z licznie występującymi źródliskami. Najstarsze egzemplarze drzew mają 200 lat.
Reptowo (faunistyczny): Powstał na celu ochrony kolonii czapli siwej, której naliczono ponad 50 gniazd (obecnie liczba tego gatunku drastycznie zmniejsza się). Panująca w rezerwacie sosna wypierana jest przez gatunki liściaste, głównie jawor i jesion.
Linje (torfowiskowy): Obejmuje śródleśne torfowisko, gdzie fragment ok. 6ha to rezerwat ścisły chroniący jedynie na Niżu Polski stanowisko brzozy karłowatej, która jest reliktem epoki lodowcowej i występuje jeszcze tylko w Sudetach.
Płutowo (leśny): Ścisły rezerwat, który chroni rzadko występujący grąd subkontynentalny porastający głęboki parów. Średni wiek drzew wynosi 100-120 lat, a pojedyncze dęby, wiązy i lipy przekraczają nawet 200 lat. Zbocza Płutowskie (stepowy): Utworzono w celu zabezpieczenia flory kserotermicznej, która stanowi cenny materiał naukowy, pozwalający określić nie do końca poznaną historię wędrówek i pochodzenie roślinności stepowej w Polsce.
Góra św. Wawrzyńca (stepowy): Rezerwat obejmuje wał obronny dawnego grodziska, który porośnięty jest roślinnością kserotermiczną. Z rezerwatu rozpościerają się wspaniałe widoki na dolinę Wisły.
Ostrów Panieński (leśny): Powstał w celu zachowania unikalnego fragmentu zalewanego lasu łęgowego. Drzewostan łęgu tworzą głównie dęby, które mają prawie 250lat.
Łęgi na Ostrowiu Panieńskim (leśny): Jest to najmłodszy z istniejących w parku rezerwatów. Położony w sąsiedztwie rezerwatu Ostrów Panieński posiada podobne warunki siedliskowe i panuje w nim identycznie wykształcony las łęgowy. Białowieski Park Narodowy:Utworzono rezerwat w 1921 r. W 1922 Pusczańskie Muzeum Przyrodnicze. W 1932 szczególna jednostka administracyjna „Park Narodowy w Białowieży”. W 1977 roku Rezerwat biosfery pod patronem UNESCO.
Puszcza Białowieska należy do najlepiej zachowanych kompleksów w Europie. Jest nazwana lasem pierwotnym ze względu na niewielki stopień przekształcenia antropogenicznego.
Główny obiekt parku: Rezerwat ścisły, jest wyłączony z wszelkiej działalności antropogenicznej. Celem funkcjonowania parku jest ochrona naturalnych zespołów roślinnych i zwierząt wraz z ich środowiskiem (ekosystemów).
Flora BPN
W całej Puszczy stwierdzono 100 gat. roślin naczyniowych, na terenie BPN 650 gat. Wielogatunkowe lasy liściaste: dębowo -lipowo -grabowe, z udziałem świerka, klonu, jesionu, wiązu (charak. grędów) zajmują najżyźniejsze gleby brunatne.
Krzewy - leszczyna, kruszyna, jarzębina, rzadziej wawrzynek; wilcze łykaW łęgach olszowo - jesionowych występują: porzeczka czarna i alpejska, kalina kolorowa, trzmielina europejska, czeremcha;
Przykłady roślin zielnych kokorycz pusta, zawilec gajowy, czosnek niedźwiedzi;Na torfowiskach niskich relikty klimatyczne: brzoza niska, wierzba borówkolistna;Gatunki chronione: sosna otwarta, lilia złotogłów, orlik pospolity, pełnik europejski, storczyk plamisty, rosiczka okrągłolistna, widłak jałowcowaty; WILGOTNE LASY RÓWNIKOWE, LAS DESZCZOWYStrefa okołorównikowa, gorąca o wyrównanych warunkach pogodowych w ciągu całego roku. Najbogatszy ekosystem kuli ziemskiej. Szacunkowa liczba gat. zw. 5-30 mln., przeważają małe, bezkręgowe organizmy powodujące obieg materii w ekosystemie. Owady: największa na świecie grupa organizmów żywych (pod względem masy i liczebności), większość z nich, około 90% zasiedla strefę międzyzwrotnikową.
