.
834-30-49 - telefon w razie wątpliwości.
Myśli psychologiczne pojawiły się, gdy psychologia wyodrębniła się instytucjonalnie. Było to na przełomie wieków - XIX / XX. Myśl ta przez pierwsze dziesięciolecia nie zmieniała się w psychologii. Nawet, gdy coś zmieniło się instytucjonalnie, to teoria pozostawała taka sama.
Umownie przyjmuje się, że datą powstania psychologii instytucjonalnej jest 1879 r. - założenie pierwszego laboratorium psychologicznego. Na samym początku wyodrębnienia się psychologii, zajmowali się nią przedstawiciele różnych dyscyplin wiedzy, gdyż wykształcenie, jakie wtedy dawano było bardzo ogólne, przystosowujące młodych ludzi do życia, a nie ukierunkowujące ich w określonej dziedzinie nauki.
Psychologia rozwijała się w określony sposób dzięki:
odkryciom z poza psychologii
sytuacji cywilizacyjnej
Sytuacja cywilizacyjna XIX w.
1801 r. - fizyk i lekarz angielski - [Tomas Wianch] - odkrył podstawy widzenia barwnego;
Ustalił, że są 3 rodzaje komórek wrażliwych na odrębne fragmenty. Odkrył, że światło jest falą poprzeczną.
1802 r. - stworzono pierwszą fotografię
1803 r. - skonstruowano pierwszy statek parowy
1805 r. - odkryto, że to Ziemia wiruje wokół Słońca
1807 r. - rozróżniono związki organiczne i nieorganiczne
1809 r. - odbyła się pierwsza podróż po oceanie statkiem parowym
1810 r. - stworzono teorię zwaną: ?? frerologią ??, którą stworzył [Gal] - jednak nie jest to teoria naukowa, lecz gdyby nie powstała, to nie pojawiłoby się wiele późniejszych teorii czysto naukowych;
Teoria ta twierdziła, że:
Istnieje zależność między kształtem czaszy a zdolnościami, właściwościami psychicznymi.
1813 r. - ustalono specyfikę halucynacji związanych z przewlekłym alkoholizmem - z psychozą alkoholową
1814 r. - produkcja żywności w puszkach
1816 r. - odkryto stetoskop
1818 r. - [Chearles Ber] rozróżnił nerwy ruchowe i czuciowe - kręgowe; początki rozumienia funkcjonowania układu nerwowego;
1819 r. - odkryto szczątki pterodaktyla - początek badań nad zmiennością gatunków
1823 r. - konstrukcja pierwszego elektromagnesu; odkrycie szczątek mamuta
1834 r. - niemiecki uczony próbuje wyodrębnić psychologię jako osobną naukę
Wcześniej [Bolt] uważał, że psychologia jest to taka nauka, która powinna być oparta na doświadczeniu, ale częściowo także na metafizyce (filozofia) i częściowo na eksperymentach. Uważał, że powinna to być nauka o duszy człowieka - psychice.
1841 r. - w Anglii powstało pierwsze Towarzystwo Psychiatryczne
1843 r. - Angielska Izba Lordów ustaliła, że osoby chore umysłowo nie ponoszą pełnej odpowiedzialności za czyny, które popełniły
1954 r. - w/w zasada została wpisana do Kodeksu Karnego - dopiero wtedy zaczęto ją stosować i uznawać
1859 r. - stosowana terapię wodną w leczeniu chorób psychicznych, stosowano ją do pierwszej połowy XX w. czyli do odkrycia środków antydepresyjnych
1860 r. - odkryto karabin maszynowy
1861 r. - ustalono, zgodnie z kryteriami naukowymi, że pewne obszary mózgu powiązane są z posługiwaniem się mową, językiem; odkryto motoryczny ośrodek mowy;
1865 r. - wynalezienie zamka Yale, a także urządzenie sprężające, do wytwarzania lodu;
1869 r. - przekopano kanał Sueski oraz zaczęto wytwarzać margarynę;
1874 r. - odkryto i opisano zjawisko masochizmu; w Wielkiej Brytanii pozwolono kobietom w trybie normalnym uczęszczać na studia, bez specjalnych zezwoleń;
1875 r. - wynaleziono telefon; [Stuard Mill] odkrył wadium przeżyć z dzieciństwa dla rozwoju psychicznego; pojawiła się pierwsza czekolada na rynku;
1877 r. - odkryto księżyce Marsa; [Farkłow] zaczął badać odruchy warunkowe u psów;
1879 r. - urodził się Albert Einstein; skonstruowano pierwszą żarówkę próżniową; założono pierwsze laboratorium psychologiczne; odkryto szczątki neandertalczyka i jego narzędzia - ustalono, że był przodkiem człowieka; odkryto chemiczne substytuty cukru i zaczęto je produkować - sacharyna; powstała teoria pochodzenia Księżyca; odkryto bakterie, które powodują choroby weneryczne;
1880 r. - powstała teoria emocji, uczuć - [Jamesa Langego], która mówi, że najpierw pojawiają się zmiany fizjologiczne, w narządach wewnętrznych, które rejestrowane są przez receptory i dopiero później pojawiają się emocje; opisano przypadek Wielkiej Anny - przypadek histerii, opisał to [Brer] - nauczyciel [Frojda];
W XIX w. pojawiły się teorie, które są do dziś podtrzymywane lub które mogły by być podtrzymywane do dziś. Jest to też okres wspaniałych odkryć technicznych. Jednak istniało zacofanie nauk społecznych. Tak więc psychologia powstawała w atmosferze dysproporcji wiedzy humanistycznej i przyrodniczej.
