I. STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE - ISTOTA I UWARUNKOWANIA
Stosunki międzynarodowe w sensie ontologicznym
rzeczywistość międzynarodowa
gałąź nauki
Definicja stosunków międzynarodowych
Stosunki międzynarodowe to trans graniczne (przekraczające granice) interakcje (oddziaływanie) podmiotów polityki najważniejszym podmiotem polityki jest państwo, ale i organizacje rządowe, korporacje, organizacje pozarządowe) w środowisku poliarchicznym (poliarchia rządy wielu podmiotów).
Cechy środowiska międzynarodowego
poliarchia - rządy wielu podmiotów. Środowisko poliarchiczne jest głęboko zdecentralizowane (w stosunkach międzynarodowych decyzje są produktem przynajmniej dwóch ośrodków decyzyjnych, stąd każda decyzja jest kompromisem).
pluralizm - cecha wynikająca z różnic kulturowych, cywilizacyjnych,
ideologicznych we współczesnym świecie, bo reprezentantami różnych systemów aksjologicznych są suwerenne państwa. Nie można wprowadzić zatarcia tych różnic, bo stanowią podstawę ich narodowej tożsamości.
- złożoność - istnienie znacznej liczby uczestników o bardzo zróżnicowanym statusie, a także funkcjonowaniem bardzo wielu zmiennych kształtujących te stosunki.
żywiołowość - jest ona powszechnie dostrzegana. Ze względu na swoją żywiołowość są one nie trwałe, co bardzo utrudnia przewidywanie ich ewolucji.
Czynniki kształtujące stosunki międzynarodowe
czynnik geopolityczny - położenie państwa, granice państwa
czynnik ekonomiczny - potencjał gospodarczy, zasoby, surowce, zasoby finansowe, siła waluty, udział w handlu międzynarodowym, zaawansowanie technologiczne, udział inwestycji zagranicznych, udział w ugrupowaniach gospodarczych - CEFTA, NAFTA,UE.
czynnik militarny - stawianie na jakość armii, a nie na jej liczebność (wykształcenie żołnierzy, nowoczesna broń). Zwiększanie zaufania - porozumienia ograniczające zbrojenia (SALT, START,CFE).
czynnik demograficzny i narodowościowy - demograficznie świat podzielony jest na północ (ujemny przyrost naturalny i mieszka tu bardziej wykwalifikowana ludność) i południe (tu występuje przeludnienie).
czynnik ideologiczny - są dwie ideologie: liberalna demokracja i komunistyczna.
F. Fukuyama w 1989 roku napisał artykuł „The end of histry”, w którym stwierdził, że wszystkie państwa, w których był komunizm zbliżają się do ideologii liberalnej demokracji.
Formy stosunków międzynarodowych
dyplomatyczne misje specjalne - są najstarszą formą stosunków międzynarodowych. Są to misje czasowe.
* misje wysokiej rangi (gdy uczestniczy w niej prezydent, premier lub minister spraw zagranicznych)
* misje z udziałem specjalistów z danej dziedzin
stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne (misje stałe) - ambasady i konsulaty , które ukształtowały się w drugiej połowie XV wieku w związku z rozwojem handlu międzynarodowego i potrzebą zapewnienia im ochrony politycznej.
* ambasada najważniejsza placówka dyplomatyczna, pełniące rolę przedstawiciela dyplomatycznego państwa, przy obcym rządzie. Teren ambasady należy do kraju, który ona reprezentuje.
* konsulat ma zadanie promocji państwa i kultury. Sprawuje opiekę nad obywatelami.
konferencje międzynarodowe - spotkanie przedstawicieli rządów lub organizacji społecznych z kilku państw poświęcone dyskusjom na określony temat lub rozwiązaniu jakiegoś problemu.
Konferencje międzynarodowe zwołuje się przez noty dyplomatyczne, w których określa się cele, zasady, termin, miejsce i skład spotkania.
Głosowanie odbywa się na zasadach równości, każdemu państwu przysługuje jeden głos. Konferencja międzynarodowa kończy się wydaniem uchwały, oświadczenia lub zawarciem umowy międzynarodowej.
organizacje międzynarodowe - powołano je do życia gdy okazało się, że istniejące tylko doraźnej współpracy wielostronnej jest nie wystarczające, a wiele ważnych problemów można rozwiązać dopiero po uruchomieniu odpowiednich instytucji trwale rozpatrujących i regulujących stosunki międzypaństwowe.
Ewolucja form stosunków międzynarodowych
formy doraźne(czasowe) przekształciły się w formy istniejące stałe - misje specjalne stawały się poselstwami lub ambasadami, a konferencje międzynarodowe funkcjonowały coraz dłużej, by wreszcie przekształcić się w organizacje międzynarodowe.
formy dwustronne (bilateralne) przekształciły się w formy wielostronne (multilateralne). Wielostronnym odpowiednikiem misji specjalnych się korporacje, czyli zjazdy misji specjalnych z wielu państw, a odpowiednikiem ambasad organizacje międzynarodowe, przy których akredytowane są specjalne ambasady państw do spraw stosunków wielostronnych.