Bank centralny jako instytucja polityki gospodarczej

Spis treści:

Rozdział 1. Historia bankowości centralnej w Polsce i transformacja polityczno-gospodarcza.

Rozdział 2. Funkcje banku centralnego - kredytodawca ostatniej szansy.

Rozdział 3. Stopy procentowe.

Rozdział 4. Operacje otwartego rynku.

Rozdział 5. Wyznaczanie poziomu rezerwy obowiązkowej.

Rozdział 6. Operacje depozytowo-kredytowe.

Rozdział 7. Rezerwa obowiązkowa.

Rozdział 8. Narodowy Bank Polski jako bank centralny w naszym kraju.

Rozdział 9. Bibliografia.

Historia bankowości centralnej w Polsce i transformacja polityczno-gospodarcza

Dyskusja nad potrzebą uporządkowania spraw monetarnych i skarbowych oraz powołania banku narodowego pojawiła się w Polsce w II połowie XVIII wieku. Upadek państwa u schyłku tego stulecia uczynił ją bezprzedmiotową. Idea utworzenia banku emisyjnego powróciła w Królestwie polskim po wojnach napoleońskich i Kongresie Wiedeńskim. 29 stycznia 1828 r. został wydany dekret królewski Mikołaja I, powołujący Bank Polski. Bankowi podlegała mennica. Pierwsze banknoty banku polskiego pojawiły się w obiegu w 1830 r.

Wybuch powstania listopadowego, a potem przegrana wojna z Rosją zmieniły sytuację polityczną

i doprowadziły do likwidacji autonomii Królestwa, co oznaczało również stopniowe pozbawianie Banku Polskiego atrybutów banku centralnego. W 1832 r. odebrano mu mennicę.

W 1842 r. wprowadzono do obiegu (oprócz złotego) ruble i kopiejki, a bilety Banku opatrzono dodatkowym napisem w języku rosyjskim. W 1860 r. powstał rosyjski Bank Państwowy. W 10 lat później Bankowi Polskiemu odebrano przywilej emisyjny i w 1885 r. przekształcono go w kantor rosyjskiego Banku Państwa. Po wybuchu I wojny światowej Królestwo Polskie znalazło się pod okupacją niemiecką i austriacką. Rozporządzeniem gubernatora z 9 grudnia 1916 r. powołano Polską Krajową Kasę Pożyczkową, nową instytucję emisyjną. Walutą przez nią emitowaną była marka polska.

11 stycznia 1924 r. została wydana ustawa „O naprawie skarbu państwa i reformie walutowej”, przewidująca m.in. wprowadzenie nowego systemu pieniężnego opartego „na złocie” i powołanie do życia banku emisyjnego na mocy specjalnego statutu jako banku akcyjnego z udziałem państwa. 28 kwietnia 1924 r. Bank Polski S.A. rozpoczął działalność. We wrześniu 1939 r. władze banku ewakuowały się do Rumunii, a stamtąd do Francji i dalej do Londynu.

W 1944 r. na terenach wyzwalanych przez Armię Czerwoną spod okupacji niemieckiej Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, znajdujący się w orbicie wpływów moskiewskich, zamierzał powołać własną instytucję emisyjną niezależną od Banku Polskiego S.A., związanego z rządem RP w Londynie. PKWN został wkrótce przekształcony w Rząd Tymczasowy RP z siedzibą w Lublinie. Rząd ten utworzył dekretem z 15 stycznia 1945 r. bank państwowy - Narodowy Bank Polski, wyposażając go w monopol emisji nowej waluty-złotego.

Od czasu swego powstania bank był uzależniony od resortu finansów, rządu i ośrodka decyzyjnego, którym było kierownictwo partii komunistycznej. Na czele jego stał prezes pochodzący z nominacji władz państwowych.

NBP odegrał dużą rolę w procesie odbudowy gospodarczej państwa i integracji ziem zachodnich. Zadaniem banku było w początkowym okresie regulowanie emisji i uruchomienie kredytów na odbudowę gospodarki.

