PRAWO DYPLOMATYCZNE I ETYKIETA ZACHOWAŃ
Prof. Dr hab. T. Gadkowski
Anna Bezgębluk
SUM semIII ADMINISTRACJA
Pod pojęciem dyplomacji rozumiemy oficjalną działalność państw uprawnionych organów realizujących cele i bieżące zadania polityki zagranicznej państwa zapewniających ochronę praw i interesów państwa i jego obywateli. Funkcje dyplomacji wychodzą poza zakres stosunków bilatarnych.
Przedstawicielstwo dyplomacji reprezentuje państwo wysyłające w organizacjach międzynarodowych na konferencje, utrzymuje kontakty różnego typu z dyplomatami. Funkcja ochronna polega na otoczeniu opieką i udzielaniu pomocy obywatelom swojego państwa, turystom, delegacjom...
Prowadzi rokowania i dialogi w różnych kwestiach, przeprowadzania rozmów sondażowych.
Natomiast funkcja informacyjna polega na możności pozyskiwania informacji poprzez kontakty osobiste, lekturę prasy, publikacje, audycje radiowe i TV, funkcja ta wymaga odróżniania pozorów od rzeczywistości, dokonywanie analizy a następnie syntezy informacji.
Poprzez dyplomację określa się oficjalną działalność uprzywilejowanych organów realizujących cele i bieżące zadania polityki państwa i jego obywateli.
Jest jednym z instrumentów polityki zagranicznej, ma szerokie zastosowanie, wywiera wpływ na kierunek i charakter stosunków w różnych dziedzinach w szerokim zakresie.
Dyplomacja to także zespół metod charakterystycznych dla tej działalności, zawieranie umów międzynarodowych.
Początkowo dyplomacja polegała na misjach doraźnych, które powoływano do konkretnych działań. Stała misja pod koniec średniowiecza, a w połowie XVIII w stały się już pojęciem i sposobem bardzo powszechnym. Rozważano sprawy wojny, pokoju, utrzymanie równowagi sił bezpieczeństwa, handlu. Współcześnie dyplomacja ma do uwzględnienia bardzo dużo elementów nie spotykanych wcześniej, duża ilość państw, problemów, nowych zagadnień, organizacji międzynarodowych, problem terroryzmu, katastrof.
Przedstawicielstwa konsularne nie sprawują funkcji przedstawicielskiej, a ich kompetencje są ograniczone do konkretnych dziedzin.
Prawo dyplomatyczne wychodzi przede wszystkim ze źródeł zwyczajowych. Najważniejsze umowy to regulamin wiedeński z 1815 r. dotyczący stopnia pierwszeństwa przedstawicieli dyplomatycznych, konwencja wiedeńska z 1961 r. o stosunkach dyplomatycznych.
W prawie dyplomatycznym istotne są pojęcia biernego i czynnego prawa legacji, które oznaczają uprawnienie do przyjmowania lub wysyłania przedstawicieli dyplomatycznych.
Wszystkie osoby zatrudnione w misji dyplomatycznej to członkowie misji, z szefem misji na czele. Pozostali są nazwani personelem misji, który z kolei dzieli się na personel dyplomatyczny, administracyjny, techniczny i personel służby misji. Wszyscy szefowie misji akredytowani w danym państwie tworzą korpus dyplomatyczny. NA jego czele stoi dziekan - szef misji najwyższej klasy, czyli ten który najdłużej pełni funkcję w danym państwie. Czasami dziekanem może być nuncjusz Stolicy Apostolskiej, co ma miejsce w Polsce.
Wybór członków misji należy do państwa wysyłającego, lecz państwo przyjmujące może sprzeciwić się mianowaniu pewnych osób na określone stanowiska. Szef misji musi najpierw uzyskać agrement od państwa wysyłającego lub przyjmującego, a dopiero wtedy uzyskuje od państwa wysyłającego tzw. Listy uwierzetelniające, które musi wręczyć głowie państwa przyjmującego.
Członkowie misji korzystają w państwie przyjmującym z wielu immunitetów i przywilejów, jak np. :
nietykalność osobista,
immunitet jurysdykcyjny w sprawach cywilnych, karnych i administracyjnych,
zwolnienie z obowiązku składania zeznań w charakterze świadka
immunitet podatkowy
immunitet celny
Oczywiście, zakres immunitetów jest różny w zależności od klasy członka misji.
W prawie konsularnym znacznie większą rolę odgrywają dwustronne umowy konsularne. Wszystkim państwom przysługuje bierne i czynne prawo konsulatu, czyli prawo przyjmowania i wysyłania przedstawicieli konsularnych. Bywa, że funkcje konsularne w państwie przyjmującym wykonuje placówka dyplomatyczna, choć nie jest to regułą. Jeśli w danym państwie jest więcej urzędów konsularnych, każdy z nich ma wyznaczony swój okręg konsularny.