Mimo, że na początku z filozofii wyodrębniły się takie nauki jak:
chemia
fizyka
nauka o przyrodzie, środowisku
to dopiero pod koniec XIX w. zaczęły wyodrębniać się nauki humanistyczne.
W tym właśnie czasie psychologia zaczęła wyodrębniać się, zaczęto podejmować działania o jej instytucjonalne wyodrębnienie. Filozofowie, inżynierowie, naukowcy zaczęli zastanawiać się jak mają pozyskać widzę psychologiczną, czy tak jak w filozofii, czy antropologii? Nie wiedziano, który ze sposobów pozyskiwania wiedzy należało w tym przypadku przyjąć.
Humaniści musieli podjąć decyzję na czym mają wzorować się tworząc teorie i sprawdzając je.
Mogli wziąć przykład z nauk przyrodniczych (fizyka, fizjologia)
Kreowano różne programy w ramach filozofii - zaczęto nazywać je metodologią;
Ad. 1.
Metodę tę w znacznej części wybrała psychologia. Metodę tę określa się mianem POZYTYWIZMU.
POZYTYWIZM - kierunek filozoficzny, który wyodrębnił się z empiryzmu
[August Conte] żył i tworzył w XIX w. - chciał on poprawić teorie empiryzmu, gdyż wnioski, do których dochodzili niektórzy przedstawiciele tego kierunku były sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem.
[Berklej] - empirysta stwierdził, że nie można mieć pewności czy istnieje zewnętrzny świat.
[Daved Hjun] - filozof, który doszedł do wniosku, że w sposób nie uprawniony zakłada się, że istnieją związki przyczynowo - skutkowe. A tak naprawdę znane nam są jedynie następstwa zdarzeń, przecież nie doświadczamy związków przyczynowych, jedynie następstwo zdarzeń.
[August Conte] założył sobie, że będzie tworzył tzw. filozofię pozytywną, a nie destruktywną. Zdaniem Conte'a filozofia ta powinna mieć następujące cechy:
powinna zajmować się przedmiotami rzeczywistymi
jej zadaniem jest polepszanie życia
ma ustalać wiedzę pewną
ma zajmować się kwestiami ścisłymi, dobrze zdefiniowanymi, nie budzącymi żadnych wątpliwości
nie powinna ograniczać się do krytyki
[Augusta Conte'a] uważa się także za ojca socjologii.
Conte miał wizję historycznego rozwoju społeczeństwa, stwierdził, że:
Ludzkość rozwijając się przechodziła przez 3 fazy:
faza mitologiczna - sposób wyjaśniania zjawisk miały charakter mitów, które były wymyślane i przekazywane z pokolenia na pokolenie tradycją ustną - jest to faza rozwoju ludzkości
faza metafizyczna - filozofia już rozwinęła się; była to tzw. wiedza spekulatywna, oparta na pewnych domniemaniach, wyobrażeniach
faza pozytywna - wiedza oparta na kryteriach
Zadania każdej z nauk:
rejestracja faktów
przewidywanie pewnych rzeczy
Klasyfikacja nauk dokonana przez [Augusta Conte'a]:
nauki abstrakcyjne - można jest formalizować, np. fizyka, chemia
nauki konkretne - zajmują się konkretnymi faktami, np. mineralogia, historia
Klasyfikacja nauk związana z hierarchią (wartościowanie nauk):
matematyka - nauka ta zajmuje się opisem wszystkiego
astrologia - zajmuje się wszystkimi ciałami materialnymi
fizyka i chemia - zajmują się ciałami ziemskimi
biologia i socjologia - zajmują się ciałami ożywionymi
Ad. 2.