Od 1946 r. rozpoczął on w coraz szerszej skali bezpośrednie finansowanie przemysłu, zgodnie z państwowymi planami gospodarczo-finansowymi. W kolejnych latach stawał się centralą finansową, określającą działalność całego systemu kredytowego na podstawie planowania kredytowego, będącego pochodną planowania rzeczowego.

W latach 1946-1947 funkcjonował w gospodarce wielosektorowej w systemie przejściowym między gospodarką rynkową i planową. Zmiana ustroju gospodarczego od 1948 r. Pociągnęła za sobą zmianę roli NBP, który przekształcił się w bank obsługujący finansowanie gospodarki kierowanej centralnie. W tej postaci funkcjonował przez blisko 40 lat, tj. do czasu rozpoczęcia transformacji polityczno-gospodarczej w latach 1989 - 1990.

W 1989 r. rozpoczęto w Polsce budowę podstaw gospodarki rynkowej. W takiej gospodarce rola pieniądza, a także systemu bankowego jest zasadniczo inna, niż to było w systemie gospodarki centralnie kierowanej. Pieniądz odgrywa aktywną rolę, decyzje rzeczowe są zazwyczaj pochodną sytuacji finansowej podmiotów gospodarczych. Inna jest również struktura systemu bankowego. W końcu lat 80. Rozpoczęto budowę tzw. dwuszczeblowego systemu bankowego, tzn. składającego się: z jednej strony z banku centralnego, a z drugiej sieci banków komercyjnych. Ustawy wprowadzające dwuszczeblowy system bankowy weszły w życie na początku 1989r. W takim systemie typowym dla gospodarek rynkowych, bank centralny jest podmiotem regulującym obieg pieniądza, zapewniającym stabilność systemu finansowego oraz świadczącym usługi pozwalające na sprawne funkcjonowanie banków. Tym samym bank centralny pełni funkcje makroekonomiczne i o charakterze systemowym. Nie uczestniczy natomiast w bezpośrednim świadczeniu usług na rzecz podmiotów niefinansowych. Tymi ostatnimi zadaniami zajmują się banki komercyjne.

Funkcje banku centralnego - kredytodawca ostatniej szansy

Bank centralny jest bankiem państwa - świadczy usługi bankowe instytucjom rządowym, w tym między innymi prowadzi rachunek Ministerstwa Finansów. Zajmuje się ponadto emisją pieniądza (funkcja banku emisyjnego), jest też "bankiem banków" - świadczy usługi na rzecz innych banków (przyjmuje ich depozyty, udziela kredytów, jest stabilizatorem systemu bankowego).

Reasumując, w rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa kluczową rolę. Pełni on trzy podstawowe funkcje jako:

• Centralny bank państwa - Narodowy Bank Polski prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

• Bank emisyjny - Bank centralny zajmuje się - w imieniu państwa - emisją pieniądza.
  Bank centralny jest jedyną instytucją, uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych danego państwa. Określa przy tym nie tylko wielkość emisji, ale też podejmuje decyzje o wprowadzeniu pieniądza do obiegu. Bank emisyjny decyduje również o ilości pieniądza, znajdującej się w obiegu - w celu oddziaływania na tę wielkość używa własnych instrumentów: m. in. stóp procentowych i operacji otwartego rynku.

• Bank banków - Bank centralny świadczy usługi bankowe na rzecz innych banków: przyjmuje ich depozyty oraz udziela kredytów. Jedną z ważnych funkcji banku centralnego jest dostarczanie gotówki bankom komercyjnym oraz prowadzenie rozliczeń międzybankowych. Istotne jest również, że bank centralny jest dla banków handlowych „pożyczkodawcą ostatniej instancji”. Oznacza to, że w razie potrzeby banki komercyjne mogą uzyskać kredyt w banku centralnym (jest to element ochraniający system bankowy przed utratą płynności). Bank centralny jest więc stabilizatorem systemu bankowego, a jednym z jego zadań jest zapewnienie jak największego bezpieczeństwa rynku pieniężnego.