Borneo - nadrzeczne lasy, na 50ha stwierdzono występowanie 340000 pojedynczych roślin o średnicy większej niż 10mm należących do 800 gat. Podstawowe cechy zbiorowiska roślinnego:
wielopoziomowa warstwa koron - najwięcej gat. drzew, specyficzne formy: epifity (porośla), epifile, liany;
niższe drzewa - warstwa zacieniona, osłonięta od wiatru, intensywnego słońca i deszczu, charak. grupa małych zwierząt związana z ta warstwą, głównie ptaki owady;
dno lasu - specyficzny mikroklimat, brak ściółki, stabilność wilgotności i temp., brak wiatru, stałe, znaczne zacienienie, uboga gleba;Brak ściółki w lesie wilgotnym ponieważ jest bardzo szybki rozkład materii organicznej i szybko włączany do obiegu.
Fauna warstwy koron:
Żyją tylko w koronach, prawie nigdy nie pojawiają się na dnie lasu: małpy (orangutany, wyjce, czepaki); torbacze z rodziny dydelfowatych; nadrzewne mrówkojady, gryzonie z rodziny wiewiórkowatych, latające węże; ptaki; motyle.
Poruszanie się między drzewami:
Chwytny ogon małp (wyjce, czepaki);brachiacja - skoki małp bokiem z drzewa na drzewo; długie skoki np.: kolumbijskie ssaki - skoki na odległość 10m, gryzonie, wiwiórki - długie skoki na błonach lotnych rozpostartych między kończynami; smok latający - jaszczurka skacze szybując na błoniach skórnych rozpiętych na ruchomych żebrach, które w locie rozsówają się na boki;
korytarze powietrzne umożliwiające poruszanie się zwierzętom latającym: ptakom i nietoperzom;ptaki - posiadają małe i krótkie skrzydła.Zwierzęta odżywiające się liśćmi:
wyjce - liście są podstawą ich wyżywienia, nie musza go szukać rano zaznaczają dźwiękami teren na którym będą żerować;
leniwce dwupalczaste i trójpalczaste - mistrzowie osiadłego trybu życia i wolnego poruszania się, mechanizm obronny przed drapieżnikami: długie, jasne, stale wilgotne włosy pokrywają się glonami, co powoduje ich zabarwienie na zielono; podobnie jak niektóre małpy mają w żołądku bakterie celulolityczne umożliwiające trawienie twardych włókien. Nietoperze: owocożerne, (drapieżne);
Małpy: większość przystosowana jest do poruszania się po drzewach, prawie wszystkie mają kończyny przednie dłuższe niż tylne, chwytne palce z przeciwstawnym kciukiem, silne ramiona, duże stopy pozwalające zachować równowagę. Małpy człekokształtne, od innych wyróżnia je brak ogona: Gibony, Orangutany, Goryle(największe ich samce maja wielkie kły, potrafią zachować się groźnie, ale na ogół są łagodne ), Szympansy. Wszystkie małpy, z wyjątkiem samców goryli, nocują na drzewach ze względu na bezpieczeństwo. Żyją również na drzewach, wysoko - odżywiające się liśćmi, w niższych partiach te, które mają bardziej urozmaiconą dietę np. makaki, kapucynki.