Program uprawiania nauk humanistycznych (także psychologii):
[Dilthey] - filozof - wypracował program, którego założeniem było to, że:
nie można uprawiać humanistyki, tak jak uprawia się przyrodoznawstwo;
[Dilthey] po części zajmował się psychologią, w której w tych czasach dominował asocjacjonizm. Uważał, ze nie można atomistycznie wyjaśnić zjawisk psychicznych, a raczej holistycznie. Uprawiał taką dyscyplinę, którą później nazwano psychologią życia.
Krytykował także różne założenia - te rzeczy, które przyjmował empiryzm. Twierdził, że absurdalną rzeczą jest wiara w to, że świat zewnętrzny istnieje.
[Dilthey] uważał, ze nie istnieje czyste poznanie świata, gdyż zawsze wmieszane są w to doznania, przeżycia emocjonalne - nie da się tego rozdzielić.
Różnice pomiędzy sposobem badania i poznawania wiedzy humanistycznej a przyrodniczej:
[Dilthey] mówił, że:
przyrodę wyjaśnia się, a życie duchowe (wszystkie zjawiska, które badają nauki humanistyczne), trzeba rozumieć.
WYJAŚNIANIE - należy tworzyć teorie, twierdzenia, które mówią dlaczego dana rzecz lub zjawisko zachodzi - należy tworzyć związki przyczynowo - skutkowe; należy tworzyć prawa ogólne, uprawiać naukę w sposób nowotetyczny - taki, który dąży do ustalenia wiedzy ogólnej, np. zasady dynamiki Newtona
ROZUMIENIE - hermedełtyka - dziedzina filozoficzna; jednym z jej ostatnich przedstawicieli był [Gadabar];
Hermedełtyka pojawiła się w czasach reformacji, gdy ludzie zaczęli czytać Pismo Święte i starali się je zrozumieć, nie przyjmowali jego wykładni, proponowanej przez Kościół. Zaczęto poszukiwać prawidłowej interpretacji Pisma Świętego. Metoda ta polegała na tym, że wybrany fragment należy zinterpretować w szerszym kontekście. Należy porównywać fragmenty z całością. Zostało to nazwane kołem hermerektycznym, gdyż od każdego zrozumianego fragmentu można było odnosić się w kolejnym niezrozumiałym fragmencie.
Z tego wynika, ze rozumienie zjawisk humanistycznych różni się od rozumienia zjawisk przyrodniczych, że proces rozumienia człowiek jest nigdy nie zakończony. Zawsze można zrozumieć lepiej to, co zrobił człowiek, np. Hamleta za każdym razem można rozumieć inaczej.
Metodę tę stosował [Froyd]. Zarzuca mu się to, że opierał swoją teorię na pojedynczych przypadkach. Jednak należy to rozumieć, w ten sposób, że chodziło mu o poznanie danego, konkretnego człowieka.
ROZUMIENIE - jest to interpretacja pewnych fragmentów wytworów, czynności (wszystkiego, co jest związane z człowiekiem) w ogólnym kontekście lub w wielu kontekstach.
Psychologowie uważali, że wzorem uprawniania nauki może być fizjologia, fizyka.
Zaczęto opierać psychologię na eksperymentach, tak jak w naukach przyrodniczych. Zaczęto dążyć do tworzenia takiej wiedzy, aby jej rezultaty były bardzo zbliżone do osiągnięć nauk przyrodniczych.
Psychologów inspirowały:
badania i pomysły, które były utworzone wcześniej w przyrodoznawczy sposób
Wzorem dla psychologów stała się nauka eksperymentalna, o charakterze nomotetycznym (dąży do poznania i wyjaśnienia nie pojedynczych przypadków, tylko dąży do poznania i sformułowania praw ogólnych), np. można stwierdzić, że większość ludzi w danej sytuacji zachowa się podobnie.
Historia Myśli Psychologicznej Wykł. 1 prof. Boryk 2002.10.06
- 6 -