Oprócz wspomnianych wyżej podstawowych funkcji, w nowoczesnej gospodarce bank centralny spełnia szereg istotnych funkcji stabilizujących i kontrolnych.

Bank centralny posiada kilka instrumentów, za pomocą których może oddziaływać na rynek. Są to: stopy procentowe (wyznaczające poziom oprocentowania na rynku), operacje otwartego rynku (interwencyjny zakup lub sprzedaż papierów wartościowych), wyznaczanie poziomu rezerwy obowiązkowej (stabilizacja systemu bankowego) oraz operacje depozytowo - kredytowe (przyjmowanie depozytów od banków i udzielanie im kredytów).
W Polsce funkcje banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski. Jego pracami kieruje prezes, a podstawowe organy to Zarząd NBP i Rada Polityki Pieniężnej.

Stopy procentowe

Najważniejsze stopy procentowe są określane przez bank centralny w Polsce i są to:

• Stopa lombardowa - podstawowa stopa procentowa banku centralnego, stopa maksymalna. Według stopy lombardowej bank centralny udziela krótkookresowego kredytu bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Stopa lombardowa określa krańcowy koszt pozyskania pieniądza na rynku przez banki komercyjne.

• Stopa interwencyjna - według niej przeprowadzane są operacje otwartego rynku, przy czym stopa ta określa minimalne oprocentowanie tych operacji. Stopa interwencyjna wpływa na oprocentowanie pożyczek międzybankowych, depozytów i kredytów dla klientów, jak również na rentowność skarbowych papierów wartościowych; pokazuje, ile banki zarabiają na środkach, ulokowanych w banku centralnym.

• Stopa redyskontowa - według tej stopy bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych. Inaczej rzecz ujmując, jest to stopa procentowa, która jest stosowana w przypadku redyskonta przez bank centralny papierów wartościowych (w tym weksli), zdyskontowanych wcześniej przez banki komercyjne. Banki komercyjne sprzedają wówczas bankowi centralnemu krótkookresowe papiery wartościowe, odkupione wcześniej od swoich klientów, cenę tej operacji określa właśnie stopa redyskontowa.

• Stopa depozytowa - określająca oprocentowanie jednodniowych depozytów, składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Lokaty takie mają na celu zagospodarowywanie nadwyżek, jakimi dysponują od czasu do czasu banki komercyjne.

Podnosząc stopy procentowe, bank centralny zaostrza politykę pieniężną. Podniesienie stóp procentowych banku centralnego wywołuje podwyżkę oprocentowania w bankach komercyjnych; kredyty stają się wówczas droższe, ale i z drugiej strony wzrasta oprocentowanie depozytów. Oznacza to, że (przynajmniej teoretycznie) klienci banków mniej chętnie będą zaciągać kredyty, za to chętniej będą lokowali swoje pieniądze na wyżej oprocentowanych lokatach.

Obniżenie stóp procentowych ma dokładnie odwrotny skutek. W ślad za bankiem centralnym banki handlowe obniżają oprocentowanie, co zachęca klientów do zaciągania większej liczby kredytów, czyniąc równocześnie depozyty mniej atrakcyjnymi (niższe odsetki).

Operacje otwartego rynku

Operacje otwartego rynku są interwencjami banku centralnego, który kupuje lub sprzedaje papiery wartościowe, regulując tym samym ilość pieniądza w obiegu.

Bank centralny jest inicjatorem operacji otwartego rynku - są to transakcje, przeprowadzane z bankami komercyjnymi. Minimalną rentowność operacji otwartego rynku określa tak zwana

stopa referencyjna.

Celem operacji otwartego rynku jest regulacja krótkoterminowych stóp procentowych - dzięki tym operacjom bank centralny wpływa na ilość pieniądza, znajdującego się w obiegu.

