Niezmysłowe nerwy czaszkowe.
Nerwy mięśni gałkoruchowych.
Nerwy łuków skrzelowych.
Nerwy mięśni języka.
Ad 1.
Wyróżnia się 3 nerwy gałkoruchowe tj.: n. III - okoruchowy; n. IV - bloczkowy; n. VI - odwodzący.
Wszystkie nerwy zawierają włókna ruchowe, a poza tym n. III zawiera włókna przywspółczulne.
Nerw III zaopatruje ruchowo 5 mięśni:
dźwigacz powieki górnej;
m. skośny dolny;
trzy mm. proste: górny; dolny i przyśrodkowy.
Włókna parasympatyczne, które w zwoju rzęskowym przełączają się na poza zwojowe, zaopatrują 2 mm. gładkie tj. zwieracza źrenicy i m. rzęskowy.
Pozostałe dwa nerwy tj. IV i VI zaopatrują po jednym mięśniu tj.:
n. IV - unerwia m. skośny górny;
n. VI - m. prosty boczny.
Te dwa nn. są najważniejszymi nn. gałko ruchowymi.
Ad 2.
Do nerwów łuków skrzelowych zalicza się 5 nerwów tj.:
n. V - trójdzielny jest nerwem I łuku skrzelowego;
n. VII z VIIA - twarzowy i pośredni są nerwami drugiego łuku skrzelowego;
n. IX - językowo-gardłowy jest nerwem trzeciego łuku skrzelowego;
n. X - błędny oraz n. XI - dodatkowy są nerwami czwartego i pozostałych łuków skrzelowych.
Nerw VII (n. facialis) jest wyłącznie n. ruchowym przebiega przez kanał n. twarzowego opuszczając czaszkę w otworze rylcowo - sutkowym. W obrębie kanału oddaje on n. strzemiączkowy dla m. strzemiączkowego. Tuż po wyjściu z czaszki oddaje n. uszny tylny dla mm. małżowiny usznej i m. potylicznego. Poczym przeszywa pousznice, ale jej nie unerwia i rozgałęzia się wachlarzowato na twarzy tworząc tzw. gęsią stopę większą, która unerwia wszystkie mm. mimiczne twarzy, a są to gałęzie:
gałęzie skroniowe;
gg. jarzmowe;
gg. policzkowe;
g. trzewna żuchwy;
g. szyi.
Zatem wszystkie mm. twarzy obsługują tylko dwa nerwy tj.: n. twarzowy - mm. wyrazowe oraz n. żuchwowy - mm. żuciowe.
Nerw VIIa (n. intermedius) zawiera włókna przywspółczulne, czyli wydzielnicze i włókna smakowe (czuciowe). Jego gałęzią jest n. skalisty większy, odgałęzia się od zwoju kolanka, przebiega po pow. przedniej piramidy, dostaje się na podstawę czaszki i przez kanał skrzydłowy dochodzi do dołu skrzydłowo-podniebiennego tworząc korzeń parasympatyczny zwoju skrzydłowo-podniebiennego. Po przełączeniu się w tym zwoju włókna pozazwojowe zaopatrują gruczoły nosowe i podniebienne oraz gruczoł łzowy.
Struna bębenkowa po odłączeniu się n. skalistego większego dalej podąża w kanale n. twarzowego i tuż nad otworem rylcowo-sutkowym odchyla się ku przodowi, przebiega w jamie bębenkowej między rękojeścią młoteczka a odnogą długą kowadełka wychodzi na zew. Przez szczelinę skalisto-bębenkową zaraz dołącza od tyłu do n. językowego (b. cienkie włókno) zawiera ona zstępujące włókna parasympatyczne i wstępujące włókna czuciowe.
Włókna parasympatyczne są korzeniem parasympatycznym zwoju podżuchwowego a przełączeniu się w nim zaopatrują dwie ślinianki tj. podżuchwową i podjęzykową.
Włókna smakowe rozpoczynają się na 2/3 przednich języka w brodawkach grzybowatych przebiegając tranzytem przez zwój podżuchwowy, z przełączając się w zwoju kolanka na włókna poza zwojowe.
Nerw IX (n. glossopharyngeus) zawiera włókna ruchowe, czuciowe i parasympatyczne. Wychodzi on z czaszki przez otwór żyły szyjnej, a następnie przebiega w przestrzeni przygardłowej. Ma on dwa zwoje, górny - czuciowy i dolny - parasympatyczny. Na wysokości zwoju...........odłączają się od niego wszystkie włókna parasympatyczne, które przebiegają w tzw. zespoleniu Jacobsona, najpierw jako n. bębenkowy w jamie bębenkowej na pow. przedniej piramidy zmieniając nazwę na n. skalisty mniejszy, który dostaje się na podstawę czaszki do dołu podskroniowego, gdzie jest korzeniem parasympatycznym zwoju usznego.
Włókna pozazwojowe zaopatrują przyusznicę; m. zwieracz górny gardła i m. rylcowo-gardłowy.
Włókna czucia powierzchownego błonę śluzowa cz. górnej gardła, a włókna smakowe liściaste i okolne w 1/3 tylnej cz. języka. Jest nerwem mieszanym międzyukładowo.
Nerw X (n.vagus) jest najdłuższym n. czaszkowym, gdyż zstępuje aż do miednicy. Błądzi on po wielu cz. ciała z wyjątkiem kończyn.
Opuszcza czaszkę przez otwór żyły szyjne ma również dwa zwoje tj. górny - czuciowy; dolny - parasympatyczny. Jeszcze w jamie czaszki oddaje on gałąź oponową do opony twardej, a tuz po wyjściu oddaje gałąź uszną, która jest jedyna gałęzią skórną n. błędnego, przebiega w kanaliku sutkowym i zaopatruje błonę bębenkową.
Włókna ruchowe jako gałęzie gardłowe zaopatrują zwieracz środkowy i dolny gardła, a nn. krtaniowe zwieracz górny i wsteczny, z którego powstaje n. krtaniowy dolny zaopatrujący wszystkie mm. krtani.
Pozostałe włókna, tj. czuciowe i parasympatyczne przebiegają na szyi; klatce piersiowej; brzuchu i miednicy - zasilają dwa wielkie sploty autonomiczne, tj. sercowy i trzewny.
Nerw XI (n. accesorius) to wyosobniona w rozwoju filogenetycznym cz. n. błędnego i jego korzenie czaszkowe zaczynają się w jądrze dwuznacznym, a korzenie rdzeniowe w rdzeniu kręgowym, po ich złączeniu się powstaje pień, który dzieli się na gałąź wew. i zew.;
gałąź wew., która prowadzi korzenie czaszkowe dołącza do n. błędnego;
gałąź zew. wraz ze splotem szyjnym zaopatruje dwa mm. tj. m. czworoboczny i m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy.
(te dwa mm. to jedyne, które mają podwójne unerwienie tj. czaszkowe i rdzeniowe).
Ad 3.
Jedynym n. mm. języka jest n. podjęzykowy, wywodzi się on wprawdzie z odcinka szyjnego rdzenia kręgowego, ale migruje do czaszki. Po wyjściu z czaszki przez kanał n. podjęzykowego przebiega wspólnie z pętlą szyjną, ale nie wymienia z nią włókien oddziela się od niej i zaopatruje wszystkie mm. języka.
1
Wykład XVIII - 15.03.01