Ptaki:harpia wielka: tukany papugi -dzioborożce -gołębie -cudowronki -pokazy;bukietnica Lorysa czarnogłowa. Kondor królewski
Park Narodowy Sekwoi (Sequoia sempervivens): Góry Sierra Nevada w Kaliforni. Należały do zbiorowisk trzeciorzędowych. Wiek współcześnie żyjących - około 3 tyś. lat. Długowieczność zawdzięczają korze o grubości do 60cm, która chroni przed szkodnikami i chorobami, a wysoka zawartość taniny nadaje czerwoną barwę i dodatkowo chroni przed owadami i grzybami. Odporność na pożary. Czasem przewracają się na skutek silnej erozji gleby wokół korzeni (mają stosunkowy płytki system korzeniowy). Od 1890 roku Park Narodowy Sekwoi, 1940 rok połączony z doliną rzeki Kings, kanion o stromych zboczach. Większość drzew ma nazwy pochodzące od znanych postaci St. Zjednoczonych: Grant, Shermann, gen. Lee, gen. Pershing, jest też grupa drzew zwana senatem. Park Narodowy Virunga: Pod ochroną UNESCO od 1979 roku, ochrona lokalna od ponad 70 lat. Jeden z najbardziej znanych parków narodowych świata. Położony w paśmie górskim Mitumba w środkowej Afryce. Obszar tropikalny wysokogórski, na granicy klimatu równikowego wilgotnego z wiecznie zielonymi lasami na zachodzie i klimatu podrównikowego o zmiennej wilgotności z sawannami i lasami monsunowymi na wschodzie. Powierzchnia: 7900 km2 ; Wysokośc 798 - 5119m n.p.m. Podstawowa atrakcja turystyczna - goryle górskie, które można oglądać jedynie z przewodnikiem po uciążliwej wspinaczce przez wilgotny, często otoczony chmurami las górski do położony wysoko terenów zamieszkiwanych licznie przez te zwierzęta. Chronionych jest również wiele innych gatunków zwierząt: Słonie afrykańskie, nosorożce, bawoły, hipopotamy, okapi, gerezy białobrode(biało-czarne małpy). Dodatkową atrakcję stanowią stożki wulkaniczne, niektóre czynne do dziś np. Nyiragongo 3470m n.p.m. Zbocza wulkanów są często wykorzystywane pod uprawy ze względu na żyzne gleby wulkaniczne.Manú: Pod ochroną UNESCO od 1987 roku. Powierzchnia 15328 km2, wysokość 365 - 4000m n.p.m. Położenie 100kmN od Cuzco, wschodnie obrzeża i przedgórze Cordillera de Carabaya pogranicze Andów i Amazonii w Ameryce Pd. Jeden z najbogatszych w skarby natury rejonów Nowego Świata. Od początku lat siedemdziesiątych niemal co roku publikuje się uaktualnioną listę gatunków. Do tej pory stwierdzono: 850 gatunków ptaków (1/10 światowej awifauny), 100 gatunków nietoperzy, ok. 500000 stawonogów (owady, skorupiaki wije). Na 1 ha przypada 200 gat. drzew, na 5 km2 około 1000 gat. roślin kwiatowych. Suma opadów 2000mm rocznie, wyżej do 4000mm. Piętra roślinne: selva - wiecznie zielony, wilgotny las równikowy, na wys. 1200m n.p.m., przechodzi w górski wilgotny las równikowy, kajman czarny (do 5m dł); ceja - powyżej 2400m n.p.m. Ceja de la Montana, bujne, mgliste lasy, małpy: wełniaki szare i tamarina wąsata; puna - 3200-3800m n.p.m., powyżej górskiej granicy lasu; wysokogórska roślinność stepowa, kępy traw; na obszarach suchych kolczaste krzewy i roślinność kobircowa. Taruki (zajmujące niszę koziorożca alpejskiego), bardzo rzadkie.