Operacje otwartego rynku dzielimy na warunkowe i bezwarunkowe:

• Operacje bezwarunkowe to po prostu kupno lub sprzedaż przez bank centralny papierów wartościowych. Jeśli bank centralny skupuje papiery wartościowe, dostarcza jednocześnie na rynek gotówkę. Jeśli natomiast bank centralny ocenia, że na rynku jest zbyt dużo gotówki, może sprzedawać papiery wartościowe, absorbując (pochłaniając) w ten sposób nadmiar pieniędzy z rynku.

• Nieco bardziej skomplikowane, ale i częściej stosowane, są operacje warunkowe. Jeśli w ramach operacji warunkowej bank centralny kupuje papiery wartościowe (tzw. repo), zobowiązuje jednocześnie sprzedawcę - bank komercyjny - do odkupienia tych samych papierów wartościowych, w określonym terminie i po określonej cenie. Podobnie wygląda transakcja warunkowej sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny (tzw. reverse repo) - bank centralny zobowiązuje tu kupującego (bank komercyjny) do odsprzedaży tych samych walorów w określonym terminie i po określonej cenie.

Warto zaznaczyć, że warunkowy zakup papierów wartościowych przez bank centralny jest po prostu kredytem, udzielonym bankowi komercyjnemu. I odwrotnie: warunkowa sprzedaż jest de facto lokatą, złożoną przez bank komercyjny w banku centralnym.

Wyznaczanie poziomu rezerwy obowiązkowej

Rezerwa obowiązkowa to pieniądze, które banki komercyjne muszą utrzymywać na rachunkach banku centralnego. Rezerwa ma przede wszystkim za zadanie stabilizację systemu bankowego.

Bank centralny nakazuje bankom komercyjnym utrzymywanie tak zwanej rezerwy obowiązkowej. Są to pieniądze, które bank komercyjny musi utrzymywać na rachunku banku centralnego - wysokość rezerwy zależy od ilości środków, jakimi dysponuje dany bank.
Rezerwa obowiązkowa ma na celu stabilizację systemu bankowego, jej głównym zadaniem jest łagodzenie skutków ewentualnych wahań płynności w sektorze.

Za pomocą zmiany wysokości rezerwy obowiązkowej bank centralny może oddziaływać na rynek finansowy. Podniesienie stopy wymaganych rezerw oznacza ściągnięcie z rynku dodatkowych pieniędzy.

Operacje depozytowo - kredytowe

Bank centralny prowadzi również na rynku operacje depozytowo - kredytowe, przyjmując depozyty od innych banków lub udzielając im kredytów.

Operacje depozytowo - kredytowe mają przede wszystkim na celu łagodzenie ewentualnych wahań poziomu krótkoterminowych stóp procentowych, wywołanych operacjami otwartego rynku.
Różnica pomiędzy operacjami otwartego rynku a operacjami depozytowo - kredytowymi polega na tym, że te pierwsze są inicjowane przez bank centralny, drugie natomiast są przeprowadzane z inicjatywy banków komercyjnych. Operacje te są jednak przeprowadzane

na warunkach, które określa bank centralny.
Bank komercyjny może zwrócić się do banku centralnego z prośbą o krótkoterminowy kredyt, w takim przypadku otrzymuje go, a cena jest wyznaczana na podstawie aktualnej stopy lombardowej. Z drugiej strony bank komercyjny może też złożyć w banku centralnym depozyt, w takim przypadku oprocentowanie jest naliczane według stopy depozytowej NBP.

Bank komercyjny pożycza pieniądze od klientów, zapisując w zamian na ich dobro określonej wysokości wkład bankowy. Wkład ten jest zobowiązaniem banku, czyli sumą pieniędzy, jaką bank jest winien właścicielom wkładów. Z kolei bank pożycza pieniądze przedsiębiorstwom, gospodarstwom domowym lub instytucją państwowym, które chcą zaciągnąć kredyty. Banki nie są jedynymi pośrednikami finansowymi. Instytucje ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne i towarzystwa budowlane także przyjmują pieniądze

i wykorzystują je do udzielania pożyczek. Cechą wyróżniającą banków jest to, że część ich pasywów jest wykorzystywana jako środek płatniczy, w związku z czym stanowi część składową zasobu pieniądza.