Jak już było wspomniane, konsul nie reprezentuje kraju wysyłającego. Do jego funkcji należy m.in.:
czuwanie nad wykonywaniem umów międzynarodowych przez państwo przyjmujące,
działalność informacyjna i propagandowa,
uprawnienia w dziedzinie handlu
kultury, sportu, nauki, turystyki,
zadania specjalne,
funkcje dyplomatyczne wykonywane czasami w zastępstwie misji dyplomatycznej,
prowadzenie rejestru obywateli państwa wysyłającego zamieszkałych w okręgu konsularnym,
wydawanie paszportów, wiz i innych dokumentów podróży,
przyjmowanie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński,
sporządzanie aktów urodzenia, zgonów
przyjmowanie oświadczeń w sprawie wyboru, odzyskania, utraty obywatelstwa,
prowadzenie ewidencji wojskowej,
porozumiewanie się z obywatelami państwa wysyłającego aresztowanymi w państwie pobytu, doręczanie pism procesowych...
szerokie uprawnienia związane z żeglugą morską i powietrzną ( nadzór, kontrola, pomoc lekarska, dokumentacja itp.)
Istnieje także kategoria konsula honorowego, który może być także obywatelem państwa trzeciego lub państwa przyjmującego, a nie tylko wysyłającego. Nie pobiera z racji swojej funkcji żadnego uposażenia, więc może prowadzić w tym samym czasie własną działalność zarobkową.
Co jest ważne podkreślenia w odróżnieniu od dyplomaty, konsul podlega jurysdykcji i władzy państwa przyjmującego, z wyjątkiem swych czynności urzędowych. Poza tym konsul i pracownicy urzędu konsularnego posiadają wiele różnych immunitetów i przywilejów.
Państwo przyjmujące zgodnie z Konwencją Konsularną będzie udzielać wszelkich ułatwień potrzebnych do wypełniania funkcji przez urząd konsularny i podejmie właściwe kroki w tym celu, a także ułatwi członkom urzędu wypełnianie ich działalności urzędowej i korzystanie z ułatwień, przywilejów i immunitetów. Państwo przyjmujące ma obowiązek traktować urzędników konsularnych z należytym szacunkiem i podejmie odpowiednie kroki dla przeszkadzania wszelkim zamachom na ich osobę, wolność i godność.
Ma obowiązek ułatwienia uzyskania pomieszczeń niezbędnych dla urzędu konsularnego oraz mieszkań.
Pomieszczenia konsularne jak również rezydencja kierownika urzędu, a także mieszkania innych członków urzędu konsularnego, wolne są od wszelkich państwowych, terenowych lub komunalnych podatków i opłat, z wyjątkiem opłat pobieranych za świadczenie określonych usług.
Art. 15 Konwencji Konsularnej zapewnia nietykalność archiwów konsularnych.
Archiwa i dokumenty konsularne są nietykalne w każdym czasie i niezależnie od tego gdzie się znajdują.
Również zapewniona jest swoboda komunikowania się. Państwo przyjmujące dopuści i będzie ochraniać swobodę porozumiewania się urzędu konsularnego dla wszystkich celów urzędowych. Bez względu na to gdzie się znajduje, urząd konsularny może używać wszelkich odpowiednich środków łączności, włącznie z kurierami dyplomatycznymi lub konsulatami, bagażem dyplomatycznym lub konsularnym oraz korespondencją sporządzoną kodem lub szyfrem. Podsumowując korespondencja urzędowa urzędu konsularnego jest nietykalna.
Także bagaż konsularny nie podlega kontroli ani zatrzymaniu.
Immunitet od jurysdykcji.
Urzędnicy konsularni i członkowie ich rodzin, pozostający z nimi we wspólnocie domowej, korzystają z immunitetu od jurysdykcji karnej, cywilnej, administracyjnej Państwa przyjmującego ( w odniesieniu do czynności dokonywanych w zakresie ich obowiązków służbowych, spełnianych dla celów urzędu konsularnego).
Członkowie urzędu konsularnego mogą być wezwani do składania zeznań w charakterze świadków przed sądami lub innymi właściwymi organami Państwa przyjmującego. Jeżeli występuje sytuacja w której urzędnik konsularny odmawia złożenia zeznań, nie można wobec niego stosować żadnego środka przymusu ani sankcji. Postanowienia art.18 stosuje się odpowiednio do członków rodzin członków urzędu konsularnego pozostających z nimi we wspólnocie domowej.