Obszar do lat 70-tych XXw. zamieszkiwany jedynie przez 4 plemiona indiańskie, później odkrycie złóż ropy naftowej, budowa dróg, wyręby lasu. Park Narodowy Nahanni: Kraina mitów i tajemnic. Pod ochroną od 1978 roku. Pn. -zach. od Kanady, 30km od Nahanni Butte. Strefa borealnych lasów iglastych w klimacie umiarkowanym chłodnym o długich, mroźnych i suchych zimach i ciepłych latach. Powierzchnia 4766km2, Wysokość 180-264m n.p.m. Dojazd drogą powietrzną lub rzeką. Na małym terenie występują obok siebie pagórki, wąskie doliny, rozległe niziny z licznymi bagnami i jeziorami. Obecnie jest wiele ciekawych form geologicznych ukształtowanych działaniem wiatru, progów skalnych i wodospadów, które pokonuje rzeka Nahanni. Wodospad 100m wysokości - Virginia Falls. Obecnośc gorących źródeł powoduje powstawanie oaz klimatycznych o wyższej od otoczenia temp. i wilgotności powietrza. Tam pojawiają się ciepłolubne rośliny np. nawłoć, kroplik. Flora: 600 gat. roślin wyższych, gęste lasy świerkowe z udziałem topili i modrzewi; Na wyżej położonych terenach - tundra wysokogórska. Fauna: owce kanadyjskie, kozły śnieżne, łosie, jelenie wirgińskie, karibu, wilki, niedźwiedzie grizzly i baribale. STREFA ŚRÓDZIEMNOMORSKA
Klimat: Obszary z przymrozkami; wiosna/lato brakuje opadów wysoka temp.max opadów jesienią i zimą suma opadów 700mm
Roślinność: Makia- wtórna roślinność, najbardziej charakterystyczne zbiorowisko roślinne śródziemnomorskie; zarośla krzewiaste różnej wielkości, wysokie i bujne 2,3,4-metrowe, suche kolczaste krzewy o skórzastych liściach „twardolistne” o charak. kserotermicznym, w zależności od występowania n.p.m. różna jest wysokość, nad brzegiem jest wyższa w górach niższa;
Oliwka - charakterystyczna, symbol obszaru śródziemnomorskiego;
Rośliny użytkowe: (olejki eteryczne, przyprawy) rozmaryn, drzewo poziomkowe, lawenda, czystek(pół.Pirenejski na Pn), tymianek, owoce, drzewa-dęby(ostrolistny,omszony),sosna (pina), orzeszki, eukaliptusy, kasztan jadalny;
LASY BOREALNE IGLASTE:
Obejmują największy obszar na kuli ziemskiej, są w niewielkim stopniu zmienione przez człowieka.
Klimat: Umiarkowanie chłodny, wilgotny, krótki sezon wegetacyjny. Gleby bielicowe wykształcone na różnej skale macierzystej; Słaba aktywność organizmów glebotwórczych znaczna część położona na wiecznej zmarzlinie;
Tajgę tworzą 4 rodzaje drzew: sosna, świerk, jodła, modrzew;
Domieszki stanowią drobnolistne drzewa liściaste z rodzajów: brzoza, topola, olcha i wierzba; Tworzą one niższy poziom koron.
Podszyt: jałowiec pospolity, podrosty drzew;
Runo leśne: wrzosowate, gruszyczkowate, paprocie, mchy, porosty;
różnicowanie ekologiczne i geograficzne zależne od:
warunków glebowo -wodnych;
ostrości zim;struktury dominacyjnej drzewostanu (tajga jasna -ze względu na prześwietlenie: modrzew, sosna; i ciemna: jodła i świerk-daja mniej światła wew. lasu);TORFOWISKA:
niskie: korzystają z powierzchniowych wód gruntowych wód o wyraźnym ruchu poziomym, odczyn słabo kwaśny lub zasadowy, podłoże zasobne w sole mineralne, eutotroficzne;
wysokie: zasilane wodą z opadów atmosferycznych, odczyn kwaśny, podłoże oligotroficzne lub dystroficzne, ubogi skład florystyczny;
przejściowe: korzystają z wody z opadów atmosferycznych i z wód podziemnych, pośredni stan troficzny, roślinność charak
7