Banki komercyjne są to pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając w to wkłady, w których ciężar mogą być wystawiane czeki.

Rezerwa obowiązkowa

Bank centralny nakłada na banki obowiązek utrzymania rezerwy obowiązkowej. Rezerwa ma na celu łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności systemu bankowego na stopy procentowe rynku międzybankowego. Odgrywa ona również rolę w ograniczaniu nadpłynności sektora bankowego.

Rezerwę obowiązkową stanowi wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez bank, podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, a także pozyskanych z zagranicy na co najmniej dwa lata.

Rezerwa obowiązkowa utrzymywana jest na rachunkach NBP. Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej.

Od 31 października 2003 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów, będących podstawą naliczania rezerwy. Od 30 września 2003 r. wszystkie banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartości

500 tys. euro. Środki rezerwy obowiązkowej nie są oprocentowane. NBP może zwolnić bank realizujący program postępowania naprawczego z obowiązku utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Za zwolnione środki rezerwy banki zobowiązane są zakupić papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub NBP.

Narodowy Bank Polski

jako bank centralny w naszym kraju

Narodowy Bank Polski jako bank centralny Rzeczpospolitej Polskiej podejmuje działania na rzecz stabilności monetarnej i stabilności systemu finansowego, służące stworzeniu podstaw długotrwałego rozwoju gospodarczego.

Zadania NBP oraz kształt systemu bankowego określa Art.227 Konstytucji RP oraz ustawa o Narodowym Banku Polskim i ustawa Prawo bankowe, uchwalone przez Sejm 29 sierpnia 1997 r.

Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. W Założeniach polityki pieniężnej na 2003 r. Rada Polityki Pieniężnej ustaliła cel inflacyjny na koniec 2003 r. na poziomie 3% +/- 1 pkt. proc. Tym samym skonkretyzowany został przyjęty w Średniookresowej strategii na lata 1999 - 2003

Strategiczny cel obniżenia do końca 2003 r. stopy inflacji do poziomu poniżej 4%. Wyznaczenie celu na poziomie 3% z przedziałem odchyleń +/- pkt. proc. Oznacza przejście z fazy obniżania inflacji do fazy jej stabilizowania na niskim poziomie.

W ramach zadań wykonywanych dla stabilności krajowego systemu finansowego NBP współuczestniczy w sprawowaniu nadzoru bankowego, podejmuje działania na rzecz systemu płatniczego, a także promuje rozwój bezpiecznej infrastruktury rynku finansowego. Czynnikami sprzyjającymi realizacji tych zadań są m.in.: monitorowanie i analizowanie sytuacji na rynkach finansowych oraz sytuacji gospodarczej, a także ścisła współpraca z instytucjami nadzorującymi pozostałe segmenty rynku finansowego.

Istotnym elementem działalności NBP są przedsięwzięcia o charakterze edukacyjnym. Ich celem jest propagowanie w społeczeństwie wiedzy o gospodarce i rynkach finansowych. Poprzez organizowanie i inicjowanie badań naukowych NBP przyczynia się do wzrostu świadomości ekonomicznej społeczeństwa oraz poprawy poziomu informacji ekonomicznej dla organów państwa i sektora finansowego.

Realizując wszystkie swoje funkcje, Narodowy Bank Polski przywiązuje duże znaczenie do oczekiwań i potrzeb swoich klientów. W tym celu wprowadza nowoczesne standardy obsługi klienta, podnosząc w ten sposób jakość świadczonych usług.

Podstawowymi organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd NBP.

Prezes NBP jest powoływany przez sejm na wniosek Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, na 6-letnią kadencję. Jest on przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej, Zarządu NBP oraz Komisji Nadzoru Bankowego.

Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP, powołanym na mocy ustawy o Narodowym Banku Polskim z dnia 29 sierpnia 1997 r. W jej skład wchodzi 9 członków - powoływanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat - oraz przewodniczący, którym jest Prezes NBP. Zadaniem Rady Polityki Pieniężnej jest coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej oraz podstawowych zasad jej realizacji. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza ona plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności.

Zarząd kieruje działalnością NBP, podejmując uchwały w sprawach niezastrzeżonych w u stawie o NBP do wyłącznej kompetencji innych organów NBP. Jego podstawowym zadaniem jest, realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej, uchwalanie i realizowanie planu działalności

NBP oraz wykonywanie zatwierdzonego przez RPP planu finansowego, a także realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego.

Celem polityki pieniężnej realizowanej przez Narodowy Bank Polski jest obniżanie inflacji, a w dalszej perspektywie stabilizacja cen, co jest niezbędne do zbudowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego.

Od 1999 r. NBP dąży do realizacji tego celu, wykorzystując tzw. strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. W jej ramach bank centralny określa cel inflacyjny w postaci liczbowej, a następnie dostosowuje poziom oficjalnych stóp procentowych tak by maksymalizować prawdopodobieństwo jego osiągnięcia. NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z realizowanym celem inflacyjnym, wpływając na wysokość nominalnych krótkoterminowych stóp procentowych rynku pieniężnego.

Stopy rynku pieniężnego oddziałują na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych.

Wykorzystywany przez NBP system instrumentów polityki pieniężnej pozwala na odpowiednie kształtowanie rynkowych stóp procentowych. Instrumenty Narodowego Banku Polskiego obejmują: operacje otwartego rynku i rezerwę obowiązkową oraz kredyty refinansowe.

Kredyt lombardowy umożliwia elastyczne pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności w bankach komercyjnych. Udzielany jest przez NBP na podstawie zawartej z bankami umowy ramowej na następujących zasadach:

• zastawem są skarbowe papiery wartościowe, a wysokość kredytu nie może przekroczyć 80% ich wartości nominalnej,

• termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia,

• warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata kredytu zaciągniętego w poprzednim dniu operacyjnym.

Lokaty terminowe w NBP pozwalają bankom komercyjnym na zagospodarowanie nadwyżek płynnych środków. W efekcie przeciwdziałają spadkowi krótkookresowych stóp na rynku międzybankowym poniżej stopy depozytowej. Lokaty oprocentowane są według stopy zmiennej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej.

Od 12 kwietnia 2000 r. kurs złotego jest kursem płynnym i nie podlega żadnym ograniczeniom. Bank centralny nie stawia sobie za cel określonego z góry poziomu kursu złotego od innych walut. NBP nie ma żadnych formalnych zobowiązań dotyczących interweniowania na rynku walutowym. Bank centralny zastrzega sobie jednak prawo do takich interwencji, o ile uzna je za konieczne dla realizacji celu inflacyjnego.

Jednym z fundamentalnych zadań Narodowego Banku Polskiego jest zarządzanie rezerwami dewizowymi.

W strukturze organizacyjnej NBP zarządzanie rezerwami dewizowymi należy do kompetencji Departamentu Operacji Zagranicznych, przy czym Zarząd Banku określa i akceptuje generalne zasady ich inwestowania.

Realizując zadania związane z zarządzaniem rezerwami dewizowymi, NBP kieruje się następującymi zasadami:

• osiągnięcia najwyższego stopnia bezpieczeństwa inwestowanych środków poprzez wysoki udział instrumentów o bardzo niskim stopniu ryzyka kredytowego oraz dóbr i właściwe zróżnicowanie kontrahentów inwestycyjnych o możliwie najwyższej wiarygodności finansowej;

• zapewnienia niezbędnego stopnia płynności poprzez ścisłe powiązanie dyspozycyjności środków z przewidywanym ich wykorzystaniem. Duże znaczenie ma w tej kwestii odpowiednie skorelowanie ze zobowiązaniami płatniczymi Rzeczpospolitej Polskiej (obsługa zadłużenia zagranicznego RP), jak również mogące wystąpić nieprzewidywalne zobowiązania płatnicze oraz ewentualność zasilania krajowego systemu bankowego;

• maksymalizacji dochodu w stosunku do dopuszczalnego stopnia ryzyka wynikającego z prowadzonej polityki inwestycyjnej.

Narodowy Bank Polski w szerokim zakresie realizuje zadania statystyczno - analityczne, które obejmują:

• określenie projektów i sposobu realizacji polityki pieniężnej;

• objaśnianie uwarunkowań realizacji polityki pieniężnej;

• monitorowanie zjawisk w sferze realnej i ich związków z polityką,

• gromadzenie i publikowanie danych na temat sektora bankowego, bilansu płatniczego oraz zadłużenia zagranicznego państwa.

Nowym wyzwaniem w zakresie prac statystyczno - analitycznych jest dostosowanie ich do standardów obowiązujących w Europejskim Banku Centralnym.

Jedną z podstawowych funkcji NBP jest podejmowanie działań na rzecz systemu płatniczego, którego sprawność i bezpieczeństwo są istotnymi warunkami stabilności sektora finansowego. Wypełniając powyższą funkcję poza emisją pieniądza, będącego przedmiotem transferu w postaci gotówkowej i bezgotówkowej - Narodowy Bank Polski, wzorem centralnych banków w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej, odgrywa w polskim systemie płatniczym trzy podstawowe role:

• Regulacyjną - ustawowe zadania w NBP w tej dziedzinie obejmują: określanie warunków otwierania i prowadzenia rachunków banków przez NBP, określanie sposobu przeprowadzania rozrachunków międzybankowych przez określanie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków. NBP aktywnie współpracuje z innymi podmiotami m.in. Ministerstwem Finansów, Związkiem Banków Polskich przy opracowaniu aktów prawnych dotyczących systemu płatniczego.

• Nadzorczą - nad systemem płatniczym, czego przejawem jest promowanie wszelkich działań mających na celu eliminacją ryzyka systemowego oraz poprawę bezpieczeństwa i efektywności poszczególnych systemów płatności poprzez zapewnienie ich zgodności ze standardami i rekomendacjami międzynarodowymi.

• Operacyjną - jako bank prowadzący rachunki banków i innych klientów, w tym przede wszystkim jednostek budżetowych, a także jako uczestnik systemów płatności, NBP pełni też funkcję agenta rozrachunkowego dla systemów rozliczeniowych Krajowej Izby Rozliczeniowej S.A. oraz systemu rozrachunków papierów wartościowych prowadzonego przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A.

Obecnie kierunkiem działalności Narodowego Banku Polskiego w dziedzinie systemu płatniczego jest dostosowanie polskiego systemu płatniczego do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej. Ponadto, NBP promuje rozwój bezgotówkowych form płatności oraz automatyzację obrotu płatniczego.

NBP przywiązuje dużą wagę do współpracy w omawianej dziedzinie ze środowiskiem bankowym oraz z innymi podmiotami aktywnymi na obszarze systemu płatniczego. Jedną z form tej współpracy jest działalność Rady ds. Systemu Płatniczego przy zarządzie NBP. W

skład rady wchodzą przedstawiciele podmiotów odgrywających kluczową rolę w dziedzinie systemu płatniczego. NBP współpracuje też z innymi bankami centralnymi a w szczególności z Europejskim Bankiem Centralnym, oraz z instytucjami międzynarodowymi zaangażowanymi w rozwój systemów płatności.

Bibliografia

1. D.Begg, S.Fisher, R.Dornbusch, Makroekonomia, Wyd. II, Warszawa 1998

2. R.Milewski, Podstawy ekonomii, 1999

3. M.Nasiłowski , Ekonomia dla Licealistów , Wyd. II , Warszawa 1998

4. M.Nasiłowski, System rynkowy, Podstawy mikro- i makroekonomii, Wyd. IV, Warszawa 1996 - 1998

5. E.Nojszewska , Podstawy ekonomii , Wyd. IV , Warszawa 1998

6. P.A.Samuelson, W.D.Nordhaus, Ekonomia 2, Warszawa 2000

7. Internet

---